Βρείτε όλες τις απαντήσεις στο tsikolatas.com

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ

ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ Ι.Ε.Κ.

“ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ”

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Εξετάσεις Πιστοποίησης Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης

Αποφοίτων Ι.Ε.Κ. 3

2. Διάρκεια του Πρακτικού Μέρους των εξετάσεων 3
3. Θεωρητικό Μέρος: Θέματα Εξετάσεων Πιστοποίησης Αρχικής

Επαγγελματικής Κατάρτισης Ειδικότητας Ι.Ε.Κ. 4

ΟΜΑΔΑ Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 4

ΟΜΑΔΑ Β. ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 7

4. Πρακτικό Μέρος: Κατάλογος Στοχοθεσίας Πρακτικών Ικανοτήτων και

Δεξιοτήτων (Στοχοθεσία Εξεταστέας Ύλης Πρακτικού Μέρους) 14

Σελίδα 2 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

1. Εξετάσεις Πιστοποίησης Αρχικής Επαγγελματικής

Κατάρτισης Αποφοίτων Ι.Ε.Κ.

Οι εξετάσεις Πιστοποίησης Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης αποφοίτων Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) της ειδικότητας «Βοηθός Βρεφονηπιοκόμων» διεξάγονται σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις της αριθμ. 2944/2014 Κοινής Υπουργικής Απόφασης Οικονομικών και Παιδείας και Θρησκευμάτων (Φ.Ε.Κ. Β΄ 1098/2014), όπως τροποιήθηκε και ισχύει, η οποία εκδόθηκε βάσει της διάταξης της παρ. 5, του άρθρου 25, του Ν. 4186/2013 (Φ.Ε.Κ. Α΄ 193/2013), όπως τροποποιήθηκε με τη διάταξη της παρ. 1, του άρθρου 11, του Ν. 4229/ 2014 (Φ.Ε.Κ. Α΄ 8/2014) και ισχύει.

2. Διάρκεια του Πρακτικού Μέρους των εξετάσεων

Η διάρκεια εξέτασης του Πρακτικού Μέρους των εξετάσεων Πιστοποίησης Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης αποφοίτων Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) της ειδικότητας «Βοηθός Βρεφονηπιοκόμων» καθορίζεται σε τρεις (3) ώρες.

Σελίδα 3 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

3. Θεωρητικό Μέρος: Θέματα Εξετάσεων Πιστοποίησης Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης Ειδικότητας Ι.Ε.Κ.

ΟΜΑΔΑ Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποια είναι τα είδη του παιδικού λογοτεχνήματος;

Α) Πεζογραφία για παιδιά και νέους:

• Μυθιστόρημα: 1) ιστορικό 2) κοινωνικό
• Διήγημα
• Παραμύθι: 1) λαϊκό 2) έντεχνο
• Μύθοι και θρύλοι
• Μικρές ιστορίες
• Βιβλία γνώσεων

  Β) Ποίηση για παιδιά και νέους

  Γ) Θέατρο για παιδιά και νέους
  Κλασσικό θέατρο
  Κουκλοθέατρο – αντικειμενοθέατρο
  Θέατρο σκιών
  Θεατρικό παιχνίδι

2. Τι είδους βιβλία είναι κατάλληλα για παιδιά προσχολικής ηλικίας;

Κατάλληλα βιβλία για παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι τα παραμύθια, τα ρυθμικά ποιήματα, οι μικρές ιστορίες, τα λεκτικά παιχνίδια, λαϊκή ποίηση για παιδιά, μύθοι – μυθολογίες – έπη κατάλληλα διασκευασμένα , θέατρο – κουκλοθέατρο, τα βιβλία γνώσεων πάντα εικονογραφημένα. Για την ακρίβεια η εικονογράφηση είναι το κυρίαρχο στοιχείο ενώ το κείμενο καταλαμβάνει πολύ λιγότερο χώρο και μάλιστα είναι γραμμένο με μεγάλα τυπογραφικά στοιχεία, ενώ συχνά συνοδεύεται – πολύ σωστά – και από CD. Τα βιβλία είναι πολύχρωμα, ζωηρόχρωμα και φτιαγμένα με χοντρό χαρτόνι. Μέσω της εικόνας δημιουργούμε διάλογο για να συζητήσουμε, να εξηγήσουμε ή να αποσαφηνίσουμε σκοτεινά σημεία ή εύλογες απορίες.

3. Τι είδους θέματα παρουσιάζονται συνήθως σε ένα σύγχρονο παιδικό βιβλίο;

Τα θέματα που κυριαρχούν στα σύγχρονα παιδικά βιβλία είναι:
Α) Ο κόσμος του παιδιού.
Πολλά λογοτεχνικά βιβλία προσχολικής ηλικίας αντλούν τα θέματά τους από τις ενασχολήσεις του παιδιού τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο. Μιλούν για τα παιχνίδια του, τα όνειρά του, την οικογένειά του και το φέρνουν σε επαφή με το δικό του κόσμο.
Β) Κοινωνικού προβληματισμού, Όπως το διαζύγιο, η μετανάστευση, η αστυφιλία, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, η αγάπη κ.α. Οι ήρωες – φορείς αυτών των μηνυμάτων είναι ρεαλιστικοί, ανθρώπινοι και φίλοι με τα παιδιά.
Γ) Ιστορία, παλαιότερη και σύγχρονη σε σχέση με κοινωνικά προβλήματα (πάλη των τάξεων) και καθεστώτα (π.χ. δικτατορία)
Δ) Οικολογία, το πρόβλημα της καταστροφής του περιβάλλοντος και η ανάγκη προστασίας του, αποτελεί το θεματικό πυρήνα πολλών βιβλίων με στόχο την ευαισθητοποίηση των παιδιών.
Ε) Η τεχνολογία και το διάστημα είναι θέματα που έχουν απασχολήσει τους λογοτέχνες καθώς η τεχνολογική πρόοδος αλλά και ο γαλαξιακός χώρος γοητεύουν και ενθουσιάζουν τα παιδιά.
Ζ) Θρησκευτικά θέματα υπάρχουν, αλλά έχουν υποχωρήσει αρκετά σε σχέση με τα προηγούμενα
χρόνια.
Η) Νεράιδες, βασιλόπουλα και τα άλλα στοιχεία που έχουμε γνωρίσει στο παρελθόν. Έχουν μόνο αλλάξει
ο τρόπος που ενεργούν οι ήρωες, όπως άλλαξαν και οι ιδέες που αυτοί εκφράζουν.

4. Ποιος είναι ο ρόλος του/της παιδαγωγού σε όλη τη διάρκεια της τεχνικής δραστηριότητας του νηπίου;

Η παρουσία του/ της παιδαγωγού κατά την υλοποίηση εικαστικών δραστηριοτήτων πρέπει να είναι διακριτική και ταυτόχρονα υποστηρικτική. Οι μικροί καλλιτέχνες πρέπει να αφεθούν ελεύθεροι στη χρήση των υλικών και στην επιλογή του θέματος. Ο/η παιδαγωγός προσφέρει στα παιδιά ερεθίσματα και σαφείς οδηγίες για τη χρήση των υλικών και τις δυνατότητες που προσφέρονται, αφήνοντας όμως προηγουμένως τα παιδιά να τα ανακαλύψουν μόνα τους και να τα εξερευνήσουν. Δεν θα ήταν καλό να δίνονται έτοιμες λύσεις αλλά να ενθαρρύνονται τα παιδιά από τον/τη παιδαγωγό να εκφράζονται ελεύθερα και να αποφασίζουν μόνα τους για την καλλιτεχνική τους δημιουργία. Είναι σημαντικό το τελικό αποτέλεσμα της εικαστικής δημιουργίας του παιδιού να φέρνει συναισθήματα χαράς και ικανοποίησης και να αξιοποιείται φυσικά για να νιώσει το παιδί ότι έφτιαξε κάτι χρήσιμο (διακόσμηση της τάξης, σκηνικό σε ένα θεατρικό δρώμενο, δώρο στους γονείς ή στο συστεγαζόμενο σχολείο κ.λπ.).

5. Ποιους τομείς της προσωπικότητας του παιδιού καλύπτει η αισθητική αγωγή σε ένα βρεφονηπιακό σταθμό;

Η παλαιότερη παιδαγωγική συνέδεε τα μαθήματα της ιχνογραφίας, χειροτεχνίας κ.α. με την καλλιέργεια του καλαισθητικού συναισθήματος, δηλαδή με την αγάπη των μαθητών προς το ωραίο και τις καλές τέχνες, την ωραιότητα της φύσης και τ’ αριστουργήματα του πνεύματος κι ακόμη με την επιδίωξη της ηθικής τελειοποίησης των μαθητών.
Η σύγχρονη όμως παιδαγωγική δίνει άλλη ερμηνεία κι άλλο περιεχόμενο στα τεχνικά μαθήματα. Ο μεγάλος σύγχρονος παιδαγωγός Rene Hubert, θεωρεί ότι τόσο η πνευματική όσο και η ηθική αγωγή συμπληρώνονται από την καλλιτεχνική αγωγή. Η καλλιτεχνική αγωγή, σήμερα, έχει ευρύτερο παιδαγωγικό σκοπό και περιλαμβάνει όχι μόνο όλες τις τέχνες, αλλά και τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες
στο σύνολό τους. Η αισθητική αγωγή ,σήμερα, ασκεί, χωρίς καταπίεση, την επιμονή και υπομονή του παιδιού, την τάξη, τη μεθοδικότητα στην εργασία, την παρατηρητικότητα, τη φαντασία και την επινοητικότητα, ενώ, συγχρόνως, κεντρίζει την άμιλλα και συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση και γενικότερα στην προσαρμογή του παιδιού στο φυσικό, το τεχνητό και το ανθρώπινο περιβάλλον.
Αναμφισβήτητα όμως, τελειοποιεί την επιδεξιότητα των χεριών και γενικά του σώματος μέσα από την κίνηση, το ρυθμό και τη δραματική έκφραση κι αναπτύσσει αξιοθαύμαστα την δημιουργική ικανότητα και την αυτοπεποίθηση των παιδιών. Είναι ολοφάνερο, λοιπόν, ότι, στις μέρες μας, η αισθητική αγωγή αποτελεί προϋπόθεση για την ψυχοδιανοητική ανάπτυξη του παιδιού. Η σημασία της, λοιπόν, για την πληρέστερη ψυχική ωρίμανση του παιδιού είναι αυτονόητη, αφού συμβάλλει όχι μόνο στη διανοητική, αλλά και τη συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξή του.

6. Ποιο σκοπό έχει η μουσειακή αγωγή στην προσχολική αγωγή; Από ποια κριτήρια επηρεάζεται;

Σκοπός της μουσειακής αγωγής είναι η επαφή και η γνωριμία των νηπίων με τα δημιουργήματα της ελληνικής και παγκόσμιας τέχνης και η υιοθέτηση θετικής στάσης απέναντι στο φαινόμενο της τέχνης. Το Μουσείο είναι χώρος μύησης του παιδιού στην καλλιτεχνική και στην αισθητική ευαισθησία και σημαντικό μέσο ανάπτυξης της δημιουργικότητας και της φαντασίας. Είναι επίσης, χώρος που μπορεί να προσφέρει ενδιαφέρουσες και επιτυχείς εμπειρίες για τη γνωριμία τόσο με την τέχνη του λαού μας και των άλλων λαών της γης, όσο και για την κατανόηση του παρελθόντος (του κόσμου που έφυγε).
Τα κριτήρια της επιλογής των μουσείων είναι:
α)Η ηλικία των παιδιών, τα ενδιαφέροντα και οι ανάγκες τους.
β)Το ύφος και η ατμόσφαιρα του μουσείου
γ)Οι ερμηνευτές και τα εκπαιδευτικά προγράμματα του μουσείου.
δ)Η ύπαρξη εργαστηρίου μέσα στο μουσείο.
Η επιτυχία της επίσκεψης σε ένα μουσείο επηρεάζεται από την καλλιέργεια, τις γνώσεις και την προετοιμασία του εκπαιδευτικού, την προεργασία που θα γίνει μέσα στην τάξη πριν την επίσκεψη, την οργάνωση και τον προγραμματισμό της επίσκεψης και τέλος την επικοινωνία και τη γνωριμία του δασκάλου με το μουσείο.

7. Τι ονομάζουμε στην μουσική πεντάγραμμο;

Στη μουσική, πεντάγραμμο ονομάζουμε, το σύνολο πέντε ίσων, οριζόντιων και παράλληλων γραμμών, οι οποίες απέχουν το ίδιο μεταξύ τους. Μεταξύ των γραμμών του πενταγράμμου σχηματίζονται τέσσερα διαστήματα. Οι γραμμές και τα διαστήματα αριθμούνται από κάτω προς τα πάνω.

8. Τι ονομάζουμε «ελλιπές μέτρο» στη μουσική;

Ελλιπές μέτρο, ονομάζεται το πρώτο μέτρο ενός μουσικού έργου ή μιας μουσικής άσκησης , το οποίο έχει λιγότερες αξίες απ’ αυτές που δηλώνει το κλάσμα του χρόνου. Οι αξίες που λείπουν βρίσκονται στο τελευταίο μέτρο. Σύζευξη διαρκείας ονομάζεται η καμπύλη γραμμή που ενώνει δύο ή περισσότερα φθογγόσημα της ίδιας οξύτητας και προσθέτει στην αξία του πρώτου τις αξίες των άλλων φθογγοσήμων.

9. Ποιες νότες στη μουσική λέγονται παρεστιγμένες;

Παρεστιγμένες λέγονται οι νότες που φέρουν παρέστιξη, δηλαδή στιγμή διαρκείας(.) Σε κάθε παρεστιγμένη νότα έχουμε αύξηση της διάρκειάς της.

10. Να αναφέρετε τις κυριότερες ειδικότητες που συνεργάζονται με την ειδικότητά σας.

Ο παιδαγωγός προσχολικής αγωγής δημιουργίας και έκφρασης συνεργάζεται:
Α) Με τους παιδαγωγούς που έχουν τη βασική ευθύνη της αγωγής και εκπαίδευσης των παιδιών, ώστε αυτή να είναι αποτελεσματική.
Β) Με τον/ την ψυχολόγο, όταν προκύπτουν θέματα που αφορούν στην κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη για τη σωστή εξέλιξη του παιδιού.
Γ) Με τον/την κοινωνικό/ή λειτουργό κυρίως για θέματα που αφορούν στους γονείς και γενικότερα στην οικογένεια, ώστε να υπάρχει σωστή συνεργασία και αλληλοενημέρωση.
Δ) Με τον/την λογοθεραπευτή/τρια, όταν διαπιστώνεται ότι το παιδί έχει πρόβλημα στο λόγο και χρειάζεται εξειδικευμένη βοήθεια, προκειμένου ν’ αντιμετωπίζονται έγκαιρα διάφορα προβλήματα.
Ζ) Με τον/τη γιατρό, σ’ εκείνες τις περιπτώσεις που παρουσιάζονται επιδημικές καταστάσεις και γενικά σε θέματα που έχουν να κάνουν με την υγεία των παιδιών.

11. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά (φυσιολογικής) ανάπτυξης του βρέφους (βάρος, μήκος, περίμετρος κεφαλιού);

1. Έλεγχος κεφαλιού.
   Α) Όταν το μωρό είναι ανάσκελα.
2. Γυρίζει το κεφάλι του αλλά δεν μπορεί να το σηκώσει.
3. Ανασηκώνουμε το μωρό στην καθιστή θέση και το κεφάλι γέρνει πίσω.
4. Ανασηκώνουμε το μωρό στην καθιστή θέση και το κεφάλι μένει σταθερό.
   Β) Όταν το μωρό είναι μπρούμυτα.
5. Δεν μπορεί να σηκώσει το κεφάλι του.
6. Αρχίζει να σηκώνει το κεφάλι του.
7. Σηκώνει το κεφάλι και τους ώμους κι ακουμπά στους αγκώνες.
8. Τεντώνει τους βραχίονες.
9. Καθιστή θέση.
10. Κάθεται, ακουμπώντας μπροστά στα χέρια του.
11. Όταν το βάλουμε στην καθιστή θέση, ισορροπεί.
12. Κάθεται σταθερά.
13. Κίνηση.
    Α)Κύλισμα του μωρού.
14. Γυρίζει από ανάσκελα μπρούμυτα.
15. Από μπρούμυτα ανάσκελα.
    Β)Σύρσιμο.
    το στομάχι ακουμπά στο πάτωμα
    Γ)Μπουσούλισμα
    το στομάχι ψηλά, ακουμπά στα χέρια, πόδια, γόνατα
16. Κουνιέται μπρος- πίσω.
17. Μετακινείται προς τα εμπρός.
18. Όρθια θέση.
19. Ακουμπά όταν το κρατάμε από τα χέρια.
20. Σηκώνεται στα πόδια του με δική του προσπάθεια.
21. Στέκεται μόνο του για λίγα δευτερόλεπτα.
22. Περπάτημα.
23. Περπατά όταν το κρατάμε από τα δύο χέρια.
24. Περπατά όταν το κρατάμε από το ένα χέρι.
25. Περπατά μόνο του.
    33
26. .Λεπτή κινητικότητα.
    Πιάνει κι αφήνει αντικείμενα.
27. Λαβή με τα δάκτυλα και τον αντίχειρα.
28. Συντονισμός των δακτύλων.
29. Συντονισμός των βραχιόνων.
30. Συντονισμός ματιού- χεριού.

12. Ποια είναι τα είδη διατροφής του βρέφους και ποια η σημασία του κάθε είδους για την ανάπτυξη του βρέφους;

Απαραίτητα θρεπτικά συστατικά: Το νερό, λεύκωμα, υδατάνθρακες, λιπίδια, ανόργανα στοιχεία (ασβέστιο, φώσφορος, σίδηρος), ιχνοστοιχεία, υδατοδιαλυτές και λιποδιαλυτές, βιταμίνες. Συνίσταται η φυσική διατροφή του νεογνού και βρέφους (θηλασμός) και όχι η τεχνητή διατροφή (γάλα αγελάδος) δεδομένου ότι υπάρχουν ποιοτικές και ποσοτικές διαφορές που αποδεικνύουν ότι το Γυναικείο Γάλα υπερέχει του Γάλακτος της Αγελάδας στα εξής:
α) Πρωτεΐνες: το Γ.Γ. περιέχει περισσότερη λευκωματίνη (80%) σε σχέση με τα Γ.Α. που περιέχει περισσότερη καζεϊνη. Η λευκωματίνη είναι πιο εύπεπτη και μεγαλύτερης βιολογικής αξίας.
β) Λίπη: στο Γ.Γ. υπερέχουν κατά πολύ τα ακόρεστα λιπαρά οξέα, ενώ στο Γ.Α. τα κεκορεσμένα με αποτέλεσμα τα λιποσφαίρια του Γ.Γ. να είναι μικρότερα και να απορροφώνται καλύτερα.
γ) Υδατάνθρακες: και οι δυο τύποι γάλακτος περιέχουν το δισακχαρίτη λακτόζη.
δ) Βιταμίνες: οι βιταμίνες C και D περιέχονται σε μικρές ποσότητες στο Γ.Α., ενώ στο Γ.Γ η περιεκτικότητα τους εξαρτάται από τη διατροφή της μητέρας και προκειμένου για τη βιταμίνη D από την έκθεσή της στον ήλιο. Οι βιταμίνες του συμπλέγματος B περιέχονται σε επαρκείς ποσότητες και στους δύο τύπους γάλακτος. Επίσης πρέπει να τονιστεί ότι το Γ.Γ υπερέχει λόγω του ψυχικού δεσμού μητέρας – βρέφους που δημιουργείται. Επίσης το Γ.Γ. περιέχει ικανή ποσότητα ανοσοσφαιρινών που προσφέρουν προφύλαξη από μικρόβια και ιούς.Το Γ.Γ. περιέχει επίσης συμπλήρωμα, λυσοζύμη και λευκοκύτταρα, παράγοντες που ενισχύουν τα αμυντικό σύστημα του βρέφους.

Το φαγητό από 0 έως 12 μηνών.
Η ανάγκη και η στοργή είναι δύο από τις βασικότερες ανάγκες του μωρού. Σε κάθε μας ενέργεια, ακόμα και στον τρόπο που ταΐζουμε το μωρό, θα πρέπει οι παραπάνω ανάγκες να είναι έκδηλες. Η ώρα του ταΐσματος θα πρέπει να είναι τρυφερή στιγμή ανάμεσα στη μητέρα και το μωρό. Η γενικότερη συμπεριφορά μας απέναντι στο μωρό, συνδέεται με τις πρώτες του εμπειρίες, οι οποίες, επειδή είναι καθοριστικές για τη μετέπειτα εξέλιξή του, πρέπει να είναι θετικές και γεμάτες από αγάπη, στοργή και τρυφερότητα.

Ο θηλασμός.
Πλεονεκτήματα- μειονεκτήματα.
Το μητρικό γάλα είναι η τελειότερη και πληρέστερη τροφή για το βρέφος και ό,τι πολυτιμότερο μπορεί να προσφέρει μία μητέρα στο νεογέννητο μωρό της. Στατιστικές βασισμένες σε έρευνες έχουν αποδείξει ότι το μωρό που θηλάζει έχει πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση μ’ εκείνο που τρέφεται με τεχνητή διατροφή, τα οποία είναι τα εξής:
α) το μητρικό γάλα περιέχει αντισώματα, ουσίες, δηλαδή, που αυξάνουν την αντίσταση του οργανισμού του μωρού στις διάφορες λοιμώξεις από μικρόβια και ιούς.
β) η γενική ανάπτυξη των μωρών που θηλάζουν είναι καλύτερη.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ:
Οι λόγοι για τους οποίους είναι προτιμότερο η μητέρα να θηλάζει το μωρό της είναι οι εξής:

Το μητρικό γάλα περιλαμβάνει τις τελειότερες αναλογίες σε πρωτεΐνες, λίπος και υδατάνθρακες, βρίσκεται πάντα στη σωστή θερμοκρασία και είναι ιδιαίτερα εύπεπτο για το μωρό, καθώς το γάλα κάθε μητέρας είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες του δικού της μωρού π.χ. το γάλα των μητέρων που γέννησαν πρόωρα βρέφη, περιέχει εκείνα τα ιδιαίτερα θρεπτικά συστατικά που τους είναι απαραίτητα για την ανάπτυξή τους. Τα ίδιο συμβαίνει και με το γάλα εκείνων των μητέρων που γέννησαν τελειόμηνα βρέφη. Έρευνες έχουν δείξει ότι όσο βρέφη ετράφησαν με μητρικό γάλα, παρουσίασαν υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης σε σύγκριση μ’ εκείνα που ετράφησαν με ξένο.

Οι θηλαστικές κινήσεις του βρέφους, κατά τη διάρκεια του θηλασμού, εξασφαλίζουν καλή ανάπτυξη στα δόντια του.

Το μητρικό γάλα περιλαμβάνει πολλά αντισώματα, τα οποία προστατεύουν το βρέφος από λοιμώξεις του γαστρεντερικού, ιώσεις κι αλλεργίες. Ιδιαίτερα πλούσιο σε τέτοιου είδους αντισώματα είναι το πύαρ ή πρωτόγαλα (το πρώτο γάλα που παράγεται από το στήθος της μητέρας).

Τη στιγμή του θηλασμού, ανάμεσα στη μητέρα και το βρέφος, δημιουργείται ένας ανεπανάληπτος συναισθηματικός δεσμός, ο οποίος συμβάλλει στην ανάπτυξη της σωστής σωματικής και ψυχικής υγείας του παιδιού. Ακόμα το βρέφος τη στιγμή του θηλασμού νιώθει ασφάλεια.

Το μητρικό γάλα είναι οικονομικό και δεν χρειάζεται προετοιμασία, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της τεχνητής διατροφής.

Το μητρικό γάλα είναι αποστειρωμένο και δεν ευνοεί την ανάπτυξη κολικού στο βρέφος.

Ο θηλασμός λειτουργεί ως μέσο αντισύλληψης.

Ο θηλασμός προστατεύει κυρίως από τον καρκίνο του στήθους.

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ:
Υπάρχουν, βέβαια, και ορισμένα μειονεκτήματα- δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν κατά τον θηλασμό:

Συνήθως η μητέρα κουράζεται περισσότερο σε σύγκριση με την τεχνητή διατροφή και δεν γνωρίζει ακριβώς την ποσότητα του γάλακτος που καταναλώνει το μωρό. Σε αρκετές περιπτώσεις, η μητέρα αγχώνεται και γι αυτό χρειάζεται υποστήριξη, προκειμένου να πετύχει ο θηλασμός.

Η μητέρα οφείλει να προσέχει τη διατροφή της σε ό,τι αφορά τα αναγκαία θρεπτικά συστατικά που πρέπει να προσλαμβάνει μέσα από το διαιτολόγιο της.

Μπορεί να προκύψουν ορισμένα πρακτικά προβλήματα στην περίπτωση που η μητέρα επιστρέψει στην εργασία της, εφόσον είναι δύσκολο ν’ αφήσει το βρέφος μόνο του με κάποιον άλλο. Στην περίπτωση αυτή, μαζεύει το γάλα με το θήλαστρο και το αποθηκεύει σε μπιμπερό στο ψυγείο, όπου διατηρείται για 48 ώρες.

Τεχνητή διατροφή.
Η τεχνητή διατροφή γίνεται εάν ο θηλασμός αποτύχει. Χρησιμοποιούνται για το πρώτο εξάμηνο τα τροποποιημένα γάλατα τύπου 1, για το δεύτερο εξάμηνο τα τροποποιημένα γάλατα τύπου 2 και έως τον τρίτο χρόνο τα γάλατα της τρίτης βρεφικής ηλικίας.
Τα πλεονεκτήματα της τεχνικής ταΐσματος με μπουκάλι είναι τα εξής:

Η μητέρα δεν κουράζεται τόσο. Η προετοιμασία έγκειται κυρίως στην ετοιμασία του γάλακτος και την αποστείρωση. Μπορεί και κάποιος άλλος πέρα από τη μητέρα να ταΐσει το μωρό.

Η μητέρα μπορεί παρουσία άλλων να ταΐσει το μωρό της, δεδομένου ότι αρκετές μητέρες που θηλάζουν, δεν νιώθουν άνετα μπροστά σε τρίτους.

Η μητέρα έχει τη δυνατότητα να ελέγξει ακριβώς την ποσότητα του γάλακτος που ήπιε το μωρό της.

Τα μειονεκτήματα είναι:

Απαιτείται αποστείρωση όλων των σκευών, μπουκαλιών και θηλών.

Η μητέρα είναι υποχρεωμένη να έχει πάντα το γάλα μαζί της.

Χάνεται η τόσο μοναδική και σημαντική συναισθηματική σχέση ανάμεσα στη μητέρα και το μωρό της.

Η βιολογική αξία του ξένου γάλακτος είναι μικρότερη συγκριτικά με το μητρικό.

Η τεχνητή διατροφή στοιχίζει οικονομικά σε σύγκριση με το θηλασμό.

Τα τροποποιημένα γάλατα δεν έχουν αμυντικούς παράγοντες και, ορισμένες φορές, δημιουργούν στα βρέφη εντερικά προβλήματα ή αλλεργίες. Για ν’ αποστειρώσουμε τα μπουκάλια, τα βράζουμε για 10 λεπτά μαζί με τις θηλές που βράζουμε για 3 λεπτά.

Απογαλακτισμός- έναρξη ημιστερεάς και στερεάς τροφής.
Σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα είναι αναγκαίο να μην εισάγουμε στο διαιτολόγιο του βρέφους οποιαδήποτε τροφή, πέρα από το γάλα, νωρίτερα από τους 6 μήνες και αυτό, επειδή ο οργανισμός του μωρού δεν είναι ακόμα έτοιμος ν’ απορροφήσει άλλη τροφή εκτός από το μητρικό ή το ειδικά τροποποιημένο γάλα. Ακόμα, εάν εισαχθεί νωρίτερα από τους 6 μήνες στερεά τροφή, ενδέχεται να εμφανιστεί αλλεργική αντίδραση. Επιπλέον, στους 6 μήνες, μπορεί το βρέφος να κάθεται μόνο του, να ελέγχει πλήρως τις κινήσεις του κεφαλιού του και είναι έτοιμο να δεχθεί την εισαγωγή νέων τροφίμων, καθώς μπορεί να κάθεται στο ειδικό καρεκλάκι και να πιάνει ευκολότερα τρόφιμα που τρώγονται με τα δάκτυλα.

Ξεκινάμε, λοιπόν, με κρέμες δημητριακών χωρίς ζάχαρη, όπως είναι το ρυζάλευρο, το οποίο αναμειγνύουμε με νερό και αυτό αποτελεί το δεκατιανό και απογευματινό γεύμα του βρέφους. Κάθε νέα τροφή που εισάγεται στο διαιτολόγιο του βρέφους, προσφέρεται σε μικρή ποσότητα, την οποία αυξάνουμε ανάλογα από τις αντιδράσεις του βρέφους (ερεθισμός δέρματος, διάρροια, εμετός, προτίμηση για τη συγκεκριμένη τροφή). Κατά τον ίδιο τρόπο, προσθέτουμε τα φρούτα πολτοποιημένα και αργότερα σε κομματάκια και συνεχίζουμε με τα λαχανικά (χορτόσουπα), το κοτόπουλο και το βραστό μοσχάρι. Μετά από τους 7 μήνες, λιώνουμε το φαγητό με το πιρούνι και δεν το πολτοποιούμε όπως προηγουμένως, αποφεύγοντας το αλάτι και τη ζάχαρη. Σ’ αυτή την ηλικία, το μωρό μπορεί να πιάνει και να τρώει τυρί, κομμένο σε ράβδους, κομματάκια από φρούτα και λαχανικά, ψωμί, άγλυκα μπισκότα, γιαούρτι. Μετά από τον όγδοο μήνα εισάγουμε το ψάρι και τον κρόκο αυγού. Το ασπράδι το δίνουμε τον δέκατο μήνα και, όταν το μωρό γίνει ενός έτους, μπορεί να τρώει σχεδόν όλα τα φαγητά, αποφεύγοντας το πολύ αλάτι, τη ζάχαρη, τα πικάντικα φαγητά, το αλκοόλ, το τσάι και τον καφέ. Χρειάζεται προσοχή εκ μέρους του ενήλικα σε φαγητά που μπορεί να προκαλέσουν πνιγμό. Επειδή η ηλικία αυτή είναι αρκετά κρίσιμη για την μετέπειτα ανάπτυξη της γεύσης, θα πρέπει να δίνουμε στο μωρό τη δυνατότητα να δοκιμάζει όσο το δυνατό περισσότερες τροφές.

Ιδιαιτερότητες στο φαγητό.
Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τους ενήλικες, οι οποίοι έχουν διαφορετικές διατροφικές προτιμήσεις, έτσι και στα μωρά δεν αρέσουν τα ίδια φαγητά. Επίσης, όπως οι ενήλικες δοκιμάζουν σταδιακά ένα φαγητό, τρώγοντας λίγο στην αρχή, το ίδιο ισχύει και για τα μωρά. Δηλαδή, κάθε φορά που εισάγουμε νέα τροφή στο βρέφος, θα πρέπει να προσφέρουμε ένα με δύο κουταλάκια, προκειμένου να συνηθίσει την καινούργια γεύση και δεν θα πρέπει να έχουμε την απαίτηση να την συνηθίσει από την αρχή, αλλά να σεβαστούμε τον χρόνο που θα χρειαστεί. Το κάθε παιδί, καθώς έχει τη δική του προσωπικότητα, έχει και τις δικές του προτιμήσεις στο θέμα του φαγητού. Σεβόμενοι, λοιπόν, την προσωπικότητά του, οι ενήλικες θα πρέπει να δείχνουν κατανόηση σ’ αυτές τις προτιμήσεις των μωρών. Θα πρέπει να ρυθμίζεται το διαιτολόγιό τους με βάση τις συμβουλές και υποδείξεις του παιδιάτρου, έτσι ώστε, εάν διαπιστωθεί ότι δεν του αρέσει κάποια τροφή, θα πρέπει ν’ αντικατασταθεί με κάποια άλλη που έχει όμως την ίδια θρεπτική αξία. Ακόμα η ποσότητα του φαγητού, όπως και στους ενήλικες, έτσι και στα βρέφη διαφέρει ανάλογα από τη στιγμή και τη διάθεση του μωρού. Τέλος, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η πίεση δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος για να πείσουμε το παιδί να φάει. Η πίεση επιφέρει, συνήθως, αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα.

Ανεξαρτητοποίηση του βρέφους στο φαγητό.
Καθώς μεγαλώνει το βρέφος, αποκτά όλο και περισσότερα δόντια και γίνεται ικανό να δαγκώσει, να χωνέψει και να γευτεί μεγαλύτερη ποικιλία τροφών. Επιθυμεί πλέον ν’ ανακαλύψει ότι οι τροφές που τρώει δεν είναι μόνο υγρές και λείες, αλλά ότι έχουν διαφορετική γεύση και υφή. Ο μόνος τρόπος για να το αντιληφθεί αυτό είναι να γευτεί την κάθε τροφή ξεχωριστά και όχι όλες μαζί με τη μορφή του πολτού. Όλη αυτή η διαδικασία αποτελεί για το παιδί μία ευχάριστη περιπέτεια, προκειμένου ν’ ανακαλύψει όλες αυτές τις γεύσεις γι αυτό θα πρέπει οι ενήλικες να μην στερούν αυτή την τόσο ευχάριστη εμπειρία από τα βρέφη. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους επιθυμούν οι ενήλικοι να ταϊζουν το μωρό οι ίδιοι και να μην το αφήνουν ν’ ανεξαρτητοποιηθεί, παρατείνοντας έτσι τον χρόνο εξάρτησης του βρέφους από τους ίδιους.

Διάφοροι λόγοι είναι οι ακόλουθοι:

Ο ενήλικας έχει την ανάγκη να επιβληθεί στο παιδί, να νιώσει ότι έχει μεγαλύτερη δύναμη.

Δεν αναγνωρίζει ότι το παιδί είναι μία ανεξάρτητη προσωπικότητα που έχει τις δικές της προτιμήσεις.

Ο ενήλικας συχνά έχει διάφορα κατάλοιπα από τη δική του παιδική ηλικία σχετικά με το φαγητό.

Η ψυχολογία της μητέρας είναι τέτοια, ώστε, κάθε φορά που το παιδί απορρίπτει το φαγητό που εκείνη του ετοίμασε, νιώθει ότι απορρίπτει και την ίδια. Πολλές φορές, επειδή η προετοιμασία του φαγητού διαρκεί πολύ και την κουράζει, στεναχωριέται όταν το παιδί δεν δείχνει κατανόηση στην προσπάθειά της.

Ο ενήλικας θέλει να έχει τον πλήρη έλεγχο του παιδιού.

Ο ενήλικας θέλει να κρατά το παιδί εξαρτημένο.

Ο ενήλικας δεν θέλει το μωρό να λερώσει την κουζίνα ή να λερώσει τα ρούχα του, επιχειρώντας να φάει μόνο του.

Υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους μπορεί να τρώει το μωρό από
6 μηνών: με το κουτάλι και με τα δάκτυλα.
Οπωσδήποτε είναι πολύ πιο εύκολο ν’ αρχίσει να τρώει με τα δάκτυλα. Το κουτάλι είναι δυσκολότερο ως προς το χειρισμό. Γι αυτό είναι καλύτερα να του δίνουμε φαγητά κομμένα σε κομματάκια, τα οποία να μπορεί να τα πιάνει ένα- ένα με τα δάκτυλά του. Εφόσον ήδη έχει κατακτηθεί αυτή η επιδεξιότητα, καλό είναι να την ενθαρρύνουμε ν’ αναπτυχθεί όλο και περισσότερο με τον κατάλληλο τρόπο. Το βρέφος θα νιώσει πολύ περήφανο, όταν καταφέρει να πιάσει ένα κομμάτι τυρί και το τοποθετήσει στο στόμα του και τελικά το μασήσει. Η επιδεξιότητα αυτή βοηθά το μωρό επίσης ν’ αναπτύξει τον οπτικοκινητικό συνδυασμό. Συνήθως το μωρό προσπαθεί ν’ αρπάξει το κουτάλι με το οποίο το ταϊζουμε. Σ’ αυτή την περίπτωση, καλό είναι να του δίνουμε ένα δικό του κουτάλι να το κρατά. Σιγά- σιγά θα μάθει να το κατευθύνει στο στόμα του. Καλό είναι να καθόμαστε δίπλα στο μωρό την ώρα που τρώει και βέβαια το καλύτερο είναι να τρώμε κι εμείς μαζί του, για να μας μιμείται. Έτσι θα μαθαίνει πιο γρήγορα και εύκολα πώς πρέπει να τρώει. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν είναι ευχάριστο για το μωρό να νιώθει ότι κάποιος στέκεται όρθιος δίπλα του κι ελέγχει τις κινήσεις του π.χ. εάν έφαγε ή όχι, με ποιον τρόπο τρώει κ.λ.π.

13. Ποιος είναι ο ρόλος των διαπροσωπικών σχέσεων;

Οι σχέσεις με τους συνομήλικους διαδραματίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και στην κοινωνικοποίηση του παιδιού.

Τα βρέφη ως τον 6ο μήνα περίπου ελάχιστα αλληλεπιδρούν όταν βρεθούν μαζί το ένα κοντά στο άλλο. Η μόνη διαπροσωπική αλληλεπίδραση που μπορεί να συμβεί είναι ότι αν αρχίσει να κλαίει το ένα θα αρχίσει να κλαίει και το άλλο. Από τον 6ο μήνα και μετά αρχίζουν να αλληλεπιδρούν , άλλα οι αντιδράσεις τους είναι ακόμη απρόσωπες. Μεταξύ 14ου και 18ου μήνα μεσολαβεί μια μεταβατική περίοδος όπου γίνεται μετατόπιση του κέντρου ενδιαφέροντος από τα πράγματα στα πρόσωπα. Μετά το 18ο μήνα αρχίζουν να εμφανίζονται οι διάφορες μορφές θετικής προσέγγισης. Ανταλλάσσουν χαμόγελα, συνομιλούν κ.λ.π. Από την ηλικία αυτή αρχίζουν να δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον όχι πλέον για τα παιχνίδια αλλά για τους συμπαίκτες τους.

Από τα 2ο έτος παρατηρούνται βασικές αλλαγές στις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των παιδιών. Τα νήπια αρχίζουν να δείχνουν αμοιβαιότητα στις αλληλεπιδράσεις δηλαδή ανταλλάσουν επαίνους προσαρμόζονται στις απαιτήσεις των άλλων, ανταλλάσουν παιχνίδια κ.λ.π. Ο σχέσεις και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των νηπίων αρχίζουν να παίρνουν τα χαρακτηριστικά που έχουν οι σχέσεις μεταξύ των ενηλίκων. Στην ηλικία αυτή παρατηρούνται οι πρώτες περιπτώσεις εμφάνισης προσκόλλησης με άλλα παιδιά.

Με την είσοδο του παιδιού στο δημοτικό σχολείο έχει αναπτύξει σαφή εικόνα της ομάδας και την ανάγκη να ανήκει στην ομάδα. Κατά τη σχολική ηλικία οι παιδικές ομάδες είναι στην αρχή ομοφυλικές. Μετά το 10ο έτος οι ομάδες των συνομηλίκων γίνονται ετερόφυλες. Η συμμετοχή των παιδιών στις ομάδες των συνομηλίκων μετριάζει και αντισταθμίζει τις τυχόν ιδιορρυθμίες και μονομέρειες στις επιδράσεις της οικογένειας. Κοινωνικοποίηση είναι η διαδικασία με την οποία το παιδί μαθαίνει να συμπεριφέρεται κατά τα πρότυπα της ομάδας στην οποία προορίζεται να ζήσει και να δράσει.

14. Να ορίσετε την έννοια της επικοινωνίας. Ποιες μορφές επικοινωνίας γνωρίζετε;

Τα λόγια, οι πράξεις, οι εκφράσεις μας και γενικά η παρουσία μας και μόνο αποτελούν ερεθίσματα , σημεία επικοινωνίας με τους άλλους και όταν ακόμη δεν επικοινωνούμε άμεσα με συζήτηση, η παρουσία τους και
μόνο μας επηρεάζει άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα. Η επικοινωνία είναι βασικός όρος κοινωνικής ζωής και κατανόησης του άλλου και γενικά της ζωής. Επικοινωνούμε συνήθως με τη γλώσσα ( λεκτική επικοινωνία) ή με άλλα μέσα και σύμβολα, όπως με το βλέμμα, με την επαφή , τις χειρονομίες, τις μιμητικές εκφράσεις, με τη γραφή, με φωτογραφία κλπ ( μη λεκτική ή συμβολική επικοινωνία).

Η βασική μορφή επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους είναι ο λόγος, η ομιλία. Πώς, όμως, καταφέρνουμε και καταλαβαίνουμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες των βρεφών, αφού αυτά δεν έχουν κατακτήσει ακόμα το λόγο;
Πρώτα απ’ όλα τα βρέφη εκδηλώνουν τις βασικές τους ανάγκες με το κλάμα, το οποίο εκφράζει τέσσερις καταστάσεις: ικανοποίηση (η ιδιαίτερη αίσθηση που εξασκεί τους πνεύμονες ), πόνος (σημάδι δυσφορίας), οργή (έκφραση θυμού), θλίψη (σαν ένα τραγούδι λύπης).
Επίσης, τα βρέφη των 2,5-3 μηνών, παρουσιάζουν το πρώτο καθαρά κοινωνικό χαμόγελο, παράλληλα με το ενδιαφέρον τους προς το ανθρώπινο πρόσωπο και με το οποίο ανταποκρίνονται στο χαμόγελο των άλλων. Επομένως, η επικοινωνία του βρέφους με τους γονείς του μέσω του κοινωνικού χαμόγελου, σηματοδοτεί μία νέα συναισθηματική ποιότητα στις μεταξύ τους σχέσεις, καθώς «προσκαλεί» τους ενήλικες σε αλληλεπιδράσεις μαζί του.
Έχοντας πια τα νήπια κατακτήσει, ως επί το πλείστον, το λόγο, αναπτύσσουν κάποιες άτυπες και μη λεκτικές μορφές επικοινωνίας. Το κλάμα, που στη βρεφική ηλικία εξέφραζε, συνήθως, βασικές ανάγκες, τώρα, σε συνδυασμό με εκρήξεις οργής ή ακόμα και σωματική βία, φανερώνει συναισθηματικές αντιδράσεις και παρορμήσεις.
Κατόπιν το συμβολικό παιχνίδι, που παρουσιάζεται γύρω στο δεύτερο έτος, μπορεί ν’ αναδείξει άπειρα συναισθήματα, βιώματα, σκέψεις και επιθυμίες του νηπίου. Για παράδειγμα, το παιδί μπορεί να στείλει το μήνυμα στους γονείς του ότι αισθάνεται ζήλια για το καινούργιο αδελφάκι του, παίζοντας τη μαμά που μαλώνει το παιδί-κούκλα. Τέλος στη ζωγραφική και ιδιαίτερα στην ελεύθερη ζωγραφική αποτυπώνονται συναισθηματικές εμπειρίες με σύμβολα. Πολλές φορές, για παράδειγμα, η πολύχρονη και επίμονη χρήση του μαύρου χρώματος, μπορεί να φανερώνει συναισθηματικές ανακατατάξεις και συγκρούσεις.

Το βρέφος, από τη στιγμή που γεννιέται, είναι σε θέση να επικοινωνήσει με το περιβάλλον του. Έχει όλες τις αισθητηριακές ικανότητες που θα του επιτρέψουν να έρθει σ’ επαφή τόσο με τη μητέρα του όσο και με
τ’ άτομα του οικείου του περιβάλλοντος και γενικότερα με τον κόσμο των ενηλίκων.
Μέσα από την επικοινωνία και την επαφή αυτή, το βρέφος θα πάρει τα πρώτα μηνύματα για τη ζωή, τα οποία, όπως γνωρίζουμε, είναι καθοριστικά κι επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη μετέπειτα εξέλιξή του.Γίνεται κατανοητό, λοιπόν, ότι η επικοινωνία αυτή για την οποία μιλάμε, θα πρέπει να είναι ουσιαστική και να στηρίζεται σε ορισμένες αρχές, όπως αυτή της ειλικρίνειας, του σεβασμού, της προσωπικότητας του άλλου, της εκτίμησης, της αποδοχής κ.α.. Μόνο έτσι θα έχουμε θετικά αποτελέσματα, που θα γίνουν αντιληπτά στην εξέλιξη του παιδιού.
Το είδος, λοιπόν, της επικοινωνίας που αναπτύσσει το παιδί με τον ενήλικα, θα πρέπει να στηρίζεται στις παραπάνω αρχές, κυρίως θ’ αποτελεί το πρότυπο για τις μελλοντικές σχέσεις που θα δημιουργήσει το παιδί ως ενήλικας. Μία επικοινωνία, η οποία δεν στηρίζεται στις παραπάνω αρχές και δεν είναι ουσιαστική, δεν συνεισφέρει θετικά στην ψυχοσωματική ανάπτυξη του βρέφους, ενώ, μάλιστα, τις περισσότερες φορές, δρα και αρνητικά. Ο ρόλος της επικοινωνίας με τον ενήλικα είναι να έρθει το παιδί σε ουσιαστική επαφή με το περιβάλλον του και να πάρει τα κατάλληλα εκείνα εφόδια, τα οποία θα το βοηθήσουν να προχωρήσει μόνο του στη ζωή και να μπορεί να επιλύει τα οποιαδήποτε προβλήματα που θα του παρουσιάζονται στη ζωή. Αυτό ακριβώς θα πετύχει ο ενήλικας εάν μιλάει συνεχώς στο βρέφος, παρόλο που εκείνο δεν καταλαβαίνει τις λέξεις.
Όταν, λοιπόν, παίζουμε με το μωρό, είναι καλό να προσφέρουμε ποικίλα ερεθίσματα, προκειμένου ν’ αυξάνεται κάθε φορά το ενδιαφέρον του μωρού. Θα πρέπει, δηλαδή, να του δίνουμε το περιθώριο 1) ν’ αναπτύξει τη σκέψη του, 2) να προβληματίζεται και 3) να επιλύει τα προβλήματά του μόνο του χωρίς τη δική μας παρέμβαση. Σύμφωνα μ’ αυτό το σκεπτικό, οι ώρες του αλλάγματος, του ταίσματος, του μπάνιου και γενικά οι δραστηριότητες που αποτελούν τη βασική καθημερινή φροντίδα του μωρού, πρέπει να είναι πλούσιες σε εμπειρίες. Δεν πρέπει να βιαζόμαστε, αλλά να έχουμε υπομονή και τρυφερότητα απέναντι του, επειδή, μέσα από αυτές τις εμπειρίες, μαθαίνει το μωρό.

15. Αναλύστε τις μορφές συγκρούσεων.

1. Η σύγκρουση επιθυμίας – επιθυμίας : Δύο στόχοι παρουσιάζονται ως ισότιμοι αλλά , μόνο ο ένας μπορεί να πραγματοποιηθεί.
2. Η σύγκρουση αποφυγής – αποφυγής. Δύο στόχοι είναι το ίδιο αποκρουστικά αλλά δεν μπορούν ν’ αποφευχθούν.
3. Η σύγκρουση επιθυμίας – αποφυγής. Ένας στόχος είναι σύγχρονα απωθητικός και προωθητικός.
4. Άλλοι ερευνητές επεσήμαναν μια σύνθετη μορφή συγκρούσεων της διπλής επιθυμίας και διπλής αποφυγής.

16. Δώστε τον ορισμό της μνήμης και αναφέρετε τα είδη της μνήμης.

Η μνήμη είναι μια νοητική ικανότητα με την οποία αποθηκεύουμε, αναγνωρίζουμε, ανακαλούμε, και αναπλάθουμε πληροφορίες, εμπειρίες ή συμπεριφορές από την προηγούμενη ζωή μας.
Διακρίνεται : 1) στην αισθητηριακή αποτύπωση που διαρκεί κλάσματα του δευτερολέπτου χωρίς συνειδητοποίηση των πληροφοριών, 2) στην βραχύχρονη μνήμη που διαρκεί λιγότερο από 20΄΄, αν δεν μεσολαβήσει επανάληψη, και 3) στην μακρόχρονη μνήμη, που προέρχεται από επαναλήψεις, επεξεργασία, ταξινόμηση και κωδικοποίηση των πληροφοριών και διαρκεί πολύ χρόνο. Η τελευταία είναι η κύρια μορφή μνήμης

17. Τι σημαίνει προσαρμογή; Ποια τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης προσαρμογής;

Προσαρμογή : Η συμφωνία των αναγκών, των επιδιώξεων και γενικά της συμπεριφοράς του ατόμου με τα δεδομένα ή τις απαιτήσεις και προσδοκίες του περιβαλλοντός του.
Η κατάσταση ισορροπίας μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω δραστηριοτήτων, διαφωνιών του ατόμου, με το περιβάλλον και όχι μέσω παθητικής υποταγής. Τόσο η υπερβολική προσαρμοστικότητα όσο και η λιγότερη προσαρμοστικότητα διαταράσσουν την ισορροπία.
Κριτήριο της Ψυχικής υγείας δεν μπορεί παρά να είναι η αιτία και η ποιότητα της απροσαρμοστίας που κρίνεται βέβαια άμεσα ή έμμεσα από το αποτέλεσμα. Ο άνθρωπος καλείται να ανταποκριθεί σε πλείστες απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Προσαρμογή είναι οι τρόποι συνειδητοί ή ασυνείδητοι και τα μέσα που το άτομο χρησιμοποιεί για να δεχτεί και να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις του βιολογικού, του φυσικού και του κοινωνικού περιβάλλοντος. Η προσαρμογή είναι μια δυναμική και συνεχής διαδικασία, το άτομο συμμετέχει ενεργητικά και η τάση του είναι να ικανοποιεί τις επιθυμίες του συνειδητές ή ασυνείδητες και να φτάσει τους στόχους του. Είναι συνεχής διαδικασία γιατί οι συνθήκες του περιβάλλοντος, δεν είναι πάγιες και αναλλοίωτες και γιατί η συμπεριφορά του ατόμου, ο τρόπος που το άτομο αισθάνεται, σκέπτεται, και ενεργεί δεν είναι ενιαίος και αμετάβλητος.
Οι τρόποι με τους οποίους το άτομο θα επιλέξει να αμυνθεί εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες: τα κίνητρα του, τις πνευματικές του ικανότητες, το επίπεδο αντοχής του στις πιέσεις, τους περιορισμούς ή και την ενίσχυση που μπορεί να έχει από το περιβάλλον καθώς και τις κοινωνικές απαιτήσεις και προσδοκίες ως προς τον τύπο των προβλημάτων που παρουσιάζονται και επηρεάζουν άμεσα την προσαρμογή. Με κριτήριο την προέλευση των αιτιών έχουμε δύο μεγάλες κατηγορίες :
α) τις δυσκολίες που προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον,
β) εκείνες που προέρχονται από τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου.

Οι περισσότεροι Ψυχολόγοι μιλούν για καλή ή κακή προσαρμογή, ο Shaffer όμως προτιμά τους όρους ολοκληρωμένη και μη ολοκληρωμένη προσαρμογή για να εκφράσει αν είναι ή δεν είναι κανονική η προσαρμοστική λύση που πέτυχε το άτομο. Βασική προϋπόθεση στην ολοκληρωμένη προσαρμογή είναι η απόλυτα κανονική συμπεριφορά του ατόμου και η ικανοποίηση κάποιας ανάγκης του σε στενή σχέση με τα τωρινά και τα μελλοντικά συμφέροντα του οργανισμού. Η μη ολοκληρωμένη προσαρμογή χαρακτηρίζεται από ικανοποίηση ορισμένων μόνο αναγκών του ατόμου και μάλιστα σε βάρος των άλλων. Τύπος μη ολοκληρωμένης προσαρμογής είναι η περίπτωση της αδράνειας oπότε το άτομο δεν κάνει καμία προσπάθεια για να βρει λύση στο πρόβλημα που το απασχολεί ο τύπος αυτός ονομάζεται μη
προσαρμοστικός.
Τα είδη αυτά της προσαρμογής αντιπροσωπεύουν τρόπους αντιδράσεων και όχι τύπους προσώπων. Σε κάθε πρόσωπο μπορεί κατά περιόδους να παρατηρηθεί ολοκληρωμένη προσαρμογή, μη ολοκληρωμένη και μη προσαρμοστική αντίδραση.

18. Η αντίληψη ως γνωστική λειτουργία: ορισμός και διαδικασία σχηματισμού.

Αντίληψη είναι η ψυχική λειτουργία κατά την οποία λαμβάνουμε γνώση για την ύπαρξη εξωτερικού ερεθίσματος με τη μεσολάβηση ενός αισθητήριου οργάνου και με την επεξεργασία του ερεθισμού μέσα στον εγκέφαλο.
Για να σχηματιστεί μια αντίληψη θα πρέπει :

1. Να υπάρχει ένα αντικείμενο το οποίο θα μας δώσει το ερέθισμα . Τοερέθισμα αυτό θα φτάσει στο αισθητήριο όργανο . Η αρχική αυτή διαδικασία ονομάζεται, φυσικό ή υλικό γεγονός.
2. Επακολουθεί η μεταβίβαση του ερεθισμού δια των νευρικών ινών στον εγκέφαλο ( φυσικό ή οργανικό γεγονός).
3. Τρίτο στάδιο στην δημιουργία της αντίληψης είναι η πληροφορία για την ύπαρξη του αντικειμένου και η συνειδητοποίηση του, η γνώση (ψυχικό γεγονός).

19. Ποιες θεωρίες για την ερμηνεία της προσωπικότητας γνωρίζετε;

1. Οι θεωρίες των σωματικών τύπων.
   Γαληνός : Τύποι Αιματώδης, Φλεγματικός, Μελαγχολικός, Χολερικός.
   Kretschmer : Πυκνικός, Λεπτόσωμος, Αθλητικός.
2. Οι στρωματικές θεωρίες.
   Πλάτων : Λογιστικόν, Θυμοειδές, επιθυμητικόν
   Freud : δυναμική θεωρία , Τρία στρώματα της προσωπικότητας:
   Α). Το ID «Αυτό», που περιλαμβάνει ένστικτα, ορμές και ασυνείδητες
   επιθυμίες.
   Β). Το «Εγώ», οι μηχανισμοί, συμβιβασμοί των απαιτήσεων του «Αυτό» και
   του «Υπερεγώ».
   Γ). Το «Υπερεγώ», οι απαγορεύσεις και οι απαιτήσεις της κοινωνίας.
   3.Παραγοντική θεωρία της Προσωπικότητας ( Eysenck).
   Το μοντέλο του Eysenck προϋποθέτει:
3. Ότι υπάρχουν νομοτέλειες στην προσωπικότητα
4. Ότι αυτή είναι ιεραρχικά διαρθρωμένη.
   Υπάρχουν 4 επίπεδα προσωπικότητας:
   α. Αντιδράσεις, β. Συνήθειες, γ. Γνωρίσματα της προσωπικότητας,
   δ. Τύποι της Προσωπικότητας

Ο Freud υποστήριξε ότι η συμπεριφορά του ατόμου εξαρτάται αποκλειστικά από την ικανοποίηση της libido, δηλαδή της βιολογικής ορμής και του βιολογικού ενστίκτου (πανσεξουαλισμός), με τα οποία έρχεται το άτομο στον κόσμο.
Ο Adler διαφοροποίησε τη θέση του και υποστήριξε πως το άτομο είναι κοινωνικό ον, οι σκέψεις και οι ενέργειες του έχουν κοινωνική προοπτική και αποβλέπουν σε κάποιο σκοπό. Βασική ορμή του ανθρώπου είναι η ορμή για κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή. Αποτυχία να ικανοποιήσει την ορμή αυτή, δημιουργεί στο άτομο μειωμένη αυτοεκτίμηση και σύμπλεγμα κατωτερότητας. Η ατομική ψυχολογία, του Adler δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις επιδράσεις που ασκεί το ψυχολογικό κλίμα και η σύνθεση της οικογένειας στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του ανθρώπου. Και οι δυο πιστεύουν ότι η ολοκλήρωση της προσωπικότητας του ατόμου γίνεται με το τέλος της εφηβείας.

20. Αναλύστε τις τρεις (3) διαστάσεις των στάσεων συμπεριφοράς. Σε τι μας διευκολύνουν και σε τι μας περιορίζουν;

Στάση είναι η σύνθετη ψυχική θέση για ένα για ένα πρόσωπο, πράγμα ή γεγονός που σχετίζεται με νόηση, το συναίσθημα και τη γενική ψυχική ετοιμότητα αντίδρασης ή δράσης με κάποια συγκεκριμένη εκδήλωση ή ενέργεια του ατόμου. Οι στάσεις μας βοηθούν στο να προσανατολιζόμαστε στο περιβάλλον μας, αλλά και μας περιορίζουν στις μέχρι τώρα γνώμες και εμπειρίες μας.
Νόηση → γνωστικά στοιχεία ( αντιλήψεις, προφορικές δηλώσεις για γνώμες).
Συναίσθημα → αντιδράσεις του αυτόνομου νευρικού συστήματος, προφορικές δηλώσεις για συναισθηματική κατάσταση.
Συμπεριφορά → πραγματική συμπεριφορά, προφορικές δηλώσεις για συμπεριφορά.

21. Ποιο το αντικείμενο της εξελικτικής ψυχολογίας και ποιες μεθόδους χρησιμοποιεί;

Η εξελικτική ψυχολογία εξετάζει τις μεταβολές που συμβαίνουν στην ψυχική ζωή του ανθρώπου με την πάροδο της ηλικίας από τη σύλληψη έως την έσχατη γεροντική ηλικία. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί είναι δύο: η διαχρονική και η συγχρονική.
Η διαχρονική μέθοδος: επιλέγεται μία μόνο ομάδα ατόμων η οποία παρακολουθείται και εξετάζεται στις επόμενες ηλικίες κατά συχνά χρονικά διαστήματα.
Η συγχρονική μέθοδος: επιλέγονται συγχρόνως πολλές ομάδες ατόμων, μία από κάθε ηλικία. Στη συνέχεια οι ομάδες αυτές εξετάζονται όλες συγχρόνως μία μόνο φορά.
Ο συνδυασμός των μεθόδων είναι δυνατόν να εξασφαλίσει έγκυρα στοιχεία για όλες τις ηλικίες σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.

22. Ποιος είναι ο βιολογικός και κοινωνικός ρόλος του φύλου;

Το φύλο θεωρείται ένας από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και των διαπροσωπικών σχέσεων καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. Καμία άλλη κατηγοριοποίηση δεν είναι τόσο σημαντική για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη όσο αυτή που ταξινομεί τα άτομα σε άνδρες και γυναίκες και διχοτομεί τα χαρακτηριστικά τους με βάση την αρρενωπότητα και τη θηλυκότητα.
Ο ρόλος του φύλου μπορεί να εξεταστεί με τη στενότερη έννοια της ερωτικής συμπεριφοράς (βιολογικός ρόλος του φύλου) και την ευρύτερη έννοια των κοινωνικών προτύπων συμπεριφοράς (κοινωνικός ρόλος του φύλου) .
Ο βιολογικός ρόλος του φύλου αναφέρεται στην ερωτική ορμή και ερωτικά ενδιαφέροντα. Συνδέεται με την ψυχολογική κατάσταση που ωθεί το άτομο να δείχνει επιθυμία και να έχει την ετοιμότητα να δέχεται ερωτικούς ερεθισμούς.
Ο κοινωνικός ρόλος του φύλου αναφέρεται στα πρότυπα συμπεριφοράς που θεωρούνται από την κοινωνική ομάδα ως αποδεκτά για κάθε φύλο. Η συμμόρφωση προς τα πρότυπα αυτά ενθαρρύνεται και επιβραβεύεται ενώ κάθε απόκλιση από τα πρότυπα αυτά παρεμποδίζεται και αποδοκιμάζεται.

23. Ποιος ο ρόλος της μάθησης στην εξελικτική πορεία του ανθρώπου;

Η μάθηση αναφέρεται σε γνώσεις, ικανότητες – δεξιότητες και εμπειρίες. Είναι σχετικά μόνιμη μεταβολή της συμπεριφοράς που προέρχεται από άσκηση, παρατήρηση (νέες εμπειρίες). Η μάθηση σχετίζεται με τη νοητική ικανότητα του ανθρώπου, είναι απεριόριστη και παρουσιάζει ποικιλία και ευελιξία. Ακόμη η μάθηση συνδέεται με την προσαρμογή του ατόμου στο περιβάλλον του και με την ικανοποίηση των αναγκών του. Πρόκειται για μια πολύπλοκη διαδικασία.

24. Ποιος είναι ο σκοπός της Προσχολικής Αγωγής και ποιος είναι ο ρόλος του βρεφονηπιακού σταθμού;

Σκοπός της προσχολικής αγωγής είναι να βοηθάει τα νήπια να αναπτυχθούν σωματικά, συναισθηματικά, νοητικά και κοινωνικά, μέσα στα πλαίσια που ορίζει ο ευρύτερος σκοπός της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Ειδικότερα στοχεύει στην αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των νηπίων και προωθεί την κοινωνικότητα, την αυτονομία και την ικανότητα της συναισθηματικής προσαρμογής.
Βοηθά τα νήπια:
1) Να καλλιεργούν τις αισθήσεις τους και να οργανώνουν τις πράξεις τους, κινητικές και νοητικές.
2) Να εμπλουτίζουν και να οργανώνουν τις εμπειρίες τους από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον και να αποκτούν την ικανότητα να διακρίνουν τις σχέσεις και αλληλεπιδράσεις που υπάρχουν μέσα σ’ αυτό.
3) Να αναπτύσσουν γενικά την ικανότητα κατανόησης και έκφρασης με σύμβολα και ιδιαίτερα στους τομείς της γλώσσας, των μαθηματικών και της αισθητικής.
4) Να προχωρούν στη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων που θα τα βοηθούν στη βαθμιαία και αρμονική τους ένταξη στην κοινωνική ζωή.
5) Να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες ελεύθερα και αβίαστα και μέσα στο πλαίσιο του οργανωμένου περιβάλλοντος να εθίζονται στην αμφίδρομη σχέση ατόμου και ομάδας και να υιοθετήσουν δικές τους αξίες και αρχές.
6) Να αναπτυχθούν νοητικά με την εξελικτική ανάπτυξη της περιέργειας της κρίσης, της φαντασίας, της προσοχής, της παρατήρησης, της δημιουργικής σκέψης.
7) Να ψυχαγωγούνται ώστε να αισθάνονται ψυχική ικανοποίηση και πληρότητα.
8) Να αποκτήσουν συναισθηματική σταθερότητα, ασφάλεια και ισορροπία μέσα από ομαδικές και ατομικές ευχάριστες συγκινήσεις καθώς και από την ενθάρρυνση στις ομαδικές προσπάθειες.
9) Να αναπτύσσουν τις κινητικές τους δεξιότητες και να καλύψουν τις ψυχοκινητικές τους ανάγκες ώστε να γνωρίσουν το σώμα τους και να κατανοήσουν τη σχέση που έχει με το γύρω περιβάλλον.
10) Να αναπτύξουν θρησκευτικές και ηθικές αξίες.
11) Τέλος να βιώνουν ένα περιβάλλον που καταργεί τις κοινωνικές ανισότητες και προσφέρει ίσες ευκαιρίες σε όλα τα παιδιά, λειτουργώντας αντισταθμιστικά στις πιθανές αδυναμίες τις οικογένειας.

Ο βρεφονηπιακός σταθμός έχει σαν στόχο την κοινωνική προσαρμογή του παιδιού, κι αποβλέπει στην υποβοήθηση του να ενταχθεί στην ομάδα και κατ’ επέκταση στην κοινωνία κα να λειτουργεί σ’ αυτήν ως μέλος υπεύθυνο, ισότιμο και συνεργατικό. Στον βρεφονηπιακό σταθμό είναι ελάχιστες που δραστηριότητες που στερούνται κοινωνική σημασία και όλα σχεδόν γίνονται συλλογικά.Η δουλειά, το παιχνίδι, η γλώσσα και γενικά η γνώση, αρχίζουν να παίρνουν κοινωνικό χαρακτήρα. Το παιδί μέσα από τις ομαδικές εργασίες συνειδητοποιεί ότι ο άλλος δεν είναι αυτός που τον υπηρετεί και ικανοποιεί όλες του τις επιθυμίες, αλλά αυτός με τον οποίο οφείλει να συναποφασίσει και να συμπράξει για να πετύχει την ικανοποίηση των αναγκών του. Έτσι σιγά -σιγά συνειδητοποιεί ότι ο κόσμος δεν είναι δικό του βασίλειο, αλλά κοινός για όλους και ότι μέσα σε αυτό οι άνθρωποι μοιράζονται τις ευθύνες, τις λύπες, τις χαρές σκέπτονται δρουν συλλογικά. Ο ρόλος του παιδικού σταθμού είναι καταλυτικός. Μέσα εκεί το παιδί νιώθει συναισθηματική ασφάλεια θα έχει επαφές με άλλα παιδιά καθώς και τις απαραίτητες ενασχολήσεις.
Με τη βοήθεια ειδικά εκπαιδευμένων προσώπων θα διαμορφώσει την προσωπικότητα του και θα αποκομίσει τις γνώσεις που χρειάζεται. Έτσι λοιπόν, καθήκον κάθε πολιτισμένης κοινωνίας να ιδρύει προσχολικά ιδρύματα στα οποία θα έπρεπε να φοιτά κάθε παιδί, ανεξάρτητα τη κοινωνική θέση της οικογένειας του στηρίζοντας έτσι το θεσμό της οικογένειας ηθικά και υλικά.
Το προσωπικό του βρεφονηπιακού σταθμού βοηθά τα παιδιά να συγκροτήσουν ομάδες κοινών δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων, επεμβαίνει διακριτικά υποβοηθώντας την διευθέτηση των συγκρούσεων τους και διευκολύνοντας τις μεταξύ τους επικοινωνία και δείχνει ενδιαφέρον για τα παιδιά που παρουσιάζουν δειλία και έλλειψη πρωτοβουλίας ενθαρρύνοντας τα να υπερνικήσουν τους δισταγμούς και τους φόβους τους. Η δυναμική της ομάδας επιδρά πάνω στην ατομική συμπεριφορά των νηπίων και τη διαφοροποιεί, ενώ η επαφή των νηπίων με τον κόσμο των ενηλίκων και τα προϊόντα του πολιτισμού τους είναι απαραίτητη και συμπληρώνει το έργο της προσχολικής αγωγής για κοινωνική ανάπτυξη και προσαρμογή του παιδιού.

25. Ποιο είναι το σχήμα δομής της γνώσης κατά τον Piaget;

Βασική έννοια στο μοντέλο της γνώσης κατά τον Piaget είναι η έννοια του γνωστικού σχήματος. Το γνωστικό σχήμα ισοδυναμεί με την εσωτερικευμένη αναπαράσταση όλου του κόσμος ή ενός μέρους του. Αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα και εγκλείει όλη τη γνώση και την εμπειρία που έχει το άτομο σε σχέση με αυτή τη δραστηριότητα.
Π.χ. αν θέλουμε να καθίσουμε στο γραφείο και να γράψουμε θα πρέπει να ενεργοποιήσουμε ένα μεγάλο μέρος της γνώσης που έχουμε αποκτήσει
π.χ. τι χαρτί θα χρησιμοποιήσουμε, τι θα γράψουμε, σε ποιον θα απευθυνθούμε κ.λπ.

Όλη αυτή η γνώση θα οργανωθεί σε ένα σύνολο, θα συμπεριληφθεί σε ένα σχήμα για το γράψιμο και θα χρησιμοποιηθεί ως βάση για τις ενέργειές μας. Η νοημοσύνη είναι μια βιολογική λειτουργία που βοηθάει το άτομο να γνωρίσει το περιβάλλον και να προσαρμοστεί. Η προσαρμογή είναι αποτέλεσμα δύο διεργασιών: της αφομοίωσης και της συμμόρφωσης. Η αφομοίωση είναι η λειτουργία με την οποία το άτομο ενσωματώνει τις κατ’ αίσθηση αντιλήψεις σε προϋπάρχουσες νοητικές δομές. Η συμμόρφωση είναι η λειτουργία με την οποία το άτομο τροποποιεί τις υπάρχουσες νοητικές δομές, ώστε να μπορεί να κατανοεί τα δεδομένα της εμπειρίας.
Οι δύο αυτές λειτουργίες μαζί δημιουργούν κάθε φορά μια ισορροπία. Τόσο η αφομοίωση όσο και η συμμόρφωση στηρίζονται σε προϋπάρχουσες νοητικές δομές, που λέγονται γνωστικά σχήματα.

26. Ποιος είναι ο ορισμός, οι τομείς και οι υποχρεώσεις της υγιεινής;

Η Υγιεινή είναι κλάδος της ιατρικής επιστήμης η οποία εξετάζει τις σχέσεις του ανθρώπου προς τους διάφορους παράγοντες του περιβάλλοντος που επιδρούν στην υγεία του με αντικειμενικό σκοπό την πρόληψη, τη διατήρηση και την προαγωγή της. Οι υποχρεώσεις της Υγιεινής είναι η πρόληψη, η διατήρηση και η προαγωγή της υγείας του ανθρώπου.
Τομείς της Υγιεινής είναι:
α) η ατομική, η οποία αναφέρεται στην επιβαλλόμενη επιμέλεια του σώματος, την τροφή, την ενδυμασία και την ψυχική υγεία.
β) η κοινωνική, που έχει ως σκοπό την προφύλαξη των ατόμων από νόσους που οφείλονται στην κοινωνική συμβίωση.
γ) η δημόσια, που εφαρμόζεται από το κράτος και αποσκοπεί στην προφύλαξη ολόκληρου του πληθυσμού από τους διάφορους κινδύνους της υγείας του.

27. Ποιος είναι ο ορισμός και ο σκοπός της επιδημιολογίας;

Η Επιδημιολογία είναι κλάδος της ιατρικής στον οποίο συνεργάζονται κλινικοί ιατροί και μικροβιολόγοι. Οι πρώτοι ξεχώρισαν τα διάφορα νοσήματα και οι δεύτεροι βρήκαν τα μικρόβια που τα προκαλούν και μελέτησαν τρόπους μεταδόσεως από την αρχική εστία προς το γενικό πληθυσμό.
Εντομολόγοι και ανοσιολόγοι βοηθούν στη διελεύκανση άλλων πτυχών του προβλήματος.
Η Επιδημιολογία συνεπώς αποσκοπεί στην παρεμπόδιση της ομαδικής νοσήσεως, προσπαθεί να καταστρέψει ή να απομονώσει την αρχική εστία και να αποκόψει τους δρόμους προσπελάσεως ή τέλος να ενισχύσει τη βιολογική αντίσταση του πληθυσμού κατά του κινδύνου που τον απειλεί

28. Τι είναι επιδημία, πανδημία, ενδημικά νοσήματα;

Ως επιδημία (επί + δήμος) ή λοιμός χαρακτηρίζονται οι εξάρσεις ασθενειών που εμφανίζονται σε έναν ανθρώπινο πληθυσμό και δεδομένη χρονική περίοδο, σε βαθμό μεγαλύτερο του αναμενόμενου.

Μπορεί να περιορίζεται γεωγραφικά σε ένα τόπο ή μια ολόκληρη χώρα. Στην περίπτωση που η επιδημία εξαπλώνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς σε μια μεγάλη περιοχή (ήπειρο) ή σε παγκόσμια κλίμακα, ορίζεται ως πανδημία.

Η πανδημία, που προκύπτει από την σύνθεση των λέξεων παν (όλος) και δήμος (πληθυσμός), είναι επιδημία λοιμωδών ασθενειών που εξαπλώνεται με γρήγορους ρυθμούς σε μια μεγάλη περιοχή (ήπειρο) ή σε παγκόσμια κλίμακα και απειλεί το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού. Μια επιδημική ασθένεια της οποίας ο αριθμός των νέων κρουσμάτων παραμένει σταθερός με την πάροδο του χρόνου (σταθερή επίπτωση), δε θεωρείται πανδημία. Επιπλέον, οι πανδημίες γρίπης δεν αφορούν την επανεμφανιζόμενη εποχική γρίπη.

Ενδημικό νόσημα, ένα φαινόμενο – συμβάν που επαναλαμβάνεται / αναπαράγεται συνεχώς σε μια συγκεκριμένη περιοχή ή ένα συγκεκριμένο τομέα.

29. Ποια εμβόλια είναι υποχρεωτικά και ποια προαιρετικά;

O εμβολιασμός είναι απαραίτητος για την εξάλειψη θανατηφόρων ασθενειών και την πρόληψη νοσημάτων που μπορούν επίσης να αποβούν μοιραία για τη ζωή των ανθρώπων.

Τα παιδιά όταν γεννιούνται έχουν αντισώματα εναντίον πολλών ασθενειών, τα οποία πήραν από τη μητέρα τους. Επειδή όμως τα αντισώματα δεν έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, πρέπει να διεγείρεται η παραγωγή τους μέσω των εμβολίων.

Με τα εμβόλια εισάγεται στον οργανισμό ο ίδιος ο μικροοργανισμός (ιός ή μικρόβιο) νεκρός ή εξασθενημένος, ή αντιγόνο από τον μικροοργανισμό. Έτσι ο οργανισμός παράγει τα δικά του αντισώματα τα οποία κατευθύνονται εναντίον του συγκεκριμένου μικροοργανισμού.

Εάν στο μέλλον προσπαθήσει να μπει στον οργανισμό του παιδιού ο συγκεκριμένος μικροοργανισμός, τα αντισώματα που ήδη υπάρχουν θα τον εξουδετερώσουν και το παιδί δεν θα αρρωστήσει.

Ακόμη και αν πρόκειται για μία ασθένεια που έχει εξαφανιστεί σε κάποια χώρα, το παιδί πρέπει να εμβολιάζεται έναντι αυτής, καθώς μπορεί να υπάρχει σε άλλες χώρες και να μεταφερθεί με τη μετακίνηση των πληθυσμών.

Yποχρεωτικά και προαιρετικά

Σύμφωνα με τις υγειονομικές διατάξεις, μερικά εμβόλια είναι υποχρεωτικά. Aυτά είναι:
Της ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας, αιμόφιλου ινφλουέντζας, φυματίωσης, τετάνου, ηπατίτιδας Α, ηπατίτιδας B, πολιομυελίτιδας, διφθερίτιδας, κοκίτη, μηνιγγίτιδας C και πνευμονιόκοκκου.

Πρόσφατα εντάχθηκε στους υποχρεωτικούς εμβολιασμούς και το εμβόλιο κατά του ιού HPV για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Eπιβάλλεται, λοιπόν, οι γονείς να αποζητούν την όσο το δυνατόν καλύτερη πληροφόρηση σχετικά με τα εμβόλια και τις επαναληπτικές τους δόσεις, αφού η παράλειψη σημαντικών εμβολίων, αλλά και ο ατελής εμβολιασμός (όταν δεν γίνονται όλες οι δόσεις) έχουν τις ίδιες πιθανότητες να εκθέσουν το παιδί στους παθογόνους μικροοργανισμούς.

–Το εμβόλιο διφθερίτιδας – τετάνου – κοκίτη (τριπλό): Προφυλάσσει το παιδί από τη διφθερίτιδα, τον τέτανο και τον κοκίτη. O εμβολιασμός αρχίζει σε ηλικία 2 μηνών. Xορηγούνται ενδομυϊκά τρεις δόσεις ανά δίμηνο και μετά από ένα χρόνο η πρώτη αναμνηστική.

–Το εμβόλιο πολιομυελίτιδας (IPV): Tο εμβόλιο αυτό χορηγείται ενδομυϊκά σε τρεις δόσεις: στο 2ο, στον 4ο και στον 6ο μήνα της ζωής του παιδιού. Ωστόσο, δεν χορηγείται πλέον μόνο του. Είναι ενσωματωμένο με το εμβόλιο διφθερίτιδας-τετάνου-κοκίτη. H ταυτόχρονη χορήγησή τους δεν μειώνει την ανοσοποίηση και δεν προκαλεί παρενέργειες.

–Το εμβόλιο ιλαράς – ερυθράς – παρωτίτιδας (τριπλό MMR): Περιέχει ζωντανούς εξασθενημένους ιούς ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς. Xορηγείται υποδόρια μετά το 15ο μέχρι και το 18ο μήνα της ζωής του παιδιού, σε μία εφάπαξ δόση. Πρέπει να επαναλαμβάνεται στην ηλικία των 4-6 χρόνων, κυρίως για την ιλαρά.

–Το εμβόλιο ηπατίτιδας B: Γίνεται σε οποιαδήποτε ηλικία από τον πρώτο μήνα της ζωής και μετά, ενδομυϊκά, σε τρεις δόσεις. Πρώτη δόση στην πρώτη επίσκεψη, δεύτερη δόση σε ένα μήνα και τρίτη δόση σε 6-12 μήνες. Στο νεογέννητο η πρώτη δόση μπορεί να γίνει και στο μαιευτήριο ή ένα με δύο μήνες μετά την έναρξη των βασικών εμβολιασμών. Για τα βρέφη που γεννήθηκαν από μητέρα με θετικό αυστραλιανό αντιγόνο (φορέας της ηπατίτιδας B), συνιστώνται ορός και εμβόλιο τις πρώτες 12 ώρες από τη γέννηση.

–Το εμβόλιο της ηπατίτιδας A χορηγείται σε δύο δόσεις: O εμβολιασμός αυτός περιλαμβάνεται πλέον στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών και συνιστάται για παιδιά μεγαλύτερα του ενός έτους.

–Το εμβόλιο του αιμόφιλου B (Hib): Eιδικό εμβόλιο κατά του μικροβίου που επιστημονικά ονομάζεται «αιμόφιλος της ινφλουέντζας τύπου B», ή πιο απλά «αιμόφιλος B». Tο μικρόβιο αυτό προκαλεί σοβαρές λοιμώξεις στην παιδική ηλικία, καθώς και μια μορφή πνευμονίας, που παρουσιάζεται συνήθως σε παιδιά 2 μηνών έως 5 χρονών. Στα βρέφη έως 15 μηνών οι χορηγούμενες δόσεις είναι τρεις, με μία επαναληπτική μετά από ένα χρόνο, ενώ στα παιδιά 15 μηνών έως και 5 ετών η δόση είναι μία.

–Το εμβόλιο της φυματίωσης (BCG): Tο εμβόλιο προφυλάσσει από την ασθένεια παιδιά με αρνητική αντίδραση στο τεστ Mαντού. Στην Eλλάδα ο εμβολιασμός αυτός έχει καθιερωθεί στην ηλικία των 6 ετών και γίνεται στα σχολεία.

–Το εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο: Προστατεύει από τους πιο συχνούς τύπους πνευμονιόκοκκων, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για το 85% περίπου των σοβαρών λοιμώξεων (όπως μικροβιακή πνευμονία, οξεία μέση ωτίτιδα, μικροβιακή μηνιγγίτιδα, ιγμορίτιδα κ.ά.). Tο νέο συζευγμένο εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο είναι υποχρεωτικό και χορηγείται σε παιδιά κάθε ηλικίας από δύο μηνών και πάνω.

–Το νέο συζευγμένο εμβόλιο για τη μηνιγγίτιδα C: Περιέχει μία πρωτεΐνη η οποία βοηθά στην κινητοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος όλων των ηλικιών. Έτσι, μπορεί να παράσχει σωστή προστασία στα παιδιά. Το εμβόλιο αυτό είναι πλέον υποχρεωτικό και χορηγείται ως εξής: Για τα βρέφη κάτω των 12 μηνών τρεις δόσεις, ενώ για τα παιδιά 1 έτους και πάνω μία δόση.

–Το εμβόλιο HPV: Το εμβόλιο κατά του καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας εντάχθηκε πρόσφατα στα υποχρεωτικά εμβόλια. Για την ακρίβεια θα είναι υποχρεωτικό για τα κορίτσια 12-15 ετών και προαιρετικό για τις κοπέλες 12-26 ετών. Χορηγείται σε τρεις δόσεις.

Διάρκεια
Η διάρκεια ενός εμβολίου είναι σχετική. Για μερικά εμβόλια πρέπει να γίνεται αναμνηστική δόση σε τακτά χρονικά διαστήματα, όπως για παράδειγμα του τετάνου, που πρέπει να γίνεται αναμνηστική δόση κάθε δέκα χρόνια.

Τις ακριβείς οδηγίες τις δίνει ο παιδίατρος, καθώς τα χρονοδιαγράμματα εμβολιασμών αλλάζουν συνεχώς σύμφωνα με τις μελέτες που γίνονται.

Μέχρι τη δεκαετία του 1990 τα παιδιά εμβολιάζονται για οκτώ διαφορετικές ασθένειες. Σήμερα εμβολιάζονται (ανάλογα με τη χώρα) για δεκατρείς διαφορετικές ασθένειες.

Πόσα εμβόλια μπορεί να κάνει ένα παιδί;
Θεωρητικά ένα παιδί μπορεί να δεχτεί ταυτόχρονα πάρα πολλά εμβόλια. Μπορούν μάλιστα να γίνουν ταυτόχρονα. Η εξέλιξη της επιστήμης δίνει τη δυνατότητα μέσω των πολυδύναμων εμβολίων, το παιδί να λαμβάνει μέσω μιας ένεσης αντιγόνα πολλών ασθενειών.
Έτσι σήμερα υπάρχει η δυνατότητα με ένα τσίμπημα, αν χρησιμοποιήσετε το εξαδύναμο εμβόλιο, το παιδί σας να εμβολιαστεί για τις ακόλουθες αρρώστιες: Διφθερίτιδα, Τέτανος, Κοκκύτης, Πολιομυελίτιδα, Αιμόφιλος ινφλουέντσα και Ηπατίτιδα Β.

Αποτελεσματικότητα και ασφάλεια
Τα πολυδύναμα εμβόλια είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Είναι επίσης σημαντικό ότι το παιδί γλιτώνει τα πολλά τσιμπήματα. Αν δεν χρησιμοποιήσετε τα πολυδύναμα εμβόλια για να εμβολιάσετε το παιδί σας θα πρέπει να το τσιμπήσει ο παιδίατρος 30 φορές μέχρι την ηλικία των 15 χρονών. Ενώ με τα πολυδύναμα εμβόλια θα το τσιμπήσει 11-12 φορές.
Οι πιθανές επιπλοκές των εμβολίων είναι οι ίδιες με αυτές στην περίπτωση που κάνατε τα εμβόλια ξεχωριστά. Άρα τα πολυδύναμα εμβόλια είναι ασφαλή. Επιπλέον, με τα πολυδύναμα εμβόλια εξοικονομείτε χρήματα και χρόνο.

30. Περιγράψτε συνοπτικά τα ιογενή νοσήματα.

1.Ιλαρά:
είναι οξεία λοιμώδης εξανθηματική νόσος και οφείλεται στον ιό της ιλαράς. Μεταδίδεται κυρίως από το αναπνευστικό με σταγονίδια.
Κλινική εικόνα: 1) καταρροϊκό στάδιο (κηλίδες του Koplik), 2) ο πυρετός ανεβαίνει την 4η με 5η ημέρα απότομα μέχρι της 40ο C και ταυτόχρονα εμφανίζεται το εξάνθημα. Είναι ερυθρό κηλιδοβλατιδώδες, αρχίζει από την οπισθωτιαία περιοχή, προχωρεί στο πρόσωπο και εξαπλώνεται σε όλο το σώμα. Το στάδιο αυτό καλείται εξανθηματικό, 3) στάδιο ανάρρωσης με την υποχώρηση του εξανθήματος. Κύρια επιπλοκή είναι η πνευμονία, η μέση ωτίτιδα.
2.Ερυθρά:
είναι ήπια λοιμώδης εξανθηματική νόσος, οφείλεται στον ιό ερυθράς.
Μεταδίδεται με τα σταγονίδια από το αναπνευστικό, ενώ διά μέσου του πλακούντα μπορεί να προκαλέσει συγγενή λοίμωξη στο έμβρυο.
Κλινική εικόνα: Διόγκωση λεμφαδένων με κυρίως διόγκωση των οπισθοωτιαίων και των τραχηλικών λεμφαδένων. Το εξάνθημα στην αρχή εμφανίζεται στο πρόσωπο και γρήγορα επεκτείνεται στον κορμό και τα άκρα. Είναι ερυθρό, κηλιδοβλατιτώδες. Ο πυρετός, εάν υπάρχει, είναι μέτριος.
Κυριότερη επιπλοκή θεωρείται η εγκεφαλίτιδα

3. Παρωτίτιδα:
   οφείλεται στον ιό της παρωτίτιδας. Μεταδίδεται με σταγονίδια από το στόμα κυρίως.
   Κλινική εικόνα: εκδηλώνεται συνήθως με επώδυνη διόγκωση των παρωτίδων, η οποία συνοδεύεται με πυρετό. Η πιο συχνή επιπλοκή στα παιδιά είναι η ανάπτυξη μηνιγγοεγκεφαλίτιδας, ενώ η ορχίτιδα και η
   επιδιδυμίτιδα είναι σπανιότερες.
4. Αιφνίδιο εξάνθημα:
   Είναι εμπύρετη εξανθηματική νόσος που εκδηλώνεται με υψηλό πυρετό. Την 3η-4η μέρα ο πυρετός υποχωρεί και εμφανίζεται μικροκηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα.
5. Ανεμοβλογιά:
   οφείλεται στον ιό της ανεμευλογιάς που ανήκει στην ομάδα των ιών του έρπητα και χαρακτηρίζεται από διαδοχικές εκθύσεις κηλιδώδους εξανθήματος.
6. Λοιμώδης Μονοπυρήνωση:
   οφείλεται στον ιό Epstein-Barr, ο οποίος ανήκει στην ομάδα των ιών του έρπητα. Μεταδίδεται με το σίελο, είτε απευθείας, είτε με πρόσφατα μολυσμένα αντικείμενα.
   Κλινική εικόνα: αίσθημα κακουχίας, εμετός, πυρετός, έντονη φαρυγγίτιδα, έντονη διόγκωση αμυγδαλών. Επίσης διόγκωση λεμφαδένων και ηπατοσπληνομεγαλία. Συχνά η διαδρομή της νόσου είναι πολύ ελαφριά.
7. Πολυομελίτιδα:
   είναι οξεία ιογενής νόσος, η οποία μετά το μαζικό εμβολιασμό είναι σπάνια. Ο ιός της πολυομελίτιδας ανήκει στους εντεροϊούς.
8. Οξεία Ιογενής Ηπατίτιδα:
   οφείλεται κυρίως στους ιούς της ηπατίτιδας A,B,C,D και Ε.
   Κλινική εικόνα: ανορεξία, καταβολή , ναυτία, εμετοί, κοιλιακοί πόνοι. Διόγκωση και ευαισθησία του ήπατος. Ο ίκτερος διαρκεί 8-11 ημέρες και η νόσος παρουσιάζει βαρύτερη διαδρομή σε παιδιά ηλικίας μεγαλύτερης των 10 ετών. Η ηπατίτιδα Α μεταδίδεται κυρίως με τη στοματική οδό και σπανιότερα με
   το νερό ή μολυσμένες τροφές, ενώ η ηπατίτιδα Β και C μέσω του αίματος και με μεταγγίσεις, ενώ στα νεογνά μεταδίδεται από μητέρες φορείς του αντιγόνου Hbe Ag.

31. Περιγράψτε συνοπτικά τα μικροβιακά νοσήματα.

1.Διφθερίτιδα:
οφείλεταιστο κορυνοβακτηρίδιο της διφθερίτιδας. Μεταδίδεται από ασθενείς ή υγιείς μικροβιοφορείς κυρίως με σταγονιδία που εκπέμπονται από το στόμα.
Κλινική εικόνα: Η λοίμωξη ανάλογα με τη θέση που εντοπίζεται διακρίνεται σε α) ρινική διφθερίτιδα, β) διφθερίτιδα του λάρυγγα και γ) Διφθερίτιδα του φάρυγγα, η οποία αποτελεί την πιο συχνή μορφή της νόσου. Εκδηλώνεται με γενική κακουχία, ελαφρύ πυρετό και συμπτώματα φαρυγγίτιδας. Εμφανίζονται ψευδομεμβράνες οι οποίες καταλαμβάνουν την επιφάνεια των αμυγδαλών. Υπάρχει χαρακτηριστική διόγκωση των υπογνάθιων αδένων και δυσοσμία. Επιπλοκές: προσβάλλει το νευρικό σύστημα (περιφερικά νεύρα), το κυκλοφορικό (μυοκαρδίτιδα), το ουροποιητικό σύστημα.
2.Τέτανος:
Οφείλεται στο κλωστηρίδιο του τετάνου. Το κλωστηρίδιο αποβάλλεται με κόπρανα ζώων, ενώ μικροοργανισμοί βρίσκονται στο χώμα, στη σκόνη του δρόμου.
Κλινική εικόνα: Διακρίνεται α) ο τοπικός τέτανος που χαρακτηρίζεται από πόνο, δυσκαμψία και σπασμό των μυών που βρίσκονται κοντά στο τραύμα. β) ο γενικευμένος τέτανος είναι η συχνότερη μορφή. Χαρακτηρίζεται από σύσπαση μασητήρων μυών. Η σύσπαση επεκτείνεται σε όλους τους μυς με αποτέλεσμα το σώμα να εμφανίζει σανιδώδη δυσκαμψία και καθολικούς τονικοκλονικούς σπασμούς. γ) Ο νεογνικός τέτανος: λόγω αποκοπής του ομφάλιου λώρου με μολυσμένα εργαλεία.

3. Κοκκύτης:
   πρόκειται για οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού η οποία χαρακτηρίζεται από συχνά επεισόδια σπασμωδικού βήχα και οφείλεται στον αιμόφιλο του κοκκύτη.
   4.Οστρακιά:
   Οφείλεται στον Β-αιμολυτικό στρεπτόκοκκο. Προσβάλλει συνήθως παιδιά ηλικίας μεγαλύτερης των 3 ετών. Μεταδίδεται από τον ρινοφάρυγγα.
   Κλινική εικόνα: η νόσος εισβάλλει με υψηλό πυρετό, κοιλιακά άλγη, εμετούς.Οι αμυγδαλές καλύπτονται από λευκό επίχρισμα. Η γλώσσα καλύπτεται από παχύ επίχρισμα (μοροειδής γλώσσα). Εμφανίζεται το εξάνθημα που επεκτείνεται αε όλο το σώμα. Είναι ερυθρό μικροκηλιδοβλατιτώδες.
   Επιπλοκές: παρατηρούνται σε περιπτώσεις επέκτασης της λοίμωξης (ωτίτιδα,οστεομυελίτιδα, μηνιγγίτιδα, ρευματικός πυρετός).
4. Σαλμονελλώσεις:
   Η σαλμονέλα ανήκει στην ομάδα των εντεροβακτηριοειδών. Η μόλυνση μπορεί να προκαλέσει στον άνθρωπο οξεία γαστρεντερίτιδα που είναι η πιο συνηθισμένη μορφή, σηψαιμία, τοπικές λοιμώξεις (οστεμυελίτιδα, μηνιγγίτιδα), τυφοειδή πυρετό και παρατύφο.
5. Βρουκελλώσεις:
   οφείλονται στο βάκιλλο της βρουκέλλας. Στη χώρα μας οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην βρουκέλλα της αιγός και είναι γνωστή ως μελιταίος πυρετός.
6. Μικροβιακή Μηνιγγίτιδα της βρεφικής και παιδικής ηλικίας:
   Οφείλεται στο μηνιγγιτιδόκοκκο, τον αιμόφιλο της γρίππης και στον πνευμόνιοκοκκο. Στην Ευρώπη συχνότερο αίτιο είναι ο μηνιγγιτιδόκοκκος. Οι περισσότερες περιπτώσεις (90%) παρατηρούνται σε παιδιά ηλικίας από ενός μηνός έως πέντε ετών. Στα ιδρύματα με παιδικό πληθυσμό η μικροβιοφορία μπορεί να φτάσει μέχρι το 45% χωρίς να σημειωθεί κανένα κρούσμα μηνιγγίτιδας.
   Κλινική εικόνα: η νόσος εκδηλώνεται με υψηλό πυρετό, ναυτία, εμετούς, ανορεξία, ευερεθιστότητα, κεφαλαλγία, σύγχυση, φωτοφοβία, αυχενική δυσκαμψία και σε μερικές περιπτώσεις σπασμούς και κώμα. Σε βρέφη μπορεί να εκδηλώνεται με ευερεθιστότητα, νωθρότητα, άρνηση για λήψη τροφής. Κατά την πορεία μπορεί να παρατηρηθούν αρθραλγίες, μυαλγίες και πετεχειώδες αιμορραγικό εξάνθημα.
7. Φυματίωση:
   Οφείλεται στο μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Αναπτύσσεται ευκολότερα σε παιδιά μικρότερα των 5 χρονών καθώς και κατά την εφηβική ηλικία. Η μετάδοση της νόσου γίνεται από σταγονίδια που εκπέμπουν ενήλικες με ενεργό πνευμονική φυματίωση. Η διάρκεια μετάδοσης από ενήλικες που
   υποβάλλονται σε επιτυχή θεραπεία κυμαίνεταιαπό λίγες ημέρες έως μερικές εβδομάδες. Αντίθετα εκτός από σπάνιες περιπτώσεις ανάπτυξης σπηλαίων τα παιδιά δεν μεταδίδουν τη νόσο, διότι οι πνευμονικές βλάβες είναι συνήθως περιορισμένες. Πύλη εισόδου του βακτηριδίου είναι συνήθως το αναπνευστικό
   σύστημα.
   Πνευμονική πρωτοπαθής φυματίωση
   Οι πνεύμονες αποτελούν τη συχνότερη εντόπιση της φυματιώδους πρωτολοίμωξης ( 95%). Η νόσος είναι συνήθως ασυμπτωματική στα δύο τρίτα των παιδιών που μολύνονται.

   Το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα είναι ο πυρετός και ακολουθούν ο ξηρός βήχας, η ανορεξία, η στασιμότητα και η απώλεια του βάρους.
   Φυματίωση και εμβολιασμοί:
   κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης της νόσου δεν γίνεται κανένας εμβολιασμός. Μετά την οξεία φάση της νόσου κατά τη διάρκεια της αντιφυματικής θεραπείας μπορούν να γίνουν όλοι οι εμβολιασμοί.
   Φυματίωση και σχολείο:
   Στο σχολείο τα παιδιά επανέρχονται όταν υποχωρήσουν τα συμπτώματα (πυρετός – βήχας) και βελτιωθεί η ακτινολογική εικόνα.

32. Τι γνωρίζετε για τα λοιμώδη νοσήματα; (ορισμός, ταξινόμηση, τρόποι μετάδοσης και πρόληψης).

Λοιμώδη νοσήματα ή μεταδοτικά είναι τα νοσήματα που οφείλονται σε ζωντανούς λοιμογόνους παράγοντες ή σε τοξικά προϊόντα τους. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η ταχεία μετάδοση του μικροβίου. Τα λοιμώδη νοσήματα διακρίνονται σε αυτά που μεταδίδονται άμεσα και έμμεσα. Η άμεση μετάδοση είναι η μεταφορά κάποιου λοιμογόνου μικροοργανισμού από μια λομογόνο πηγή στην κατάλληλη πηγή εισόδου ενός ευπαθούς ατόμου. Η έμμεση μετάδοση μπορεί να γίνει με κάποιο φορέα ή με έμψυχο διαβιβαστή.

Τα λοιμώδη νοσήματα μεταδίδονται μέσω του αέρα, των απεκκρίσεων, των διαφόρων ξενιστών ή φορέων, της άμεσης επαφής. Για την πρόληψη και αντιμετώπιση των λοιμωδών νοσημάτων απαιτείται οργανωμένη και συστηματική προσπάθεια, έντονο ενδιαφέρον και πιστή εφαρμογή ειδικών για κάθε νόσημα προφυλακτικών μέτρων. Για μερικά λοιμώδη νοσήματα συνίσταται σαν προφυλακτικό μέτρο κάποιο είδος απομόνωσης του πάσχοντα με σκοπό την πρόληψη διασποράς μικροβίων.
Ο εμβολιασμός είναι η καλύτερη μέθοδος. Η πρόληψη των λοιμωδών νοσημάτων εξαρτάται από τον τρόπο μετάδοσής τους. Έτσι:
α) στις αερογενείς λοιμώξεις η προφύλαξη επιτυγχάνεται με τον εμβολιασμό
β) στις μεταδιδόμενες με τις απεκκρίσεις η προφύλαξη γίνεται με τον αποκλεισμό του τρόπου μετάδοσης. Αυτό το πετυχαίνουμε με απολύμανση του νερού και κλειστό σύστημα ύδρευσης, κατάλληλη διάθεση των λυμάτων και απορριμμάτων, την παστερίωση του γάλακτος, την υγειονομική επιτήρηση των τροφίμων, την απομάκρυνση των μικροβιοφορέων από τη διακίνηση τροφίμων, την ατομική καθαριότητα και υγιεινή κυρίως των χεριών, το πλύσιμο των φρούτων και λαχανικών. Επίσης είναι υποχρεωτική η δήλωση στις υγειονομικές αρχές όλων των κρουσμάτων και φυσικά η ανοσοποίηση του πληθυσμού.
γ) στις μεταδιδόμενες με ξενιστές τα προφυλακτικά μέτρα έχουν ως εξής:
·Να καταπολεμηθούν τα έντομα διαβιβαστές με διάφορα εντομοκτόνα.
·Για τις νόσους που μεταδίδονται με ξενιστές από ζώα που είναι άρρωστα σε υγιείς ανθρώπους συνίσταται η εξόντωση των τρωκτικών αυτών.
·Αν τηρούμε τους κανόνες ατομικής υγιεινής και της οικιακής μπορούμε να απαλλαγούμε από την επικίνδυνη συμβίωση με τρωκτικά
·Για ορισμένες από αυτές τις νόσους υπάρχουν εμβόλια
δ) στις μεταδιδόμενες με την επαφή νόσους δεν υπάρχει εμβόλιο και η προφύλαξη γίνεται με μέτρα ατομικής υγιεινής

33. Πώς αντιμετωπίζεται μια κατάσταση λιποθυμίας;

Λιποθυμία είναι η σύντομη απώλεια των αισθήσεων που οφείλεται σε προσωρινή ελάττωση της αιματικής ροής στον εγκέφαλο. Είναι αντίδραση στον πόνο ή στο φόβο ή μπορεί να είναι αποτέλεσμα συναισθηματικής διέγερσης, εξάντλησης ή έλλειψη τροφής.
Συμπτώματα:
ωχρότητα, αδυναμία, κρύος ιδρώτας, ναυτία, ακαθόριστα επιγαστρικά ενοχλήματα, ταχυκαρδία, βραδυσφυγμία.

Αν ο πάσχων έχει τις αισθήσεις του τον βάζουμε να καθίσει και τον βοηθάμε να σκύψει προς τα εμπρός με το κεφάλι ανάμεσα στα γόνατα και τον συμβουλεύουμε να πάρει βαθιές ανάσες. Αν έχει χάσει τις αισθήσεις του αλλά αναπνέει κανονικά τον ξαπλώνουμε με τα πόδια ψηλότερα στο κεφάλι, χαλαρώνουμε τα ρούχα που σφίγγουν, το λαιμό, το στήθος και τη μέση του πάσχοντα, του κάνουμε αέρα ή τον τοποθετούμε σε ρεύμα αέρα σιγά σιγά ξαναβρίσκει τις αισθήσεις του και τον βοηθάμε να καθίσει.
Δεν του δίνουμε τίποτα να φάει ή να πιει ώσπου να συνέλθει τελείως αλλά και τότε πρέπει να πιει μόνο λίγο κρύο νερό.

34. Τι είναι θλάσεις και πώς εκδηλώνονται;

Θλάση έχουμε όταν ένας μυς ή μια ομάδα μυών παρατεντωθεί ή υποστεί βλάβη από βίαιη ή απότομη κίνηση. Εκδηλώνεται με ξαφνικό και οξύ πόνο στην περιοχή της κάκωσης που μπορεί να απλώνεται και στη γύρω περιοχή με αποτέλεσμα δυσκαμψία. Επίσης εμφανίζει οίδημα στην περιοχή.

Σελίδα 4 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

35. Ποιες είναι οι ενέργειες που πρέπει να κάνουμε σε περιπτώσεις ρινορραγίας;

· Βάλτε τον πάσχοντα να καθίσει με το κεφάλι σκυμμένο προς τα εμπρός και χαλαρώστε τα ρούχα που του σφίγγουν το λαιμό και το θώρακα.
· Δώστε οδηγίες στον πάσχοντα να αναπνέει από το στόμα και να κλείσει με τα δυο δάχτυλα τα ρουθούνια του πιάνοντας το μαλακό μέρος της μύτης.
· Θα πρέπει να φτύνει το αίμα που βρίσκεται στο στόμα του γιατί η κατάποση αίματος μπορεί να προκαλέσει ναυτία και εμετό.
· 10 λεπτά μετά σταματήστε την πίεση της μύτης, αν η αιμορραγία δεν έχει σταματήσει συνεχίστε για όσο χρειάζεται
· Καθαρίζουμε την περιοχή γύρω από τη μύτη και το στόμα με βαμβάκι ή με καθαρό ύφασμα βουτηγμένο σε χλιαρό νερό. Δεν πρέπει να βουλώνεται τη μύτη.
· Όταν η αιμορραγία σταματήσει ο πάσχων δεν πρέπει να φυσήξει τη μύτη του για 4 ώρες και να αποφύγει κάθε σωματική άσκηση.

36. Ποια είναι τα συμπτώματα ηλεκτροπληξίας και ποιες οι πρώτες βοήθειες που προσφέρουμε σ’ αυτήν την περίπτωση;

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος και τη διαδρομή που ακολούθησε η ηλεκτρική εκκένωση:
· Στο σημείο επαφής δημιουργείται Γ’ έγκαυμα
· Καρδιακή ανακοπή
· Ασφυξία
Αν ο άρρωστος συνέλθει εμφανίζει κόπωση, μυϊκούς πόνους, κεφαλόπονους και νευρική διέγερση. Α’ βοήθειες:

1. Διακόψτε αμέσως την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος κλείνοντας το γενικό διακόπτη.
2. Αν η διακοπή δεν είναι δυνατή μετακινούμε το θύμα με ένα ξερό ξύλο ή με στεγνά ρούχα
3. Αφού απελευθερωθεί ο πάσχων κάντε του καρδιακό μασάζ και τεχνητή αναπνοή. Προσοχή όλα αυτά πρέπει να γίνουν σε 3 λεπτά.

37. Ποια είναι τα είδη των καταγμάτων και ποια συμπτώματα τα συνοδεύουν;

1. Ανοιχτό κάταγμα είναι αυτό που το τραύμα φτάνει από την επιφάνεια του δέρματος ως το οστούν ή όταν το σπασμένο οστικό άκρο διαπερνά την επιφάνεια του δέρματος.
2. Κλειστό κάταγμα όταν το δέρμα γύρω από το σπασμένο άκρο παραμένει ανέπαφο
3. Επιλεγμένο κάταγμα όταν το ανοιχτό ή κλειστό κάταγμα συνοδεύεται και από άλλη κάκωση π.χ. τραυματισμό κάποιου νεύρου, μυός, αρτηρία
   Συμπτώματα:
   · Πόνο στη θέση της κάκωσης ή κοντά σ’ αυτήν που αυξάνει με την κίνηση
   · Ο ασθενής δυσκολεύεται ή αδυνατεί να κινήσει το μέλος φυσιολογικά
   · Πόνος στη θέση του κατάγματος όταν η περιοχή πιέζεται ελαφρά.
   · Οίδημα και αργότερα εκχυμώσεις του τραυματισμένου μέλους – μώλωπες.
   · Παραμόρφωση της περιοχής του κατάγματος

38. Ποιες θεωρίες για τη νόηση γνωρίζετε;

Ο Piajet μελέτησε τη νοητική ανάπτυξη και διαπίστωσε ότι υπάρχουν πέντε στάδια ανάπτυξης:
α) Αισθησιοκινητική περίοδος ( από τη γέννηση έως 2 ετών ). Αυτόματες αντανακλαστικές αντιδράσεις, αντίληψη κατ’ αίσθηση.
β) Προεννοιολογική περίοδος ( από 3 έως 4 ετών ). Έχουμε στοιχεία συμβολικά αλλά ωστόσο υπάρχει προσκόλληση στο συγκεκριμένο και στο πραγματικό. Εγωκεντρική αντίληψη του περιβάλλοντος.
γ) Παραστατική ή εικονική νόηση ( 5-6) ετών. Διαισθητική σκέψη, το παιδί περιορίζεται σε μία μόνο διάσταση κάθε φορά, δεν έχει νοητική ευελιξία.
δ) Περίοδος των συγκεκριμένων συλλογισμών (7-11 ετών). Αναφορά στο παρόν, όχι στο παρελθόν και στο μέλλον.
ε) Περίοδος των αφηρημένων εννοιών (11-16 ετών). Αφαιρετική σκέψη. Η νόηση στηρίζεται στη λογική Ο Guilford παρουσίασε μία σύνθετη θεωρία για τη νοημοσύνη. Χαρακτηριστικό της οι πολλοί συνδυασμοί επιμέρους δεδομένων, που τα διακρίνει σε διεργασίες ( κατανόηση, μνήμη, αποκλίνουσα, συγκλίνουσα νόηση, αξιολόγηση), περιεχόμενα ( σχηματισμό συμβολικό, σημασιολογικό, περιεχόμενο συμπεριφοράς) και νοητικά προϊόντα ( μονάδες, τάξεις, σχέσεις, συστήματα, μετατροπές, προβολές).

Η νόηση ή σκέψη είναι μια λειτουργία της οποίας το έργο συνίσταται στην ανακάλυψη σχέσεων και συναφειών των διαφόρων αντικειμένων, αλλά και των ιδιοτήτων και της ουσίας των φαινομένων. Είναι λειτουργία ουσιαστικότερης ταξινόμησης των δεδομένων που προέρχονται από τη λειτουργία της αντίληψης και της μνήμης. Η ταξινόμηση αυτή είναι μια δυναμική και συνολική επεξεργασία και συσχέτιση. Η νόηση ενεργοποιείται όταν ο άνθρωπος θέλει να πετύχει κάτι, είναι βοηθητικό μέσο στην υπηρεσία άλλων ψυχικών καταστάσεων.
Η νοητική Ηλικία δείχνει το επίπεδο της νοητικής ανάπτυξης του ατόμου σε μια δεδομένη στιγμή. Αν η νοητική Ηλικία διαφέρει από τη χρονολογική έχουμε ένα νοητικά αποκλίνον άτομο (καθυστερημένο ή ευφυές).
Το νοητικό Πηλίκιο εκφράζει το Πηλίκιο της νοητικής ηλικίας δια της χρονολογικής. Το Πηλίκιο αυτό το πολλαπλασιάζουμε, επί το εκατό. Τα άτομα με νοητικό πηλίκιο μεταξύ 85-115 είναι μέσα φυσιολογικά, άνω των 115 θεωρούνται ευφυή και κάτω των 85 νοητικά υστερούνται.

Η πράξη είναι πρωταρχική μορφή ύπαρξης της νόησης και παραμένει η βάση και το αποφασιστικό κριτήριο για την ορθότητα της. Πρόκειται για το διαλεκτικό τρόπο γνώσης της αντικειμενικής πραγματικότητας κατά τον οποίο η σκέψη είναι μία διαδικασία μετάβασης από το επιμέρους στο
γενικό και από το γενικό στο επιμέρους.
Το ειδικό περιεχόμενο της σκέψης είναι η έννοια Λέξη και συνδέονται άμεσα με την εξέλιξη της κοινωνικής πράξης και υπόκεινται σε ιστορικές νομοτέλειες. Η νόηση ενεργοποιείται όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση
προβλήματος του οποίου η λύση δεν εξαρτάται από έμφυτους τρόπους δράσης, ούτε από μαθημένους τρόπους συμπεριφοράς.
Μεταξύ νόησης και γλώσσας υπάρχει στενή σύνδεση. Η λέξη δίνει στην αφηρημένη σκέψη, μια αισθητή – εποπτική σύνδεση μέσω σημείων (γραμμάτων).
Η γλώσσα είναι το σπουδαιότερο μέσο κοινωνικής επαφής. Δεν μπορούμε να ταυτίσουμε τη σκέψη με τη γλώσσα. Είναι γνωστό ότι επικοινωνούμε και εκφραζόμαστε και χωρίς τη γλώσσα ( π.χ. μιμική, χειρονομίες).
Στην «αυτοομιλία» ή «εσωτερική γλώσσα», έχουμε επικοινωνία με τον εαυτό μας και χωρίς χρήση γλώσσας. Υπάρχει σχέση αλληλεπίδρασης και αμοιβαίας εξάρτησης μεταξύ γλώσσας και νόησης .

39. Πώς ορίζεται η «παιδική επιθετικότητα»; Είναι ενδογενής αντίδραση ή επίκτητη;

Ο θυμός και η οργή είναι η πιο κοινή συναισθηματική αντίδραση της παιδικής ηλικίας. Επιθετικότητα είναι η ενέργεια και οι πράξεις εκείνες που αποσκοπούν να προκαλέσουν πόνο, τραύμα, ζημιά και άγχος στους
άλλους. Επιθετικές ενέργειες π.χ. είναι να σπάει αντικείμενα, να κλωτσά, να χτυπά γροθιές, να γκρινιάζει, να βρίζει να αποδοκιμάζει τους άλλους κ.λ.π. Όσο καταστροφική και επικίνδυνη κι αν είναι για τον άλλον, μια ενέργεια δε χαρακτηρίζεται ως επιθετική αν γίνεται άθελά μας. Επιθετικότητα έχουμε μόνον όταν υπάρχει εχθρική διάθεση και πρόθεση να προκαλέσουμε ζημιά, δηλαδή όταν η πράξη μας είναι σκόπιμη.
Εκτός από την εχθρική επιθετικότητα που κατευθύνεται σε πρόσωπα και συνοδεύεται από αρνητικά συναισθήματα, υπάρχει ένα δεύτερο είδος επιθετικότητας, η λεγόμενη «συντελεστική επιθετικότητα» που αποσκοπεί στην απόκτηση ή στη διατήρηση ενός αντικειμένου. Κατά την προσχολική ηλικία η επιθετικότητα είναι κυρίως συντελεστικής μορφής. Ποια όμως είναι η αρχική αιτία της επιθετικότητας και οι παράγοντες που την προκαλούν;
Η διαμάχη έχει εντοπιστεί σε δύο κυρίως πόλους:

1. Ότι η επιθετικότητα είναι εγγενής βιολογική ορμή. Υποστηρικτές της άποψης των ενδογενών παραγόντων είναι κυρίως οι Ευρωπαίοι ψυχαναλυτές – φυσιοδίφες Φρόιντ και Λόρετζ.
2. Ότι η επιθετικότητα είναι επίκτητη, αποτέλεσμα μάθησης. Της άποψης των εξωγενών παραγόντων υποστηρικτές είναι οι Αμερικανοί συμπεριφοριστές και κυρίως οι οπαδοί της κοινωνικής μάθησης Walters και Bandura.
   Γενικά μπορούμε να πούμε ότι οι διάφοροι οργανισμοί έχουν σαφή προδιάθεση για επιθετικότητα. Χωρίς αυτήν την προδιάθεση πολλοί οργανισμοί δε θα μπορούσαν να επιζήσουν. Οπωσδήποτε όμως η τάση αυτή, ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος, είτε παρεμποδίζεται, είτε ενισχύεται.

40. Ποια πορεία ακολουθεί η γλωσσική μάθηση;

Το παιδί από το τέλος του 2ου έτους αρχίζει να συνδυάζει λέξεις και να σχηματίζει προτάσεις σε μορφή βέβαια τηλεγραφικού λόγου ( ονόματα, ρήματα, επίθετα). Η προφορά των φθόγγων και η άρθρωση αναπτύσσονται ταχύτατα και ολοκληρώνονται νωρίς. Στην ηλικία των 8 ετών η φώνηση έχει αποκτήσει ώριμη μορφή. Το λεξιλόγιο στη ηλικία μεταξύ των 3-5 ετών το παιδί προσθέτει άνω των 50 λέξεων κάθε μήνα. Στο 6ο έτος χρησιμοποιεί κατά μέσο όρο 2.500 λέξεις.
Η γραμματική δομή – σύνταξη και μορφολογία – παρουσιάζει αλματώδη ανάπτυξη. Ήδη από το τρίτο έτος το νήπιο μπορεί να παράγει όλες τις κύριες παραλλαγές της απλής πρότασης. Στην ηλικία των 4 ετών έχει μάθει να εφαρμόζει τους βασικούς γραμματικούς κανόνες με μόνο ορισμένα λάθη υπεργενίκευσης που το ίδιο έχει εξαγάγει από την γλωσσική του εμπειρία.

41. Να αναφέρετε θεωρίες που ερμηνεύουν τη γλωσσική μάθηση.

Ο γλωσσολόγος Chomsky αποδίδει την εκμάθηση της γλώσσας σε μια κληρονομικά – βιολογικά καθορισμένη ικανότητα που έχει ο άνθρωπος. Ο Chomsky δέχεται έμφυτους και καθολικούς κανόνες σύνταξης στους οποίους στηρίζεται η απόκτηση της γλωσσικής ικανότητας.
Ο Lenneberg θεωρεί την εκμάθηση της γλώσσας θέμα διαφορετικής δομής του ανθρώπινου εγκεφάλου. Ο Piaget κάνει λόγο για την αισθητικοκινητική νόηση που προηγείται από την εκμάθηση της γλώσσας και φαίνεται στις πράξεις ταξινόμησης και στις συντονισμένες εκδηλώσεις του παιδιού.
Ο Wygotsky διατύπωσε την άποψη ότι νόηση και γλώσσα αναπτύσσονται στα τρία πρώτα χρόνια ζωής του ατόμου χωριστά και στη συνέχεια αλληλοεπηρεάζονται.
Οι Συμπεριφοριστές ( Skinner) θεωρούν την εκμάθηση της Γλώσσας ως αποτέλεσμα τόσο της δημιουργίας συνεξαρτήσεων ανάμεσα στα ερεθίσματα που δέχεται το άτομο από το περιβάλλον του και στις αντιδράσεις του στα ερεθίσματα αυτά, όσο και της σχηματοποίησης της γλωσσικής συμπεριφοράς του.

42. Αναλύστε τις έννοιες: «στοργικοί γονείς», «απορριπτικοί γονείς», «διαλεκτικοί γονείς» και «αυταρχικοί γονείς».

Έχουν προσδιοριστεί διάφοροι τύποι γονέων και γονεϊκής συμπεριφοράς. Ένας από αυτούς είναι οι στοργικοί γονείς. Οι γονείς αυτοί είναι ήρεμοι και πράοι στην καθημερινή επικοινωνία με το παιδί τους. Αφιερώνουν αρκετό χρόνο σε αυτό και συμμετέχουν στα παιχνίδια και στις ενασχολήσεις του. Οι στοργικοί γονείς εκφράζουν την αγάπη, την στοργή, και το ενδιαφέρον τους χωρίς όρους. Είναι τρυφεροί, ενθαρρύνουν και επιβραβεύουν συνέχεια το παιδί, καθώς συμπαρίστανται ηθικά και συναισθηματικά σε αυτό. Αισθάνονται ικανοποίηση και απολαμβάνουν την σχέση τους με το παιδί. Σύμφωνα με διάφορες έρευνες, τα παιδιά που μεγαλώνουν με γονείς που τους δίνουν ζεστασιά και στοργή, μεγαλώνουν πιο ευτυχισμένα και έχουν καλύτερη ψυχική υγεία. Ο στοργικός γονέας είναι ανεκτικός, υπομονετικός, υποστηρικτικός και επιδεικνύει ενσυναίσθηση. Τους αρέσει η δημοκρατία, η δικαιοσύνη, κάνουν διάλογο και μοιράζουν ισότιμα τους ρόλους μέσα στην οικογένεια. Αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους ως ξεχωριστές προσωπικότητες, και πιστεύουν πως μπορούν να διδαχθούν πολλά  απο αυτά.

Οι απορριπτικοί γονείς εκδηλώνουν εχθρική και απορριπτική στάση και συμπεριφορά προς το παιδί τους. Επικρίνουν συνέχεια το παιδί και λίγες φορές εκφράζουν την αγάπη και την στοργή τους προς αυτό. Είναι οξύθυμοι και βίαιοι άνθρωποι, φροντίζουν ελάχιστα το παιδί, αδιαφορούν συνεχώς γι΄ αυτό και τις ενασχολήσεις του, ενώ η σχέση τους με το παιδί χαρακτηρίζεται από πολύ έντονα και αρνητικά συναισθήματα. Δεν αναγνωρίζουν την προσωπική αξία  και τις ικανότητες του παιδιού. Συνεχώς το επιπλήττουν για τα σφάλματα και τις αδυναμίες του και σπάνια το επιβραβεύουν και το ενθαρρύνουν. Οι απορριπτικοί γονείς δεν μπορούν ν΄ αναλάβουν τις ευθύνες τους. Έχουν μία φυσική ή ψυχολογική απουσία από την οικογένεια, με αποτέλεσμα με την στάση τους αυτή ν΄απορρίπτουν τα παιδιά και την κάθε τους προσπάθεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν με απορριπτικούς γονείς γίνονται νευρικά, ευερέθιστα, φοβιτσιάρικα και δύσπιστα. Λένε ψέματα, γίνονται ανεύθυνα και ευθυνόφοβα και στις πρώτες δυσκολίες που συναντάνε τα παρατάνε εύκολα.

Οι διαλεκτικοί- δημοκρατικοί γονείς οι οποίοι επικοινωνούν ανοιχτά με τα παιδιά είναι πρόθυμοι να ακούσουν τις επιθυμίες τους και σέβονται τις απόψεις τους παράλληλα όμως θέτουν όρια εξηγώντας αναλυτικά τους λόγους για τους οποίους παίρνουν συγκεκριμένες αποφάσεις.

Οι αυταρχικοί γονείς πάσχουν από χρόνια έλλειψη αυτοεκτίμησης που αντισταθμίζεται από την έντονη ανάγκη τους για έλεγχο απέναντι στα παιδιά τους. Οι αυταρχικοί γονείς τείνουν να χρησιμοποιούν ως εργαλεία διαπαιδαγώγησης την υπακοή σε απόλυτους κανόνες, τον έλεγχο, τον δεσποτισμό και τη βία. Ο γονιός λειτουργεί ως μια φιγούρα εξουσίας που στοχεύει στη διαμόρφωση μιας απόλυτα πειθαρχημένης προσωπικότητας. Ο έλεγχος ανεπιθύμητων συμπεριφορών επιτυγχάνεται μέσα από τη σωματική τιμωρία (ο γονιός το χτυπάει, το σφίγγει με δύναμη, το σπρώχνει, του τραβάει τα μαλλιά, το ταρακουνάει) ή μέσα από την  ψυχολογική τιμωρία (ο γονιός φωνάζει στο παιδί, το φοβίζει, το ταπεινώνει, το απομονώνει, του αποσύρει τις ανταμοιβές, το υποτιμά).

43. Ποιοι είναι οι τομείς αισθητικής αγωγής που εφαρμόζονται στο βρεφονηπιακό σταθμό;

Οι τομείς της αισθητικής αγωγής που εφαρμόζονται στο βρεφονηπιακό
σταθμό είναι:
Α) ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ:
Προτείνονται συγκεκριμένες δραστηριότητες για να αναπτύξουν τα παιδιά ικανότητες να χρησιμοποιούν τα μέσα. Στην ηλικία των πέντε ετών, μπορούν να μάθουν να χρησιμοποιούν τα μέσα του σχεδίου και της
ζωγραφικής – μαρκαδόρους, παστέλ, κιμωλίες, μολύβια, ζωγραφική με πινέλα, κ.α. πάνω σε διάφορα είδη και μεγέθη χαρτιού- για να δημιουργούν ευδιάκριτες και εκφραστικές εικόνες.
Ακόμη μπορούν να μάθουν να κόβουν τα βασικά σχήματα και να προβλέπουν πόση κόλλα χρειάζεται για να κολλήσουν δύο χαρτιά – κολλάζ με χρωματιστά χαρτιά , εικόνες από περιοδικά, υλικά από την φύση κ.α.
Μπορούν να χρησιμοποιήσουν προκατασκευασμένα σχήματα και σφραγίδες για να φτιάξουν αποτυπώματα ή μπορούν να τρίψουν το μολύβι τους πάνω σε μια επιφάνεια για να αποτυπωθεί η υφή και να κάνουν μονοτυπίες. Παρόλο που συχνά προτείνονται ως κατάλληλα τα χαρακτικά από πατάτα, φρούτα και λαχανικά, η ιδέα ότι η τροφή είναι αναλώσιμο υλικό χαρακτικής υποδηλώνει έλλειψη σεβασμού στην τροφή, σε έναν κόσμο που η πείνα δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα.
Στα τρισδιάστατα έργα , η επιδεξιότητα συνδέεται εμφανέστερα με την φυσική δύναμη και των έλεγχο των κινήσεων. Παρόλα αυτά τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας μπορούν, όταν καθοδηγούνται κι έχουν εύκολη πρόσβαση στα υλικά, να μάθουν να τσιμπούν να μαδούν, να κάνουν μπάλες, και να φτιάχνουν υφές με τον πηλό. Τα πολύ μικρά παιδιά ελκύονται από μαλακά και εύπλαστα υλικά όπως η πλαστελίνη, ο χαρτοπολτός , ξυλοπολτός – εμπορείου- και το ζυμάρι.
Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας μπορούν επίσης να διδαχτούν να υφαίνουν στον αργαλειό , να δένουν κόμπους και να κεντούν.

Β) ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΗ:
1.Αυτοσχεδιασμοί-Παντομίμα
2.Θεατρικό παιχνίδι
3.Δραματοποίηση
4.Κουκλοθέατρο
5.Θέατρο σκιών
6.Χορός

Γ) ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ:

1. Παραμύθι (Λαϊκό και έντεχνο)
   2.Ποίηση
   3.Μύθοι, μυθολογία
   4.Δημιουργική λογοτεχνική έκφραση των νηπίων

   Δ) ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΕΧΝΗ:

2. Μουσικά παιχνίδια
   2.Γνωριμία με τα μουσικά όργανα
   3.Τραγούδι
   4.Ενεργητική μουσική ακρόαση
   5.Σωματική έκφραση
   6.Μουσικές κατασκευές

   Ε) ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ:
   Επαφή και γνωριμία των παιδιών με τα δημιουργήματα της ελληνικής και παγκόσμιας τέχνης.
   Στους βρεφονηπιακούς σταθμούς στους οποίους λειτουργούν τμήματα βρεφών, μικρών και μεγάλων νηπίων, εφαρμόζονται όλοι οι παραπάνω τομείς της αισθητικής αγωγής. Οι επιμέρους ενότητες του κάθε τομέα διαφοροποιούνται ανάλογα με το τμήμα, την ηλικία και τις δυνατότητες των παιδιών. Έτσι δεν πραγματοποιούνται δραστηριότητες της υφαντικής π.χ. για το τμήμα βρεφών , ενώ παράλληλα διαφοροποιούνται και η μέθοδος και τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή κάθε δραστηριότητας.

44. Τι είναι η κοινωνικοποίηση; Πώς μπορεί να συμβάλει ο βρεφονηπιακός σταθμός στην κοινωνικοποίηση του παιδιού;

Η κοινωνικοποίηση είναι ένας κοινωνιολογικός όρος ο οποίος χρησιμοποιείται από κοινωνιολόγους, κοινωνιοψυχολόγους, ανθρωπολόγους, πολιτικούς και παιδαγωγούς, εννοώντας τη διαδικασία μετάδοσης ηθών, εθίμων, κανόνων και ιδεολογιών. Μέσω της κοινωνικοποίησης, μεταδίδονται στο άτομο οι δεξιότητες και συνήθειες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη συμμετοχή του στην κοινωνία στην οποία ανήκει. Κοινωνικοποίηση επίσης είναι η εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων και αξιών, η αφομοίωση δηλαδή από το άτομο, των προτύπων συμπεριφοράς που κάθε κοινωνία ή κοινωνική ομάδα θεωρεί αποδεκτά. Η κοινωνία σχηματίζεται από ποικιλία κοινών κανόνων, συμπεριφορών, αξιών, κινήτρων, κοινωνικών ρόλων, συμβόλων και γλωσσών. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η κοινωνικοποίηση μπορεί να οριστεί ως το «μέσο με το οποίο επιτυγχάνεται κοινωνική και πολιτισμική συνέχεια».

Ο σπουδαιότερος ρόλος της αγωγής στην προσχολική ηλικία είναι η κοινωνικοποίηση του παιδιού. Σε αυτήν την εύπλαστη, τρυφερή ηλικία διαμορφώνεται η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας του παιδιού, ώστε να αποκτηθεί το ήθος και οι σωστές αρχές. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται η υγιής παρέμβαση των γονέων με την συνεργασία της δασκάλας στον παιδικό σταθμό.

Ποια είναι τα πρώτα ερεθίσματα που δέχονται τα παιδιά στον θρησκευτικό τομέα; Μέσα από την οικογένεια με έμμεσο τρόπο μαθαίνουν για την θρησκεία, πηγαίνοντας στην εκκλησία, μαθαίνοντας να κάνουν τον σταυρό τους. Ακόμα, στον παιδικό σταθμό πριν κάθε γεύμα γίνεται η «προσευχούλα».

Στις σχολικές γιορτές των Χριστουγέννων και του Πάσχα, λαμβάνουν πληροφορίες μέσω των τραγουδιών και των ποιημάτων. Το Πάσχα μαθαίνουν ήθη και παραδόσεις της θρησκείας, μέσω των δραστηριοτήτων. Όλα αυτά σε μορφή ομαδικού παιχνιδιού, ώστε να είναι ευχάριστο και να εξάπτει την φαντασία τους!

Παιχνίδια μίμησης επαγγελματικών-κοινωνικών προτύπων.
Τα λεγόμενα «κουζινικά». Μέσα από αυτό το παιχνίδι, το παιδί μιμείται την μαμά και την γιαγιά που μαγειρεύουν για την οικογένειά τους .

Η γωνιά του κομμωτηρίου για τα κορίτσια και των εργαλείων για τα αγόρια. Είναι παιχνίδια ομαδικά που επιτυγχάνουν στην άμεση κοινωνικοποίηση τους και στην ανάπτυξη φιλίας.

Τα ψεύτικα χαρτονομίσματα (χρήματα). Βοηθούν τα παιδιά, από μικρή κιόλας ηλικία, να εισχωρήσουν στην αγορά εργασίας και στην οικονομική αλληλεπίδραση.

Τέλος, η είσοδος τους στον παιδικό σταθμό, τα βοηθά να συνεργάζονται, να δημιουργούν φιλίες, να μαθαίνουν καλούς τρόπους και ευγενικές λεξούλες.

*Τα παραπάνω είναι ιδιαίτερα σημαντικά εφόδια για την σημερινή εποχή, όπου οι σχέσεις των ανθρώπων είναι απόμακρες, χωρίς ευγένεια και καλούς τρόπους.

Μην ξεχνάμε, ότι πηγαίνοντας το παιδί σχολείο, εκτός από τους ισχυρούς δεσμούς σχέσεων που αποκτά, αποχωρίζεται και την σιγουριά της οικογενειακής ασφάλειας που είχε μέχρι τώρα.

Με την βοήθεια του σχολείου, σταδιακά γίνεται ανεξάρτητο, μαθαίνει να μοιράζεται και αποκτά συναισθηματικές, κοινωνικές και γνωστικές εμπειρίες.

Ο παιδικός σταθμός βάζει «τα πρώτα λιθαράκια» στην κοινωνικοποίηση του παιδιού σας, μέχρι να γίνει αυτόνομο και να ανοίξει τα δικά του φτερά.

45. Ποια είναι η σημασία της Αισθητικής αγωγής για την πολιτισμική ανάπτυξη των παιδιών προσχολικής ηλικίας;

Γνωρίζοντας ότι η τέχνη αποτελεί κοινό τρόπο έκφρασης και επικοινωνίας των λαών και των πολιτισμών τους, αντιλαμβανόμαστε τη μέγιστη σημασία που έχει να τεθούν οι βάσεις της στην προσχολική ηλικία και να δέχεται το νήπιο πολλαπλά ερεθίσματα αισθητικής αγωγής όχι μόνο από το οικογενειακό αλλά και από το σχολικό περιβάλλον, ώστε, μεγαλώνοντας, να είναι ένας καλλιεργήσιμος άνθρωπος. Κάτι τέτοιο θα έχει ανταπόκριση σε όλη του τη συμπεριφορά, τον τρόπο ζωής, τα ενδιαφέροντα, την αντίληψη και την έκφρασή του γενικότερα.
Η αισθητική αγωγή περιλαμβάνει τους παρακάτω τομείς:

Την καλλιέργεια της αισθητικής αντίληψης και την ελεύθερη προσωπική καλλιτεχνική έκφραση των νηπίων. Την επαφή και γνωριμία των νηπίων με τα δημιουργήματα της ελληνικής και παγκόσμιας τέχνης. Την τέχνη ως μέσο επικοινωνίας μεταξύ των λαών. Την αισθητική προσέγγιση της φύσης και τέχνης από το νήπιο για την απόκτηση προσωπικού αισθητικού κριτηρίου.

46. Τι ονομάζουμε ρυθμική αγωγή και ποια η σημασία της στην ανάπτυξη του παιδιού της προσχολικής ηλικίας;

Στη μουσική, ρυθμική αγωγή (tempo) ονομάζεται ο βαθμός βραδύτητας ή ταχύτητας με τον οποίο εκτελούμε ένα μουσικό κομμάτι. Η ρυθμική παίρνει την έννοιά της από τη λέξη ρυθμός. Ο ρυθμός δεν είναι κάτι αφηρημένο, είναι η ίδια η ζωή. Σε αυτή την πρωταρχική αλήθεια έχουν στηριχθεί όλα τα μουσικοκινητικά συστήματα.
Τα παιδιά συνειδητοποιώντας το ρυθμό, τον διοχετεύουν στην κίνησή τους, τον αισθάνονται και τον κάνουν βίωμά τους, με αποτέλεσμα να δυναμώνουν οι μυς του σώματός τους και να αυξάνεται η ισορροπία τους. Οι απαιτήσεις του παιδαγωγού δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τις μυϊκές ικανότητες των παιδιών και να φορτώνουν υπερβολικά τους μύς και τις αρθρώσεις τους. Αντίθετα στόχος της ρυθμικής αγωγής είναι τα παιδιά να συγκρατούν στη μυϊκή τους μνήμη, κινήσεις, σωστή στάση του κορμού τους, η ακοή τους να είναι «παρούσα» στα ρυθμικά κτυπήματα, να συνδυάζουν τον εσωτερικό τους ρυθμό με τις ανάγκες της στιγμής, όπως επίσης να αντιδρούν με το σώμα τους σε διάφορα ερεθίσματα και παραγγέλματα με γρηγοράδα και σιγουριά. Να χαίρονται την κίνηση, να μπορούν να αυτοσχεδιάζουν, χωρίς να περιορίζεται ο αυθορμητισμός τους σε κινητικά καλούπια και να συγκροτούν τις κινήσεις τους με τη βοήθεια του ρυθμού.
Η σημασία της ρυθμικής είναι καθοριστική για την ανάπτυξη του παιδιού της προσχολικής ηλικίας διότι παρέχεται στο παιδί η δυνατότητα να βιώσει το ρυθμό, δηλαδή τη δύναμη που ενώνει τη φωνή, τη μουσική και την κίνηση. Έτσι αναπτύσσει τις μουσικές και κινητικές δεξιότητές του, ενώ παράλληλα κοινωνικοποιείται, εκτονώνεται και χαλαρώνει μέσα από τον αυτοσχεδιασμό, τη δημιουργία και τη συνεργασία.

47. Γιατί είναι σημαντικό να υπάρχει κίνηση σε ένα τραγούδι για παιδιά προσχολικής ηλικίας;

Στις περισσότερες εμπειρίες με το περιβάλλον υπάρχει κίνηση, η οποία είναι για το παιδί σημαντική μορφή έκφρασης, εξωτερίκευσης των συναισθημάτων του αλλά και μάθησης. Κατά συνέπεια, ο έλεγχος του σώματος και η κινητική καλλιέργεια θα το βοηθήσουν να κατανοήσει πιο εύκολα το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει. Η μουσική λοιπόν και ο ήχος γενικότερα λειτουργούν ιδιαίτερα βοηθητικά στην εκτέλεση μιας κίνησης, αλλά ταυτοχρόνως και η κίνηση λειτουργεί βοηθητικά στην κατανόηση της μουσικής και των διαφόρων μουσικών εννοιών.

48. Ποιοι είναι οι στόχοι της μουσικής αγωγής στην προσχολική ηλικία;

Η εισαγωγή της μουσικής αγωγής στη προσχολική ηλικία, αποτελεί το πρώτο βήμα για την καλλιέργεια της αισθητικής του παιδιού και την ευαισθητοποίηση του ως προς τη μουσική. Το βοηθά να αντιληφθεί τα
στοιχεία της μουσικής π.χ το ρυθμό, την ένταση, τη διάρκεια των ήχων, το τονικό ύψος, τα ηχοχρώματα κλπ. Αναπτύσσει την ακοή του, το εξοικειώνει με τις μουσικές έννοιες, και το μαθαίνει να ξεχωρίζει τα μουσικά όργανα. Ειδικά με τα μουσικοκινητικά παιχνίδια του δίνεται η δυνατότητα να εκφραστεί ελεύθερα, να χαλαρώσει και να εκτονωθεί, να συνεργαστεί με τα άλλα παιδιά και να αναπτύξει σιγά σιγά, πειθαρχία και αυτοπειθαρχία μέσω της καλλιέργειας του ελέγχου και του συντονισμού των κινήσεων. Παίρνει ευχαρίστηση από την μουσική, κατανοεί αφηρημένες έννοιες, όπως λύπη, χαρά, ευτυχία και όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα να το βοηθήσουν να μεγαλώσει περισσότερο ευτυχισμένο, περισσότερο ώριμο και έτοιμο να πράξει το ρόλο του στην κοινωνία.

Συνοπτικά:
Να το βοηθήσει να γνωρίσει και να βιώσει τον ρυθμό και τα άλλα στοιχεία της μουσικής, να το ωθήσει να κινηθεί ελεύθερα, απομακρύνοντάς το από τις μηχανικές κινήσεις και την παθητική μίμηση, να το ελευθερώσει εσωτερικά, ώστε να μπορέσει να εξωτερικεύσει τα συναισθήματα που του προκαλεί η ακρόαση ήχων ή μουσικής, να το παροτρύνει να αναπτύξει τη μουσικότητα και τη μουσική φαντασία, να το βοηθήσει να αναπτύξει τις κινητικές του δεξιότητες, απαραίτητες στο παίξιμο των διαφόρων οργάνων, να το προτρέψει να ανακαλύψει τις δημιουργικές του ικανότητες, ώστε να εκφραστεί ελεύθερα με ποικίλους τρόπους.

49. Ποια είναι η παιδαγωγική αξία του μουσικού παραμυθιού; Ποια προετοιμασία είναι απαραίτητη για την παρουσίαση ενός μουσικού παραμυθιού μέσα στην τάξη;

Κάποια σημεία για την παιδαγωγική αξία του παραμυθιού:

• Το παραμύθι καλλιεργεί τη µητρική γλώσσα των παιδιών μέσα  από  πρακτικές αναδιήγησης και δραµατοποίησης.
•  Εξάπτει τη φαντασία και αναπτύσσει τη δηµιουργικότητα, επεκτείνει τη σκέψη, αξιοποιεί τις δυνατότητες των παιδιών.
•   Καλλιεργεί το διάλογο και τη γλωσσική έκφραση, ευνοεί την πολυφωνία των απόψεων, διευρύνει το λεξιλόγιο και αναπτύσσει τη φαντασία.
•  Καλλιεργεί και εξασκεί τη µνήµη.
•  Ενεργοποιεί το ενδιαφέρον των µαθητών και τους κινητοποιεί στην ανακάλυψη ‘’µιας προσωπικής ιστορίας’’, ενός συµβόλου, ενός νοήµατος.
•   Εµπνέει και καλλιεργεί το αισθητικό κριτήριο των µαθητών.
•  Εξοικειώνει µε διάφορες µορφές τέχνης.
•  Ασκεί τους µαθητές στην ‘’ανάγνωση’’ της εικόνας και στη γνώση της ‘’γραµµατικής της’’, καλλιεργώντας τη ‘’φιλαναγνωσία της εικόνας’’.
•   Καλλιεργεί κλίµα συνεργασίας και οµαδικής εργασίας.
•   Αναπτύσσει την κριτική και δηµιουργική σκέψη των µαθητών, καλλιεργεί τη στοχαστικοκριτική εγγραµατοσύνη και τη διερεύνηση.
•  Συµβάλλει στην ολόπλευρη ψυχοκινητική, γνωστική, αντιληπτική και συναισθηµατική ανάπτυξη του παιδιού.

Η αίθουσα πρέπει να έχει καλό ήχο, καλή ηχομόνωση, τα απαραίτητα μηχανήματα.

50. Τι γνωρίζετε για τον προγενετικό έλεγχο, κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και του τοκετού;

Προγεννητική περίοδος.
Ο οικογενειακός προγραμματισμός δεν είναι απαραίτητος μόνο προκειμένου ν’ αποφευχθούν ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, αλλά είναι και ζωτικής σημασίας, ώστε να μπορέσουν οι μελλοντικοί γονείς ν’ αποφασίσουν πότε θα κάνουν παιδί, αφού λάβουν υπόψη τους παρακάτω παράγοντες:
Η υγεία των γονιών και ιδιαίτερα της μητέρας είναι βασική προϋπόθεση, επειδή η εγκυμοσύνη δημιουργεί πολλές αλλαγές στον οργανισμό της.
Α) Η γυναίκα, λοιπόν, πρέπει να είναι υγιής πριν ξεκινήσει η εγκυμοσύνη και θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ψυχική της υγεία.
Π. χ. πρέπει πριν και όχι μόνο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης:

1. Να έχει ισορροπημένη και υγιή δίαιτα.
2. Να σταματήσει το κάπνισμα.
3. Ν’ αποφεύγει τα οινοπνευματώδη.
4. Να χάσει το επιπλέον βάρος, εάν έχει.
5. Να κάνει οδοντιατρικό έλεγχο.
6. Να συζητήσει με τον γιατρό της τυχόν ιατρικά προβλήματα που την απασχολούν π.χ. αναιμία, υπέρταση, διαβήτης, πρόβλημα νεφρών ή καρδιάς και να γνωρίζει τις συνέπειες.
7. Να κάνει αιματολογικό έλεγχο (αυτό ισχύει και για τους δύο γονείς).
8. Να συμβουλευτεί τον γιατρό για τυχόν γενετικά προβλήματα οικογενειακά ή προσωπικά. Ιδανικό θα ήταν, πριν από μία εγκυμοσύνη, οι μελλοντικοί γονείς να κάνουν προσεκτικό γενικό και γενετικό έλεγχο της υγείας τους, εφόσον υπάρχει ιστορικό μιας πάθησης στην οικογένεια.
9. Επίσης, επιβάλλεται θεραπεία οποιασδήποτε χρόνιας κατάστασης της μητέρας, όπως ευρυαγγεία, παχυσαρκία, τερηδόνα, ουλίτιδα. Είναι φρόνιμο, η γυναίκα που προγραμματίζει την εγκυμοσύνη της, να σταματήσει το κάπνισμα και να μειώσει τη χρήση οινοπνευματωδών ποτών, ώστε να μη βάλει σε κίνδυνο τη ζωή του μωρού τις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης, όταν ακριβώς σχηματίζονται τα σπουδαιότερα όργανά του (οργανογένεση).
10. Αν παίρνει οποιοδήποτε φάρμακο, να συμβουλευτεί το γιατρό της. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση για ανώδυνη χρήση φαρμάκων στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ακόμα κι αν πρόκειται για ένα απλό παυσίπονο.
    Β) Υπάρχουν επίσης ορισμένες λοιμώξεις που μπορούν να μεταδοθούν από τη μητέρα στο έμβρυο.
11. Γι αυτό πρέπει ν’ αναφέρονται οι αρρώστιες που έχει περάσει η μέλλουσα μητέρα, καθώς και τα εμβόλια που έχει κάνει.
12. Είναι λογικό ν’ αποφεύγεται αυτή την περίοδο η επικοινωνία με άτομα που έχουν κρυολόγημα ή πυρετό. Η ερυθρά είναι η πιο κοινή και σοβαρή αιτία γενετικών ανωμαλιών, ειδικά όταν η προσβολή γίνει τις δώδεκα πρώτες εβδομάδες, δηλαδή το πρώτο τρίμηνο. Πρέπει να περάσουν τρεις μήνες μετά από τον εμβολιασμό ή νόσηση της ερυθράς πριν από την εγκυμοσύνη, ώστε να είμαστε σίγουροι ότι υπάρχει ανοσία.
13. Εμβολιασμός δεν μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, επειδή μπορεί να βλάψει το έμβρυο.
14. Εξετάσεις αίματος γι αφροδίσια νοσήματα γίνονται σ’ όλες τις έγκυες κι αν τ’ αποτελέσματα είναι θετικά χρειάζεται θεραπεία.
15. Η πρώτη επίσκεψη στο γιατρό πρέπει να γίνει δύο εβδομάδες μετά από την καθυστέρηση μίας περιόδου ή όταν υπάρχει η υπόνοια εγκυμοσύνης.
16. Όλοι οι γονείς αναρωτιούνται ένα το παιδί που περιμένουν θα είναι φυσιολογικό. Η ανησυχία είναι λογική, ειδικά εάν υπάρχει κληρονομικό αρρώστιας στην οικογένεια ή ακόμα εάν η μητέρα είναι μικρότερη των 13 ή μεγαλύτερη των 35 ετών. Παλαιότερα, το μόνο που μπορούσε να κάνει το ζευγάρι ήταν να περιμένει ώσπου να γεννηθεί το παιδί, ενώ πολλοί μελλοντικοί γονείς προτιμούσαν να μην κάνουν ποτέ παιδί, παρά να διακινδυνεύσουν να το γεννήσουν με κάποιο πρόβλημα. Τα τελευταία χρόνια όμως, χάρη στην πρόοδο της ιατρικής επιστήμης, είναι δυνατή η πρόβλεψη με όλο και μεγαλύτερη ακρίβεια και έτσι προλαμβάνεται ο κίνδυνος της γέννησης ενός παιδιού με κάποιο πρόβλημα. Η πρόβλεψη αυτή έγκειται στη μελέτη των ασθενειών που κληρονομούνται και θεωρείται ως μία σημαντική υπηρεσία για τους υποψήφιους γονείς.
17. Ο έλεγχος και η διάγνωση συγγενών ανωμαλιών, μεσογειακής αναιμίας, συνδρόμου Down (μογγολισμός) γίνεται μόνο σε ειδικά κέντρα και για γονείς που διατρέχουν τέτοιο κίνδυνο. Στα πλαίσια
    της μαιευτικής επιστήμης, θα πρέπει να δίδεται εξίσου μεγάλη αξιολόγηση όχι μόνο στον σωματικό, αλλά και στον ψυχικό τομέα της εγκύου.
18. Η ψυχοπροφυλακτική προετοιμασία της εγκύου, έχει ως σκοπό να της γνωρίσει τον καλύτερο δυνατό τρόπο με τον οποίο θα μπορέσει να ξεπεράσει τη στιγμή του τοκετού και ν’ αποφύγει τραυματικές εμπειρίες τόσο για τον εαυτό της όσο και για το παιδί της, ελαττώνοντας συγχρόνως και την αίσθηση του πόνου. Η ψυχοπροφυλακτική προετοιμασία της εγκύου εντάσσεται μέσα στα πλαίσια της προληπτικής ιατρικής.
19. Έχει μεγάλη σημασία η επίτευξη ενός φυσιολογικού τοκετού, επειδή αυτό το βίωμα της επιτόκου επιδρά στη συμπεριφορά της απέναντι όχι μόνο στο παιδί της (πρόωρο δέσιμο), αλλά και στον σύζυγό της και στον κοινωνικό της περίγυρό. Γι αυτό έχει σημασία ο τοκετός να γίνει με πλήρη συνείδηση της επιτόκου, προκειμένου να συνδεθεί περισσότερο με τον γυναικείο της ρόλο. Η προετοιμασία χρησιμεύει, ώστε η όλη πορεία του τοκετού να της δημιουργήσει θετικά βιώματα, αποφεύγοντας τον
    πόνο. Η πιο σύγχρονη μέθοδος που χρησιμοποιείται για την προετοιμασία της εγκύου είναι η μέθοδος της αυτογενούς εξάσκησης της αναπνοής, η μέθοδος R.A.T. (Respiretory, autogenic training).

51. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της σωματικής ανάπτυξης του παιδιού στην ηλικία 6 – 12 μηνών ανά μήνα;

• Aδρή Κινητική Δεξιότητα
  • 6-9 μηνών
    • Έρπει (Σέρνεται)
    • Κάθεται χωρίς υποστήριξη
    • Προσπαθεί στηριζόμενο στα έπιπλα να σηκωθεί και να περιηγηθεί στο χώρο του σπιτιού
  • 9-12 μηνών
    • Σέρνεται – μπουσουλάει- στα τέσσερα άκρα του
    • Κατορθώνει να κάθεται από μόνο του, χωρίς καμιά βοήθεια
    • Στέκεται όρθιο στιγμιαία
    • Κάνει τα πρώτα του βήματα
• Λεπτή κινητική Δεξιότητα
  • 6 – 9 μηνών
    • Κτυπάει με το κουτάλι
    • Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι του στο άλλο
    • Kατανάλωση ξένου γάλατος με τη βοήθεια του δακτύλου του γονέα και ταυτόχρονα μικρού σωλήνα (αντλίας) γάλατος (finger feeding)
    • Κουνάει την κουδουνίστρα  του
  • 9 – 12 μηνών
    • Πιάνει, δαγκώνει και μασάει ένα κράκερ
    • Πιάνει μια κλωστή με τον αντίχειρα και τον δείκτη
    • Κτυπάει μεταξύ τους δύο κουταλάκια
    • Αρχίζει να χρησιμοποιεί τον δείκτη του χεριού του για να δείξει και να ωθήσει διάφορα αντικείμενα

52. Ποιος είναι ο ρόλος του ενήλικα στην ανάπτυξη του λόγου στη βρεφική ηλικία;

Όλοι γνωρίζουμε, ότι τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής του παιδιού, είναι σημαντικά για την ανάπτυξή του. Το διάστημα αυτό, το παιδί αναπτύσσεται με ραγδαίο ρυθμό σε όλους τους τομείς εξέλιξης απ’ ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο της ζωής του. Όλες οι εμπειρίες και τα μηνύματα που το παιδί θα πάρει, κατά τη χρονική αυτή περίοδο, θα το συνοδεύουν σε όλη τη μετέπειτα ζωή του, επηρεάζοντας όχι μόνο τη συμπεριφορά, αλλά και τις εκάστοτε σχέσεις του με το περιβάλλον του (υλικό κι ανθρώπινο).
Αν ειδικεύσουμε λίγο παραπάνω κι ασχοληθούμε με τον λεκτικό τομέα, βλέπουμε ότι τα πρώτα και τα πιο σημαντικά βήματα για την κατάκτηση του λόγου, γίνονται κατά τη βρεφική ηλικία. Από το κλάμα, που αποτελεί την πρώτη προσπάθεια επικοινωνίας του μωρού με το περιβάλλον του, μέχρι το ψέλλισμα, αλλά και τις πρώτες του κουβεντούλες με νόημα, μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα, κατά το οποίο η πρόοδος, σε αυτόν τον τομέα, και η μελλοντική εξέλιξη της γλώσσας, εξαρτώνται από την αγάπη των γονέων ή των ανθρώπων που το φροντίζουν, απ’ τα ενθαρρυντικά τους χαμόγελα, την τρυφερότητα και την επανάληψη.
Η συμπεριφορά των γονιών και γενικότερα των ανθρώπων του περιβάλλοντος του μωρού, είναι εκείνη που συμβάλλει ουσιαστικά ή όχι στην ανάπτυξη του λόγου στα μωρά. Η σημασία της ανάπτυξης του λόγου στη βρεφική ηλικία είναι πολύ μεγάλη, καθώς, εάν δεν τεθούν απ’ την αρχή οι σωστές βάσεις για τη σωστή χρήση του, τότε το βρέφος, μεγαλώνοντας, θ’ αντιμετωπίσει αρκετές δυσκολίες, οι οποίες θ’ αφορούν και στη σωστή χρήση του λόγου, γραμματική και συντακτικό, και κατά επέκταση, τόσο την επικοινωνία όσο και την επαφή με το περιβάλλον του. Μιλώντας, λοιπόν, στο βρέφος, τραγουδώντας του, ενθαρρύνοντας το ψέλλισμά του, επαναλαμβάνοντας τους λαρυγγυσμούς και τα γουργουρίσματά του, βοηθάμε σε πολύ μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη του λόγου στη βρεφική ηλικία.
Ο ενήλικας, ο γονέας και ο παιδαγωγός, προκειμένου να βοηθήσουν το βρέφος στη γλωσσική του εξέλιξη, θα πρέπει να :
· Τονίζουν και να επαναλαμβάνουν τα ονόματα των αντικειμένων.
· Αποφεύγουν να χρησιμοποιούν αντωνυμίες π.χ. να λένε «πέτα την μπάλα» και όχι «πέτα την».
· Μην έχουν μεγάλες απαιτήσεις από την προφορά του παιδιού.
· Μην επιμένουν στην επανάληψη της λέξεως από το μωρό μέχρι να την προφέρει τέλεια.
· Προσπαθούν να καταλαβαίνουν τις λέξεις που εφευρίσκει ή εκείνες που δεν καλοπροφέρει, επειδή το μωρό ικανοποιείται, όταν καταλαβαίνει ότι επικοινωνεί.
· Κάνουν ενδιαφέρον αυτά που λένε, τονίζοντας την προφορά των λέξεων και χρωματίζοντας τη φωνή τους.
· Κοιτούν το μωρό, όταν του μιλούν και να μην ασχολούνται, εκείνη τη στιγμή, με τίποτ’ άλλο. Ομοίως, όταν μιλά το παιδί, να το κοιτούν κατάματα.
· Μην απλοποιούν υπερβολικά αυτά που λένε π. χ. μαμ, άτα κ.α.
· Του λένε ιστορίες στις οποίες είναι το ίδιο ο πρωταγωνιστής ή οι ήρωες είναι μικρά ζώα με τις μητέρες τους.
· Το παροτρύνουν να χρησιμοποιεί τις λίγες λέξεις που ξέρει στις συζητήσεις μαζί τους.
· Μην το μαλώνουν ή διορθώνουν τα λάθη προφοράς του.

53. Να αναφέρετε τα βασικά χαρακτηριστικά των παραμυθιών.

· Ο κόσμος του παραμυθιού είναι ένας κόσμος φανταστικός
· Το παραμύθι δεν αναφέρεται σε ορισμένο πρόσωπο ούτε σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Τα πρόσωπα αναφέρονται αόριστα με το αόριστο άρθρο ΄΄ένας΄΄ ή ΄΄μία΄΄. Ο χρόνος και ο τόπος επίσης αναφέρονται αόριστα: ΄΄μια φορά κι έναν καιρό…ή κάποτε…΄΄
· Έχει σκοπό τη διασκέδαση και την ευχαρίστηση του ακροατή και όχι τη διδαχή του.
· Έχει λιτό ύφος και λιτά εκφραστικά μέσα.
· Το παραμύθι δεν γνωρίζει το σύνηθες μέτρο του κοινού ανθρώπου. Τα πάντα είναι ή πολύ ωραία ή πολύ άσχημα.
· Το παραμύθι έχει αρχή, μέση και τέλος.
· Στο παραδοσιακό παραμύθι δεν υπάρχουν περιγραφές της πόλης, του χωριού κ.τ.λ. Αναφέρεται ότι είναι σημαντικό για τη δράση π.χ. το φτωχικό σπιτάκι, οι στεναχωρημένοι χωρικοί.
· Αποφεύγονται οι ψυχολογικές περιγραφές. Δεν περιγράφεται η ψυχική κατάσταση των ηρώων. Η περιγραφή γίνεται με οπτικές εικόνες και πράξεις. Έτσι τα δακρυσμένα μάτια του ήρωα βοηθούν το παιδί να συμπεράνει ότι αυτός είναι δυστυχισμένος.
· Επίσης άλλα χαρακτηριστικά είναι: αχαλίνωτη φαντασία, όνειρο, μαγεία, υπερλογικό, υπερτοπικό, υπερχρονικό, παγκοσμιότητα, πρόθεση να διασκεδάσει και όχι να διδάξει, σύγκρουση χαρακτήρων – αντιθέσεις.

54. Ποια είναι η παιδαγωγική αξία του παραμυθιού;

Οι απόψεις για την παιδαγωγική αξία του παραμυθιού διίστανται:
1) Κάποιοι αμφισβητούν την παιδαγωγική αξία του παραμυθιού εξαιτίας των βιαιοτήτων και των σκληρών περιγραφών που πολλές φορές υπάρχουν και μπορεί να προκαλέσουν στο παιδί άγχος και φοβίες.
2) Το παραμύθι «κατηγορείται» επίσης ότι μεταφέρει προκαταλήψειςστερεότυπα σε σχέση με πρόσωπα (π.χ. καλή-κακή μάγισσα, κακιά μητριά κ.α.),αποπροσανατολίζει τα παιδιά μεταφέροντάς τα σε τόπους ονειρικούς.
Η αντίθετη άποψη, εκείνη που υποστηρίζει ότι τα παραμύθια έχουν μεγάλη παιδαγωγική αξία:
1) επισημαίνει το γεγονός ότι τα παραμύθια είναι καρπός της παράδοσης του κάθε λαού και μεταφέρουν «εμπειρίες του κόσμου».
2) Το παιδί μέσα από τους συμβολισμούς του παραμυθιού μαθαίνειδιδάσκεται βιωματικά τον αγώνα της ζωής, τον αγώνα για το δίκαιο, για να φτάσει στο τέλος, στην κάθαρση και την απελευθέρωση, που ανανεώνουν (μέσα από το ευτυχισμένο τέλος) την αισιοδοξία του για τη ζωή.
3) Στην ουσία λειτουργεί με δύο τρόπους, το παραμύθι: αφενός πραγματοποιεί την εισαγωγή του παιδιού στην πραγματικότητα από ένα μυθικό δρόμο κι αφετέρου είναι μέσο φυγής του παιδιού για κόσμους θαυμαστούς, που το ανακουφίζει από δυσκολίες που του προκαλεί η ανάπτυξη κι η διαδικασία της
διαρκούς προσαρμογής.
4) Το παραμύθι ικανοποιεί τις νηπιακές ανάγκες για ταύτιση και προβολή
5) αναπτύσσει τη φαντασία και την κριτική ικανότητα του παιδιού
6) τροποποιεί θετικά τη συμπεριφορά του και βοηθά στης κοινωνικοποίηση του μέσω της συνειδητοποίησης της κοινωνικής διάστασης που έχει η πάλη του κακού με το καλό.
7) Επίσης προάγει τη δημιουργία αισθητικών προτύπων και ευαισθητοποιεί τα παιδιά απέναντι σε αξίες όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η ισότητα, η ειρήνη.
8) Το παιδί καλλιεργεί τη γλωσσική του ικανότητα, καθώς βαθαίνει η σχέση του με τη μητρική του γλώσσα.
9) Με την αφήγηση και τη συζήτηση του παραμυθιού το παιδί εκφράζει τις αντιλήψεις του, εμπλουτίζει το λεξιλόγιό του, εισάγεται στη λογοτεχνία, καλλιεργείται η προσοχή και η μνήμη του. Το παραμύθι διδάσκει βιωματικά και έμμεσα, καθώς ο βασικός σκοπός του είναι να διασκεδάσει. Γι’ αυτό και προκαλεί τόσο θετικά συναισθήματα στο παιδί και είναι τόσο αγαπημένο.

55. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της παιδικής ποίησης;

Σύμφωνα με τον ποιητή, κριτικό και παιδαγωγό Κ. Τσουκόφσκι, το περιεχόμενοτης ποίησης για παιδιά πρέπει να διαθέτει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
· εικονοπλασία και δράση.
· να είναι λυρική, να παρωθεί το παιδί σε τραγούδι, σε ρυθμό, σε παλαμάκια.
· συναισθηματικό ρυθμό και χρωματισμό.
· μουσικότητα, ομοιοκαταληξία και ομοιοκατάληκτες λέξεις με νόημα.
· να κυριαρχούν τα ρήματα ενώ δεν χρειάζονται επίθετα.
Τα παιδιά αγαπούν το ποίημα – παιχνίδι, το ποίημα που τους δίνει την ευκαιρία να παίξουν με τις λέξεις καθώς και το στοιχείο του παραλόγου που συχνά χαρακτηρίζει αυτά τα παιχνίδια. π.χ. Ληρολογήματα του Σεφέρη, Παιχνιδόγελα, Παιχνιδόλεξα της Χορτιάτη. Έχει παρατηρηθεί ότι αυτά τα παραδοξολογήματα γράφονται συνήθως σε τροχαίο στίχο.

56. Με ποια κριτήρια αξιολογούμε ένα παιδικό βιβλίο;

Α) H άρτια λογοτεχνική γλώσσα, που διακρίνεται για τη σαφήνεια και την καθαρότητά της και ανταποκρίνεταιστη βαθμίδα γλωσσικής εξέλιξης της ηλικίας στην οποία απευθύνεται.
Β) Το ύφος του συγγραφέα, που οφείλει να μην είναι ούτε πομπώδες, ούτε απλοϊκό και που κάνειτο λογοτέχνημα να διακρίνεται ως έργο του ίδιου.
Γ) Το ήθος των προσώπων και τα πρότυπα που προβάλλει. Οι ολοκληρωμένοι χαρακτήρες που διακρίνονται για τη συνέπεια λόγων και πράξεων, για την ιδεολογία και κοσμοαντίληψή τους, που υπηρετούν το δίκαιο και την αλήθεια.
Δ) Η αισθητική που προβάλλει και που καλλιεργεί το αισθητικό πρότυπο των παιδιών. Η άρτια εμφάνιση που συμπεριλαμβάνει εκτύπωση, εικονογράφηση, χαρτί, τυπογραφικά στοιχεία, αποτελεί προϋπόθεση για ένα καλό λογοτεχνικό βιβλίο.

57. Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στο μύθο και στο παραμύθι;

Συχνά επικρατεί σύγχυση σχετικά με την διαφορά μύθου και παραμυθιού, και όχι άδικα, αφού τα δυο είδη παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες, ενώ αντλούν σύμβολα και μοτίβα από την σφαίρα του φανταστικού.

Οι μύθοι είναι ιστορίες οι οποίες εξηγούν το πως λειτουργεί ο κόσμος και το πως θα πρέπει να συμπεριφέρεται ο άνθρωπος στον συνάνθρωπό του. Οι πιο γνωστοί μύθοι κατάγονται από αρχαίες κουλτούρες και άρχισαν να σχηματίζονται στην ανθρώπινη συνείδηση πριν την οργανωμένη καταγραφή της ιστορίας. Η από στόμα σε στόμα παράδοσή τους βρίσκει θεούς και υπερήρωες να μάχονται μέσα από θρησκευτικά ή μεταφυσικά μοτίβα, για να δώσουν απάντηση σε βασικά ερωτήματα που απασχολούν τον άνθρωπο όπως “πως φτιάχτηκε ο κόσμος;” ή “τι ξυπνάει ένα ηφαίστειο;”.

Για τον άνθρωπο της αρχαιότητας, οι μύθοι ήταν κάτι σαν επιστήμη, αφού παρείχαν μια κοινά αποδεκτή γνώμη σχετικά με το πως λειτουργούν τα φυσικά φαινόμενα. Κυρίαρχο στοιχείο εδώ είναι η προσωποίηση, αφού τα φυσικά φαινόμενα που κυριαρχούν στους περισσότερους μύθους ήταν παράλληλα και στοιχεία λατρείας στα πλαίσια της αρχαίας θρησκείας. Έτσι το νερό θα μπορούσε να προσωποποιεί τον Ποσειδώνα, ή οι νησίδες στις εκβολές του ποταμού Αχελώου θα μπορούσαν να είναι νύμφες που όργισαν τον ποταμό – θεό και πήραν την τελική μορφή τους ως τιμωρία. Εδώ είναι και ένα ακόμη στοιχείο που διαφοροποιεί τον μύθο από το παραμύθι, αφού οι μύθοι συνήθως δεν έχουν αίσιο τέλος.

Το παραμύθι από την άλλη είναι μια καθαρά φανταστική ιστορία κύριο στοιχείο της οποίας είναι το ηθικό δίδαγμα. Παρουσιάζεται σε όλες τις κουλτούρες, και όπως και με τον μύθο, κύριος μοχλός για την εξάπλωσή του είναι η προφορική παράδοση. Δεν έχει όμως ως στόχο να εξερευνήσει τα μυστικά της φύσης, ούτε να δώσει εξήγηση στα φυσικά φαινόμενα. Τα παραμύθια κατά κύριο λόγο απευθύνονται σε παιδιά, και οι πρωταγωνιστές τους μπορεί είτε να προέρχονται από το φανταστικό, όπως ξωτικά, νεράϊδες, ζώα που μιλάνε, ή να είναι απλοί συμπαθείς άνθρωποι ή και στοιχεία της φύσης, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται για θεούς ή ημίθεους, δηλαδή χαρακτήρες με τους οποίους το παιδί δεν μπορεί να ταυτιστεί και από τους οποίους δεν μπορεί να πάρει ηθικό δίδαγμα. Το παραμύθι σε καμία περίπτωση δεν φιλοδοξεί να “πείσει” για την αλήθεια του, όπως ο μύθος, παρά μόνο να διδάξει.

58. Ποιες ονομάζουμε «παραμυθικές ιστοριούλες» και ποια η διαφορά τους από το παραμύθι;

Οι παραμυθικές ιστορiες είναι αφηγήματα που έχουν κάποια παραμυθική ουσία, μα που δεν ακολουθούν πιστά τις προδιαγραφές του παραμυθιού, σύμφωνα με τον Χ.Σακελλαρίου.
Επικρατεί όμως και ο όρος μικρές ιστορίες. Σύμφωνα με τον Α-Δελώνη «μικρή ιστορία είναι μια πολύ σύντομη διήγηση, η οποία στα πλαίσια μιας πλέον ρεαλιστική αντιμετώπισης της καθημερινότητας,
1) δίνει μια εικόνα ζωής από τον κόσμο του παιδιού,
2) με λόγο αφαιρετικό αλλά προσιτό στην αντιληπτικότητά του,
3) οικείο και άμεσο και συγχρόνως συγκεκριμένο».
Ο ίδιος συμπληρώνει πως αυτή η σκιαγράφηση δε δίνει την πλήρη μορφή τους .
Εκείνο που διακρίνει τη μικρή ιστορία από το παραμύθι είναι η έλλειψη των βασικών στοιχείων του παραμυθιού:
· Ο χωροχρόνος στις μικρές ιστορίες είναι συγκεκριμένος:
· ο χρόνος αναφέρεται στο παρόν
· κι ο χώρος στον άμεσο περίγυρο του παιδιού.
· Τα θέματα αντλούνται από τα παιχνίδια των Παιδιών (τρένα, κούκλες) από το ζώα της αυλής και του δάσους (γατάκια, λαγούς), αλλά εμπλέκονται και καταστάσεις της σύγχρονης ζωής.
Ο συμβολιομός κι ο ανθρωπομορφισμός (κυρίως ομιλία) κυριαρχούν. Η έκταση της είναι περιορισμένη.

59. Ποια η διαφορά της μουσικοκινητικής από τη ρυθμική αγωγή;

Μιλώντας για Μουσικοκινητική αγωγή αναφερόμαστε στο συνδυασμό της Μουσικής με την Κίνηση. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη αγωγή που απευθύνεται στο παιδί θεωρώντας αυτό ως ένα σύνολο σωματικό, πνευματικό, ψυχικό. Με την μουσικοκινητική αγωγή τα παιδιά βιώνουν μέσα από το σώμα και την κίνησή του, τους νόμους της μουσικής, της μετρικής, του λόγου, του χώρου κλπ. Κάθε παιδί έχει το δικό του ατομικό ρυθμό και με το δικό του τρόπο βλέπει, ακούει και προσλαμβάνει έννοιες.
Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με βασικές αρχές (ρυθμός, μελωδία, τραγούδι, κίνηση, χορός, οργανογνωσία), με πολύ ευχάριστο και παιδαγωγικό τρόπο. Ευαισθητοποιούνται μουσικά.
Επιστρατεύεται:
· το σώμα (με την κίνηση και με την όξυνση των αισθήσεων),
· το πνεύμα(μεταδίδοντας γνώσεις που αφορούν τη μουσική, το λόγο, το χώρο, το χρόνο) και
· η ψυχή (φέροντας το παιδί σε επαφή με αισθητικές μορφές).
Ενώ, ρυθμική αγωγή (tempo) στη μουσική, ονομάζεται ο βαθμός βραδύτητας ή ταχύτητας με τον οποίο εκτελούμε ένα μουσικό κομμάτι. Η ρυθμική παίρνει την έννοιά της από τη λέξη ρυθμός. Ο ρυθμός δεν είναι κάτι αφηρημένο, είναι η ίδια η ζωή. Ο ρυθμός είναι η δύναμη που ενώνει την φωνή, τη μουσική και την κίνηση. Σε αυτή την πρωταρχική αλήθεια έχουν στηριχθεί όλα τα μουσικοκινητικά συστήματα.

60. Ποια είναι τα μέσα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν ερέθισμα για εκφραστική κίνηση στη μουσικοκινητική αγωγή;

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ρυθμό, ο οποίος διεγείρει την ακοή του παιδιού και αυτό με τη σειρά του αντιδρά με φαντασία και αυθορμητισμό, ακολουθώντας με το σώμα του τις διάφορες εναλλαγές στη
ένταση των ήχων, ή δημιουργώντας αυτοσχέδιους ήχους , δίνοντας την ανάλογη έκφραση στο πρόσωπό του.
Μπορούμε ακόμη με ένα στίχο, ένα τραγούδι ή μια φωτογραφία ή αφίσα (διεγείροντας έτσι την όραση), να προκαλέσουμε εκφραστική κίνηση απ’ την πλευρά του είτε συμμετέχοντας όλο το σώμα, είτε τα χέρια , τα πόδια κ.λ.π.
Αυτό που επίσης είναι πολύ σημαντικό έχει να κάνει με την ασφάλεια που πρέπει να νιώθει το παιδί στο χώρο, έτσι ώστε να μη φοβάται πως τα άλλα παιδιά θα το κοροϊδέψουν ή θα το περιγελάσουν , παρακολουθώντας τη δική του εκφραστική κίνηση.

61. Ποιες κατηγορίες μουσικών οργάνων γνωρίζετε; Να αναφέρετε τέσσερα μουσικά όργανα από την κάθε κατηγορία.

Τα μουσικά όργανα κατατάσσονται σε 4 μεγάλες κατηγορίες ανάλογα αν το ηχογόνο σώμα είναι αέρας, χορδή, μεμβράνη ή το ίδιο το σώμα του οργάνου. Έτσι έχουμε:

1. Χορδόφωνα, τα όργανα των οποίων το ηχογόνο σώμα είναι χορδή, όπως το βιολί, ο μπαγλαμάς, το κανονάκι, το σαντούρι
2. Αερόφωνα, τα όργανα των οποίων το ηχογόνο σώμα είναι στήλη αέρα, όπως η φλογέρα, η, τρομπέτα, το κλαρίνο, ο ζουρνάς.
3. Μεμβρανόφωνα, τα όργανα των οποίων το ηχογόνο σώμα είναι μεμβράνη, όπως το νταούλι, το τύμπανο, η μουγκρινάρα, τα bongos.
4. Ιδιόφωνα, τα όργανα των οποίων το ηχογόνο σώμα είναι το ίδιο το όργανο, όπως τα ζίλια, τα ξυλάκια (clave), το κομπολόι, τα κουτάλια, το τρίγωνο

62. Ποιος είναι ο ρόλος του παιδαγωγού προσχολικής ηλικίας στην οργάνωση μιας τάξης ενός βρεφονηπιακού σταθμού;

Μια προνοητική παιδαγωγός γνωρίζει ότι η συμπεριφορά του παιδιού επηρεάζεται από τη συνολική διευθέτηση του χώρου. Για το λόγο αυτό φροντίζει να οργανώσει έτσι το περιβάλλον, ώστε να διευκολύνει τη χρήση των υλικών και των μέσων και να διευκολύνει τις αναζητήσεις, τις δοκιμές, τα πειράματα.
Βρίσκει τρόπους για να ενεργοποιήσει τη φαντασία, τις αισθήσεις, τη σκέψη και τη δημιουργικότητα των παιδιών της. Με τη δύναμη μιας φράσης, με την εκλογή μιας απόχρωσης, με την αρμονία ενός μουσικού κομματιού, προσπαθεί καθημερινά να προσεγγίζει το ωραίο με τα παιδιά της. Τα παιδιά αρχίζουν σταδιακά να βλέπουν πολλά, να αφουγκράζονται, να νιώθουν αισθητική απόλαυση. Η τάξη, η αρμονία, η καθαριότητα, που είναι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός παιδικού σταθμού, τους δημιουργεί μια πειθαρχία στο πνεύμα τους και τα ωθεί να βλέπουν την τάξη και την οργάνωση στον κοινωνικό χώρο.
Επομένως η παιδαγωγός γνωρίζει καλά ότι η διευθέτηση του περιβάλλοντος του παιδικού σταθμού και η επίδρασή του στα παιδιά είναι σημαντική. Ξέρει όμως ταυτόχρονα, πως και η στάση της ίδιας μέσα σε αυτό το περιβάλλον που δημιουργεί είναι αποφασιστική. Αυτή είναι που θα δώσει τον τόνο, που θα μεταδώσει τον ενθουσιασμό, την ικανότητα να συγκινηθούν τα παιδιά, να θαυμάσουν. Αποτελεί παράδειγμα και υπόδειγμα, διότι από μόνο του το περιβάλλον δεν έχει αξία. Είναι το μέσον και όχι ο σκοπός. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη της η παιδαγωγός δεν επιδιώκει να κατανοήσουν τα παιδιά το ωραίο με τη στενή έννοια του όρου, λέγοντας τους π.χ. ότι αυτό είναι ωραίο, εκείνο δεν είναι ωραίο. Ωραίο θεωρεί το παιδί ότι κάνει και όπως το κάνει. Πρωταρχικός της στόχος, είναι να δώσει την ευκαιρία στα παιδιά να αναδιπλώσουν τις δημιουργικές τους δυνάμεις, ανοίγοντάς τους ορίζοντες. Βεβαίως δεν περιμένει να έχει άμεσα αποτελέσματα. Ξέρει επίσης ότι είναι αντιπαιδαγωγικό να προβάλλει σ’ αυτά «ωραία» πρότυπα για μίμηση, όπως π.χ. ζωγραφιές δικές της. Τους δημιουργεί απλά τις κατάλληλες συνθήκες και το απαραίτητο κίνητρο για να αναπτύξουν τα παιδιά τα δικά τους πρότυπα, αποφεύγοντας όλες εκείνες τις ενέργειες που μπορεί να κάνουν το παιδί ανελεύθερο και με δουλικά φρονήματα. Σε ότι αφορά για παράδειγμα, το θέμα της τάξης και της καθαριότητας, ενώ είναι σπουδαία διδακτικά είδωλα, αν χρησιμοποιήσει καταναγκασμό ή υπερβολική αυστηρότητα, μπορεί να έχει αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδιώκει. Αν απαγορεύσει στα παιδιά να καθίσουν κάπου και να ακουμπούν διάφορα αντικείμενα, από φόβο μην τα χαλάσουν, τα οδηγεί στην αποθάρρυνση στην ισοπέδωση, στην εξαφάνιση της πρωτοβουλίας τους και των πρωτότυπων ιδεών τους. Το παιδί πρέπει να αφύνουμε να κάνει λάθη
δίχως φόβο.
Πάνω σ αυτές τις βασικές σκέψεις θα δομήσει η παιδαγωγός μια παιδαγωγική, δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις για συναισθηματική, πνευματική και αισθητική ανάπτυξη των παιδιών.
Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να προετοιμάσει σωστά ο αυριανός ενήλικας και θα συμβάλει μελλοντικά στη δημιουργία μιας τελειότερης κοινωνίας».

63. Ποιοι παράγοντες καθορίζουν τον σχεδιασμό του ημερήσιου προγραμματισμού στον βρεφονηπιακό σταθμό;

Α:νάγκες παιδιού, ανάγκες γονέων, δυνατότητες βρεφονηπιακού σταθμού

64. Ποια είναι η σημασία της ατομικής φροντίδας και απασχόλησης με το βρέφος και το νήπιο;

Κάθε παιδί που επισκέπτεται τον βρεφονηπιακό σταθμό θεωρείται ως ένα ξεχωριστό άτομο, το οποίο έχει ένα σύνολο συμπεριφορών, συμπάθειες και αντιπάθειες, ικανότητες κι αδυναμίες, εμπειρίες, κληρονομικά χαρακτηριστικά κι έναν δικό του ρυθμό δράσης που δεν μοιάζει με κανενός άλλου παιδιού. Ακόμα και μέσα στις δραστηριότητες της καθημερινής ομαδικής ζωής, υπάρχει και πρέπει να υπάρχει ευκαιρία, έτσι ώστε το κάθε παιδί να δέχεται την εξατομικευμένη φροντίδα, με τρόπο που ν’ αντιμετωπίζονται καλύτερα οι προσωπικές του ανάγκες. Οι παιδαγωγοί πρέπει, λοιπόν, πάντα να συνειδητοποιούν τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο έργο που προσφέρουν στα παιδιά και στον τρόπο που τα ίδια αντιδρούν. Δεν υπάρχει παιχνίδι, δραστηριότητα, παιδαγωγικό υλικό, σωματική φροντίδα ή ο συνδυασμός αυτών σε προγράμματα που μπορούν από μόνα τους να εξασφαλίσουν την ανάπτυξη σ’ ένα παιδί.
Όμως ο παιδαγωγός που παρακολουθεί τις αντιδράσεις του και χρησιμοποιεί τις πληροφορίες που του δίνει η ενασχόλησή του με τα παιδιά, προκειμένου να προσαρμόσει το εκπαιδευτικό του πρόγραμμα στις ξεχωριστές απαιτήσεις του κάθε παιδιού, ανοίγει την πόρτα για την ανάπτυξή του. Ο παιδαγωγός πρέπει να είναι ικανός να παρατηρεί προσεκτικά, να σκέπτεται τι σημαίνει η συμπεριφορά ενός παιδιού και να μεταφράζει τα συμπεράσματά του σύμφωνα με τις ανάγκες των παιδιών που πρέπει να εξυπηρετήσει.
Η ομαδική φροντίδα των παιδιών μπορεί να εξατομικευτεί σε πολλά σημεία του ημερήσιου εκπαιδευτικού προγράμματος, όπως περιγράφεται παρακάτω:

ΤΑΪΣΜΑ:
Δεν χρειάζεται να ταΐζονται τα παιδιά με αυστηρό πρόγραμμα διατροφής. Τα μωρά θα διαλέξουν μόνα τους την ώρα του γεύματός τους, εάν τους το επιτρέψουμε. Όταν γνωρίζουμε καλά το μωρό, ξέρουμε και πότε πεινά. Όταν καταγράφουμε τις ώρες των γευμάτων, γρήγορα θα έχουμε το πρόγραμμα σίτισης του κάθε παιδιού και τότε μπορούμε να προβλέψουμε τις ώρες των γευμάτων του. Ένα παιδί χαίρεται να κάθεται στο καρεκλάκι του ή να παίζει με κάτι, ενώ ένα άλλο τρώει.
ΥΠΝΟΣ:
Δεν χρειάζονται όλα τα παιδιά τις ίδιες ώρες ύπνου. Αυτά που κοιμούνται μόνο για μικρά διαστήματα, δεν πρέπει να μένουν στο κρεβάτι, ώσπου να ξυπνήσουν και τ’ άλλα. Τα μωρά που κοιμούνται πάντα λιγότερο
από τ’ άλλα, μπορούν να μπαίνουν τελευταία στο κρεβάτι και να σηκώνονται πρώτα.
ΣΤΟΡΓΗ:
Αυτό είναι, ίσως, το πιο εμφανές σημείο φροντίδας, κατά το οποίο η προσοχή παρέχεται σε κάθε παιδί με διαφορετικό τρόπο. Επίσης η αγκαλιά, η κουβέντα, το φιλί, το χάδι, το κούνημα προσφέρονται συνήθως στο κάθε παιδί ξεχωριστά. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πώς αντιδρά το κάθε παιδί στην εκδήλωση στοργής. Μερικά θέλουν και δέχονται πολύ αγκαλιά και κούνημα. Άλλα αγωνίζονται να τ’ αφήσουμε κάτω, ύστερα από μερικά λεπτά. Επίσης, τα μωρά δρουν διαφορετικά με μερικούς ενήλικες απ’ ό,τι με άλλους. Αν και η εκδήλωση στοργής συνήθως είναι αυθόρμητη και όχι κάτι το προσχεδιασμένο και προγραμματισμένο, οι παιδαγωγοί πρέπει να είναι ενημερωμένοι, ώστε να δίνουν καθημερινά στα μωρά αυτό το είδος της καθημερινής προσοχής.

ΑΛΛΑΓΜΑ:
Το άλλαγμα είναι υπόθεση δυαδικής σχέσης. Αυτή την ώρα μπορούμε να μιλήσουμε και να χαμογελάσουμε στο μωρό, ενώ παράλληλα του αλλάζουμε την πάνα. Ακόμα ο παιδαγωγός, μπορεί να εξασκήσει τα χέρια και τα πόδια του μωρού, να του τραγουδήσει και να παίξει διάφορα ρυθμικά παιχνίδια μαζί του, καθώς επίσης και παιχνίδια αφής.
ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:
Σε πολλά προγράμματα ημερήσιας φροντίδας, ο παιδαγωγός έχει τη δυνατότητα να εξοικονομήσει λίγο χρόνο για ατομικές δραστηριότητες. Είναι πολύ σημαντικό η εκλογή της κάθε δραστηριότητας να βασίζεται σε προηγούμενη παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού.
Οι δραστηριότητες πρέπει να είναι ανάλογες με τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντα του κάθε παιδιού ή ανάλογα με τις αναπτυξιακές του ανάγκες. Δεν υπάρχει κατάλογος δραστηριοτήτων που να ταιριάζει ακριβώς σ’ ένα παιδί. Εξαρτάται από τη διάθεση του παιδαγωγού να εκτιμήσει τις δυνατότητες του παιδιού και να του προσφέρει τις ανάλογες δραστηριότητες

65. Ποια είναι τα βασικά στοιχεία που πρέπει να γνωρίζουμε για τα ρούχα της κούκλας και τα σκηνικά του κουκλοθέατρου;

α) Τα ρούχα της κούκλας.
Η κούκλα χρειάζεται κεφάλι, που είναι το κυριότερο μέρος, και τα χέρια. Το κεφάλι μπορεί να στηρίζεται στο δείκτη του χεριού του παίκτη, σε πλαστική ή ξύλινη ράβδο, σε σύρμα κ.ό.κ. Το σώμα και τα πόδια
αναπληρώνονται από ένα μανίκι, που όχι μόνο πρέπει να είναι καλά στερεωμένο στο λαιμό της κούκλας αλλά και να είναι έτσι κατασκευασμένο που να δίνει την αίσθηση του όγκου στο σώμα της κούκλας και να μπορεί να περάσει ο παίκτης το χέρι του ή το ραβδάκι μέσα από αυτό, ανάλογα με το χειρισμό της.
Το φόρεμα μπορεί να κοπεί σε δυο κομμάτια όπως το μανίκι και στη συνέχεια να ραφτούν, για να έχουμε το εμπρός και το πίσω μέρος ή σε τέσσερα κομμάτια και τα μανίκια κολλιούνται με μια ραφή. Τα χέρια της κούκλας –από ύφασμα ή ξύλο- στερεώνονται στο εσωτερικό του μανικιού, αριστερά και δεξιά, στο πάνω μέρος. Το μανίκι που θα κατασκευάσουμε πρέπει να είναι πολύ σταθερό και οι διαστάσεις του να είναι πάντοτε ευρύχωρες για να μην εμποδίζουν τις κινήσεις του χεριού (που δίνει ζωή στο σώμα της κούκλας). Τα υλικά για τη κατασκευή των ρούχων της κούκλας μπορεί να είναι: ύφασμα (στητό), κάλτσα, χαρτί (π.χ. γκοφρέ) και διάφορα υλικά για τη διακόσμηση τους (π.χ. κουμπιά).
Πάντως η κατασκευή του φορέματος της κούκλας είναι θέμα φαντασίας. Δεν υπάρχουν ορισμένοι κανόνες. Όλα εξαρτώνται από τον τύπο της κούκλας που θέλουμε να παρουσιάσουμε.

β) Τα σκηνικά του κουκλοθεάτρου.
Για να δώσουμε το χώρο, το χρόνο ή την ατμόσφαιρα του έργου που θα παίξουμε στο κουκλοθέατρο, τοποθετούμε στο πίσω μέρος της σκηνής μια εικόνα επίπεδη ή ανάγλυφη. Αυτή η εικόνα λέγεται κύριο σκηνικό. Εκτός από το πίσω και κύριο σκηνικό, μπορούμε να έχουμε και άλλα στα πλάγια ή πάνω στο προσκήνιο. Όλα αυτά λέγονται δευτερεύοντα σκηνικά και μας δίνουν καλύτερα το χώρο της προοπτικής, αλλά προσφέρονται και για κρυψώνες, παιχνίδια, καθώς και για να μπαινοβγαίνουν οι κουκλο-ήρωες στη
σκηνή. Μπορούμε, όμως, να έχουμε κι ένα μεγάλο σκηνικό που θα παίζει συγχρόνως και το ρόλο του παραπήγματος. Τα σκηνικά όσο πιο απλά είναι, τόσο πιο πολύ εξυπηρετούν τον σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκαν. Πρέπει να μην περισπούν την προσοχή του θεατή και να τον αφήνουν να παρακολουθήσει τη δράση. Υλικά κατάλληλα για την κατασκευή σκηνικών είναι το χαρτόνι, το χαρτί του ρόλου (μέτρου), ύφασμα σκληρό ή κολλαρισμένο για να είναι ανθεκτικό και να έχουμε τη δυνατότητα να το ζωγραφίσουμε ή να κάνουμε με κολλάζ. Τα σχέδια των σκηνικών πρέπει να είναι λιτά, ανάλογα με το περιεχόμενο και το χαρακτήρα του έργου. Υλικά κατάλληλα για το χρωματισμό των σκηνικών είναι χρώματα πλαστικά, ανεξίτηλοι μαρκαδόροι, ενώ για κολλάζ ανάγλυφο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σφουγγάρια ή φελιζόλ επικαλυμμένα με ύφασμα κ.ά.
Τα σκηνικά που μπορεί να είναι περισσότερα από ένα για κάθε παράσταση με κρίκους, καρφάκια ή περασμένα σε ξύλινο κυλινδρικό πηχάκι, που θα μας βοηθήσει να περιστρέφουμε-αλλάζουμε κάθε φορά το σκηνικό. Οπωσδήποτε η θέση των σκηνικών πρέπει να επιτρέπει στον παίκτη να έχει άνεση στις κινήσεις του και να είναι ορατά από όλους τους θεατές.

66. Ποια είδη κούκλας γνωρίζετε και ποια η διαφορά τους ως προς την κίνησή τους;

Υπάρχουν πολλά είδη κούκλας, ανάλογα με τον τρόπο που κινούνται και ζωντανεύουν. Άλλες κούκλες είναι μεγάλες και άλλες πολύ μικρές, το βάρος ποικίλει. Επίσης ο τρόπος και τα υλικά κατασκευής τους ποικίλουν. Ο χειρισμός τους μπορεί να γίνει από έναν παίκτη ή και περισσότερους ανάλογα με την κούκλα. Οι κούκλες, οι οποίες μπορούν να παιχτούν πιο εύκολα στο νηπιαγωγείο, είναι οι κούκλες τύπου μαρότας, οι γαντόκουκλες, οι δαχτυλόκουκλες, οι επίπεδες και οι απλές μαριονέτες, γιατί δεν χρειάζονται περισσότερους από ένα παίκτη και είναι πιο εύχρηστες:
α) Μαρότες(marotte) ήκλασσικές.
Τα κεφάλια στηρίζονται πάνω σε ραβδάκια και ο χειρισμός γίνεται από κάτω, με ένα χέρι ή και με τα δύο. Οι μαρότες είναι πολλών ειδών και μεγεθών, μαρότες με δύο σταθερά χέρια, μαρότες με ένα κατευθυνόμενο χέρι (βοηθητικό σύρμα στερεωμένο πάνω στη παλάμη της κούκλας ), με κατευθυνόμενο πόδι, μαρότες-ζώα που μπορούν να στηρίζονται σε δύο ραβδάκια, το ένα για το κεφάλι και το άλλο για τα πίσω πόδια.
β) Γαντόκουκλες.
Η γαντόκουκλα αποτελείται από ένα κεφάλι και μία θήκη (γάντι) με μανίκια. Το χέρι μας μπαίνει μέσα στο σώμα της και ο χειρισμός γίνεται από κάτω. Ο δείκτης του χεριού μας μπαίνει στο λαιμό της κούκλας, ενώ ο αντίχειρας και ο μεσαίος στα χέρια της, ανάλογα με τη κατασκευή της. Έτσι οι κούκλες αυτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα χέρια τους για να πιάσουν, να τακτοποιήσουν, να μεταφέρουν κ.ά. Από την επιδεξιότητα του παίκτη εξαρτάται το ζωντάνεμα της κούκλας.
γ) Δαχτυλόκουκλες.
Κάθε δαχτυλόκουκλα μπαίνει σε ένα από τα δάχτυλα μας και παίζεται από αυτό. Κι εδώ υπάρχουν διάφοροι τρόποι κατασκευής, αλλά και χειρισμού και παίζεται από κάτω.
δ) Επίπεδες.
Γίνονται από επίπεδα υλικά (που δεν έχουν όγκο), όπως είναι τα χαρτιά ή τα υφάσματα και τις εφαρμόζουμε στα χέρια μας αφού δημιουργήσουμε ανοίγματα σε διάφορα σημεία ή τις κολλάμε σε ξυλάκια. Οι επίπεδες (ή σιλουέτες ή τύπου σκιάς) μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σαν φιγούρες του θεάτρου σκιών ( αν το ξυλάκι εφαρμοστεί στο πίσω μέρος της φιγούρας).
ε) Μαριονέτες.
Η μαριονέτα είναι κούκλα με αρθρώσεις. Ο παίκτης βρίσκεται πάνω από την κούκλα. Η κούκλα (τύπος Λιέγης) είναι κρεμασμένη με νήματα ή σύρματα από ένα ξυλάκι (απλή κατασκευή) ή δύο σε σχήμα σταυρού. Όσο περισσότερα νήματα έχει η μαριονέτα τόσο πιο εκλεπτυσμένη είναι η κίνηση της.

Σελίδα 5 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

67. Με ποιους τρόπους θα κατασκευάσετε μια φιγούρα του «θεάτρου σκιών»;

Φιγούρα του θεάτρου σκιών μπορούμε να κατασκευάσουμε από διάφορα επίπεδα υλικά όπως: χαρτόνι, δέρμα (άσπρο, από μικρό μοσχάρι), ξύλο ή διαφάνεια.
Για να κατασκευάσουμε μία φιγούρα από δέρμα εργαζόμαστε ως εξής:
Τεντώνουμε και τελαρώνουμε το δέρμα. Αφού στεγνώσει κόβουμε τη φιγούρα. Την ξύνουμε με το τζάμι ώστε να γίνει διαφανής. Στο δέρμα σχεδιάζουμε τις λεπτομέρειες της φιγούρας. Χρωματίζουμε τη φιγούρα με χρώματα σινικής μελάνης. Για να μπορούμε να κινούμε τη φιγούρα εφαρμόζουμε σούστες, οι οποίες έχουν αντικαταστήσει το ξύλο που καρφωνόταν παλιά πίσω από τη φιγούρα. Με τις σούστες οι φιγούρες
μπορούν να κάνουν μεταβολή επιτόπου.
Πιο απλός είναι ο τρόπος κατασκευής από χαρτόνι, σκληρή διαφάνεια ή επίπεδο ξύλο, κατά τον οποίο μπορούν τα νήπια να εργαστούν μόνα τους ως εξής:
Ζωγραφίζουμε πάνω στο χαρτόνι, τη διαφάνεια ή το ξύλο τη φιγούρα της κούκλας που θέλουμε να κατασκευάσουμε. Την κόβουμε με ψαλίδι, σύμφωνα με το περίγραμμα τους. Αν θέλουμε να φτιάξουμε ξύλινη κούκλα, τότε θα δώσουμε την φιγούρα έτοιμη, κομμένη στα παιδιά για να τη
ζωγραφίσουν. Στη συνέχεια καρφώνουμε τις φιγούρες ή τις κολλάμε σε ξυλάκια (βέργες), κάθετα και στο πίσω μέρος τους, με το οποίο μπορούμε να τις κρατάμε και να τις κινούμε κατά το παίξιμο.
Οι χαρτονένιες φιγούρες δείχνουν καλύτερα τις λεπτομέρειες. Ακόμη στις φιγούρες μπορούν να ενώνονται με υποτυπώδεις αρθρώσεις τα χέρια και τα πόδια. Για παράδειγμα στις χαρτονένιες φιγούρες ενώνουμε με διπλόκαρφα τα χέρια, στους ώμους και στους αγκώνες, τα πόδια, στους μηρούς και στα γόνατα, τη μέση και το λαιμό.

68. Δώστε τον ορισμό του ατομικού παιγνιδιού. Να αναφέρετε την παιδαγωγική του αξία για το παιδί της προσχολικής ηλικίας.

Ατομικό παιχνίδι είναι το παιχνίδι κατά το οποίο το παιδί νοιώθει ευχαρίστηση παίζοντας μόνο του. Αγαπάει την συντροφιά των φίλων του αλλά είναι ακόμα πολύ μικρό για να παίζει με τα άλλα παιδιά σε ένα ομαδικό παιχνίδι. Το ατομικό παιχνίδι κυριαρχεί στη ζωή του παιδιού ηλικίας μέχρι 3 ετών (μερικές φορές και τεσσάρων). Αποτελεί έμφυτη τάση και επιτακτική ανάγκη που φαίνεται από την αρχή της γέννησής του.
Το παιδί μέσα από τις παιγνιώδεις κινήσεις του, παρατηρεί το περιβάλλον, προσπαθεί να προσανατολιστεί μέσα σε αυτό και να το επεξεργαστεί. Τα πρώτα ατομικά παιχνίδια αναπτύσσουν σε πρώτο στάδιο τις
κινήσεις τις αισθήσεις και τον απλό τρόπο μίμησης.
Είναι η περίοδος εκείνη όπου ο μικρός εξερευνητής βλέπει όλους και όλα από την οπτική γωνιά του «εγώ» και μόνο. Το ότι αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται ως εγωκεντρική δηλώνει ακριβώς αυτή την τάση ¨το εγώ πάνω από όλα¨. Συνέπεια αυτού είναι η ενασχόληση του παιδιού με το ατομικό παιχνίδι. Ο μικρός εγωκεντρικός παίζει μόνος του και αισθάνεται ευτυχισμένος που μόνος του μπορεί να χτίσει σπίτια με τα ξύλινα τουβλάκια του, να ταΐσει και να κοιμίσει την μικρή κούκλα, να συναρμολογήσει ένα αυτοκίνητο και να γίνει οδηγός του.
Η έμφυτη τάση του παιδιού να παίζει εξυπηρετεί μια βαθιά σκοπιμότητα που στοχεύει στην ωρίμανσή του και αποτελεί την βάση για άσκηση και μάθηση. Τα παιδιά παίζουν από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους μόνα τους και αργότερα σε ομάδες, με πράγματα ή με τα χέρια τους χωρίς κανένας να τους δείξει τον τρόπο. Οι πρώτες παιγνιώδεις κινήσεις τους είναι στο αρχικό τους στάδιο ακαθόριστες και σιγά σιγά αρχίζουν να εξειδικεύονται.

69. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του / της παιδαγωγού στο ατομικό και ομαδικό παιχνίδι των παιδιών;

Ο ρόλος του ενήλικα στο παιγνίδι των παιδιών.
Σε έρευνα παρατήρησης που έλαβε χώρα σε Βρετανικό νηπιαγωγείο, από τους Wood, McMahon και Cranstoun (1980) εξετάστηκε η σχέση παιδιού δασκάλου κατά το παιχνίδι. Οι τρεις ερευνητές ανακάλυψαν πως οι δάσκαλοι συμμετέχουν στο παιχνίδι των παιδιών με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους κάθε ένας από τους οποίους έχει διαφορετική επιρροή στο παιδί Περιγράφω αυτούς τους τρόπους συζητώντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα καθενός από αυτούς:
α)παράλληλος παίκτης,
β) συμπαίκτης,
γ)σύμβουλος παίκτης και
δ) εκπρόσωπος της πραγματικότητας, όπως παρουσιάζονται στο «The Role of the Adult in children’s play»

α) Παράλληλοι παίκτης
Όταν γίνεται λόγος για παράλληλο παιχνίδι, έχουμε δύο άτομα – στη συγκεκριμένη περίπτωση το παιδί και τον/τη νηπιαγωγό – που παίζουν το ίδιο παιχνίδι, σε κοινό χώρο με κάποια απόσταση, και δεν υπάρχει επικοινωνία ή κάποιου είδους αλληλεπίδραση.
Αυτός ο τύπος παιχνιδιού εμφανίζεται κυρίως στα λειτουργικά (αισθησιοκινητικά) παιχνίδια ή στα παιχνίδια με κατασκευές, ο ενήλικας μπορεί να κάνει κατά διαστήματα κάποιο σχόλιο το οποίο δεν θα πρέπει ν’ απευθύνεται σε κάποιον ειδικά (π.χ. Ω! τι όμορφο σπίτι που έφτιαξα) και χωρίς κάποια προσπάθεια απευθείας προσέγγισης του παιδιού.
Τα θετικά σημεία αυτού του τύπου συμμετοχής του ενήλικα, κατά τον Wood και των συναδέλφων του, είναι τα εξής:
1. Ανακούφιση των παιδιών «Αφού παίζει κι ένας μεγάλος, αυτό που κάνω πρέπει ν’ αξίζει».
2. Μεγαλύτερη ίσως η διάρκεια του παιχνιδιού, εφόσον παίζει κάποιος ενήλικας
3. Πιθανότητα παρουσίασης στο παιδί – έμμεσα, από το παιχνίδι του ενήλικα καινούργιων τρόπων παιχνιδιού, με κάποια όργανα ή αντικείμενα
Παρόλα αυτά, η έρευνα δεν έχει δείξει κατά πόσο το παράλληλο παιχνίδι ενός ενήλικα με ένα παιδί μπορεί να έχει κάποια επίδραση στην ποιότητα του παιδικού παιχνιδιού.

β) Συμπαίκτης
Με τον όρο συμπαίκτη, εννοούμε τον ενήλικα που συντροφεύει το παιδί στο παιχνίδι του, αφήνει όμως τον έλεγχο του θέματος στο παιδί. Περιοδικά, ο ενήλικας συμπαίκτης κάνει ερωτήσεις και παρατηρήσεις, με σκοπό να επεκτείνει το παιχνίδι. Τα παιδιά, είναι ελεύθερα να αποφασίζουν αν θα δεχτούν ή θα απορρίψουν τις προτάσεις.
Τρεις είναι οι τύποι των διαλεκτικών κινήσεων που μπορεί να κάνει ο παιδαγωγός:
Να ζητήσει πληροφορία « Υπάρχει άλλη μπάλα;»
Να ζητήσει οδηγία για κάτι: «Πως τοποθετείς τα χέρια για το σουτ;»
Να ανταποκριθεί στις πράξεις των παιδιών και να κάνει κάποιο σχόλιο «Πολύ ωραίο!».

Αν δεν υπάρχει άμεση πρόσκληση από τα παιδιά προς τον ενήλικα, ένας άλλος τρόπος που θα τον βοηθήσει να συμμετάσχει σαν συμπαίκτης, είναι να κάνει κάτι ευχάριστο και χαρούμενο που ταιριάζει μ’ εκείνο που κάνουν τα παιδιά.
Σ’ ένα παιχνίδι όπου συμπαίκτες είναι ένας ενήλικας με ένα ή και περισσότερα παιδιά, εκφράζονται στοιχεία της καταξίωσης και της ενθάρρυνσης, όπως και στο παιχνίδι με τους παράλληλους παίκτες, Το παιχνίδι των συμπαικτών όμως επιτρέπει επιπλέον, την οικοδόμηση αρμονίας σχέσεων ανάμεσα στον ενήλικα και στα παιδιά και αυξάνει τις ευκαιρίες στον πρώτο να επηρεάσει το επίπεδα του παιχνιδιού.
Στην ουσία, παίζοντας και συνδιαλέγοντας με τα παιδιά ο ενήλικας έχει τη δυνατότητα:

1. Να διαμορφώσει περισσότερους τύπους συμπεριφοράς στο παιχνίδι
2. Να προτρέψει τα παιδιά σε διάλογο κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού
3. Να παρασύρει περισσότερα παιδιά μέσα σ ένα παιγνιώδη επεισόδιο Θα πρέπει βέβαια να επισημάνουμε εδώ πως συμπαίζω δεν σημαίνει βοηθώ. Ο δάσκαλος δεν διδάσκει στα παιδιά ουδεμία παιγνιώδη συμπεριφορά (play behavior) όταν χρησιμοποιείται με παιδιά που έχουν συμμετάσχει σε κοινωνικό-δραματικό παιχνίδι ή παιχνίδι ή παιχνίδι κατασκευών

   γ) Παίκτης – Σύμβουλος
   Αυτός ο τύπος συμμετοχής του ενήλικα διαφέρει από το παιχνίδι συμπαικτών σε τρία σημεία:

4. Ο ενήλικας είναι αυτός που ξεκινά το καινούργιο επεισόδιο ενώ στο παιχνίδι συμπαικτών, ο ενήλικας παίρνει μέρος σε ένα παιχνίδι που εξελίσσεται
5. Ο ενήλικας έχει έναν επιπλέον κυρίαρχο ρόλο καθώς και έναν ελάχιστο έλεγχο καθ’ όλη τη διάρκεια του
6. Ο ενήλικας διδάσκει τα παιδιά καινούργιους τρόπους συμπεριφοράς στο παιχνίδι (play behaviors)
   Χρησιμοποιείται κυρίως για να διδάξει ο ενήλικας τα παιδιά, πώς να συμμετάσχουν σε ένα κοινωνικό-δραματικό παιχνίδι, το οποίο – σύμφωνα με τον Smilansky (1968)- έχει πλήρως εξελιχθεί, όταν περιέχει τα κάτωθι στοιχεία:
   1.Κάποιο ρόλο. Το παιδί υιοθετεί κάποιο ρόλο (γονέας, γιατρός κλπ) και εκφράζει αυτή τη μετατροπή, με λεκτικές δηλώσεις και κατάλληλη για το ρόλο συμπεριφορά.
   2.Χρησιμοποίηση αντικειμένων, πράξεων ή καταστάσεων για παράσταση κάποιων άλλων (πχ ένα παιδί προσποιείται ότι ένα ραβδί είναι ένα κατάρτι ή χρησιμοποιεί λεκτική αναφορά «ας προσποιηθούμε ότι βρισκόμαστε σε καράβι». Έτσι δημιουργεί μια φανταστική κατάσταση).
   3.Κοινωνική αλληλεπίδραση. Σε κάθε επεισόδιο πρέπει να παίρνουν μέρος τουλάχιστον δύο παίκτες.
   4.Λεκτική επικοινωνία. Υπάρχει διαλεκτική συναλλαγή μεταξύ των παικτών, σχετικές με το θέμα του παιχνιδιού α) μεταβίβαση στοιχείων για το παιχνίδι («είσαι ο ασθενής μου, θα γίνω η νοσοκόμα σου») β) σχόλια κατάλληλα για το ρόλο που παίζει το παιδί («έρχομαι να σου κάνω ένεση, κυρία Σοφία»)
   5.Διατήρηση του παιχνιδιού. Τα παιδιά μετέχουν σε ενισχυμένα επεισόδια παιχνιδιού. Για τα περισσότερα νήπια το κοινωνικό δραματικό παιχνίδι διαρκεί τουλάχιστον 10′ για παιδιά ηλικίας 4-5 ετών
   Όταν ο ενήλικας έχει το ρόλο του συμβούλου σε ένα παιχνίδι, η παρέμβαση του μπορεί να έχει εξωτερικό ή εσωτερικό χαρακτήρα

   v Εξωτερική επέμβαση
   Ο ενήλικας ξεκινά το παιχνίδι, αλλά δεν μετέχει.Δεν παραλείπει όμως να κάνει παρατηρήσεις και προτάσεις κατά διαστήματα, σχεδιασμένες προς ενθάρρυνση των παιδιών στη χρησιμοποίηση κοινωνικοδραματικού παιχνιδιού.Οι παρατηρήσεις βέβαια αυτές, πρέπει να αναφέρονται στους
   ρόλους που υποδύονται εκείνη την ώρα τα παιδιά, και όχι στις πραγματικές τους ταυτότητες.

   v Εσωτερική παρέμβαση
   Ο ενήλικας, σ’αυτόν τον τύπο παρέμβασης παίρνει κάποιον από τους ρόλους και πραγματικά συνοδεύει τα παιδιά στο παιχνίδι. Παίζει, δηλαδή, μεγάλο ρόλο και καθοδηγεί το θέμα του παιχνιδιού με πράξεις και προτάσεις ασκεί πάνω στο παιχνίδι, κάνει τον τύπο αυτό παρέμβασης να διαφέρει απ’ το παιχνίδι. Στο σημείο αυτό, στο βαθμό ελέγχου, που ο ενήλικας με το συμπαίκτη.
   Ο τύπος της εσωτερικής παρέμβασης προβάλλει κάποιο μοντέλο, κι έτσι υπερτερεί της εξωτερικής παρέμβασης.
   Απ’ την πλευρά δε των παιδιών, φαίνεται σαν ένας αποτελεσματικός τρόπος για να διδαχθούν καινούργιες δεξιότητες. Ο τύπος της εξωτερικής παρέμβασης, απ’ την άλλη πλευρά, είναι λιγότερο παρεμποδιστικός (παρεμβολικός), και σε μικρότερη συχνότητα διακόπτει το σε εξέλιξη παιδικό
   παιχνίδι. Ένας άλλος περισσότερο καθοδηγητικός τύπος παίκτη-συμβούλου, είναι ο τύπος της Φανταστικής Θεματικής Εξάσκησης.
   Περιλαμβάνει τρία βήματα που εμφανίζονται σαν μια ακολουθία κατά τη διάρκεια αρκετών ημερών:
   Βήμα 1°: Ο ενήλικας διαβάζει μια ιστορία στα παιδιά και τη συζητά μαζί τους
   Βήμα 2°: Ο ενήλικας διανέμει ρόλους στα παιδιά και τα βοηθά να πραγματοποιήσουν την ιστορία ενώ εκείνος αφηγείται, όταν χρειάζεται και περιοδικά παίρνοντας μέρος έχοντας κάποιο ρόλο.
   Βήμα 3°: Η ιστορία επαναλαμβάνεται ενώ όλοι περνούν απ’όλους τους ρόλους.
   Δεν χρειάζεται πια βοήθεια απ’ τον ενήλικα.

   Τα υπέρ και τα κατά
   Δυο μεγάλα θετικά σημεία χαρακτηρίζουν τον τύπο παρέμβασης του ενήλικα παίκτης σύμβουλος.
   1ον: Επειδή ο ενήλικας ξεκινά το παιχνίδι, είναι σημαντικό για τα παιδιά που δεν έχουν πείρα στο κοινωνικό δραματικό παιχνίδι και συνήθως δεν έχουν τις απαραίτητες ικανότητες για να επωφεληθούν από το παράλληλο παιχνίδι ή το παιχνίδι με συμπαίκτη.
   2ον: Είναι η μόνη φόρμα συμμετοχής του ενήλικα στο παιχνίδι που περιλαμβάνει συμβουλευτική αλληλεπίδραση μεταξύ ενήλικου και παιδιού. Δίνεται έτσι η ευκαιρία να υπάρξουν πλούσιοι διάλογοι ανάμεσα στο δάσκαλο και τα παιδιά.
   Ο βαθμός της καθοδήγησης και του ελέγχου από τον ενήλικα είναι το βασικό αρνητικό σημείο του. Εσωτερικός έλεγχος και ενστικτώδης πρόκληση είναι δυο στοιχεία που χαρακτηρίζουν το παιχνίδι (garaey 1977). Οποτεδήποτε ο ενήλικας παίρνει τον έλεγχο του παιχνιδιού στα χέρια του, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος η δραστηριότητα να σταματήσει να αποτελεί παιχνίδι για τα παιδιά που συμμετέχουν. Γι’ αυτό το λόγο, προτείνεται ο ενήλικας να σταματά το ρόλο του σαν συμβούλου-παίκτη το συντομότερο δυνατό, όταν θα καταλάβει ότι τα παιδιά αρχίζουν να παρουσιάζουν τα επιθυμητά στοιχεία συμπεριφοράς στο παιχνίδι. Αυτό μπορεί να γίνει είτε μεταπηδώντας σε ένα ρόλο όχι
   καθοδηγητικό, όπως του συμπαίκτη, ή παραιτούμενος ολότελα απ’ το παιχνίδι.
   Έτσι επιστρέφει ο έλεγχος του παιχνιδιού στα παιδιά και βοηθιέται η προώθηση της ανεξαρτησίας και της αυτοπεποίθησης.

70. Ποιος είναι ο ρόλος του παιχνιδιού στην ολόπλευρη ανάπτυξη των βρεφών και των νηπίων;

Ο ρόλος που διαδραματίζει το παιδικό παιχνίδι στην ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών είναι σημαντικός. Πολλές είναι η θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για τα αίτια που ωθούν το παιδί να δείχνει ενδιαφέρον για το παιχνίδι.
1) Η θεωρία της πλεονάζουσας ενεργητικότητας (Spencer).
2) Η θεωρία της προπαρασκευαστικής άσκησης για την ζωή ( Gross)
3) Η θεωρία της επιτυχίας και της επιβεβαίωσης του εγώ ( Chateau)
4) Το παιχνίδι κατά τον Piajet, οδηγεί το παιδί στην κατάκτηση της γνώσης. Τα παιδιά οικοδομούν σταδιακά τη γνώση τους μέσα από μια ενεργητική διαδικασία, μέσα από τη δική τους δραστηριότητα, το παιχνίδι.
To παιχνίδι αναδεικνύεται ως κυρίαρχο διδακτικό μέσο αφού παίζοντας τα παιδιά ανακαλύπτουν:
· Τους τρόπους αξιοποίησης των αντικειμένων (αφή, σχήμα, γεύση, μυρωδιά, ήχο, κ.λ.π.)
· Το όνομα και τη χρησιμότητα διαφορετικών στοιχείων που απαρτίζουν τον κόσμο που τα περιβάλλει.
To παιχνίδι λοιπόν αποτελεί μια διαδικασία κατά την οποία τα παιδιά συνδημιουργούν ενεργητικά τον κόσμο τους με τους συνομηλίκους τους και μαθαίνουν μέσα από τις αλληλεπιδράσεις με τους φίλους τους.
Το παιχνίδι θεωρείται σημαντικό για το παιδί για τους εξής ακόμα λόγους:
· Ασκεί τις σωματικές του δυνάμεις, και την λεπτή του κινητικότητα.
· Εξερευνά το περιβάλλον του και αποκτά εμπειρίες δημιουργώντας σχέσεις με τον κόσμο και τον εαυτό του.
· Οδηγεί στην άσκηση των αισθήσεων, που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για το ξύπνημα της σκέψης.
· Αποτελεί βασικό μέσο για να φτάσει προοδευτικά στην ωρίμανση.
Επιτρέπει στο παιδί να απελευθερωθεί από τους φόβους του, να συγκρατεί το θυμό του π.χ. το παιδί που πόνεσε στον οδοντίατρο, γίνεται οδοντίατρος στους άλλους.
· Αποτελεί ένα μέσο επικοινωνίας, ανακαλύπτει πώς να συνεννοείται με τον κόσμο και χωρίς την χρήση του λόγου.
· Είναι άριστο μέσο ψυχαγωγίας, χαρίζει μεγάλη χαρά και ευχαρίστηση.
· Προάγεται η γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού που συμβαδίζει με ολόκληρη την ανάπτυξή του. Η ανάγκη γλωσσικής επικοινωνίας και η αυθόρμητη εκδήλωση του παιδιού κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού βοηθάει αποφασιστικά στη αύξηση του λεξιλογίου και το σχηματισμό γλωσσικών σχημάτων.
· Οι συγκινησιακές και συναισθηματικές καταστάσεις που ζει το παιδί με το παιχνίδι αναπτύσσουν το συναισθηματικό του κόσμο και γενικότερα την κοινωνικότητα του, με την καλλιέργεια του πνεύματος ομιλίας και συνεργασίας
· Μαθαίνει να υπακούει σε κανόνες, να ζει με τάξη, να συμβιβάζεται με την αποτυχία και να κινητοποιείται από αυτήν. Βοηθά το παιδί να «ζει» και όχι «να περνά τον καιρό του.

71. Τι άχρηστο υλικό θα δίνατε στα παιδιά για την κατασκευή «μέσων μεταφοράς»;

Ρολό απο χαρτί κουζίνας, καπάκια απο μπουκάλια νερού, μπουκάλι νερού.

72. Σε τι διαφέρει το επίπεδο από το ανάγλυφο κολλάζ; Ποιο από αυτά είναι πιο κατάλληλο για παιδιά νηπιακής ηλικίας και γιατί;

Το κολάζ είναι ένα είδος αφηρημένης τέχνης, στο οποίο ασχολείται κανείς με το να κολλάει παρά με το να ζωγραφίζει. Τα παιδιά αγαπούν πολύ το κολάζ γιατί τους προσφέρει την ευκαιρία να πασαλείψουν και να
πασαλειφθούν, ενώ συγχρόνως τους επιτρέπει να πάρουν μόνα τους πρωτοβουλία για την εκλογή των υλικών, όσο και την οργάνωση της δουλειά τους. Έτσι με ευτελή υλικά μπορούν να επινοηθούν συνθέσεις παραστατικές ή αφηρημένες σε μορφή επίπεδη ή ανάγλυφη ή και τρισδιάστατη (κατασκευή
στο χώρο).

Επίπεδο κολάζ
Επίπεδη μορφή κολάζ μας δίνουν το χαρτί ή το ύφασμα διαφόρων χρωμάτων, της ίδιας ή ποικίλης υφής και διάφορα άλλα επίπεδα υλικά. Σε επίπεδη μορφή το κολάζ μπορεί να γίνει με τους παρακάτω τρόπους :
Α)Με μεγάλες επιφάνειες,
Β)Με λεπτές λωρίδες,
Γ)Με μικρά κομματάκια χαρτιού (σαν ψηφίδες)
Δ)με φωτογραφίες (π.χ από περιοδικά)

Ανάγλυφο κολάζ
Ανάγλυφη μορφή κολάζ μας δίνουν τσαλακωμένες εφημερίδες, κουμπιά, όσπρια, κουτάκια, κ.α. Αυτά τα ελαφρύ όγκου αντικείμενα μπορούν να κολληθούν σε χαρτόνι με προσχέδιο ή χωρίς, και να μας δώσουν ένα εικονικό ή ανεικονικό αποτέλεσμα.
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι το επίπεδο και το ανάγλυφο κολάζ διαφέρουν ως προς τον όγκο.

73. Με ποιους τρόπους μπορεί να χρησιμοποιηθεί το χαρτί γκοφρέ στο νηπιαγωγείο;

Το χαρτί γκοφρέ έχει πολλές χρησιμότητες στο νηπιαγωγείο. Είναι από τα βασικά υλικά διακόσμησης. Με το χαρτί γκοφρέ φτιάχνουμε άνετα αποκριάτικες στολές (π.χ. χαβανέζα, κλόουν, αρλεκίνος). Διακοσμούμε
καπέλα ανεξάρτητου θέματος και γιορτής. Φτιάχνουμε γραβάτες, παπιγιόν, λουλούδια, (τριαντάφυλλα, γαρίφαλα, ανεμώνες, παπαρούνες). Διακρίνουμε φρίζες και μακέτες. Το χρησιμοποιούμε σαν υλικό στο ανάγλυφο ή το μεικτό κολάζ. Μπορεί να αποτελέσει τα ρούχα σε κούκλες ή σε “ανθρωπάκια” από πηλό για εργασίες σχετικές με την ενότητα “Το σώμα μου” ή άλλες κατασκευές, μακέτες κτλ. Το χρησιμοποιούμε σαν χόρτο στο καλαθάκι κτλ. Επίσης βάζοντας ένα κομμάτι χρωματιστό γκοφρέ σε ένα κύπελλο με νερό ξεβάφει και μπορούμε να χρωματίσουμε π.χ. ζυμαρικά.

74. Τι ονομάζουμε «ειδική αγωγή»;

Η ειδική αγωγή είναι η πρακτική της εκπαίδευσης μαθητών με τρόπο ο οποίος απευθύνεται στις ατομικές διαφορές και ανάγκες τους. Στην ιδανική περίπτωση, η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει μια εξατομικευμένη έκδοση των διδακτικών διαδικασιών, προσαρμοσμένο εξοπλισμό και υλικό, καθώς και ρυθμίσεις προσβασιμότητας. Οι παρεμβάσεις έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τα άτομα με ειδικές ανάγκες να επιτύχουν υψηλότερο επίπεδο αυτάρκειας και επιτυχίας στο σχολείο και την κοινότητα, βοήθεια η οποία μπορεί να μην ήταν διαθέσιμη αν ο μαθητής συμμετείχε μόνο σε μια τυπική τάξη.

Στην ειδική αγωγή υπάγονται τα άτομα που έχουν διαγνωσθεί με μαθησιακές δυσκολίες (όπως δυσλεξία), διαταραχές επικοινωνίας, συναισθηματικές και συμπεριφορικές διαταραχές (όπως η ΔΕΠΥ), σωματικές διαταραχές (όπως ατελής οστεογένεση, εγκεφαλική παράλυση, μυϊκή δυστροφία, δισχιδή ράχη, και αταξία του Φρίντραϊχ), αναπτυξιακές διαταραχές (διαταραχές του αυτιστικού φάσματος, όπως αυτισμός, σύνδρομο Άσπεργκερ και πνευματικές διαταραχές) και πολλές άλλες διαταραχές.^[1] Οι μαθητές με αυτά τα είδη διαταραχών πιθανώς θα ωφεληθούν από πρόσθετες εκπαιδευτικές υπηρεσίες, όπως: διαφορετικές προσεγγίσεις μάθησης, χρήση τεχνολογίας, ειδικά διαμορφωμένη περιοχή διδασκαλίας, δωμάτιο πόρων.

Η νοητική χαρισματικότητα είναι διαφορά στην μάθηση και μπορεί επίσης να ωφεληθεί από ειδικές μεθόδους διδασκαλίας και διαφορετικά προγράμματα εκπαίδευσης, αλλά ο όρος “ειδική αγωγή” χρησιμοποιείται γενικά ως όρος για την ειδική διδασκαλία των μαθητών με ειδικές ανάγκες. Η χαρισματική εκπαίδευση αντιμετωπίζεται ξεχωριστά.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ειδική αγωγή έχει διαμορφωθεί για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, η αντισταθμιστική εκπαίδευση μπορεί να σχεδιαστεί για οποιονδήποτε μαθητή, με ή χωρίς ειδικές ανάγκες. Το καθοριστικό στοιχείο είναι ότι οι μαθητές της επανορθωτικής εκπαίδευσης έχουν φτάσει σε σημείο μη ετοιμότητας, ανεξάρτητα από το γιατί. Για παράδειγμα, ακόμη και οι άνθρωποι με υψηλή νοημοσύνη μπορεί να είναι μην είναι επαρκώς προετοιμασμένοι αν η εκπαίδευση είχε τους διακοπεί, για παράδειγμα, λόγω εσωτερικού εκτοπισμού κατά την διάρκεια πολιτικής αναταραχής ή πολέμου.

Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες οι εκπαιδευτές τροποποιούν τις μεθόδους και περιβάλλοντα διδασκαλίας για να μεγιστοποιήσουν τον μέγιστο αριθμό μαθητών που θα παρακολουθήσουν προγράμματα γενικής εκπαίδευσης. Ως εκ τούτου, στις ανεπτυγμένες χώρες η ειδική αγωγή θεωρείται συχνά ως υπηρεσία και όχι ως μέρος. Η ολοκλήρωση και ενσωμάτωση μπορεί να μειώσει το κοινωνικό στίγμα και να βελτιώσει τις επιδόσεις πολλών μαθητών.

Το αντίθετο της ειδικής αγωγής είναι η γενική εκπαίδευση. Η γενική εκπαίδευση είναι το επίσημο πρόγραμμα σπουδών το οποίο παρουσιάζεται χωρίς ειδικές μεθόδους ή στήριξη. Μερικές φορές οι μαθητές που εξυπηρετούνται από υπηρεσίες ειδικής αγωγής εγγράφονται σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης για να μάθουν μαζί με μαθητές χωρίς διαταραχές ή αναπηρίες.

75. Σε ποιες κατηγορίες ανήκουν τα παιδιά με ειδικές ανάγκες;

1. ΣΩΜΑΤΙΚΩΣ ΑΣΘΕΝΗ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ

α) Παιδιά με παθήσεις των αισθήσεων

Κατηγορίες:
1.Παιδιά μειονεκτικής ακοής (κωφά, κωφάλαλα, βαρήκοα)
2.Παιδιά με ελαττωματική όραση (τυφλά, εκ γενετής ή μετά τη γέννηση, παιδιά που παρουσιάζουν μεγάλου βαθμού μυωπία, πρεσβυωπία, αστιγματισμό, θόλωση κερατοειδούς, στραβισμό ή αλληθωρισμό, νυσταγμό, καταρράκτη κ.ά.)
3.Παιδιά τυφλά και κωφά
β) Παιδιά με διαταραχές ψυχοκινητικής φύσεως
Κατηγορίες:
1.Παιδιά νευρολογικώς μειονεκτικά
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι ακόλουθες παθήσεις:
-Η εγκεφαλική παράλυση ή “ασθένεια του Little” (σπαστικά παιδιά). Τα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση (παραπληγία). Συμπτώματα του συνδρόμου αυτού: διανοητική καθυστέρηση, διαταραχές λόγου, οράσεως, ακοής, ψυχολογικά προβλήματα κ.ά.
-Η επιληψία: μικρής εντάσεως, μεγάλης εντάσεως, εστιακή, ψυχοκινητική. Επιληψία ιδιοπαθής, συμπτωματική.
-Η δισχιδής ράχη: συγγενής κατάσταση που οδηγεί συχνά στην παράλυση των κάτω άκρων, σε έλλειψη ελέγχου σφιγκτήρων κ.ά.
-Η “ελάχιστη εγκεφαλική δυσλειτουργία”
2.Παιδιά με ορθοπεδικής φύσεως μειονεξία: τα άτομα αυτά παρουσιάζουν αναπηρική βλάβη που σχετίζονται με τη φυσιολογική λειτουργία των αστών, των αρθρώσεων ή των μυών. Η βλάβη αυτή μπορεί να είναι εκ γενετής ή επίκτητη.
3.Παιδιά με άλλου είδους αναπηρίες ή μειονεξίες, παιδιά δύσμορφα, παραμορφώσεων κ.λ.π.
γ) Παιδιά που πάσχουν από κάποιο χρόνιο νόσημα. Συνήθεις περιπτώσεις τέτοιων χρόνιων νοσημάτων είναι: ο ρευματικός πυρετός, οι συγγενείς καρδιακές ανωμαλίες, ο διαβήτης, οι διάφορες νεφροπάθειες, οι διαταραχές του αναπνευστικού συστήματος (άσθμα), η φυματίωση, η μεσογειακή αναιμία κ.ά.

2.ΨΥΧΙΚΩΣ ΑΠΟΚΛΙΝΟΝΤΑ ΚΑΙ ΔΥΣΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

α) Παιδιά που παρουσιάζουν πνευματική καθυστέρηση ή υπεροχή
Τρεις κατηγορίες:
-Κανονικά κατά της νοημοσύνης (Δ.Ν. 90-109)
-Πνευματικώς καθυστερημένα (Δ.Ν. κάτω του 90)
-Πνευματικώς υπερέχοντα (Δ.Ν. 110 και πάνω)

Από άποψη νοητικής εξελίξεως αναφέρουμε 2 συστήματα ταξινομήσεως των παιδιών.
1.Ψυχολογική ταξινόμηση
Παιδιά μεγαλοφυή Δ.Ν. 140 και άνω
Παιδιά υπερέχοντα νοητικώς Δ.Ν. 110-139
Παιδιά κανονικά ή φυσιολογικά Δ.Ν. 90-109
Παιδιά με βραδύπνοια ή δυσμάθεια Δ.Ν. 70-89
Παιδιά μέτρια νοητική καθυστέρηση Δ.Ν. 50-69
Παιδιά με βαριά νοητική καθυστέρηση Δ.Ν. 30-49
2.Εκπαιδευτική ή παιδαγωγική ταξινόμηση
Παιδιά βραδυμαθή ή δυσμαθή Δ.Ν. 80-90
Παιδιά εκπαιδεύσιμα νοητικώς καθυστερημένα Δ.Ν. 50/55- 75/79
Παιδιά ασκήσιμα νοητικώς καθυστερημένα Δ.Ν. 30/35- 50/55
Παιδιά πλήρως εξαρτώμενα ή με βαριά νοητική καθυστέρηση.
β) Παιδιά που εμφανίζουν διαταραχές της συμπεριφοράς.
Κατηγορίες:
1) Επιθετικά παιδιά. Κύριο χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς τους είναι οι επιθετικές τάσεις ή η δειλία και η απομόνωση.
2) Τα δειλά παιδιά. Διακατέχονται από φοβία και έντονα συναισθήματα κατωτερότητας και ανεπάρκειας. Συνήθως μέσα στη σχολική τάξη δίνουν την εντύπωση του τέλειου και υποδειγματικού μαθητή.
3) Ασταθή παιδιά (υπερκινητικό σύνδρομο). Παρουσιάζουν ανάγκη συνεχούς κινήσεως και αλλαγής. Τα διακρίνει έλλειψη αυτοελέγχου και ανικανότητα συγκεντρώσεως της προσοχής τους.
4) Ευσυγκίνητα και υπερευαίσθητα παιδιά. Έχουν έντονο, αλλά διαταραγμένο συναισθηματικό κόσμο. Δοκιμάζουν, για ασήμαντες αιτίες, έντονες εντυπώσεις ικανοποιήσεως, ευχαριστήσεως ή λύπης και απαισιοδοξίας.
5) Κυκλοθυμικά παιδιά. Παρουσιάζουν απότομες συναισθηματικές μεταπτώσεις.
6) Εκρηκτικά παιδιά. Χαρακτηριστικό τους οι έντονες κινήσεις η βίαια και εκρηκτική συμπεριφορά.
7) Απαθή παιδιά. Συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από ακινησία και μειωμένη δραστηριότητα.
8) Παιδιά με νευρωτικές συνήθειες. Παρουσιάζουν νευρωτικές συνήθειες όπως η δακτυλολειχία, ο αυνανισμός, η ποτομανία, η υπερφαγία, το σκάλισμα μύτης, ο θηλασμός της γλώσσας κ.α.
9) Παραστρατημένα και εγκληματικά παιδιά. Παρουσιάζουν διαταραχές ηθικής φύσεως. Συνήθεις εκδηλώσεις, το αδίκημα και το ηθικό παράπτωμα. Διαταραχές: φυγή, αλητεία, ψεύδος, κλοπή, ανθρωποκτονία, πυρομανία, πορνεία, χρήση ναρκωτικών κ.α.
γ) Τα ψυχικώς ασθενή παιδιά.
Παρουσιάζουν διαταραχές της προσωπικότητας. Πάσχουν από νευρώσεις ή ψυχώσεις ή επίσης από χρόνιες παθήσεις όπως η σχιζοφρένεια.
1) Παιδικές νευρώσεις.
-αγχώδεις νευρώσεις
-ψυχαναγκαστικές νευρώσεις: φοβίες
-υστερία
-υποχονδρίαση
-καταθλιψία
2) Παιδικές ψυχώσεις.
-παιδική σχιζοφρένεια
-πρώιμες ψυχωτικές διαταραχές: αυτισμός
-οργανικές παιδικές ψυχώσεις
δ) Παιδιά με ψυχοσωματικό σύνδρομο.
Συμπτώματα: παιδικό άσθμα, διαταραχές πεπτικού συστήματος, κεφαλαλγίες, ημικρανία κ.α.
ε) Παιδιά με ψυχονευρωτικές διαταραχές.
1. Διαταραχές ύπνου: νυκτερινοί εφιάλτες, νυκτερινός τρόμος, νυκτοβασία.
2. Διαταραχές θρέψεως: νευρική ανορεξία, βουλιμία, διαστροφή ορέξεως.
3. Διαταραχές αποκρίσεως:νυκτερινή ή ημερήσια ενούρηση.
4. Διαταραχές σεξουαλικής ζωής και συμπεριφοράς: αυνανισμός, ομοφυλοφιλία, επιδειξιομανία, ηδονοβλεψία κ.α.
5. Ψυχοκινητικές διαταραχές: σπασμοί.

3.ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ.

α) Διαταραχές της φωνής: αφωνία, δυσφωνία, σχολική βραχνάδα, τραγισμός.
β) Διαταραχές του προφορικού λόγου.
1) Αφασία και δυσφασία.
2) Παιδικά αλαλία και δυσλαλία: ακουστική αλαλία, ψυχωτική αλαλία, ψευδοαλαλίες.
3) Ωτογενείς αλαλίες και δυσλαλίες: κωφαλαλία, ψυχογενής κώφωση και αλαλία, τυφλοκωφαλαλία, βαρηκοϊα και διαταραχές ομιλίας.
4) Ειδικές δυσλαλίες και δυσφρασίες: ψευδισμός, σιγματισμός, ρινολαλία, τραυλισμός, αγραμματισμός.
γ) Διαταραχές γραπτού λόγου.
1) Αλεξία και δυσλεξία: συγγενής κεντρική αναγνωσιασθένεια, ψευδοαναγνωσιασθένεια.
2) Αγραφία και δυσγραφία: ψυχοπαιδαγωγικά προβλήματα της αριστεροχειρίας.

4. ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΥΣΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ.

α) Παιδιά που παρουσιάζουν απλή σχολική δυσπροσαρμοστία.
1) Εκείνα που παρουσιάζουν γενικά φαινομενική σχολική καθυστέρηση: Τα παιδιά αυτά δεν έχουν πραγματική ψυχική- πνευματική καθυστέρηση. Η κατάσταση αυτή έχει διαμορφωθεί υπό την επήρεια ορισμένων ανωμάλων συνθηκών του οικογενειακού και σχολικού περιβάλλοντος.
2) Παιδιά που εμφανίζουν ειδικές διαταραχές στον τομέα των σχολικών μαθήσεων.
Πρόκειται για μεμονομένες περιπτώσεις, οι οποίες δεν οφείλονται, τις περισσότερες φορές, σε οργανικά αίτια ή πνευματική καθυστέρηση του μαθητή, αλλά κυρίως σε συναισθηματικές διαταραχές που περεμβάλλουν προσκόμματα στη σκέψη του. Εκδηλώσεις: τραυλισμός, δυσλεξία, δυσχέρειες στην ορθογραφία, την αριθμητική κ.α.
3) Παιδαγωγικώς καθυστερημένοι μαθητές.
Η μορφή αυτή απλής σχολικής καθυστέρησης του παιδιού οφείλεται στη δυσμενή επίδραση των ανωμάλων συνθηκών του σχολικού περιβάλλοντος.
β) Οι “κοινωνικές” περιπτώσεις ψυχοπαιδαγωγικής αποκλίσεως.
1) Ορφανά υπό κηδεμονία παιδιά: εγκαταλελειμμένα παιδιά νόθα, άπορα ορφανά, σκεπτικά παιδιά.
2) Τα υπό την προστασία διαφόρων υπηρεσιών παιδιά: παιδιά υπό αυστηρή επιτήρηση, γενικώς κακομεταχειρισμένα ή ηθικώς εγκαταλελειμμένα άτομα.
3) Τα υϊοθετημένα παιδιά: όχι κανονική υϊοθεσία, αλλά υπό ειδικούς όρους. (πλήρης διακοπή των δεσμών του παιδιού με την οικογένεια καταγωγής).

76. Από ποιους παράγοντες εξαρτάται το σύγχρονο μοντέλο της ένταξης ενός παιδιού με ειδικές ανάγκες στην ομάδα;

Σύμφωνα με τις διεθνείς έρευνες ένα σχολείο με προγράμματα ενσωμάτωσης διέπεται από τις αρχές της ισότητας, έχει ηγετικό ρόλο στην εκπαιδευτική κοινότητα, διδάσκει δια μέσου της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας , έχει ευελιξία στους ρόλους των εκπαιδευτικών και μαθητών , συνεργασία με διάφορους φορείς καιθώς και με τους γονείς των μαθητών. Η έννοια της συνεργασίας εμφανίζεται  σε ποικίλες μορφές όπως μεταξύ των  εκπαιδευτικών, των μαθητών, των γονέων, του υποστηρικτικού προσωπικού κ.ο.κ.

Οι διδακτικές στρατηγικές περιλαμβάνουν πολλές μορφές συνεργατικής μάθησης όπως: «τους κύκλους των φίλων», «ο χρόνος του κύκλου»,  διδασκαλία δια μέσου των συμμαθητών, συστήματα υποστήριξης κ.λ.π. Γενικά προωθούνται οι διαπροσωπικές σχέσεις όλων των μαθητών  με διάφορους  τρόπους  επικοινωνίας κοινωνικούς ή σχολικούς. Οι συμμαθητές αποτελούν μια σημαντική δύναμη της σχολικής τάξης, η οποία ενθαρρύνει  και προάγει τη συνεργασία και τη διαφορετικότητα. Για να επιτευχθεί όμως αυτό θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να παρεμβαίνει και να σχεδιάζει διάφορες ομάδες φίλων , οι οποίες να περιλαμβάνουν  μαθητές με ειδικές ανάγκες. Έτσι μέσα από τη συμμετοχή του μαθητή σε δραστηριότητες της ομάδας  ο μαθητής αυτός με ειδικές ανάγκες  θα μάθει να συνεργάζεται, θα αντλήσει πληροφορίες από τους συμμαθητές του και τελικά θα ενσωματωθεί με τον καλύτερο τρόπο.

Γενικά η έρευνα αναφέρει ότι  βασικοί συντελεστές για την  επιτυχία της  ενσωμάτωσης είναι  οι  εκπαιδευτικοί,  οι στάσεις, τα πιστεύω τους καθώς και η εκπαίδευσή τους, η συνεργασία των γονέων με το σχολείο, το προσωπικό υποστήριξης, η πληροφόρηση για υπηρεσίες υποστήριξης , οι υπηρεσίες υποστήριξης καθώς και η πραγματική συνεργασία μεταξύ των ειδικών και των γενικών εκπαιδευτικών.

77. Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά συμπτώματα της παιδικής ψύχωσης;

Μία από τις βαρύτερες ψυχικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας είναι η παιδική ψύχωση. Παρουσιάζει μια πολύπλοκη κλινική εικόνα, που εκφράζεται με γνωσιακές, συναισθηματικές και συμπεριφεριολογικές διαταραχές. Δείχνει τη βαθιά διαταραχή της αντίληψης που έχει το παιδί για τον εαυτό του και των σχέσεων με το περιβάλλον του. Οι επιπτώσεις της είναι σοβαρές τόσο στη δόμηση της προσωπικότητας του παιδιού όσο και στη ζωή της οικογένειας. Η παιδική σχιζοφρένεια αποτελεί την πιο σοβαρή μορφή της παιδικής ψύχωσης.

Αιτιοπαθογένεια
Πολυάριθμες μελέτες έχουν αφιερωθεί στην αιτιοπαθογένεια της παιδικής ψύχωσης. Οργανικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί χωρίς να έχει αποκατασταθεί μια σαφής αιτιολογική σχέση. Μελέτες για την κληρονομικότητα σε διδύμους, σε υιοθετημένα παιδιά οι βιολογικοί γονείς των οποίων νοσούσαν και σε παιδιά σχιζοφρενών γονέων απέδειξαν τη σημασία του γενετικού παράγοντα. Όσο πιο πρώιμη είναι η έναρξη της νόσου τόσο αυξάνει η γενετική ευαλωσιμότητα. Η μελέτη των οργανικών παραγόντων οδήγησε στον εντοπισμό νευροανατομικών ανωμαλιών. Στη σχιζοφρένεια που ξεκίνησε στην παιδική ηλικία διαπιστώνονται προοδευτική αποπλάτυνση των πλαγίων κοιλιών, μείωση του συνολικού όγκου του εγκεφάλου, δομικές μεταβολές του κροταφικού λοβού και μείωση του μετωπιαίου μεταβολισμού. Εξάλλου, η ηλεκτροφυσιολογική διερεύνηση δείχνει τη δυσκολία αυτών των παιδιών να εστιάσουν την προσοχή τους και να επεξεργαστούν πληροφορίες. Ακόμη, στο ιστορικό ψυχωτικών παιδιών απαντώνται συχνότερα προγεννητικές και περιγεννητικές επιπλοκές, αλλά η αιτιολογική αξία τους αμφισβητείται. Οι ψυχογενετικές απόψεις ενοχοποιούν παράγοντες του περιβάλλοντος, όπως η διαταραγμένη προσωπικότητα των γονέων, οι στρεβλές συζυγικές σχέσεις ή η “ψευδοαμοιβαιότητα” κατά την οποία οι οικογενειακές συγκρούσεις καλύπτονται και τίποτα δεν συζητείται ανοιχτά. Οι μητέρες ψυχωτικών παιδιών περιγράφονται υπερπροστατευτικές, κυρίαρχες, αγχώδεις ψυχαναγκαστικές ή αντίθετα αδύναμες, ανώριμες, με καθαρά αμφιθυμική συμπεριφορά απέναντι στο παιδί

Κλινικές μορφές παιδικής ψύχωσης
Η κλινική εικόνα των παιδικών ψυχώσεων χαρακτηρίζεται από τη βαρύτητα αλλά και την πολυμορφία της ψυχοπαθολογίας. Η συμπτωματολογία διαφέρει ανάλογα με την ηλικία έναρξης. Έτσι, διακρίνουμε δύο κλινικές μορφές: τις πρώιμες παιδικές ψυχώσεις με έναρξη πριν από την ηλικία των πέντε ετών και τις ψυχώσεις με μεταγενέστερη έναρξη που αντιστοιχεί στη λανθάνουσα ηλικία (6-12 ετών).

Πρώιμες παιδικές ψυχώσεις
Ο συνδυασμός διαταραχών που μπορούν να εμφανιστούν στην αρχή της ζωής του παιδιού σηματοδοτεί την ψυχωτική εξέλιξη. Οι διαταραχές αφορούν κυρίως στη διατροφή (αδυναμία θηλασμού, ανορεξία, εμετοί) ή τον ύπνο (διεγερτική αϋπνία με αυτοεπιθετικές δραστηριότητες, π.χ., χτύπημα του κεφαλιού στα κάγκελα του κρεβατιού). Δεν εμφανίζονται οι “πρώτοι οργανωτές” σύμφωνα με τον R.Spitz, δηλαδή το χαμόγελο που απευθύνεται σε κάποιο πρόσωπο και το άγχος του όγδοου μήνα που προκαλείται φυσιολογικά από την παρουσία ξένου. Το ψυχωτικό βρέφος δυσκολεύεται να εγκαταστήσει τη σχέση με τη μητέρα. Είτε είναι υπερβολικά προσκολλημένο επάνω της είτε αδιαφορεί τελείως και δημιουργεί σχέση με οποιονδήποτε ξένο. Παρατηρείται επίσης απουσία μεταβατικού αντικειμένου, που είναι το αγαπημένο αντικείμενο του παιδιού (κουκλάκι, ζωάκι, κουβέρτα) και αντικαθιστά στη φαντασία του τη μητέρα κατά την απουσία της.

Η κατάκτηση δεξιοτήτων μπορεί να γίνει πρώιμα ή να καθυστερήσει και βιώνεται με χαρακτηριστική αδιαφορία εκ μέρους του παιδιού. Συχνά παρατηρείται παλινδρόμηση και απώλεια κεκτημένων δεξιοτήτων. Ο λόγος επίσης μπορεί να κατακτηθεί πρώιμα ή να καθυστερήσει. Ακόμη, παρατηρούνται ιδιάζουσες εκφράσεις και παράξενος τόνος της φωνής, ενώ η σύνταξη θυμίζει λόγο ενήλικου. Το άγχος είναι διάχυτο και συνοδεύεται από υπερκινητικότητα ή επιθετική συμπεριφορά. Υπάρχουν περίεργες φοβίες που συχνά αφορούν στο σώμα του παιδιού. Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές ξεπερνούν τις συνήθεις τελετουργίες που παρουσιάζουν παιδιά δύο έως τριών ετών και καταλαμβάνουν τους περισσότερους τομείς της ζωής του παιδιού: γεύμα, ύπνος, αφόδευση.

Παιδικές ψυχώσεις με μεταγενέστερη εξέλιξη
Εκδηλώνονται από την ηλικία των τεσσάρων με πέντε ετών μέχρι την εφηβεία. Διαχωρίζονται σε σχέση με τις προηγούμενες από το γεγονός ότι τα παιδιά αυτά μπόρεσαν να κατακτήσουν τρόπους επικοινωνίας κυρίως μέσω του λόγου. Οι νοητικές τους ικανότητες είναι φυσιολογικές και η προσαρμογή τους μέχρι την εκδήλωση της ψύχωσης σχετικά ικανοποιητική. Οι κλινικές εκδηλώσεις είναι ποικίλες και αλληλοκαλύπτονται. Κυριαρχεί η δυσκολία σύναψης διαπροσωπικών σχέσεων. Η απομόνωση είναι αποτέλεσμα συναισθηματικής αναστολής και καταθλιπτικής διάθεσης. Το συναίσθημα είναι ασταθές και κυμαίνεται από την κατάθλιψη μέχρι την υπερδιέγερση που έχει μανιακή χροιά. Το παιδί γίνεται υπερκινητικό, με ακατάπαυστες και διάσπαρτες δραστηριότητες.

Μια πλήρης διακοπή της λεκτικής επικοινωνίας μπορεί να σηματοδοτήσει την έναρξη της ψύχωσης. Αλλοτε παρατηρούνται εξαφάνιση λέξεων τις οποίες το παιδί είχε μάθει και χρησιμοποιούσε, παραγωγή λέξεων χωρίς σημασία και ιδιάζουσα χρήση του λόγου. Η κινητικότητα επίσης είναι διαταραγμένη με χαρακτηριστικό περπάτημα, άκαμπτη στάση του σώματος και δυσκολία στις λεπτές κινήσεις. Η επιθετικότητα είναι κυρίαρχη σε όλες τις εκδηλώσεις του ψυχωτικού παιδιού. Καταστρέφει αντικείμενα, τα παιχνίδια του, τις ζωγραφιές του ή στρέφεται εναντίον προσώπων του περιβάλλοντός του (δαγκώνει, κλωτσά, χτυπά), ακόμη και εναντίον του εαυτού του. Στο σχολείο η προσαρμογή είναι δύσκολη λόγω των διαταραχών συμπεριφοράς. Η μάθηση είναι ανισομερής, το ενδιαφέρον του παιδιού υπερεπενδύεται σε ορισμένους τομείς, με αποτέλεσμα να σημειώνονται επιλεκτικές επιδόσεις σε αυτούς, ενώ άλλοι υπολείπονται και παρουσιάζουν κενά (π.χ., ο μαθητής είναι πολύ καλός στα μαθηματικά και αδυνατεί να μάθει ιστορία).

Παιδική σχιζοφρένεια
Η παιδική σχιζοφρένεια είναι σπάνια και, μάλιστα, 50 φορές λιγότερο συχνή σε παιδιά κάτω των 15 ετών από ό,τι σε ενήλικους. Η συχνότητα με την οποία συναντάται η διαταραχή είναι σταθερή κατά τα παιδικά χρόνια αλλά παρουσιάζει μια δραματική έξαρση στην εφηβεία. Για την περιγραφή της κλινικής εικόνας της παιδικής σχιζοφρένειας, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας παράγοντες που έχουν σχέση με το επίπεδο της ανάπτυξης και της ψυχοσυναισθηματικής ωριμότητας του παιδιού κατά την ηλικία έναρξης.

Η παιδική σχιζοφρένεια διαφοροποιείται από εκείνη των ενηλίκων σε ορισμένα σημεία της κλινικής εικόνας και ως προς την πρόγνωση. Οι τυπικές σχιζοφρενικές διαταραχές εμφανίζονται από την ηλικία των έξι με επτά ετών και μέχρι την εφηβεία αποκτούν βαθμιαία την κλινική εικόνα της σχιζοφρένειας των ενηλίκων. Τα αγόρια υπερέχουν των κοριτσιών σε αναλογία 2:1, αλλά δεν διαχωρίζονται ως προς τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων ή την εξέλιξη. Είναι αρκετά δύσκολο να εκτιμηθούν στο παιδί η δοκιμασία της πραγματικότητας, οι ψευδαισθήσεις, το παραλήρημα και οι τυπικές διαταραχές της σκέψης. Η εκτίμηση αυτών των συμπτωμάτων είναι δυνατή μόνον εάν το παιδί έχει φτάσει σε μια ικανοποιητική ωριμότητα, νοητική ηλικία και λεκτική επικοινωνία.

Στη νηπιακή ηλικία το παιδί παρουσιάζει διαφορετική αίσθηση πραγματικότητας, έχει φανταστικούς φόβους και μέσα από τα παιχνίδια ζει τις φαντασιώσεις του. Τα παιδιά έχουν μια τάση να αναπτύσσουν ιδιωτικές σηματοδοτήσεις διαφορετικές από την εξωτερική πραγματικότητα για να καλύπτουν τις αγχογόνες και φοβογόνες εμπειρίες. Παρουσιάζουν επίσης έλλειψη δεξιότητας στο να εξηγούν και να περιγράφουν εσωτερικές εμπειρίες. Γι΄ αυτόν το λόγο υπάρχουν προβλήματα στη διάγνωση των ψευδαισθήσεων στην παιδική ηλικία. Οι ψευδαισθήσεις είναι κοινές σε παιδιά με ψηλό πυρετό. Σε μη ψυχωτικά παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν να εκδηλωθούν “καλοήθεις ψευδαισθήσεις” υπό την επήρεια στρες. Πρόκειται για οπτικές ή απτικές ψευδαισθήσεις (κυρίως έντομα ή ζώα), με οξεία έναρξη και βραχεία διάρκεια (ώρες ή ημέρες).

Οι ψευδαισθήσεις στην παιδική σχιζοφρένεια είναι κυρίως ακουστικές (φωνές γονέων, αδελφών, συγγενών) και παρατηρούνται σε υψηλά ποσοστά (50%-80%) και σε μικρότερο βαθμό οπτικές, οσφρητικές, απτικές. Οι μη ακουστικές ψευδαισθήσεις δεν απαντώνται μεμονωμένες, αλλά συνοδεύουν πάντα τις ακουστικές. Η κλινική εικόνα δείχνει την έλλειψη οργάνωσης και συστηματοποίησης του παραληρήματος. Τα θέματα είναι απλά μεγαλομανιακά ή διωκτικά. Τα θέματα σεξουαλικού περιεχομένου
εμφανίζονται κυρίως στην εφηβεία. Όσο αυξάνει η ηλικία, οι ψευδαισθήσεις και οι παραληρητικές ιδέες γίνονται πιο πολύπλοκες και οργανωμένες. Οι διαταραχές της σκέψης περιλαμβάνουν ασυναρτησία, έλλειψη συνειρμών, νεολογισμούς. Με την ανάλυση του λόγου διαπιστώνονται η υπολειμματική επικοινωνία και διαταραχές προσοχής, μάθησης και αφηρημένης σκέψης.

Το συναίσθημα είναι ρηχό ή απρόσφορο.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση εξαρτάται από την ένταση και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, από την οξεία ή μη έναρξη καθώς και από την ηλικία του παιδιού. Νοσηλεία σε εξειδικευμένο παιδοψυχιατρικό πλαίσιο απαιτείται σε οξεία έναρξη, που συνήθως συμβαίνει στην εφηβεία και σπανιότερα στη λανθάνουσα περίοδο (ηλικία 6-12 ετών). Σε περίπτωση μακροχρόνιας νοσηλείας, θα πρέπει να γίνει ένας συνδυασμός που θα περιλαμβάνει την καθαρά θεραπευτική παρέμβαση και ταυτόχρονα θα καλύπτει τις κοινωνικές και τις εκπαιδευτικές ανάγκες του παιδιού. Σε περιστατικά στα οποία η έναρξη της νόσου είναι προοδευτική και η συμπτωματολογία ανιχνεύεται κυρίως στις διαταραχές συμπεριφοράς και τις δυσκολίες προσαρμογής, καταλληλότερο είναι το νοσοκομείο ημέρας. Το παιδί με αυτό τον τρόπο δεν απομακρύνεται από το οικογενειακό περιβάλλον, ενώ ταυτόχρονα του παρέχεται μακροχρόνια ειδική αγωγή. Φαρμακευτική θεραπεία χορηγείται όταν υπάρχουν παραγωγικά συμπτώματα (ψευδαισθήσεις, παραλήρημα) ή διεγερτική συμπεριφορά και επιθετικότητα. Χορηγούνται νευροληπτικά με εξατομίκευση των δόσεων, ανάλογα με το βάρος και την ηλικία του παιδιού.

Η ψυχοθεραπεία που προτείνεται εξαρτάται από τη θεωρητική τοποθέτηση του θεραπευτή. Είναι κοινώς παραδεκτή όμως η προσπάθεια υποστήριξης του παιδιού για να διευκολυνθεί η προσαρμογή του στην πραγματικότητα. Η έκφραση των αναγκών του και των φόβων του μέσω του λόγου βοηθά στην ανάπτυξη της έννοιας του εαυτού και της προσωπικής του ταυτότητας. Σε κάθε θεραπευτική προσέγγιση απαιτείται η συμμετοχή των γονέων. Από την άλλη, η συμβουλευτική γονέων έχει σκοπό να κατανοήσουν οι γονείς το πρόβλημα του παιδιού, να εξετάσουν πιθανή δική τους συμμετοχή στην έκφραση αυτού του προβλήματος και να διευκολύνουν τις θεραπευτικές προσπάθειες. Η διαφορετική διαγνωστική εκτίμηση καθορίζει εν μέρει και τη θεραπευτική προσέγγιση. Η παιδική σχιζοφρένεια απαιτεί φαρμακοθεραπεία και πιθανόν νοσηλεία. Αντίθετα, οι μη ειδικές παιδικές ψυχώσεις, με την ευρύτερη έννοια, αντιμετωπίζονται κυρίως ψυχοθεραπευτικά.

78. Ποια είναι τα είδη των νευρώσεων (αγχωδών διαταραχών);

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, οι αγχώδεις διαταραχές είναι η συνηθέστερη μορφή ψυχικής διαταραχής παγκοσμίως. Εκτιμάται ότι το 20% των εφήβων έχουν αντιμετωπίσει κάποιο είδος αγχώδους διαταραχής.

Τυπικά συμπτώματα της αγχώδους διαταραχής είναι η συνεχής εγρήγορση, η δύσπνοια, η αϋπνία, η ταχυπαλμία, η έντονη εφίδρωση, ο συνεχής φόβος και οι τάσεις απομόνωσης.

Οι αγχώδεις διαταραχές εκδηλώνονται με ποικίλους τρόπους και κατατάσσονται σε 6 βασικές κατηγορίες:

• Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή: Χρόνιο άγχος που δεν σχετίζεται με κάποια συγκεκριμένη κατάσταση ή κάποιο αντικείμενο.
• Διαταραχή πανικού (κρίσεις πανικού): Αιφνίδια κρίση φόβου που συχνά συνοδεύεται από τρέμουλο και δύσπνοια.
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Χαρακτηρίζεται από εμμονικές σκέψεις και καταναγκασμούς, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές («τελετουργικά»).
• Κοινωνικό άγχος: Έντονος φόβος απέναντι στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που συνήθως αντιμετωπίζεται με τη φυγή.
• Φοβίες: Έντονος και χρόνιος φόβος απέναντι σε μια κατάσταση ή ένα αντικείμενο (ύψη, αράχνες, κλειστοί χώροι κ.λπ.).
• Μετατραυματικό στρες: Άγχος που έχει τις ρίζες του σε μια τραυματική εμπειρία του παρελθόντος.

79. Ποια είναι τα κριτήρια της σοβαρότητας των συμπτωμάτων;

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων ποικίλλει ανάλογα με το είδος της διαταραχής καθώς και με την ποσότητα και τη διάρκεια με την οποία εκδηλώνονται τα συμπτώματα αυτά. Από την άλλη πλευρά η αποκρυπτογράφηση και κατηγοριοποίηση των νευρώσεων συντελεί στη διάκριση και τον προσδιορισμό των διαφόρων ειδών νεύρωσης.

80. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες;

• Aνώριμη συμπεριφορά.

• Eίναι παρορμητικά και υπερκινητικά.

• Έχουν περιορισμένη συγκέντρωση και προσοχή, με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνουν το μάθημα που διαβάζουν ή να το ξεχνούν εύκολα.

• Παρανοούν προφορικές οδηγίες.

• Έχουν δυσκολία στην οργάνωση.

• Δυσκολεύονται να αρχίσουν και να ολοκληρώσουν μια εργασία.

• Διστάζουν όταν μιλούν και έχουν αδυναμία στην προφορική έκφραση.

• Παρουσιάζουν κακό συντονισμό κινήσεων, ενώ ο ρυθμός εκτέλεσης μιας εργασίας είναι αργός.

• H διάθεσή τους παρουσιάζει απότομες εναλλαγές, θυμώνουν, απογοητεύονται και παραιτούνται εύκολα, ενώ δεν είναι σπάνιες οι εκρήξεις θυμού.

• Στην ανάγνωση μπερδεύουν, παραλείπουν, αντικαθιστούν, προσθέτουν ή αντιστρέφουν γράμματα ή συλλαβές, διαβάζουν αργά ή συλλαβιστά, χωρίς ροή και δεν καταλαβαίνουν επαρκώς το κείμενο. Η διαταραχή στην ανάγνωση είναι και η πιο συνηθισμένη δυσκολία και συναντάται στο 70-80% των παιδιών με διαταραχές στη μάθηση.

• Στο γραπτό λόγο τα παιδιά αντιστρέφουν ή παραλείπουν γράμματα ή ολόκληρη λέξη, χρησιμοποιούν κάποια γράμματα με λανθασμένη σειρά, έχουν δυσκολία στη διατύπωση των σκέψεών τους γραπτά, κάνουν συχνές επαναλήψεις λέξεων, αντικαταστάσεις ή αντιμεταθέσεις ή προσθήκες φθόγγων ή συλλαβών. Δείχνουν ότι αγνοούν βασικούς κανόνες γραμματικής, δυσκολεύονται να αντιγράψουν κυρίως από τον πίνακα, κολλάνε τα γράμματα, ξεκινούν την πρόταση με μικρά γράμματα ή ανακατεύουν μικρά και κεφαλαία κ.ά.

• Στα μαθηματικά δυσκολεύονται στην αντίληψη βασικών κανόνων, αλλά και στο συνδυασμό αριθμού με σύμβολο –π.χ., πρόσθεση, αφαίρεση–, στην ποσότητα, στις έννοιες χρόνου, στην οργάνωση των αριθμών. Αυτή η δυσκολία αφορά το 1% έως 6% των μαθητών.

81. Ποια ψυχολογικά και γνωστικά προβλήματα των παιδιών με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες γνωρίζετε;

Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί είναι συνήθως οι πρώτοι που εντοπίζουν την ύπαρξη μαθησιακών δυσκολιών. Ο εντοπισμός αποτελεί το πρώτο στάδιο της αξιολόγησης και συνήθως προκύπτει μέσα από τη σύγκριση του παιδιού με τους συνομηλίκους του. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες είτε βρίσκονται σε εμφανώς χαμηλότερο μαθησιακό επίπεδο συγκριτικά με τους συνομηλίκους τους είτε εκδηλώνουν προβλήματα συμπεριφοράς. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να εντοπίσει μέσα στη τάξη το παιδί που αδυνατεί να παρακολουθήσει το μάθημα, είναι ανώριμο ή δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες· αυτές είναι μερικές πρώτες ενδείξεις που υποδηλώνουν την ύπαρξη δυσκολιών.

Ο έγκαιρος εντοπισμός των μαθησιακών δυσκολιών θεωρείται πολύ σημαντικός για την αποτελεσματική του αντιμετώπιση. Η διεπιστημονική ομάδα που καλείται να αξιολογήσει ένα παιδί το οποίο έχει παραπεμφθεί για μαθησιακές δυσκολίες θα πρέπει να λάβει υπόψη του ορισμένα θέματα σε σχέση με τη διάγνωση της δυσλεξίας:
•  Για να γίνει η διάγνωση της  δυσλεξίας θα πρέπει να υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ της νοητικής ικανότητας του παιδιού και της επίδοσής του στην ανάγνωση και στην ορθογραφία. Το παιδί πρέπει δηλαδή να έχει τουλάχιστον ένα μέσο-φυσιολογικό επίπεδο νοημοσύνης.
•  Επίσης, το παιδί πρέπει να αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες στην ανάγνωση ή / και στη γραφή. Αυτό σημαίνει ότι η επίδοσή του σε αυτούς τους τομείς πρέπει να υπολείπεται της αντίστοιχης επίδοσης των παιδιών της ίδιας ηλικίας και τάξης κατά 1 χρόνο όταν το παιδί είναι στις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού, κατά 1,5 χρόνο στην τρίτη και τετάρτη δημοτικού, και κατά 2 χρόνια στις επόμενες τέσσερις τάξεις.
•  Τα παιδιά τα οποία παρουσιάζουν δυσλεξία έχουν δυσκολία στην επεξεργασία των συμβόλων της γραπτής γλώσσας, ενώ ορισμένα παιδιά έχουν δυσκολία και στην επεξεργασία των μαθηματικών/ αριθμητικών συμβόλων.

Η αξιολόγηση και η διάγνωση των μαθησιακών δυσκολιών συνιστούν μια περίπλοκη και δύσκολη διαδικασία, την οποία είναι απαραίτητο να αναλαμβάνει ειδική διαγνωστική διεπιστημονική ομάδα. Αφετηρία της αξιολόγησης αποτελεί ο πλήρης ιατρικός έλεγχος, προκειμένου να αποκλειστούν οι οργανικές δυσλειτουργίες ως αιτία των υπαρχουσών δυσκολιών.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ
Δυσκολίες στην ανάγνωση, τη γραφή και την ορθογραφία
•  Αντικατάσταση, επανάληψη, αντιστροφή γραμμάτων και συλλαβών που συνθέτουν μια λέξη (ξήνω/ψήνω· τρέεχω/τρέχω· πάτνα/πάντα) κ.λ.π.
•  Καθρεπτική ανάγνωση ή/ και γραφή γραμμάτων ή λέξεων (π.χ. ε/3).
•  Δυσκολία στην ανάγνωση και την προφορά ασυνήθιστων ή/και πολυσύλλαβων λέξεων.
•  Κακή ακουστική διάκριση φωνηέντων.
•  Αντικατάσταση φθόγγων (π.χ. β/φ, χ/θ, μ/ν).
•  Παράλειψη φθόγγων σε απλές λέξεις (π.χ. πότα/πόρτα).
•  Παράλειψη συλλαβών (κάβι/καράβι).
•  Λανθασμένη προφορά λέξεων (π.χ. ασκέρι/αστέρι).
•  Αντικατάσταση λέξεων με τις συνώνυμές τους (π.χ. μαμά/μητέρα).
•  Αντικατάσταση λέξεων με άλλες που μοιάζουν οπτικά ή αρχίζουν με τα ίδια γράμματα (π.χ. ιππόδρομος/ιπποπόταμος, άσπρο/άστρο).
•  Έλλειψη ευχέρειας στην ανάγνωση, όχι αρκετά γρήγορος ρυθμός.
•  Το παιδί δείχνει με το δάκτυλο το σημείο που διαβάζει.
•  Το παιδί κινεί το κεφάλι καθώς διαβάζει, για να μην χάσει το σημείο στο οποίο βρίσκεται.

Άλλες δυσκολίες στο γραπτό κείμενο και σε σχέση με το γράψιμο
•  Η αυθόρμητη γραφή είναι δυσανάγνωστη.
•  Προσπάθεια αποφυγής του γραψίματος.
•  Ακαταστασία στο φύλλο και γενικότερα στο τετράδιο.
•  Χρήση κεφαλαίων γραμμάτων ανάμεσα στα μικρά (π.χ. πΑράΘυρο).

Ορισμένες γενικότερες δυσκολίες
•  Δυσκολία στη διάκριση αριστερής και δεξιάς πλευράς τόσο του σώματος του ίδιου του ατόμου όσο και του σώματος του ατόμου που βρίσκεται απέναντι.
•  Σύγχυση ως προς το κυρίαρχο χέρι, μάτι, πόδι (αδιαμόρφωτη πλευρίωση).
•  Δυσκολία με τις έννοιες της σειροθέτησης και του προσανατολισμού (π.χ. δυσκολία του παιδιού να μάθει τη σωστή σειρά των μηνών του έτους, των ημερών της εβδομάδας, δυσκολία να διακρίνει το βορρά από το νότο κ.λ.π.).
•  Δυσκολία στην αντίληψη της έννοιας του χρόνου (πότε έγινε ένα γεγονός, τις έννοιες του «πριν» και του «μετά»).
•  Πιθανή οπτικο-αντιληπτική ανεπάρκεια που δυσχεραίνει την αντίληψη και τη διάκριση μορφών, σχημάτων, συμβόλων.

Ορισμένες χαρακτηριστικές δυσκολίες στη συμπεριφορά
•  Δυσκολία στη συγκέντρωση.
•  Νευρικότητα, έντονες εκδηλώσεις θυμού.
•  Μειωμένο κίνητρο για μάθηση.
•  Χαμηλή αυτοεκτίμηση.
•  Κινητική αδεξιότητα.
•  Έλλειψη οργάνωσης γενικότερα στη σχολική τσάντα, στα παιχνίδια, στα ρούχα κ.λ.π.

Εκτός από αυτά τα χαρακτηριστικά, τα παιδιά με πρόβλημα δυσλεξίας συχνά έχουν αργοπορημένη γλωσσική ανάπτυξη και σε ορισμένες περιπτώσεις καθυστερημένη κινητική ανάπτυξη (ιδίως αργούν να περπατήσουν).

82. Ποιο πρόγραμμα προτείνετε για παιδιά με διαταραχές λόγου; Αναφέρετε τις μεθόδους;

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή

• Ακολουθεί μία σειρά δοκιμασιών (τεστ) για τη διαγνωστική αξιολόγηση (διαφοροδιάγνωση, προσδιορισμός της διάγνωσης)
• Παραπέμπει σε ειδικούς άλλων ειδικοτήτων, όπως γιατροί, ψυχολόγοι, εργοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές ή/και ειδικοί παιδαγωγοί
• Είναι αναγκαίο να συνεργαστεί με ολόκληρη διεπιστημονική ομάδα για συγκέντρωση πληροφοριών από άλλες τις περιοχές της ανάπτυξης και τι αντίκτυπο έχει το πρόβλημα στο περιβάλλον του παιδιού
• Ενημερώνει την οικογένεια (έναρξη προγράμματος λογοθεραπείας, επαναξιολόγηση)
• Οργανώνει συνεδρίες λογοθεραπείας με εξατομικευμένα προγράμματα
• Συνεργάζεται με γονείς/ φροντιστές για ολοκλήρωση προγράμματος θεραπείας και μεταφορά των δεξιοτήτων εκτός του θεραπευτικού πλαισίου
• Επαναξιολογεί και παρακολουθεί τη διαταραχή
• Προσπαθεί να αποτρέψει την επιδείνωση των δυσλειτουργιών

83. Ποιος είναι ο ορισμός ενός “παιδιού με πολλαπλή αναπηρία”;

Ο ορισμός που δίνεται για τα παιδιά με βαριές ή πολλαπλές αναπηρίες είναι ο συνδυασμός των κρίσεων επιληψίας με τη σωματική αναπηρία, ο συνδυασμός της απώλειας όρασης με την βαριά σωματική αναπηρία και τη νοητική καθυστέρηση και τέλος ο συνδυασμός της νοητικής καθυστέρησης με τον αυτισμό, όπως αναφέρει η Κορτασίδου (2005).
Σύμφωνα όμως με τους Sailor et all (1988), τα άτομα με βαριές – πολλαπλές αναπηρίες εμφανίζουν έναν συνδυασμό πολλαπλών δυσλειτουργιών είτε ψυχοκινητικών, είτε αισθητηριακών, είτε συμποριφορικών. Εμφανίζοντας δυσκολίες κινητικές, κοινωνικές και επικοινωνιακές και φτωχές αισθητηριακές, γνωστικές δεξιότητες, συνακόλουθα προβλήματα όρασης, ακοής, συμπεριφοράς, ιατρικά και φτωχή αυτοεκτίμηση, όπως επισημαίνει ο Mednick (2007)[1].Οι πολλαπλές αναπηρίες αναφέρονται και με την ονομασία ως τυφλοκώφωση. Με τον όρο τυφλοκώφωση μας έρχεται στο μυαλό πως αναφερόμαστε μεμονωμένα σε δύο κατηγορίες ατόμων, στα τυφλά και τα κωφά άτομα. Σύμφωνα με τον ορισμό που δόθηκε το 1954 στις ΗΠΑ, «Ένα παιδί είναι τυφλοκωφό, εάν ο συνδυασμός των αναπηριών το εμποδίζει να ωφεληθεί από τα σχολικά προγράμματα που απευθύνονται σε τυφλούς ή κωφούς μαθητές», ένας ορισμός που προκάλεσε έντονες συζητήσεις και την αρχή των επόμενων ορισμών για την τυφλοκώφωση.
Σήμερα, ο ορισμός που είναι κοινά αποδεκτός, είναι από την Σκανδιναβική Επιτροπή για την Αναπηρία (1980), είναι ο ακόλουθος, « Ένα άτομο είναι τυφλοκωφό όταν πάσχει από οπτικές και ακουστικές δυσκολίες σε μεγάλο βαθμό. Μερικά τυφλοκωφά άτομα είναι τελείως κωφά και τυφλά, ενώ άλλα πάλι, διαθέτουν περιορισμένη ακοή ή όραση. Όταν οι επιπτώσεις από τις οπτικές και ακουστικές δυσκολίες είναι εκτεταμένες, αυτό σημαίνει ότι ο τυφλοκωφός δεν μπορεί να επωφεληθεί αυτόματα από τις υπηρεσίες που παρέχονται σε άτομα με οπτική ή ακουστική αναπηρία. Σαν αποτέλεσμα η τυφλοκώφωση συνεπάγεται με τεράστιες δυσκολίες στους τομείς της μάθησης, της εκπαίδευσης, της εργασίας, των πολιτιστικών δραστηριοτήτων και της πληροφόρησης» (Ορφανός, 2004). Η τυφλοκώφωση αποτελεί μια ξεχωριστή αναπηρία, που χρειάζεται ειδικούς μεθόδους επικοινωνίας και εξατομικευμένα προγράμματα για να μπορέσει το τυφλοκωφό παιδί να επικοινωνήσει και να δρα λειτουργικά στο περιβάλλον του. Τα τυφλοκωφά παιδιά εμφανίζουν ανομοιογένεια ως προς τις δυσκολίες που έχουν.

84. Ποιες είναι οι αιτίες των προβλημάτων προσαρμογής και συμπεριφοράς;

Η συμπεριφορά του παιδιού -φυσιολογική ή προβληματική- θεωρείται ως το προϊόν της συνεχούς δυναμικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των χαρακτηριστικών του παιδιού και των εμπειριών του, τόσο στο πλαίσιο της οικογένειας όσο και του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου. Οι παράγοντες, λοιπόν, που ευθύνονται για την προβληματική συμπεριφορά μπορεί να έχουν σχέση με το ίδιο το παιδί ή με το περιβάλλον του.

Οι σχετιζόμενοι με το παιδί παράγοντες μπορεί να είναι κληρονομικοί ή περιβαλλοντικοί. Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας το παιδί μπορεί να αντιμετωπίσει διάφορες αντιξοότητες, δηλαδή δύσκολες ή δυσάρεστες καταστάσεις ή εμπειρίες. Οι αντιξοότητες περιλαμβάνουν οικονομικά προβλήματα στην οικογένεια, προβληματική σχέση των γονέων, διάλυση οικογένειας λόγω διαζυγίου, θάνατο ενός γονέα, παραμέληση, κακοποίηση (σωματική ή σεξουαλική), ψυχική νόσο ενός μέλους οικογένειας, χρήση αλκοόλ ή άλλων ουσιών από τους γονείς, ύπαρξη ανάπηρου παιδιού στην οικογένεια, κ.ά. Βέβαια, κάποιος βαθμός αντιξοότητας στην παιδική ηλικία είναι αναμενόμενος και αναπόφευκτος (ακόμα κι αν δεν συντρέχουν οι πολύ σκληρές αντιξοότητες που αναφέρθηκαν), π.χ. γέννηση ενός νέου αδελφού, μετακόμιση, κλπ. Οικογένειες χωρίς ήρεμες σχέσεις, χωρίς σεβασμό στην προσωπικότητα των μελών τους, χωρίς υγιείς συναισθηματικούς δεσμούς, χωρίς έμπνευση του αισθήματος ασφάλειας ειδικότερα στα παιδιά, αλλά και χωρίς όρια και πειθαρχία, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για να γίνει κάποιος ευάλωτος στις εξωτερικές προκλήσεις και προλειαίνουν το έδαφος για την απόκλιση. Διαχρονικές μελέτες έχουν δείξει πως η σκληρή αντιμετώπιση και η απόρριψη του παιδιού από τους γονείς μπορεί να σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την κατάθλιψη ή και με επιθετική συμπεριφορά. Έχει διαπιστωθεί, ακόμα, ότι τα παιδιά χωρισμένων γονέων παρουσιάζουν περισσότερα προβλήματα συμπεριφοράς σε σχέση με τα παιδιά γονέων που έχουν πεθάνει και ακόμα ότι υπάρχει σημαντική σχέση ανάμεσα στην εγκληματικότητα και στις διαλυμένες οικογένειες. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι τα προβλήματα αυτά δεν σχετίζονται με την απουσία του ενός γονέα, αλλά με την προβληματική σχέση και τις συγκρούσεις μεταξύ των γονέων πριν και μετά το χωρισμό τους. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο σε περίπτωση διαζυγίου τα παιδιά δεν πρέπει να βρίσκονται στη μέση της διαμάχης των χωρισμένων γονιών. Θα πρέπει ακόμα να επισημανθεί ότι, όταν οι γονείς είναι πολύ ασυνεπείς και ασταθείς, μπορεί να κάνουν το παιδί τους συνεσταλμένο και αγχώδες, καθώς αυτό δεν είναι ποτέ βέβαιο αν θα επιβραβευθεί ή θα τιμωρηθεί για τη συμπεριφορά του. Περιπίπτει σε κατάσταση σύγχυσης και αμφιβολίας και αδυνατεί να κάνει τις απαραίτητες διακρίσεις και να μάθει να επιλέγει το σωστό. Μια τέτοια σύγκρουση είναι δυνατόν να δημιουργήσει ψυχολογικά προβλήματα.

Το σχολείο δεν επηρεάζει μόνο τη συμπεριφορά των μαθητών, αλλά διαμορφώνει και την προσωπικότητά τους. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι εμπειρίες των παιδιών και των εφήβων εντός του σχολείου επηρεάζουν όχι μόνο τη σχολική απόδοση, αλλά και τη συναισθηματική και κοινωνική τους λειτουργία. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο σχολείο κάθε παιδί δημιουργεί σχέσεις με τους δασκάλους και τους συμμαθητές του, είτε στο πλαίσιο της σχολικής τάξης, είτε στο πλαίσιο άτυπων ομάδων με τους συνομηλίκους, π.χ. στο προαύλιο ή σε στενότερο κύκλο με φίλους. Η είσοδος του παιδιού σε μια ομάδα συνομηλίκων σηματοδοτεί την αξιολόγησή του από τα άλλα παιδιά και καταλήγει στην αποδοχή ή την απόρριψή του από αυτά. Σε διαχρονικές έρευνες έχει βρεθεί πως τα παιδιά τα οποία βιώνουν την απόρριψή τους από τους συνομηλίκους στον παιδικό σταθμό, έχουν αυξημένες πιθανότητες για την εκδήλωση προβλημάτων συμπεριφοράς στο μέλλον και η απόρριψη ενός παιδιού από τους συνομηλίκους στη σχολική ηλικία εμφανίζεται να είναι σε σημαντικό βαθμό προάγγελος των εφηβικών διαταραχών. Οι έρευνες δείχνουν ότι το παιδί που γνωρίζει την απόρριψη και την εχθρότητα, βιώνει έντονα συναισθήματα άγχους και εκδηλώνει συνήθειες που παρεμποδίζουν τη δημιουργία φιλικών σχέσεων. Δείχνουν ακόμα ότι τα παιδιά με προβλήματα συμπεριφοράς απομονώνονται από τους συνομηλίκους τους και η υπάρχουσα προβληματική συμπεριφορά επιδεινώνεται λόγω μείωσης της αυτοεκτίμησής τους. Οι έφηβοι με αντικοινωνική συμπεριφορά που έχουν βιώσει την απόρριψη κατά την παιδική ηλικία αναζητούν συχνά την αποδοχή σε ομάδες συνομηλίκων με παραπτωματική συμπεριφορά και η ενσωμάτωση σε μια τέτοια ομάδα έχει ως αποτέλεσμα την παγίωση και την επιδείνωση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς, καθώς αυτή ενισχύεται από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας.

Στους σχετιζόμενους με την κοινωνία και σε άλλους παράγοντες περιλαμβάνονται διάφορες αντιξοότητες, όπως διαβίωση σε κακόφημη γειτονιά με υψηλό δείκτη εγκληματικότητας, κοινωνικός αποκλεισμός, μια τρομοκρατική ενέργεια, πόλεμος ή μια φυσική καταστροφή (π.χ. σεισμός, τσουνάμι, πυρκαγιά, πλημμύρες, κλπ.). Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να επιβαρύνουν το παιδί με οριακά ανεκτό στρες. Η έλλειψη ή η ανεπάρκεια προστατευτικών σχέσεων που θα υποστηρίξουν την υγιή ανταπόκριση και την προσαρμογή του παιδιού στο στρες, όταν εκδηλωθεί κάποια σημαντική αντιξοότητα, οδηγεί στο τοξικό στρες και δημιουργεί βιολογικές μνήμες που αυξάνουν τον μακροπρόθεσμο κίνδυνο επικίνδυνης για την υγεία συμπεριφοράς και χρόνιου νοσήματος.

85. Ποια είδη εμποδίων δυσκολεύουν την προσαρμογή του παιδιού στο άμεσο περιβάλλον και κατά συνέπεια, απειλούν την ψυχική του υγεία και καθορίζουν την συμπεριφορά του;

«Προσαρμόζομαι» γενικά σημαίνει υπερνικώ τα εμπόδια και ικανοποιώ τις ανάγκες μου. Τα πιθανά αίτια της μη προσαρμογής έχουν να κάνουν με τρεις τομείς: α) τα ατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού (επίπεδο γνωστικής, κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξής του και αυτοαντίληψης), β) τα χαρακτηριστικά του σχολείου, της τάξης και του δασκάλου και γ) τα χαρακτηριστικά της οικογένειας και το ρόλο των γονέων. Όταν τα παιδιά και οι έφηβοι δεν καταφέρνουν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις απαιτήσεις του περιβάλλοντός τους, εμφανίζουν «δυσκολίες προσαρμογής» (Καλαντζή-Azizi & Ζαφειροπούλου, 2005).

Συχνά, τα παιδιά δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στο σχολικό περιβάλλον, να ενταχθούν και να ενσωματωθούν σε αυτό. Παιδαγωγοί και ειδικοί ψυχικής υγείας ασχολούνται με τη διερεύνηση των παραγόντων που συντελούν στην ομαλή προσαρμογή του παιδιού, καθώς και με το χρόνο που συνήθως απαιτείται για την επίτευξή της.    

Το παιδί δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στο σχολείο για πολλούς λόγους και η δυσκολία μπορεί να εκφράζεται με διάφορους τρόπους: Με αφηρημάδα και με άρνηση να πάει στο σχολείο, με άρνηση να μελετήσει τα μαθήματά του, με χαμηλή επίδοση, με γκρίνια και εκνευρισμό, με θυμό, με απόσυρση, με άγχος, με ανησυχία και έντονη κινητικότητα, αλλά κυρίως με έλλειψη κινήτρου και ενθουσιασμού για το σχολείο και τη μαθησιακή διαδικασία. Μπορεί επίσης η δυσκολία να εκδηλώνεται ακόμα και με επιθετική συμπεριφορά, με ενούρηση, με αποχή από το φαγητό και με δυσκολίες στον ύπνο. Είτε πρόκειται για προβλήματα εσωτερίκευσης είτε για προβλήματα εξωτερίκευσης (Achenbach, 1995), τα «συμπτώματα» είναι πραγματικά πολλά και ποικίλα και είναι γεγονός ότι κάθε παιδί αντιδρά με διαφορετικό τρόπο.  

Πολύ συχνά τα παιδιά δεν εκφράζουν με λόγια τη δυσαρέσκειά τους. Μπορεί στο σπίτι να είναι νευρικά και ανήσυχα και για αυτό να ευθύνεται η κατάσταση μέσα στην τάξη, η προσωπικότητα και οι χειρισμοί του δασκάλου, οι συμμαθητές τους, ή τα δικά τους ειδικά χαρακτηριστικά, οι ικανότητες και οι δεξιότητές τους, που μπορεί να μην είναι αντίστοιχες των σχολικών απαιτήσεων. Ένα παιδί μπορεί να ενοχλείται από το πώς το αντιμετωπίζει ο δάσκαλος/η δασκάλα ή οι συμμαθητές του, ή να θεωρεί ότι οι απαιτήσεις της συγκεκριμένης τάξης είναι υπερβολικά πολλές για αυτό και να νιώθει ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει. Επειδή λοιπόν τα παιδιά δυσκολεύονται να εκφραστούν λεκτικά, είναι σημαντικό να βοηθηθούν από το γονιό, ο οποίος, μέσα από τη συζήτηση, θα αναγνωρίσει και θα λεκτικοποιήσει τα συναισθήματα του παιδιού του, ξεδιαλύνοντας παράλληλα πολλές απορίες σχετικά με το πώς βιώνει το παιδί του τη σχολική ζωή (Παππά, 2006, 2013). 

Τα μικρά παιδιά, κατά την προσχολική ηλικία, συχνά βιώνουν έντονο άγχος από τον αποχωρισμό τους από τη μητέρα. Τα παιδιά που πηγαίνουν στην Α΄ Δημοτικού συχνά βλέπουμε ότι «αναβιώνουν» αυτό το άγχος αποχωρισμού με την έναρξη της φοίτησής τους στο Δημοτικό, όμως συνήθως το ξεπερνούν γρήγορα. Γενικά, τα μικρότερα παιδιά συνήθως δυσκολεύονται περισσότερο. Ωστόσο, κάθε νέα χρονιά σηματοδοτεί ένα νέο ξεκίνημα, οπότε τίθεται εκ νέου θέμα προσαρμογής, ανάλογα και με τις αλλαγές που έχουν συμβεί (νέος δάσκαλος/νέα δασκάλα, νέα τάξη, νέοι συμμαθητές, νέο σχολείο, νέα βιβλία κλπ.), με πιο σημαντικές τις φάσεις μετάβασης, δηλαδή τη μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό και από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, αργότερα. Επίσης, αξίζει να σημειώσουμε ότι, τα παιδιά που μπαίνουν στην ήβη, συχνά αντιμετωπίζουν θέματα προσαρμογής, λόγω και των συναισθηματικών αλλαγών της εφηβείας (Cole & Cole, 2002). 

Ένα σύνηθες φαινόμενο, που φαίνεται να επηρεάζει την προσαρμογή του παιδιού στο σχολείο, είναι οι εξωσχολικές δραστηριότητες. Οι πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες των σύγχρονων παιδιών δεν συντελούν στην αποτελεσματική προσαρμογή τους στο σχολείο (Χουρδάκη, 2000). Παιδιά και γονείς επιδίδονται σε έναν αγώνα δρόμου να προλάβουν να διεκπεραιώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα «μέχρι τελικής πτώσεως». Παιδιά κουρασμένα που συνεχώς τρέχουν να προλάβουν, πώς να χαρούν, πώς να ικανοποιήσουν τις πραγματική τους ανάγκη για μάθηση, για ανακάλυψη της γνώσης, αλλά και για παιχνίδι; Καλό είναι οι γονείς όχι μόνο να ωθούν τα παιδιά να επιδίδονται σε υπερβολικά πολλές δραστηριότητες, αλλά να τα βοηθούν να κάνουν επιλογές, ιεραρχώντας τις προτεραιότητές τους. Είναι εξαιρετικά σημαντικό για ένα παιδί να μπορεί να ασκεί το δικαίωμα της επιλογής!

Επιπλέον, συχνά το στρες των γονιών διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προσαρμογή του παιδιού. Το στρες των γονιών σχετικά με την επίδοση, επηρεάζει αρνητικά και μόνο τα παιδιά. Τα παιδιά που δέχονται το άγχος των γονιών δεν κινητοποιούνται, αλλά αντίθετα αποθαρρύνονται και σταματούν την προσπάθεια. Δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν το σχολείο και τα μαθήματα ως δική τους υποχρέωση, και τα αντιμετωπίσουν ως υποχρέωση στην οποία πρέπει να ανταποκριθούν για χάρη των γονιών τους. Είναι σημαντικό να δίνεται στα παιδιά η δυνατότητα να πάρουν την ευθύνη τους.

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους πραγματικά, αν γνωρίζουν πραγματικά το σχολείο του παιδιού τους, αν θέλουν να μαθαίνουν πράγματα σχετικά με τη ζωή του σχολείου και δείχνουν ειλικρινές ενδιαφέρον, αν επιδιώκουν να έχουν καλή σχέση και αρμονική συνεργασία με τον εκπαιδευτικό, αν προσπαθούν να βρουν και να άρουν τα εμπόδια εκείνα που δυσκολεύουν την προσαρμογή του με όσο το δυνατό λιγότερο άγχος και με αρκετή διακριτικότητα και σεβασμό στην προσωπικότητα του παιδιού.

Είναι σημαντικό να διαθέτουν χρόνο για αλληλεπίδραση με το παιδί, για συζήτηση και επικοινωνία. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώθουν ότι τα λαμβάνουν υπόψη και ότι είναι σημαντικά για τους γονείς τους, ότι τα αποδέχονται όπως είναι και όχι έτσι όπως ενδεχομένως θα ήθελαν να είναι. Επομένως, η ερώτηση: «Πώς πέρασες στο σχολείο σήμερα;» είναι αρκετή να αποτελέσει το έναυσμα για συζήτηση και επικοινωνία, στο μέτρο, στο βαθμό και στο χρόνο που το παιδί επιθυμεί, χωρίς να νιώθει ότι «εξετάζεται» από τον μπαμπά του, ή τη μαμά του. Μέσα από τη συζήτηση αυτή, σιγά-σιγά θα ξεδιπλωθούν οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί του, οι ανασφάλειες και οι δυσκολίες που βιώνει στο σπίτι ή το σχολείο (Παππά, 2008).

Ο γονιός μπορεί να βοηθηθεί από το δάσκαλο και ο δάσκαλος από το γονιό. Με τη συχνή επικοινωνία ενημερώνονται και ο μεν και ο δε για τα βήματα που γίνονται στο σπίτι ή το σχολείο, για τον τρόπο αντιμετώπισης που ακολουθείται και για τη βελτίωση που σημειώνει το παιδί. Εκπαιδευτικός και γονείς είναι σύμμαχοι και συνεργάτες. Συχνά, και μόνο το γεγονός ότι το παιδί γνωρίζει τη συνεργασία των γονιών του με το δάσκαλό του και βιώνει την εκτίμηση των μεν για τον δε, αποδεικνύεται ευεργετικό για την ομαλότερη προσαρμογή του.

Συνήθως, καθοριστικός είναι ο πρώτος ένας-ενάμισης μήνας. Πάνω-κάτω οι δάσκαλοι χρειάζονται ένα μήνα για να διαμορφώσουν μία πρώτη εικόνα για κάθε παιδί. Εξαρτάται βέβαια και από το είδος και το βαθμό της δυσκολίας. Αν η δυσκολία διαρκεί και δεν μειώνεται, χρειάζεται η παρέμβαση ειδικού, ή ειδικών. Βέβαια, καλύτερα είναι να υπάρχει μία σταθερή παρουσία ειδικού στο χώρο του σχολείου, ο οποίος καλό είναι να εστιάζει περισσότερο σε θέματα πρόληψης και όχι τόσο σε θέματα παρέμβασης και θεραπείας.

Η παρέμβαση ειδικού είναι αναγκαία σε συμπεριφορές που ανησυχούν για το βαθμό της εκδήλωσής τους και για τη διάρκειά τους. Οποιαδήποτε συμπεριφορά δυσκολεύει το ίδιο το παιδί ή/και προβληματίζει τους γονείς του, καλό είναι να αξιολογείται από έναν, ή από περισσότερους  ειδικούς.

Καλό είναι και σε αυτόν τον τομέα οι γονείς να έχουν μέτρο. Χρειάζεται να δώσουν κάποιο χρόνο στο παιδί, ώστε «να αναμετρηθεί» με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, παρέχοντάς του, διακριτικά, βοήθεια και καθοδήγηση, όπου και όταν το χρειάζεται και το επιθυμεί. Με δυο λόγια, χρειάζεται να είναι διαθέσιμοι, χωρίς να άγχονται και – σε καμία περίπτωση – χωρίς να πανικοβάλλονται.

86. Γράψτε τον ορισμό της νοητικής υστέρησης και περιγράψτε τις κατηγορίες στις οποίες διακρίνονται τα άτομα με νοητική υστέρηση.

Η νοητική υστέρηση (καθυστέρηση) εμφανίζεται ως κυρίαρχο ή δευτερεύον σύμπτωμα πολλών διαφορετικών διαταραχών και συνδρόμων. Με αυτήν την έννοια δεν αποτελεί συγκεκριμένη διαταραχή, δεν είναι σαφώς οριοθετημένη κλινική οντότητα (διαταραχή). Χαρακτηρίζεται από σημαντικά μειωμένη νοητική λειτουργία και ελλείμματα σε δεξιότητες και συμπεριφορές που βοηθούν το άτομο να προσαρμοστεί στο περιβάλλον.

Ορισμός και διάγνωση

Η νοητική υστέρηση παρατηρείται (και διαγιγνώσκεται) πριν την ενηλικίωση (18ο έτος της ηλικίας). Ο πιο συνήθης τρόπος διάγνωσης της νοητικής υστέρησης στα παιδιά είναι η μέτρηση του λεγόμενου “Δείκτη Νοημοσύνης” ή αλλιώς του νοητικού πηλίκου. Ο δείκτης αυτός αποτελεί ένα σκορ (αποτέλεσμα) με το οποίο μετράται η νοημοσύνη. Γενικότερα, είναι κοινώς αποδεκτό ότι σκορ μικρότερα από 70 πόντους σε ένα τεστ νοημοσύνης αποτελεί ένδειξη νοητικής υστέρησης.

Το αποτέλεσμα του Δείκτη Νοημοσύνης, που αποτελεί έναν ακέραιο αριθμό δεν πρέπει να συγχέεται με το ποσοστό αναπηρίας ενός ατόμου, που αποδίδεται από τις Υγειονομικές Επιτροπές των ΚΕΠΑ.

Παλαιότερα ο ορισμός της νοητικής υστέρησης επικεντρώνονταν σχεδόν αποκλειστικά στην γνωστική (νοητική) λειτουργία. Σήμερα, ο ορισμός της νοητικής υστέρησης περιλαμβάνει και άλλα δύο στοιχεία, τις ψυχικές λειτουργίες που καθορίζουν τη συμπεριφορά και την ικανότητα του ατόμου να ζήσει αυτόνομα (προσαρμογή και λειτουργικότητα).

Ένας ορισμός που έχει γίνει ευρύτερα αποδεκτός είναι ο ορισμός του Αμερικάνικου Συνδέσμου για τη Νοητική Υστέρηση (American Association on Mental Retardation) από το 1983. H νοητική καθυστέρηση αναφέρεται ως μία σημαντική – κάτω από το μέσο όρο – γενική νοητική δυσλειτουργία, που συνοδεύεται από ανεπάρκειες στην προσαρμοστική συμπεριφορά (αυτοεξυπηρέτηση, ζωή μέσα στο σπίτι, κοινωνικές δεξιότητες, αυτό-καθοδήγηση, λειτουργικές ακαδημαϊκές δεξιότητες, ψυχαγωγία, υγεία-ασφάλεια, χρήση υπηρεσιών / πόρων στην τοπική κοινότητα, εργασία, επικοινωνία) και εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της περιόδου της ανάπτυξης του ατόμου (0-18 ετών). Ο ορισμός αυτός αναθεωρήθηκε το 1992, από τους Luckasson et al., ώστε να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στις δυνατότητες του ατόμου, στο περιβάλλον στο οποίο ζει και εργάζεται και τέλος στο λειτουργικό επίπεδο, το οποίο επιτυγχάνεται μέσα σ’ αυτά τα περιβάλλοντα.

Ταξινόμηση

Ανάλογα με τη βαρύτητά της, η νοητική υστέρηση ταξινομείται ως εξής:

• Οριακή νοητική υστέρηση με ΔΝ μεταξύ 70 έως 80.
• Ήπια ή ελαφρά νοητική υστέρηση με ΔΝ από 50-55 έως 70.
• Μέτρια νοητική υστέρηση με ΔΝ από 35-40 έως 50-55.
• Σοβαρή νοητική υστέρηση με ΔΝ από 20-25 έως 35-40.
• Βαριά νοητική υστέρηση με ΔΝ κάτω από 20 ή 25.

Σημείωση: Η ένδειξη ΔΝ αφορά τον δείκτης νοημοσύνης ή αλλιώς το νοητικό πηλίκο σε ένα τεστ μέτρησης της νοημοσύνης.

Πάντως, στην αναθεώρηση του ορισμού της νοητικής υστέρησης το 1992 από τους τους Luckasson et al. για τον Αμερικανικό Σύνδεσμο (American Association on Mental Retardation) δε δίνεται ιδιαίτερη σημασία στο δείκτη νοημοσύνης. Επίσης, η νοητική υστέρηση διαβαθμίζεται πλέον σε ελαφρές και σοβαρές μειονεξίες (ελλείμματα) και όχι στις προηγούμενες πέντε (5) υποκατηγορίες.

Αντί της ταξινόμησης με βάση τον Δείκτη Νοημοσύνης, οι διαβαθμίσεις της ομάδας Luckasson δομούνται με βάση το επίπεδο υποστήριξης που απαιτείται για να ζει με ικανοποιητική ποιότητα ζωής ένα άτομο με νοητική υστέρηση: 

• Διαλλειμματικό επίπεδο υποστήριξης (όποτε χρειάζεται). 
• Περιορισμένο επίπεδο υποστήριξης (διαρκείας, αλλά μικρής έκτασης με περιορισμένο αριθμό προσωπικού). 
• Εκτεταμένο επίπεδο υποστήριξης.  
• Διάχυτο επίπεδο υποστήριξης (για όλη τη ζωή του ατόμου και με την μόνιμη παρουσία τρίτου προσώπου, εντατικής υποστήριξης που εκτείνεται από το περιορισμένο έως το εκτεταμένο επίπεδο ανάλογα τον τομέα υποστήριξης).

87. Να αναφέρετε τρεις διδακτικές αρχές της μεθόδου διδασκαλίας των παιδιών με νοητική υστέρηση

Η μέθοδος πρώτης γραφής και ανάγνωσης που απευθύνεται σε παιδιά με νοητική υστέρηση πρέπει να έχει κάποια χαρακτηριστικά, όπως:

1.       Η «βήμα-βήμα» προσέγγιση της νέας γνώσης.

2.       Η αξιοποίηση περισσοτέρων αισθήσεων.

3.       Η ευχάριστη, εύκολη και παιγνιώδης προσέγγιση της γνώσης.

4.       Οι συχνές επαναλήψεις.

Ο εκπαιδευτικός που εργάζεται σε τμήμα με παιδιά με νοητική υστέρηση, πρέπει να χρησιμοποιήσει όλα τα παραπάνω για να έχει επιτυχία στο έργο του. Οι ρυθμοί προόδου των παιδιών με νοητική υστέρηση είναι αργοί. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να αναλύει και να απλοποιεί την ύλη, για να μπορέσει ο μαθητής να την κατανοήσει.

Η αξιοποίηση από τον εκπαιδευτικό περισσοτέρων αισθήσεων του μαθητή κατά τη διδασκαλία της πρώτης γραφής και ανάγνωσης , τον διευκολύνει στην κατανόηση του γνωστικού αντικειμένου. Η παιγνιώδης παρουσίαση ενός νέου γνωστικού αντικειμένου, το καθιστούν ευχάριστο και ταυτόχρονα εύκολο.

Όσο μεγαλύτερη ποικιλία υπάρχει σε εικόνες στη μέθοδο πρώτης γραφής και ανάγνωσης διευκολύνει το μετασχηματισμό των οπτικών πληροφοριών σε λόγο «με αποτέλεσμα να ενδυναμώνονται οι συνδέσεις των νευρώνων μεταξύ των κέντρων όρασης και γλώσσας» (Μάρκου 1993). 

Η μέθοδος διδασκαλίας πρώτης γραφής και ανάγνωσης που ακολουθεί, βασίζεται στα παρακάτω σημεία:

1.       Στην σελίδα του κάθε κεφαλαίου υπάρχει η εικόνα του φθόγγου που θα διδαχθεί, καθώς κι ενός αντικειμένου με το οποίο έχει σχέση το γράμμα-φθόγγος. Το γράμμα χρωματίζεται για να προσεγγίσει, πέρα από οπτικά, ακουστικά και κινητικά ο μαθητής. Πρέπει να χρωματιστεί και το αντικείμενο που εικονίζεται έτσι ώστε να συσχετιστούν γράμμα και αντικείμενο όσο γίνεται ισχυρότερα.

Για να μπορέσει να εκπαιδευτικός να αξιοποιήσει την αίσθηση της αφής, θα πρέπει να έχει ετοιμάσει μια καρτέλα που θα έχει πάνω το γράμμα από σμυριδόπανο. Ο μαθητής, με κλειστά μάτια ακουμπάει το δάκτυλό του πάνω στο γράμμα και το κινεί σαν να το γράφει. Το ίδιο μπορεί να γίνει με συλλαβές και απλές λέξεις. Ο μαθητής αξιοποιώντας ακόμα μια αίσθηση, έχει περισσότερες πιθανότητες να περάσει το νέο γνωστικό αντικείμενο στη βραχυπρόθεσμη μνήμη, η οποία είναι από τα βασικά προβλήματα των παιδιών αυτών.

Κατόπιν ο μαθητής, με τη βοήθεια του δασκάλου κατασκευάζει το γράμμα ή τη συλλαβή ή τη λέξη με πλαστελίνη, η οποία είναι μια ενασχόληση ευχάριστη δημιουργική και παιγνιώδης.

Ακολουθούν ασκήσεις ακουστικής διάκρισης του φθόγγου (χρωματίζω ότι αρχίζει από…) ή οπτικές (βρίσκω και βάζω σε κύκλο το…).

2.       Αφού έχει πια κατανοηθεί η σχέση γράμματος-φθόγγου και είναι σαφής πλέον η ικανότητα διάκρισης και γραφής του, προχωρούμε στη σύνθεση και χρήση της συλλαβής .

Η συλλαβή θεωρείται βασική αναγνωστική μονάδα και λόγω του μικρού μεγέθους της, που την κάνει προτιμότερη και ευκολότερη από τη λέξη, αλλά και λόγω του ότι είναι περισσότερο συγκεκριμένη και σαφής από το γράμμα φθόγγο.

Συνθέτουμε τη συλλαβή ακουστικά, οπτικά, κινητικά και με την αφή. Πιάνοντας στη συνέχεια ο ίδιος ο μαθητής τις καρτέλες με τα γράμματα προσπαθεί να συνθέσει μόνος του τη ζητούμενη συλλαβή. Φτιάχνει τη συλλαβή με πλαστελίνη. Ακολουθούν ασκήσεις διάκρισης συλλαβών μέσα σε πλήθος άλλων και ασκήσεις που φανερώνουν το πόλο της συλλαβής μέσα στη λέξη (καρτέλες εικόνες κ.τ.λ.)

Θεωρείται σημαντική η χρήση της συλλαβής για ένα λόγο ακόμα, γιατί βοηθάει το μαθητή να μη ξεχνάει γράμματα στη λέξη. Πρέπει ο μαθητής προτού γράψει μια λέξη, να τη συλλαβίσει, να κατανοήσει τον αριθμό και τη σειρά των συλλαβών.

3.       Τώρα ο μαθητής καλείται να διαβάσει ένα κείμενο και να χρησιμοποιήσει τις νεοαποκτηθείσες γνώσεις του, καθώς και τις προηγούμενες.       

Η νοητική υστέρηση αντιμετωπίζεται με έγκαιρη παρέμβαση, πρώιμη κατά το δυνατό στην εξέλιξη της ζωής του παιδιού, με στόχο τις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες (όπως αντίληψη, μνήμη, κατανόηση, μίμηση) μέχρι τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στη μάθηση και την σχολική εκπαίδευση μέχρι τη βιωματική μάθηση και εκπαίδευση στην αυτο-φροντίδα και την ανεξάρτητη διαβίωση.

Οι κατάλληλες παρεμβάσεις μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα με νοητική υστέρηση να επιτύχουν έναν σημαντικό βαθμό κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης, στην ενήλικη ζωή τους, ενώ για τις περιπτώσεις των ατόμων που χρειάζονται μεγαλύτερη υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη ενός μεγαλύτερου βαθμού αυτονομίας στην αυτο-φροντίδα και τη γενικότερη λειτουργικότητα του ατόμου σε βασικές δεξιότητες καθημερινής ζωής.

Ο γενικός σκοπός της αγωγής των εκπαιδεύσιμων καθυστερημένων παιδιών είναι να βοηθήσει τα παιδιά να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για μια αυτόνομη και ανεξάρτητη διαβίωση (Πολυχρονοπούλου, 2003∙ ΥΠΕΠΘ, 2004). Ο γενικός αυτός σκοπός μπορεί να αναλυθεί σε τέσσερις βασικές επιδιώξεις όπως τις έχει επισημάνει η Εθνική Εκπαιδευτική Εταιρεία των Η.Π.Α., και είναι:
α) Αυτοκατανόηση
β) Ανθρώπινες σχέσεις
γ) Οικονομική επάρκεια
δ) Κοινωνική ευθύνη

Με τις κατάλληλες διαφοροποιήσεις το αναλυτικό πρόγραμμά πρέπει να:
• παρέχεται με αργό ρυθμό
• αναλύεται σε μικρότερα και απλούστερα μέρη
• οργανώνεται ανάλογα με τις ανάγκες του παιδιού
• παραλείπει τα δύσκολα σημεία

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα των νοητικά καθυστερημένων περιλαμβάνουν τους εξής τομείς (Υ.Π.Ε.Π.Θ., 2004. Μπίρτσας, 1990):
α) Βασική ψυχοσωματική ωριμότητα : Άσκηση αισθήσεων, αντίληψης, προσοχής, άσκηση προφορικού λόγου, αγωγή κινητικότητας κ.ά.
β) Ατομικές και κοινωνικές συνήθειες : Εδώ διδάσκονται δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης για μια αυτόνομη διαβίωση και γίνεται προσπάθεια για ανάπτυξη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων, καθώς και προσπάθειες για συμμόρφωση στα κοινωνικά πρότυπα (Luckasson et al., 2002) .
γ) Aνάπτυξη βασικών ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων και δεξιοτήτων όπως:
Εκμάθηση πρακτικών σχολικών γνώσεων στην απλούστερη μορφή. Ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων όπως λεκτική επικοινωνία ακρόαση, διάλογο, εμπλουτισμό λεξιλογίου μέσα από παιχνίδια ρόλων και εξασφάλιση επικοινωνιακών περιστάσεων. Καλλιέργεια πρακτικής σκέψης για την επίλυση προβλημάτων της καθημερινής ζωής. Διδασκαλία στρατηγικών βάση των οποίων ο μαθητής μαθαίνει να διατηρεί την
προσοχή του, να βρίσκει τα λάθη του και να επεμβαίνει διορθωτικά (Wehmeyer, 2003b).
δ) Επαγγελματικές γνώσεις και δεξιότητες.
ε) Εξοικείωση με την τεχνολογία και τους υπολογιστές: Με τη χρήση της κατάλληλης και διαθέσιμης τεχνολογίας, βελτιώνονται οι προϋποθέσεις επιτυχίας των εκπαιδευτικών προγραμμάτων ενισχύεται η επικοινωνία και η ικανότητα για μάθηση των μαθητών με μέτρια και ελαφριά νοητική καθυστέρηση (Patton & Polloway & Smith, 2000).

88. Ποιοι είναι οι στόχοι και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή ενός εκπαιδευτικού προγράμματος για παιδιά με νοητική υστέρηση; Να αναφέρετε ένα παράδειγμα.

• Γλώσσα

Στην περιοχή του γλωσσικού αντικειμένου αναφέρονται ικανότητες που έχουν σχέση με τον προφορικό και γραπτό λόγο (γραφή, ανάγνωση) καθώς και με εναλλακτικές μορφές επικοινωνίας (νοηματική γλώσσα, χειλεανάγνωση, γραφή Braille)-( Σούλης 2002). Η ανάπτυξη των προφορικών γλωσσικών δεξιοτήτων είναι απαραίτητη για τις ανάγκες της επικοινωνίας αλλά και για την εσωτερική οργάνωση της σκέψης των μαθητών με νοητική υστέρηση(ιδίως ελαφριάς-μέτριας μορφής). Στην σχολική αίθουσα αλλά και στην καθημερινή λειτουργία του σχολείου επιδιώκεται ο εμπλουτισμός του προφορικού λόγου με νέο λεξιλόγιο και συντακτικά σχήματα, η ενεργητική ακρόαση, η συμμετοχή στο διάλογο, η λογική και κατανοητή οργάνωση της ομιλίας μέσα από ρόλους και η έκφραση των καθημερινών και συναισθηματικών αναγκών και επιθυμιών του παιδιού. Η ανάπτυξη της παραγωγής και κατανόησης των προφορικών-γραπτών δεξιοτήτων, είναι θεμιτό να ενθαρρύνεται τόσο εντός όσο και εκτός της σχολικής αίθουσας (πηγή Internet-αναλυτικό πρόγραμμα ειδικής εκπαίδευσης)

• Μαθηματικά

Στα πλαίσια της καλλιέργειας και ανάπτυξης της μαθηματικής ικανότητας στόχος είναι να αποκτήσουν τα παιδιά με νοητική υστέρηση γνώσεις και εμπειρίες που σχετίζονται με μαθηματικές έννοιες: αρίθμηση, διάταξη, χρήση μαθηματικών συμβόλων και σύνδεση με το περιεχόμενο τους, αριθμητικές πράξεις, χρήση σχημάτων, όγκων, μεγεθών, αναγνώριση και μέτρηση χρωμάτων, έννοιες χρόνου- χώρου- όγκου, κ.ά. Στις μαθηματικές δεξιότητες χρειάζεται ο εκπαιδευτικός να επικεντρώνεται σε κάθε περίσταση και ευκαιρία, αφού αυτές σχετίζονται με την καθημερινή πρακτική και συμβάλλουν στην καλύτερη προσαρμογή των παιδιών στο κοινωνικό τους περιβάλλον (Reich 1996).

• Κοινωνικές δεξιότητες

Για να ανταπεξέλθει ένα παιδί με νοητική υστέρηση στον ευρύτερο κοινωνικό τομέα, πρέπει να έχει αναπτύξει επαρκώς τα κοινωνικά και ατομικά στοιχεία της προσωπικότητας του. Επιβάλλεται να διαθέτει δηλαδή μια αυτόνομη και αυτοδύναμη στάση απέναντι στις καθημερινές πρακτικές αλλά και κοινωνική συμπεριφορά ου θα του επιτρέπει να ανταποκρίνεται με επιτυχία στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος και να εντάσσεται σε αυτό. Συγκεκριμένα το παιδί με νοητική υστέρηση καλείται στον τομέα αυτό να αναπτύξει τις διαπροσωπικές του σχέσεις. Δηλαδή να συναλλάσσεται με άλλους ανθρώπους και να δημιουργεί και να διατηρεί φιλικές σχέσεις. Το γεγονός αυτό οδηγεί στην ενσωμάτωση τους στο κοινωνικό πλαίσιο. Επιπλέον η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης-αυτοεκτίμησης είναι μια άλλη σημαντική πτυχή αυτού του τομέα. Στη φάση αυτή επιδιώκεται η κατανόηση από τον κάθε άνθρωπο της μοναδικότητας του και η αποδοχή των προσωπικών του δυνατοτήτων που βοηθούν στον προσδιορισμό της πορείας της ζωής του και προσδίδουν σε αυτή ουσιαστικό νόημα. Ο προσδιορισμός του κοινωνικού ρόλου του κάθε ατόμου, της αξίας του και η υπέρβαση των αρνητικών συναισθημάτων, κινητοποιούν τη διάθεση εμπλοκής στα κοινωνικά δρώμενα και την κατάκτηση θετικών εμπειριών. Στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων περικλείεται και η ανάπτυξη της υπευθυνότητας στα πλαίσια της κοινωνικής συμπεριφοράς. Η κατάκτηση των κατάλληλων αντιδράσεων σε διάφορες συνθήκες, η διατήρηση κοινωνικών σχέσεων, η αποφυγή θυματοποίησης, η ανεξαρτησία και η λήψη αποφάσεων, η αναγνώριση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων, η αναγνώριση της προσωπικής ευθύνης στις ενέργειες αποτελούν κρίσιμης σημασίας στοιχεία στην κατάκτηση της ανεξάρτητης και ασφαλούς διαβίωσης.

• Επικοινωνιακές δεξιότητες

Αυτές αναπτύσσονται σε κάθε διδακτική δραστηριότητα. Οι δεξιότητες επικοινωνίας συνδέονται άμεσα με τον τομέα της γλώσσας και παραπέμπουν στην εξοικείωση με τα διάφορα μέσα επικοινωνίας που διευκολύνουν την καθημερινή επαφή(π.χ. το τηλέφωνο, το ταχυδρομείο, τις εφημερίδες, τις διάφορες υπηρεσίες, κ.α.). Με την καλλιέργεια των επικοινωνιακών δεξιοτήτων επιδιώκεται αφενός η απόκτηση ενός λεξιλογίου ικανού και αναγκαίου για την ομιλία, την ακρόαση, την κατανόηση και αφετέρου τη δημιουργία ευκαιριών για εφαρμογή επικοινωνιακών πρακτικών στην καθημερινή πράξη (Wirth 1994, Σούλης 2002). Επομένως η αποτελεσματική λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, η δυνατότητα προσωπικής έκφρασης κατανόησης του άλλου συνιστούν ουσιαστικά συστατικά των ποιοτικών σχέσεων σε ποίκιλες κοινωνικές συνθήκες.

89. Να αναφέρετε τρεις (3) τεχνικές πλαστικής.

Ανάλογα με τον τρόπο που εργάζεται κάποιος και το αποτέλεσμα, συνήθως έχουμε τα εξής είδη:
Εσώγλυφο έργο: όταν χαράζουμε και τυπώνουμε διάφορα σχέδια πάνω σε μια επίπεδη επιφάνεια.
Ανάγλυφο έργο: όταν κολλάμε σχηματοποιημένα κομμάτια του υλικού που χρησιμοποιούμε πάνω σε μια επίπεδη επιφάνεια.
Ολόγλυφο ή τρισδιάστατο έργο: όταν το έργο που φτιάχνουμε έχει κάποιο όγκο και μπορούμε να το δούμε από όλες του τις πλευρές.

Όλες οι παραπάνω τεχνικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν μαζί σε ένα έργο, οπότε έχουμε μεικτή τεχνική.
Η πλαστική τέχνη εντάσσεται στο είδος της τέχνης που ονομάζουμε γλυπτική. Όπως το λέει και η λέξη, πλαστική γίνεται με ότι υλικό πλάθεται, δηλαδή πηλό, πλαστελίνη, ζυμάρι, συνθετικό πηλό, χαρτοπολτό, λάσπη, πηλός, ξυλοπολτός. Η πλαστική αποτελεί πρωταρχικό μέσο έκφρασης των παιδιών καθώς συμβάλει στην ψυχοκινητική, συναισθηματική, νοητική, αισθητική και κοινωνική ανάπτυξη τους και έχει μεγάλη σημασία στο σύνολο των παιδαγωγικών δραστηριοτήτων.
Πολλοί παιδαγωγοί πιστεύουν ότι η πλαστική είναι πιο κατάλληλη ενασχόληση για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας από τη ζωγραφική και αυτό γιατί ανάμεσα στο υλικό και το παιδί δεν παρεμβάλλεται κανένα άλλο μέσο, όπως γίνεται με το πινέλο, το μαρκαδόρο και άλλα μέσα στη ζωγραφική αλλά υπάρχει άμεση επαφή του υλικού με το χέρι. Τα παιδιά μπορούν να έρθουν σε επαφή με τα υλικά που πλάθονται από πολύ μικρή ηλικία.

90. Να αναφέρετε δύο (2) τομείς της ανάπτυξης του παιδιού, οι οποίοι εξασκούνται περισσότερο με τα υλικά της πλαστικής.

Η πλαστική εντάσσεται στο ευρύτερο είδος τέχνης που ονομάζεται γλυπτική. Πλαστική γίνεται με ό,τι πλάθεται: πηλό, πλαστελίνη, ζυμάρι, συνθετικό πηλό, χαρτοπολτό κ.α. Η δραστηριότητα αρχίζει από την ηλικία των 3-4 χρόνων.
Οι πλαστικές δραστηριότητες όχι μόνο υποβοηθούν να καλλιεργήσει και να εκφράσει τις έμφυτες ικανότητές του, αλλά βοηθούν γενικότερα την αρμονική καλλιέργεια των δυνάμεων του νηπίου, με αντικειμενικό σκοπό να πετύχουμε την ολόπλευρη και ισόρροπη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.
Ειδικότερα:
α) με την πλαστική το παιδί εξασκεί τις δυνατότητες και τη δεξιοτεχνία των χεριών του αναπτύσσοντας τη λεπτή κινητικότητά του και καλλιεργώντας το συντονισμό ματιού και χεριού.
β) δοκιμάζει, παρατηρεί και ανακαλύπτει τις 3 διαστάσεις, το εσώγλυφο και το ανάγλυφο.
γ) κατανοεί τις έννοιες του χώρου και του όγκου.
δ) ασκεί την επιμονή και την υπομονή του.
ε) καλλιεργεί την αίσθηση της αφής, μαθαίνοντας πώς να διακρίνει τις διαφορές στην υφή των επιφανειών.
στ) δίνει μορφή στην άμορφη μάζα, ενεργοποιώντας τη φαντασία του.
ζ) αισθάνεται συναισθηματική ικανοποίηση ερχόμενο σε επαφή με πρωτόγονα υλικά, όπως ο πηλός.
η) Δημιουργεί, εκτονώνεται και εκφράζεται μέσα από αυτήν τη δημιουργία.
θ) τέλος, τα υλικά της πλαστικής μπορούν να ανταποκριθούν και σε ψυχοθεραπευτικούς σκοπούς.

91. Ποιος είναι ο σκοπός των χειροτεχνικών δραστηριοτήτων;

Κατασκευές είναι χειροτεχνικές δραστηριότητες σύνθεσης τρισδιάστατων αντικειμένων όπως κουτιά διαφόρων μεγεθών, μπουκάλια, δοχεία, ρολά, ξύλα, κλπ. Πάνω στις συνθέσεις αυτές τα παιδιά μπορούν επιπλέον να ζωγραφίσουν με πινέλα και μαρκαδόρους ή να κολλήσουν άλλα πράγματα όπως κουμπιά, καπάκια, χαρτιά, υφάσματα, κλπ. Ώστε να αποδώσουν καλύτερα αυτά που θέλουν. Τα έργα που προκύπτουν από τις συνθέσεις αυτές είναι: αυτοκίνητα , τρένα, πλοία, βάρκες, ρομπότ, ανθρώπινες φιγούρες, φιγούρες ζώων, παιχνίδια, σπίτια, έπιπλα, μουσικά όργανα, κούκλες κ.α.
Στις κατασκευές, περισσότερο από κάθε άλλη δημιουργική δραστηριότητα του παιδιού, τη φάση της δημιουργίας διαδέχεται η φάση της χρησιμοποίησης του δημιουργημένου αντικειμένου. Έτσι αν το παιδί κατασκευάσει ένα αυτοκίνητο θα θελήσει να το κάνει να πετάξει κ. ο. κ. «Αυτή η χρησιμοποίηση μπορεί να είναι η αρχή της δημιουργίας, ο λόγος για τον οποίο το παιδί επιχειρεί μια εργασία.»

Κάνοντας κατασκευές τα παιδιά:
Εξερευνούν τις δυνατότητες των υλικών με νέο τρόπο.
Αξιοποιούν άχρηστα υλικά με τη μορφοποίηση νέων πραγμάτων π.χ. ένα κουτί από τσιγάρα μετατρέπεται σε αυτοκίνητο, κουμπιά σε ρόδες, σπιρτόκουτα σε βαγονάκια, κουτί από τυράκια σε μπιζουτιέρα κλπ.
Συνειδητοποιούν την έννοια του χώρου και του όγκου με άμεσο τρόπο.
Κατακτούν την τρίτη διάσταση.
Αποκτούν κατασκευαστικές δεξιότητες.

92. Ποια η διαφορά της κούκλας από τη μαριονέτα;

Μαριονέτα. Πρόκειται για ολόσωμες κούκλες με κινούμενα μέλη, στα οποία η κίνηση γίνεται με νήματα. Το κεφάλι της κούκλας μπορεί να είναι φτιαγμένο από ξύλο, χαρτοπολτό, πηλό ή άλλα υλικά. Αντίστοιχα το σώμα είναι φτιαγμένο από τα προαναφερθέντα υλικά και από διάφορα σημεία του ξεκινούν νήματα τα οποία καταλήγουν σε ένα χειριστήριο, το οποίο συνήθως έχει σχήμα σταυρού.

Απο την άλλη, κούκλες υπάρχουν πολλών ειδών, είναι μονοκόμματες, χωρίς κινούμενα μέρη.

93. Ποια τα είδη του κουκλοθέατρου;

• Θέατρο αντικειμένων (Οι ήρωες είναι διάφορα αντικείμενα που παριστάνουν τον εαυτό τους)
• Θέατρο Σκιών
• Κουκλοθέατρο
• Μαύρο θέατρο (Σύγχρονο είδος θεάτρου στην οποία χρησιμοποιείται η τεχνική του black light).

94. Τι είναι το κουκλοθέατρο και ποιος ο σκοπός του στην εκπαίδευση στην προσχολική ηλικία;

Όλα τα είδη θεάτρου, αναμφίβολα, μαγεύουν την παιδική ψυχή. Άλλωστε, το θεατρικό έργο επιδρά πάνω μας όπως ένα έργο τέχνης.  Συγκινεί, γοητεύει, διεγείρει τη φαντασία και το σημαντικότερο διδάσκει.  Το κουκλοθέατρο αποτελεί ένα είδος θεάτρου στο οποίο δρουν κούκλες τι οποίες ζωντανεύουν άνθρωποι, κρυμμένοι τις περισσότερες φορές από τους θεατές. Μας δίνει την δυνατότητα να παρουσιάσουμε και να ζωντανέψουμε πρόσωπα και διάφορες καταστάσεις που δεν διαδραματίζονται στα άλλα είδη του θεάτρου. Παρόλο που παραμερίστηκε από τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, το κουκλοθέατρο εξακολουθεί να προσφέρει ακόμη και σήμερα στα παιδιά αρκετή από τη μαγεία του και αν συνεχίζει να αποτελεί κάτι το ξεχωριστό ανάμεσα στα άλλα είδη θεάματος.

Η κούκλα στα χέρια του παιδιού είναι μια ένα παιχνίδι που συμβάλλει ουσιαστικά στη

• Σωματική
• Ψυχική
• Κοινωνική ανάπτυξη

Χρησιμοποιείται από το παιδί σαν μέσο για να στείλει μηνύματα που αφορούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του.

Μέσα από αυτή θα εκφραστεί και θα εκτονωθεί συναισθηματικά. Η κούκλα σαν παιχνίδι και το παιχνίδι σαν λειτουργία σχετίζεται με τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού. Η κατασκευή της κούκλας συμβάλλει στην ανάπτυξη και στην άσκηση της λεπτής κινητικότητας (ως άσκηση των αρθρώσεων και της λεπτής κίνησης). Το παιδί κατασκευάζει και συγχρόνως δημιουργεί. Φαντάζεται, πριν ακόμη φτιάξει την κούκλα του, πως θα ενεργήσει. Το παιδί βγαίνει σιγά-σιγά από το καβούκι του για να ενταχθεί στον περίγυρο του και να ενσωματωθεί στην ομάδα των συνομηλίκων του, γεγονός που συνεπάγεται στην ένταξη του στην κοινωνία. Στην πρώτη φάση της νηπιακής ηλικίας το παιχνίδι ισοδυναμεί με τη σκέψη, εφόσον τα πρώτα στάδια της σκέψης είναι εσωτερικευμένες πράξεις. Το κουκλοθέατρο προσφέρει στα παιδιά ερεθίσματα με τα οποία εμπλουτίζεται τόσο ψυχοσυναισθηματικά όσο και νοητικά. Η κούκλα το παραμύθι και οι λειτουργίες του θεάτρου συντελούν ώστε το παιδί να βιώνει τους χώρους του φανταστικού, του συμβολικού και του πραγματικού.

Μέσα από τις ιστορίες των ηρώων δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να ταυτιστεί με την κούκλα, να βιώσει καταστάσεις , γεγονότα, συναισθήματα, να μπει σε ένα κόσμο μαγικό και φανταστικό, να νιώσει ανακούφιση και αισιοδοξία, να επικοινωνήσει με την κούκλα και γενικότερα να ψυχαγωγηθεί. Η μεγαλύτερη και σημαντικότερη επίδραση της κούκλας ασκείται στο παιδί, όταν το ίδιο δημιουργήσει τη δική του κούκλα και φτάσει μέχρι το ανέβασμα μιας κουκλοθεατρικής παράστασης. Έτσι τα παιδιά από θεατές γίνονται δημιουργοί.

Με την κατασκευή μιας κούκλας από το ίδιο το παιδί, το όφελος είναι αρκετά σημαντικό καθώς:

• Αναπτύσσεται η λεπτή κινητικότητα.
• Ενισχύεται η διάθεση για πειραματισμό και εξερεύνηση των διάφορων υλικών.
• Αναπτύσσεται η δημιουργικότητα και η συνθετική ικανότητα.
• Προάγεται το αυτοσυναίσθημα και η συνεργατική διάθεση με τα άλλα παιδιά.

               Όταν τα μικρά παιδιά ασχολούνται με την κίνηση και την έκφραση της κούκλας:

• Εκλεπτύνεται και εξελίσσεται τόσο η κινητικότητα όσο και οι κινητικές δεξιότητες τους.
• Εμπλουτίζεται το λεξιλόγιο τους, καλλιεργείται ο προφορικός λόγος και βελτιώνεται η επικοινωνία μέσα από την έκφραση του εσωτερικού τους κόσμου, των επιθυμιών, των ονείρων και των εμπειριών τους.
• Καλλιεργείται και οργανώνεται η σκέψη, η προσοχή, η μνήμη, η παρατηρητικότητα και η ευρηματικότητα.

Το κουκλοθέατρο θεωρείται σπουδαίο μέσο αγωγής είτε χρησιμοποιείται από τον/την παιδαγωγό είτε από τα παιδιά.

95. Ποιος είναι ο στόχος του θεατρικού παιχνιδιού και ποιος της δραματοποίησης;

Το θεατρικό παιχνίδι είναι μια παιδαγωγική πράξη που έχει ως στόχο:
α) Τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.
Να βοηθήσει δηλαδή το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματα του θετικά ή αρνητικά ( φόβους, άγχη κ.α), να του δώσει τη δυνατότητα έκφρασης και δημιουργίας, να ξεπεράσει τις αναστολές του, να δοκιμάσει νέες εμπειρίες, να αναπτύξει τη φαντασία του.

β) Τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού.
Να αναπτύξει-εμπλουτίσει το λεξιλόγιο του, να εξασκήσει τη φωνή του (άρθρωση, αναπνοή, ένταση), να ανακαλύψει καινούργιες λέξεις ή να δημιουργήσει νέες πρωτότυπες.
γ) Τη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού.
Να κατακτήσει τις έννοιες του χώρου, του χρόνου, των φυσικών φαινομένων, να γνωρίσει τις επιστήμες, τα υλικά και τη χρησιμότητα τους, να αναπτύξουν κριτικό πνεύμα.
δ) Την κοινωνικοποίηση του παιδιού.
Να βοηθήσουν δηλαδή το παιδί να αναπτύξει καλύτερες διαπροσωπικές σχέσεις, να συνεργάζεται, να υποχωρεί, να υπολογίζει, να σέβεται τον άλλον. Η δραματοποίηση είναι ένα μέσο στη σύγχρονη παιδαγωγική πρακτική με το οποίο επιδιώκουμε το παιδί: να ευαισθητοποιηθεί, να οξυνθεί η ικανότητα της επικοινωνίας και της ομαδικότητας και να καλλιεργηθεί η κοινωνικοποίηση του, να ασκηθεί η δύναμη της συγκέντρωσης και των πέντε αισθήσεων του, της προσοχής του και των συγκινησιακών αναμνήσεων του, να καλλιεργηθεί η αισθητική του αντίληψη και η φαντασία του, να γνωριστεί με τη τέχνη του θεάτρου και την αυτοπειθαρχία που ενέχει, να ανακαλύψει και να κατονομάσει τον κόσμο που το περιβάλλει.

96. Ποιος είναι ο ρόλος του εμψυχωτή κατά τη διάρκεια ενός θεατρικού παιχνιδιού;

Βασικός παράγοντας του θεατρικού παιχνιδιού είναι ο εμψυχωτής. Ο εμψυχωτής – νηπιαγωγός είναι ίσως συμπαίκτης και συνδημιουργός. Εμψυχώνω σημαίνει εμπνέω, δίνω πνοή στην ανθρώπινη ψυχή, κινητοποιώ το δυναμικό της, έτσι ώστε να αναδυθεί ότι καλύτερο υπάρχει μέσα της, να εκφραστεί, να επικοινωνήσει με άλλους και τέλος να δημιουργήσει.

Ο εμψυχωτής είναι το σημείο εκκίνησης ενός σήματος που έχει αποδέκτη την ομάδα. Τα σήματα που εκπέμπει ο εμψυχωτής πρέπει να γίνονται αντιληπτά και ορατά από τους αποδέκτες και το αντίστροφο. Μαζί με τα παιδιά δημιουργεί τις απαραίτητες συνθήκες και την ατμόσφαιρα, ώστε η ομάδα να οδηγηθεί στη διαδικασία του παιχνιδιού και της θεατρικής σύμβασης.

Πέρα από σπουδές, γνώσεις και εμπειρία, βασική προϋπόθεση για να παίξει κανείς το ρόλο του εμψυχωτή είναι: Να μπορεί να αφήσει ελεύθερο το σώμα του. Να απελευθερωθεί από αναστολές και εντάσεις. Να μπορεί να σταθεί μπροστά στα παιδιά χαλαρός και γαλήνιος, οικείος και ανθρώπινος, χωρίς επισημότητες και διδαχές, συστάσεις και εντολές. Να μπορεί με τη συμπεριφορά του να εμπνεύσει την ομάδα, να της δώσει κίνητρα, όχι να την κατευθύνει όπου εκείνος θέλει, αλλά για να την καθοδηγήσει να ανακαλύψει τη χαρά του παιχνιδιού και της δημιουργίας.

Πριν αποφασίσει να παίξει ο εμψυχωτής με τα παιδιά ένα θεατρικό παιχνίδι πρέπει να έχει καταφέρει να δημιουργήσει μία ουσιαστική σχέση ανάμεσα στα μέλη της ομάδας και ανάμεσα σε αυτόν και την ομάδα. Όσο το θεατρικό παιχνίδι παρουσιάζεται ως δραστηριότητα, ως πηγαίο και αυθόρμητο συμβάν, που εξελίσσεται σε μια χαρούμενη ατμόσφαιρα, τόσο πιο ενδιαφέρον γίνεται για τα παιδιά και τον εμψυχωτή.

Η φαντασία, η εφευρετικότητα και η ικανότητα αξιοποίησης του τυχαίου, του απρόοπτου, του αυθόρμητου και του πηγαίου είναι τα σημαντικότερα στοιχεία που διαθέτει ο εμψυχωτής. Είναι ένας ευαίσθητος δέκτης που όλα τα παρατηρεί και τα καταγράφει, που ρυθμίζει ‘αθέατα’ τη δράση, που αποφεύγει όσο μπορεί τις κοινές λέξεις και φράσεις ‘κλισέ’, καθώς και τα πολλά μεγάλα λόγια.

Η πορεία που ακολουθεί ο εμψυχωτής είναι η προοδευτική και σταθερή διείσδυση. Από τα καθημερινά γεγονότα από τα πράγματα που φαίνονται, από τα θέματα που απασχολούν την ομάδα και τον περίγυρο προχωρεί σε επίπεδα που αγγίζουν τις πιο μύχιες σκέψεις και τα συναισθήματα.

Κατά την διάρκεια ενός θεατρικού παιχνιδιού, ο εμψυχωτής:
Α. παίζει, δεν εξουσιάζει,
Β. ακολουθεί τα παιδιά, δεν τα ελέγχει,
Γ. όταν παίζει με τα παιδιά , δεν διδάσκει, δεν μένει αμέτοχος και απαθής στις συγκινήσεις, στα ‘δρώμενα’, στις καταστάσεις που ζουν και εκφράζουν τα παιδιά μέσα στο θεατρικό παιχνίδι.

97. Με ποια κριτήρια πρέπει να γίνεται η επιλογή του έργου μιας κουκλοθεατρικής παράστασης;

Αυτό που οδηγεί στην επιλογή είναι η δύναμη της ιστορίας και των εννοιών που αυτή πραγματεύεται. Έννοιες όπως η φιλία, η ισότητα και η αλληλεγγύη αλλά και σύγχρονα ζητήματα όπως η οικολογική καταστροφή δημιουργούν μια ξεκάθαρη  θεματική που κατευθύνει τη σκηνοθεσία και την αισθητική κάθε παράστασης.

Σελίδα 6 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

ΟΜΑΔΑ Β. ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποια στοιχεία κάνουν πετυχημένη την αφήγηση ενός παραμυθιού;

Για να πετύχει η αφήγηση ενός παραμυθιού. χρειάζεται να δημιουργήσουμε στο νηπιαγωγείο την κατάλληλη ατμόσφαιρα. Η ώρα του παραμυθιού πρέπει να αναμένεται από τα παιδιά με ενθουσιασμό, ως κάτι που ξεφεύγει από τους κανόνες μιας τυπικής σχολικής ημέρας. Αφού βάλουµε τα παιδιά να καθίσουν σε ημικύκλιο ή κύκλο και μετά από ολιγόστοιχα ρυθμικά τραγουδάκια, όπως το γνωστό ΄΄κόκκινη κλωστή δεμένη΄΄ μπορούμε να αρχίσουµε την αφήγηση. Βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν µια καλή αφήγηση είναι:
α) απλότητα: το περιεχόμενο της ιστορίας κι ο τρόπος που τη διηγούμαστε πρέπει να είναι απλός, κατανοητός, χωρίς υπερβολική προσποίηση και πόζα. Η ίδια η ιστορία πρωταρχικά θα πρέπει να συγκινήσει το παιδί.
β) η αµεσότητα: η διήγηση πρέπει να εξελίσσεται λογικά και τα διάφορα περιστατικά να δένουν μεταξύ τους, χωρίς σχόλια και περιγραφές που δεν είναι αναγκαία, αλλά καταστρέφουν τη δράση κι εμποδίζουν τη φαντασία των παιδιών να φτάσει οµαλά στο τέλος της ιστορίας.
γ) η δραματικότητα: είναι βασική για την καλή αφήγηση. Διηγούµαι δραματικά σηµαίνει ότι συναρπάζομαι από αυτή. Εμβαθύνω στους χαρακτήρες, ταυτίζομαι µε τους ήρωες, χωρίς θεατρινισμούς. Η στάση αυτή υποδηλώνει και δε διευκρινίζει, ούτε μιμείται υπερβολικά.
δ) ο ενθουσιασμός: η επέκταση της προσωπικής ευχαρίστησης του ομιλητή. Μόνο με μια ζωντανή και ενθουσιώδη αφήγηση δημιουργούμε το κατάλληλο κλίμα για τα παιδιά.

2. Ποια είναι η προσφορά του παιδικού βιβλίου στον ψυχισμό και στην ανάπτυξη του παιδιού της προσχολικής ηλικίας;

Το παιδικό βιβλίο γενικά σταθεροποιεί και ευρύνει την εμπειρία του παιδιού για την γύρω πραγματικότητα, το εισάγει στους κανόνες, τα ήθη και τις αξίες του περιβάλλοντός του. Στην προσχολική ηλικία στήνονται γερά θεμέλια για βασικές έννοιες (χρόνος, χώρος, αριθμοί και σχέσεις, πραγματικό, φανταστικό, ποσότητες, μεγέθη κ.τ.λ.) οι οποίες μπορούν να περάσουν μέσω της εικόνας, του παραμυθιού, της απλής μικρής ιστορίας. Επίσης ένα καλό βιβλίο καλλιεργεί τη φαντασία, την κρίση, τη βούληση, τον εξευγενισμό και τη βελτίωση του χαρακτήρα του παιδιού, μέσω της μίμησης και της ταύτισης με τους ήρωες, τη βελτίωση της έκφρασης, τον εμπλουτισμό των γνώσεων, την ψυχαγωγία, την αξιοποίηση του χρόνου και γενικότερα την κοινωνικοποίησή του.

3. Πώς πρέπει να είναι η πλοκή και οι χαρακτήρες σε ένα παιδικό βιβλίο;

Στην αρχή ενός παιδικού βιβλίου δηλώνονται τα πρόσωπα, ο χώρος, ο χρόνος, η αιτία και το γεγονός με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργούνται τα αναγκαία ερεθίσματα στον αναγνώστη, η περιέργεια και το ενδιαφέρον για να συνεχίσει το διάβασμα. Η αφήγηση στη συνέχεια πρέπει να εντείνει το ενδιαφέρον και να χαρακτηρίζεται από συνεχή εσωτερική πρόοδο ως την κορύφωση. Γύρω από τη βασική θεματική ιδέα, τα επιμέρους επεισόδια και οι σκηνές δένονται οργανικά με αυτήν και υπηρετούν συμμετρικά την πλοκή του μύθου. Απαραίτητο στοιχείο σε όλα αυτά είναι η νοηματική και χρονική αλληλουχία καθώς και η διαρκής προσθήκη νέων στοιχείων που εξελίσσουν το μύθο. Με το τέλος του κειμένου δίνεται και η λύση, η κάθαρση που συνήθως συνιστά και ένα αισιόδοξο μήνυμα που θα ενισχύσει την πίστη του παιδιού στη ζωή και την αγωνιστικότητά του.
Πέρα όμως από την πλοκή και οι χαρακτήρες αποτελούν ένα σημαντικό στοιχείο του λογοτεχνικού κειμένου. Ήρωες του έργου μπορεί να είναι παιδιά με τα οποία οι μικροί αναγνώστες ταυτίζονται ευκολότερα ή και οι ενήλικες συνήθως ανάλογοι με αυτούς του περιβάλλοντος του παιδιού. Μπορεί όμως πρωταγωνιστές της ιστορίας να είναι και ζώα, στα οποία συνήθως αποδίδονται ανθρώπινες ιδιότητες. Είναι πολύ αγαπητά στα παιδιά κι εξάλλου είναι γνωστός ο ανιμισμός που χαρακτηρίζει τις μικρές ηλικίες.
Σε σχέση με το χαρακτήρα τους τα πρόσωπα του έργου διακρίνονται από ήθος. Μέσα από τις αντιδράσεις και τις σκέψεις τους αναδεικνύονται ως πρότυπα, ως παραδείγματα προς μίμηση τα θετικά στοιχεία των χαρακτήρων. Επίσης, στο παιδικό λογοτέχνημα οι χαρακτήρες οφείλουν να διέπονται από μια συνέχεια, σταθερότητα αλλά κυρίως συνέπεια λόγων και πράξεων. Είναι ολοκληρωμένοι, πραγματικοί, προσιτοί στο παιδί, πρόθυμοι να διορθώσουν τα όποια ελαττώματά τους και να παραδεχτούν τα λάθη τους.

4. Τι είναι το «άχρηστο υλικό» και γιατί χρησιμοποιείται;

Το άχρηστο υλικό είναι οτιδήποτε θα μπορούσε να βοηθήσει στη δημιουργία κάποιας κατασκευής στο νηπιαγωγείο, τη στιγμή που εκτός αυτού δε θα είχε καμιά απολύτως χρησιμότητα. Τα σπίτια, τα σχολεία, τα γραφεία, τα καταστήματα έχουν μεγάλες ποσότητες από πράγματα για πέταμα που μπορούν να ανακυκλωθούν και να γίνουν χειροτεχνίες. Π.χ. κουτιά άδεια, κεσεδάκια, φτερά, καπάκια, χάντρες, φελλοί, φύλλα ή κλαδιά που έπεσαν από δέντρα, κουμπιά, παλιά περιοδικά, υφάσματα, χαρτιά κ.α. Με αυτά και άλλα διάφορα μικροπράγματα , τους «θησαυρούς», τα παιδιά κατασκευάζουν πρωτότυπα πράγματα.
Επιπλέον, πολλά υλικά δεν είναι ιδιαίτερα ευεργετικά για το περιβάλλον, έτσι όταν βρεθούν υπόλοιπα από πλαστικά, φελιζόλ και άλλα υλικά μπορούν να φυλαχτούν και να αποτελέσουν υλικό για εξερεύνηση, πειραματισμό, δημιουργία.
Η καλλιτεχνική εμπειρία από τις χειροτεχνίες αυτές δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να γνωρίσουν τις φυσικές ιδιότητες των στοιχείων της Γης, όπως των φύλλων, των κοχυλιών, των βράχων, της βροχής, του ανέμου και του ήλιου. Τα παιδιά μαθαίνουν επίσης να παρατηρούν, να δημιουργούν και να μη χάνουν την επαφή τους με τον κόσμο μας, που διαρκώς αλλάζει και να αναπτύσσουν μια στάση ζωής γεμάτη φροντίδα για το περιβάλλον, μαθαίνοντας να ανακυκλώνουν και να χρησιμοποιούν υλικά για χειροτεχνίες, αντί να τα πετάνε.

5. Ποια είναι τα σημαντικότερα υλικά ζωγραφικής που χρησιμοποιούνται από τα παιδιά προσχολικής ηλικίας;

Χαρτιά:
· Χαρτί του μέτρου.
Το χαρτί αυτό είναι πού ανθεκτικό και απορροφητικό και χρησιμοποιείται κυρίως στη ζωγραφική με πινέλα. Κυκλοφορεί σε τρία χρώματα: άσπρο, μπλε και ώχρα.
· Γκρι χασαπόχαρτο.
Είναι επίσης κατάλληλο για ζωγραφική με πινέλα.
· Χρωματιστά χαρτόνια τύπου «κανσόν».
Στο εμπόριο κυκλοφορεί το αυθεντικό «κανσόν» και το «τύπου κανσόν». Το αυθεντικό είναι πιο ακριβό αλλά και πιο σκληρό. Τα χαρτόνια αυτά κυκλοφορούν σε πολλά χρώματα και αρέσουν πολύ και στα παιδιά. Χρησιμοποιούνται για ζωγραφική αλλά και για κολάζ ή ακόμα και σαν φόντο.
· Χαρτί πολυγράφου Α4.
Είναι το χαρτί που χρησιμοποιείται κατά κόρον στα νηπιαγωγεία για ζωγραφική με μαρκαδόρους, παστέλ, ξυλομπογιές αλλά κάποτε και με πινέλα.
· Υπάρχει στο εμπόριο μεγάλη ποικιλία χαρτιών, όπως τα βελουτέ, τα ινώδη, τα γλασσέ, τα αφρώδη, τα μεταλλιζέ και πολλά άλλα που χρησιμοποιούνται αρκετά σε εργασίες παιδιών προσχολικής ηλικίας.
Χρώματα :
· Τέμπερες.
Χρησιμοποιούνται κατά κόρον στο νηπιαγωγείο. Διατίθενται σε σωληνάρια και σε μπουκάλια των 500ml και του 1lt. Τα τελευταία προτιμούνται γιατί συμφέρουν οικονομικά και γιατί στο νηπιαγωγείο χρειαζόμαστε συνήθως μεγάλη ποσότητα χρώματος. Ακόμα πωλούνται σε πολλά χρώματα και αποχρώσεις και έτσι αποφεύγουμε την καθυστέρηση της ανάμιξης των χρωμάτων.
· Πλαστικά χρώματα.
Είναι υδροδιαλυτά και γι’ αυτό το λόγο πολύ εύχρηστα στο χώρο τουνηπιαγωγείου. Κυκλοφορούν σε μεταλλικά κουτιά αλλά «πιάνουν» εύκολα σκουριά γι’ αυτό καλό είναι να μεταφέρονται σε γυάλινα βάζα. Όταν αρχίζουν να πήζουν τα αραιώνουμε με λίγο νερό.
· Χρώματα ακουαρέλας (νερομπογιές).
Αραιώνονται με νερό και δίνουν πολύ απαλά, σχεδόν διάφανα χρώματα. Καλό είναι να χρησιμοποιούνται πάνω σε χοντρό χαρτί ακουαρέλας γιατί τρυπάνε τα πιο λεπτά.
· Δαχτυλομπογιές.
Αρέσουν πολύ στα παιδιά γιατί χρησιμοποιούνται με τα δάχτυλα και έτσι υπάρχει άμεση επαφή με το υλικό. Κυκλοφορούν κυρίως σε συσκευασίες των έξι χρωμάτων. Υπάρχει όμως ένας εύκολος τρόπος παρασκευής τους. Αναμιγνύουμε χρώμα σε σκόνη με ελάχιστο νερό (τόσο ώστε να γίνει αλοιφή) και αλευρόκολλα.
· Μαρκαδόροι.
Υπάρχουν σε δύο μεγέθη. Λεπτοί και χοντροί για ζωγραφική κυρίως σε χαρτί πολυγράφου.
· Παστέλ.
Κυκλοφορούν λαδοπαστέλ και ξηροπαστέλ. Στα νηπιαγωγεία χρησιμοποιούμε κυρίως τα λαδοπαστέλ. Επίσης χρησιμοποιούνται για ζωγραφική σε χαρτί πολυγράφου.
· Ξυλομπογιές.
Αρέσει πολύ στα παιδιά να αναλαμβάνουν το ξύσιμο τους. Αν τους αφήσουμε την πρωτοβουλία, θα αναπτύξουν μια ακόμη χρήσιμη δεξιότητα. Τα ξύσματα μπορούν να φυλάσσονται και να χρησιμοποιηθούν για εργασίες κολάζ.
· Κιμωλίες.
Κυκλοφορούν σε διάφορους χρωματισμούς. Κατάλληλες για ζωγραφική σε χρωματιστά χαρτόνια κυρίως σκούρου χρώματος.
Εργαλεία:
· Πινέλα.
Μπορούμε να βρούμε στην αγορά πλακέ πινέλα ή στρογγυλά. Τα πλακέ και μεγάλα καλύπτουν καλύτερα μεγάλες επιφάνειες (ουρανός, θάλασσα κτλ) . Για το νηπιαγωγείο προτιμούμε τα πινέλα με συνθετική τρίχα που δεν κοστίζουν ακριβά, καθώς θα πρέπει να υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός.
· Καβαλέτα.
Χρησιμοποιούνται κυρίως για ζωγραφική με πινέλα. Δεν είναι πολύ συνηθισμένα στα νηπιαγωγεία, γιατί πιάνουν πολύ χώρο και ο χειρισμός τους απαιτεί τη βοήθεια του,της νηπιαγωγού. Βοηθά όμως τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με την τέχνη και τη δουλειά του καλλιτέχνη.
· Κύπελλα.
Για τη ζωγραφική με πινέλα είναι απαραίτητο ένα πλαστικό ποτήρι με νερό για το ξέπλυμα των πινέλων και μερικά άδεια για αναμείξεις χρωμάτων (κυρίως πλαστικών). Τα κύπελα δεν χρειάζεται να αγοραστούν, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κεσεδάκια από γιαούρτια ή άλλες συσκευασίες. Για την ίδια χρήση κατάλληλα είναι και τα γυάλινα βάζα από γλυκά, μαρμελάδες κ.τλ, υπάρχει όμως κίνδυνος να σπάσουν.
· Παλέτα.
Για αναμείξεις χρωμάτων(π.χ ακουαρέλας)
· Ποδιές – εφημερίδες – χαρτί απορροφητικό κουζίνας.
Κατά τη διάρκεια της ενασχόλησης με πινέλα καλό είναι τα παιδιά να φοράνε ποδιές. Οι εφημερίδες στρώνονται στο πάτωμα για να μη λερώνεται ο χώρος και το χαρτί κουζίνας χρησιμοποιείτε για να διορθώνουμε τυχόν απροσεξίες.

6. Ποιες είναι οι δυνατότητες «χρήσης» δακτυλομπογιάς;

Οι δαχτυλομπογιές χρησιμοποιούνται πολύ στο νηπιαγωγείο πάνω σε χαρτί λείο ανοιχτού χρώματος. Το υλικό μοιάζει με αλοιφή, είναι ακίνδυνο, αρέσει πολύ στα παιδιά γιατί έρχονται σε επαφή μαζί του και ασκεί ηρεμιστική επίδραση πάνω τους, προσφέροντάς τους μια ιδιαίτερη δυνατότητα κινητικότητας και ελευθερίας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με σφουγγάρι, με τα δάχτυλα, την παλάμη, τις πατούσες, με αυτοσχέδιες σφραγίδες (πχ. από πατάτες) κ.α.
Η νηπιαγωγός βάζει στο χαρτί του παιδιού δυο – τρεις κουταλιές από διάφορα χρώματα που διάλεξε μόνο του. Το παιδί ανακατεύει τα χρώματα, τα απλώνει σχεδιάζοντας με τα δάχτυλα ή άλλα αντικείμενα(π.χ. καπάκι bic) μιας εικόνας όσο ακόμα είναι νωπά τα χρώματα. Πολλές φορές η εικόνα δημιουργείται σε λανθάνουσα κατάσταση από το ίδιο το ανακάτεμα των χρωμάτων και μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για την τελική της διαμόρφωση.

Μια άλλη δυνατότητα είναι: Πριν στεγνώσει το χρώμα μπορεί να καλυφθεί η επιφάνεια του έργου με όμοιο καθαρό χαρτί, το οποίο αν πιεστεί με τις παλάμες από άκρη σε άκρη και γρήγορα αφαιρεθεί, δίνει ένα αρνητικό αντίτυπο της εικόνας. Ανάλογα με την ποσότητα του χρώματος μπορεί η εργασία αυτή να επαναληφθεί 2-3 φορές σε αντίστοιχα χαρτιά. Έχουμε με αυτόν τον τρόπο μια απλή μορφή μονοτυπίας με την οποία προσφέρουμε στο παιδί τη χαρά της επανάληψης της εικόνας με διαφορετικό οπτικό αποτέλεσμα. Τέλος μπορεί να χρησιμοποιηθεί όπως ακριβώς και η τέμπερα με πινέλο, για ελεύθερη ζωγραφική.

7. Με ποιο τρόπο τα υλικά βοηθούν το παιδί να γνωρίσει το περιβάλλον του;

Το υλικό το οποίο πρέπει να υπάρχει στη διάθεση των παιδιών γι αυθόρμητη επεξεργασία , είναι άφθονο , πολυποίκιλο και ελκυστικό και προέρχεται είτε από τη φύση είτε από τον τεχνικό πολιτισμό του ανθρώπου. Το υλικό αυτό βοηθά το παιδί να εξερευνήσει και να κατακτήσει το περιβάλλον του. Αυτό μπορεί να γίνει οξύνοντας την παρατηρητικότητα του και διεγείροντας την περιέργεια του να γνωρίσει τα πράγματα και τις ιδιότητές τους, μαθαίνοντας του πώς να κατακτά τις έννοιες του χώρου, της μορφής, του όγκου, του χρώματος, της ύλης, πώς να οργανώνει το χώρο ανακαλύπτοντας τις πολυάριθμες σχέσεις που ενώνουν τα πράγματα.

Επιπλέον, οι πρώτες ύλες, τις οποίες χρησιμοποιεί συνήθως το νήπιο στις δραστηριότητές του, είναι βασικές και θεμελιώδεις ύλες. Είναι τα στοιχεία εκείνα, από τα οποία δημιουργήθηκε ο κόσμος , το νερό, η φωτιά, ο αέρας και το χώμα. Πιο συγκεκριμένα τα παιδιά χρησιμοποιούν στις δραστηριότητές τους : πηλό, πέτρες, ξύλα, βαμβάκι, μαλλί, κοχύλια, σπόρους κ.α. Το νερό το χρησιμοποιούν π.χ. για να φτιάξουν χρώματα, να πλένουν τα χέρια τους και τα πινέλα κ.τ.λ. Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης τόσο η φωτιά , όσο και ο αέρας (π.χ. για το στέγνωμα των έργων τους).
Εκείνα τα υλικά όμως που χρησιμοποιεί πάρα πολύ το παιδί, είναι τα προϊόντα του τεχνικού πολιτισμού. Ως τέτοια υλικά χρησιμοποίει: χρώματα, μαρκαδόρους, μολύβια, κιμωλίες, χαρτιά, σύρματα, οδοντογλυφίδες, μακαρόνια, ρύζι, φελλούς, φελιζόλ, κόλλες, κ.α.
Χρησιμοποιώντας τα παραπάνω υλικά το παιδί , για να δώσει διέξοδο στη δημιουργικότητα του, βαθαίνει και πλαταίνει συγχρόνως η εξοικείωση του με τον εξωτερικό κόσμο, ανακαλύπτει και γνωρίζει σιγά σιγά το περιβάλλον, μέσα στο οποίο ζει.

8. Ποια είναι τα στάδια και τα χαρακτηριστικά της παιδικής ζωγραφικής;

Η εξέλιξη του παιδικού σχεδίου είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολλούς ειδικούς, με αποτέλεσμα να υπάρχει ποικιλία στην κατάταξη των σταδίων εξέλιξής του. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι η παιδική έκφραση αρχίζει με το άμορφο σχέδιο, το ανακάτεμα υλικών και το μουτζούρωμα. Αποφασιστική στιγμή στην εξέλιξη του παιδικού ιχνογραφήματος είναι η ανακάλυψη της σχέσης ανάμεσα στην κίνηση και στο αποτέλεσμα. Αρχικά κυριαρχούν οι κυκλικές μορφές, καθώς ακόμα το νήπιο δυσκολεύεται να σχηματίσει γωνίες και σχήματα που απαιτούν σταμάτημα ή αλλαγή της κίνησης.
Κατά την Μαρτ Μπερνσόν, το στάδιο αυτό του μουτζουρώματος χωρίζεται σε τρία υποστάδια:
α) Το φυτικό-κινητικό (από το 18ο περίπου μήνα).
Στο στάδιο αυτό η τέχνη είναι λειτουργική, μια απλή καταγραφή της κίνησης του νηπίου. Οι ελλειπτικοί στρόβιλοι που δημιουργεί καθώς δεν ξεκολλά το μολύβι από το χαρτί δεν αναπαριστούν κάτι και ο παιδαγωγός θα πρέπει να αποφεύγει να ρωτήσει το παιδί τι ζωγραφίζει.
β) Το αναπαραστατικό στάδιο (από 2 έως 3 ετών).
Στο στάδιο αυτό το νήπιο σηκώνει το μολύβι από το χαρτί και το σχέδιο εξελίσσεται, εμφανίζονται μεμονωμένες μορφές τις οποίες συνδέει με την πραγματικότητα. Το νήπιο ερμηνεύει το σχέδιο του λέγοντας ότι ζωγράφισε κάτι συγκεκριμένο, ενώ στην πραγματικότητα πολλές φορές ανακαλύπτει την ερμηνεία μετά το σχεδίασμα.
γ) Το επικοινωνιακό στάδιο (από 3 έως 4 ετών).
Το παιδί μιμείται τον ενήλικο και προσπαθεί να γράψει, με αποτέλεσμα η τελική ζωγραφιά να έχει τη μορφή φανταστικής γραφής. Σταδιακά το μουτζούρωμα εκλείπει και αυτό που απασχολεί το παιδί στη συνέχεια είναι η αναπαράσταση του χώρου.
Κατά τον Πιαζέ τα στάδια της αναπαράστασης του χώρου είναι:
α) Η ανικανότητα για σύνθεση (από 1 έως 4 ετών).
Παρότι οι μορφές ξεχωρίζουν, δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ τους και σωστή κλίμακα των μεγεθών.
β) Ο διανοητικός ρεαλισμός (από 4 έως 8,9 ετών).
Το παιδί ζωγραφίζει τα αντικείμενα όπως τα ξέρει και όχι όπως τα βλέπει,με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν αναλογίες και προοπτική. Αντί αυτών το παιδί χρησιμοποιεί άλλες μεθόδους, όπως η επιπέδωση ή περιστροφική προβολή, η διαφάνεια και η προσεπίθεση.
γ) Ο οπτικός ρεαλισμός (από 8,9 ετών μέχρι και την ενηλικίωση).
Το παιδί πλέον καταγράφει ότι βλέπει, χρησιμοποιεί σωστή κλίμακα και τελικά προοπτική. Τα σχέδια πλέον χάνουν την παιδικότητά τους και πολλά παιδιά χάνουν και το ενδιαφέρον τους για τη ζωγραφική

9. Με ποιους τρόπους θα εισαγάγουμε τα παιδιά στη θεωρία των χρωμάτων;

Μια από τις βασικές επιδιώξεις της ζωγραφικής είναι να ευαισθητοποιηθούν τα παιδιά απέναντι στα χρώματα και τις σχέσεις τους, όπως αυτά παρουσιάζονται στα έργα τους, στη φύση και στην τέχνη. Οι δραστηριότητες που θα χρησιμοποιήσει ο νηπιαγωγός προκειμένου να εισάγει τα παιδιά στη θεωρία των χρωμάτων είναι οι ακόλουθες:
· Καθημερινά ο νηπιαγωγός βρίσκει ευκαιρίες να ενθαρρύνει και να βοηθήσει τα νήπια να αναπτύξουν την αντίληψη των χρωμάτων παρατηρώντας τα, για παράδειγμα στα ρούχα τους, στα αντικείμενα του άμεσου περιβάλλοντος του(π.χ. παιχνίδια, έπιπλα κ.α.), στη φύση (π.χ. λουλούδια, φύλλα, ζώα κ.α.) και στα έργα τέχνης.
· Προσπαθεί να οργανώνει εργασιούλες όπου το θέμα τους συσχετίζεται με τα χρώματα. (π.χ. κολάζ φρούτων όπου το πορτοκάλι είναι πορτοκαλί, το μήλο είναι κόκκινο κ.τ.λ)
· Φροντίζει ώστε να γνωρίσουν τα παιδιά τα υλικά (πλαστικά χρώματα, τέμπερες, πινέλα κ.τ.λ.) και τη χρήση τους.
· Δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να αναμιγνύουν τα βασικά χρώματα (στην παλέτα ή στο χαρτί τους) για τη δημιουργία δευτερευόντων χρωμάτων και των ποικίλων αποχρώσεων και τόνων τους. Δεν είναι πάντα η
καλύτερη ιδέα να χρησιμοποιούμε τα έτοιμα χρώματα. Όταν αναμιγνύουν μόνα τους τα χρώματα για την παρασκευή άλλων, μυούνται χωρίς να το καταλάβουν στη θεωρεία των βασικών και συμπληρωματικών χρωμάτων.
· Δεν παραλείπει να δείχνει έργα ζωγραφικής γνωστών ζωγράφων με αφορμή τις εκάστοτε εργασίες, ώστε τα παιδιά να έρχονται σιγά σιγά σε επαφή με τα έργα τέχνης και άρα τα χρώματα στην τέχνη. Επισκέψεις σε εργαστήρια ζωγράφων, αν αυτό είναι δυνατό, ενισχύει την προσπάθεια αυτή.
Οι στόχοι των δραστηριοτήτων της ζωγραφικής αναμένεται να επιτευχθούν κατά τη διάρκεια μιας σειράς προγραμματισμένων και αυθόρμητων δραστηριοτήτων των οποίων ο αριθμός μπορεί να ποικίλει ανάλογα με την υποδομή, τις συνθήκες, το χρόνο και το επίπεδο των παιδιών.

10. Περιγράψτε μια δραστηριότητα με ζυμάρι και θέμα “τα λουλούδια”.

«καδράκι με λουλούδια» (από ζυμάρι)
Υλικά:
4 φλιτζάνια αλεύρι
2 φλιτζάνια αλάτι
Νερό
1 μπολ μεγάλο
2-3 μπολ μικρότερα
Δαχτυτλομπογιές
Πινέλο
Οδοντογλυφίδες
Βερνίκι σε σπρέυ (προαιρετικά)

Διαδικασία:
Αρχικά φτιάχνουμε το ζυμάρι: Ανακατεύουμε δύο μέρη αλεύρι και ένα μέρος αλάτι και ποσότητα νερού τόση όση χρειάζεται για να πλάθεται ωραία. Ζυμώνουμε το μίγμα καλά. Παίρνουμε ένα κομμάτι ζύμης στο μέγεθος του αυγού και φτιάχνουμε ένα κύκλο με πάχος 1 cm . Στο πάνω μέρος ανοίγουμε μια τρύπα με μια οδοντογλυφίδα απ’ όπου θα κρεμάσουμε αργότερα το καδράκι. Φυσικά μπορούμε να ζωγραφίσουμε τον κύκλο ό,τι χρώμα θέλουμε. Το υπόλοιπο ζυμάρι το χωρίζουμε σε πέντε μέρη. Τα τρία μέρη τα βάφουμε
αναμειγνύοντας τα με δαχτυλομπογιές χρώματος κόκκινου, άσπρου και πορτοκαλί για τα λουλούδια. Ένα μέρος το βάφουμε πράσινο για τα φύλλα και το τελευταίο μέρος το βάφουμε κίτρινο για τη γύρη. Οι αναμίξεις γίνονται στα μπολ. Στη συνέχεια σχηματίζουμε τα λουλούδια και τα φύλλα και τα τοποθετούμε πάνω στο καδράκι. Με οδοντογλυφίδα δίνουμε διαφορετική όψη σε κάθε λουλούδι. Αφού τελειώσουμε ψήνουμε το καδράκι σε προθερμασμένο φούρνο στους 150 C επί 30’-40’. Αφού κρυώσει το ψεκάζουμε για να μην αλλοιωθούν τα χρώματα.

11. Ποιες νότες γράφουμε στις γραμμές και ποιες στα διαστήματα του πενταγράμμου;

Στις γραμμές (και με κλειδί σολ) γράφουμε τις νότες: ΜΙ, ΣΟΛ, ΣΙ, ΡΕ, ΦΑ.
Στα διαστήματα(και με κλειδί σολ) γράφουμε τις νότες : ΦΑ, ΛΑ, ΝΤΟ, ΜΙ.

12. Στη μουσική, τι είναι παύσεις και πόσων ειδών παύσεις γνωρίζετε;

Παύσεις ονομάζονται τα σημεία τα οποία κατά τη διάρκεια ενός μουσικού κομματιού μας δείχνουν τη διακοπή του ήχου. Έχουμε επτά σχήματα παύσεων που αντιστοιχούν στα επτά σχήματα των
φθογγοσήμων.

Παύση ολοκλήρου
μισού
τετάρτου
ογδόου
δεκάτου έκτου
τριακοστού δευτέρου
εξηκοστού τετάρτου

13. Ποιες είναι οι μουσικές δραστηριότητες μέσα από τις οποίες επιτυγχάνεται η μουσική αγωγή του παιδιού;

Οι μουσικές δραστηριότητες μέσα από τις οποίες επιτυγχάνεται η μουσική αγωγή του παιδιού είναι:
· φωνή- λόγος- τραγούδι,
· κίνηση,
· χρήση μουσικών οργάνων,
· ελεύθερη-αυτοσχέδια γραφή της μουσικής,
· μουσική ακρόαση,
· μουσικά παιχνίδια,
· ρυθμικές και μελωδικές επενδύσεις,
· μίμηση και δραματοποίηση,
· μουσικά παραμύθια.
Τη μουσική τη συνοδεύουμε με κίνηση για να γίνονται ευκολότερες οι μουσικές έννοιες , ενώ τα μουσικά τραγούδια και παραμύθια με μίμηση και δραματοποίηση γιατί το κείμενο βοηθά στη συγκέντρωση σε κάτι
συγκεκριμένο. Ο επαναλαμβανόμενος ρυθμός κάνει δυνατή τη συμμετοχή του με κρουστά όργανα (μελωδικά ή μη), χτυπώντας παλαμάκια, τα πόδια, τα δάκτυλα κ.λ.π. Σε μια απλή μελωδία, με εύκολο κείμενο μπορεί να τραγουδά, προσπαθώντας έτσι να εκφραστεί, όσο καλύτερα γίνεται, συναισθηματικά και μουσικά.

14. Ποια είδη τραγουδιού χρησιμοποιούμε στη μουσική αγωγή των παιδιών προσχολικής ηλικίας και ποιοι οι στόχοι τους;

Τα είδη τραγουδιού που χρησιμοποιούμε στη μουσική αγωγή των παιδιών προσχολικής ηλικίας είναι:
· Παιδαγωγικό (καλλιεργεί τα ανθρωπιστικά ιδεώδη στην ψυχή του παιδιού)
· Ψυχαγωγικό (αποσκοπεί στη διασκέδαση/ψυχαγωγία του παιδιού)
· Φυσιολογικό (συντελεί στις σωστές ψυχοκινητικές δραστηριότητές του, π.χ. αναπνοή)
· Πατριωτικό (εμπνέει στο παιδί την αγάπη για την πατρίδα του)
· Θρησκευτικό (για τη θρησκευτική συνείδηση του παιδιού)
· Κοινωνικό (συντελεί στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας, του αισθήματος ευθύνης και πειθαρχίας του παιδιού) και
· Καλλιτεχνικό (αφυπνίζει τις πρώτες καλλιτεχνικές του τάσεις).
Στα επιλεγμένα τραγούδια η μουσική θα πρέπει να είναι εύκολη, με μικρές φράσεις,( το πολύ δύο μέτρων), για να μπορεί το παιδί να συγκρατεί τη μελωδία. Η έκταση της φωνής, καλό είναι να κινείται από το «ΝΤΟ» στην πρώτη βοηθητική γραμμή, μέχρι το «ΝΤΟ» στο τρίτο διάστημα του πενταγράμμου, για να μη δυσκολεύονται τα παιδιά με πολύ χαμηλές ή πολύ ψηλές νότες.

15. Τι ονομάζουμε μέτρο, διαστολή και τι διπλή διαστολή στη μουσική;

Μέτρο ονομάζουμε το μικρότερο τμήμα, το οποίο περιλαμβάνεται μεταξύ
δύο διαστολών.
Διαστολή ονομάζουμε την κάθετη γραμμή στο πεντάγραμμο, η οποία το χωρίζει σε μικρότερα τμήματα.
Διπλή διαστολή ονομάζουμε τις δύο κάθετες γραμμές στο πεντάγραμμο, οι οποίες γράφονται πάντα στο τέλος του μουσικού έργου ή της μουσικής άσκησης. Πάνω απ’ τη διπλή διαστολή συνήθως
γράφεται η λέξη Fine (Τέλος).

16. Στη μουσική, ποια είναι τα απλά σημεία αλλοίωσης και πώς αλλοιώνονται τα φθογγόσημα;

Τα απλά σημεία αλλοίωσης είναι : Δίεση, Ύφεση, Αναίρεση.
Η δίεση οξύνει το φθόγγο, η ύφεση βαρύνει (χαμηλώνει) και η αναίρεση καταργεί τη δίεση ή την αναίρεση, δηλαδή επαναφέρει το φθόγγο στη φυσική του θέση.

17. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του ήχου και πώς θα τα διδάξετε;

Τα βασικά χαρακτηριστικά του ήχου είναι:
· Ύψος
· Ένταση
· Χροιά
· Διάρκεια
· Έκφραση- ύφος
Για να διδάξουμε το ύψος:
Οι μαθητές ακούν από το κασετόφωνο επτά (7) διαφορετικούς ήχους (νότες) που παράγει μια κιθάρα. Καλούνται να αναγνωρίσουν σε τι διαφέρουν οι ήχοι που άκουσαν. Ή από το κασετόφωνο ακούγονται άλλοτε λεπτοί ήχοι(π.χ. βιολί, φλάουτο, φωνή σοπράνο,(δηλαδή λεπτή γυναικεία φωνή) κι άλλοτε χοντροί ήχοι (π.χ. βιολοντσέλο, τούμπα, φωνή μπάσου, (δηλαδή χοντρή ανδρική φωνή).
Για να διδάξουμε την ένταση:
Από το κασετόφωνο ακούγεται άλλοτε δυνατή μουσική και άλλοτε σιγανή.
Για να διδάξουμε τη χροιά:
Οι μαθητές ακούνε ένα μουσικό κομμάτι που παίζεται από τρία διαφορετικά όργανα στην ίδια ένταση, και καλούνται να αναγνωρίσουν το μουσικό όργανο που παράγει το συγκεκριμένο ήχο. Ή ο δάσκαλος καλεί μια ομάδα παιδιών να πραγματοποιήσουν την επόμενη δραστηριότητα, στην οποία πηγές παραγωγής ήχου θα είναι τα ίδια τα παιδιά. (Αναμένεται οι μαθητές να επισημάνουν ότι αναγνώρισαν τις ηχητικές πηγές από το χαρακτηριστικό ήχο που παράγει η κάθε μια).
Για παράδειγμα, η φωνή του Γιώργου είναι διαφορετική από του Κώστα, παρόλο που είπαν την ίδια λέξη και με την ίδια ένταση.
Για να διδάξουμε τη διάρκεια:
Ο δάσκαλος τραγουδά ένα «α» κινούνται. Η διάρκεια του «α» μπορεί κάθε φορά να αλλάζει. Σε σύντομα «α» θα γίνονται μικρές κινήσεις.
Για να διδάξουμε την έκφραση- ύφος:
Έχουμε ηχογραφήσει αποσπάσματα χαρούμενης και λυπημένης μουσικής. Τα παιδιά, ανάλογα με τη μουσική, καλούνται να κάνουν κάποιες γκριμάτσες, χαρούμενες ή λυπημένες, αντίστοιχα.

18. Να αναφέρετε τις βασικές αρχές της βρεφοκομίας.

Οι βασικές αρχές της βρεφοκομίας είναι οι εξής:

Αρχή της παραδοχής και σεβασμού του κάθε παιδιού πάνω από πολιτικές, θρησκευτικές και φυλετικές προκαταλήψεις. Ο παιδαγωγός πρέπει να είναι δίκαιος και αντικειμενικός και να βοηθά τα παιδιά μ’ επιστημονικό τρόπο, ανεξάρτητα από την καταγωγή, το φύλο, τηνηλικία, τη θρησκεία, τα πιστεύω της οικογένειας, τις ικανότητες και την ιδιοσυγκρασία του παιδιού.

Αρχή της εχεμύθειας σαν αναπόσπαστο μέρος της εργασίας. Ο παιδαγωγός πρέπει να τηρεί το επαγγελματικό απόρρητο και να μη μεταφέρει πληροφορίες εμπιστευτικής φύσεως εκτός του χώρου εργασίας του. Όλοι έχουμε την τάση να μιλάμε για ό,τι συμβαίνει γύρω μας, αλλά πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί σε οτιδήποτε έχει σχέση με τα παιδιά και τους γονείς τους. Π. χ. συμβαίνει ένα παιδί να έχει μόνο μητέρα, μία ανικανότητα, να είναι υιοθετημένο ή ακόμα να υπάρχουν διάφορα προβλήματα στην οικογένειά του.

Αρχή της συνεχιζόμενης επαγγελματικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης. Ο παιδαγωγός έχει ευθύνη να διευρύνει και ν’ αυξάνει τις γνώσεις του. Πρέπει να παρακολουθεί σεμινάρια, να διαβάζει βιβλία (καινούργιες εκδόσεις γύρω από το αντικείμενο της εργασίας του), εφημερίδες, περιοδικά και παράλληλα να είναι ενήμερος όχι μόνο για ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία που ζει, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Μόνο έτσι μπορεί να γνωρίζει για όλα τα θέματα που αφορούν στα παιδιά και να τους προσφέρει την καλύτερη δυνατή φροντίδα.

Αρχή της συνεχούς τελειοποίησης του εαυτού μας ως επαγγελματίες. Ο παιδαγωγός θα πρέπει να τηρεί την ιεραρχία και με τους συναδέλφους του να είναι συνεργάσιμος, φιλικός κι ευχάριστος. Η παραδοχή των ικανοτήτων του συναδέλφου που δουλεύει στην ίδια ομάδα, ανεξάρτητα από το είδος της εργασίας του, είναι πολύ σημαντική για την επίτευξη της συνεργασίας και της δημιουργίας χαρούμενης ατμόσφαιρας όχι μόνο για τους εργαζομένους, αλλά και για τα παιδιά. Τόσο η καλή διάθεση όσο και οι καλοί τρόποι από τον παιδαγωγό, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ευτυχισμένου περιβάλλοντος.
Αντίθετα, οι κακές σχέσεις με τους ανθρώπους, επηρεάζουν την ποιότητα της εργασίας και δημιουργούν συνεχή ανησυχία και εντάσεις. Επίσης, ο παιδαγωγός έχει χρέος να είναι διακριτικός κι ευγενικός απέναντι στους γονείς και να σέβεται τις αντιλήψεις τους. Να υπάρχει παραδοχή στον τρόπο που αντιμετωπίζουν το παιδί τους κι οποιαδήποτε δική τους παρέμβαση σε προβλήματα του παιδιού τους, να διακρίνεται από
την πλευρά του παιδαγωγού από συμπάθεια και πραγματική διάθεση για βοήθεια. Μόνο μ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει ο παιδαγωγός να σταθεί σωστός επαγγελματίας και να ικανοποιήσει τις ανάγκες των παιδιών.

Αρχή της σωστής εμφάνισης στον επαγγελματικό χώρο (ποτέ να μην προκαλούμε το περιβάλλον μας). Ο παιδαγωγός θα πρέπει να φροντίζει τόσο την υγεία όσο και την επιμελημένη του εμφάνιση. Άνετα και καθαρά ρούχα και παπούτσια, μαλλιά που να μην πέφτουν στο πρόσωπο.

19. Ποιος είναι κατάλληλος ρουχισμός για το βρέφος ηλικίας 0-3 χρόνων με βάση την εποχή;

Για το καλοκαίρι:
Βαμβακερά μπλουζάκια με φαρδύ λαιμό.
Ολόσωμες καλοκαιρινές φορμίτσες ελαστικές.
Καλοκαιρινό καπέλο.
Βαμβακερά ζακετάκια ή ζηπουνάκια.
Βαμβακερά καλτσάκια.
Σετ φανελάκι- βρακάκι
Βαμβακερά ελαφριά φορμάκια για τον ύπνο.

Για το χειμώνα:
Βαμβακερά μπλουζάκια και φανελάκια με φαρδύ λαιμό.
Ολόσωμες φορμίτσες ελαστικές.
Μάλλινο σκουφάκι.
Μάλλινα ζακετάκια ή ζηπουνάκια.
Μάλλινα σοσονάκια.
Μάλλινα γάντια.
Υπνόσακο.
Ολόσωμα βαμβακερά φορμάκια για τον ύπνο.

Οικιακός εξοπλισμός (βρεφικού δωματίου):
Κουρτίνες για συσκότιση δωματίου.
Έπιπλο αλλαξιέρας με ραφάκια για πάνες και λοιπό ρουχισμό.
Κρεμαστό παιχνίδι στο κρεβάτι και στην αλλαξιέρα για ν’ απασχολείται το μωρό.
Σύστημα ανοιχτής ακρόασης του μωρού.
Διακόπτης ρυθμιζόμενος.
Φορητό μπανάκι με στήριγμα ή μπανάκι που τοποθετείται στη μπανιέρα των ενηλίκων.
Κούνια- κρεβάτι.
Χαμηλή πολυθρόνα για τάισμα.
Τραπεζάκι κύβος για τ’ αντικείμενα του φαγητού.
Θήκες τοίχου ή καλαθάκι βρεφικών καλλυντικών για κρέμες και αντικείμενα καθαριότητας του μωρού.

20. Να αναφέρετε συνοπτικά την εξέλιξη της οδοντοφυίας ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας.

Τα νεογιλάδόντια εμφανίζονται μεταξύ του 5ου και του 9ου μήνα. Σε ηλικία 6-8 μηνών εμφανίζονται οι μέσοι τομείς, οι πλάγιοι τομείς σε ηλικία 8-12 μηνών.
Οι πρώτοι προγόμφιοι σε ηλικία 12-16 μηνών.
Οι κυνόδοντες σε ηλικία 16-20 μηνών.
Οι δεύτεροι προγόμφιοι σε ηλικία 20-30 μηνών.
Στο τέλος του πρώτου έτους το βρέφος έχει 6-8 δόντια.
Οι μόνιμοι οδόντες εμφανίζονται από την ηλικία των 6-8 χρόνων με πρώτη την εμφάνιση των μέσων τομέων και έπονται οι γόμφιοι και οι κυνόδοντες στην ηλικία των εννέα χρόνων.

21. Να αναφέρετε και να περιγράψετε τα αντανακλαστικά του βρέφους.

α) στο τέλος του 1ου μήνα αρχίζει να κρατά και να στηρίζει το κεφάλι του
β) το 2ο μήνα όταν βρίσκεται ξαπλωμένο ανασηκώνει το κεφάλι του
γ) τον 4ο-5ο μήνα πιάνει αντικείμενα
δ) τον 6ο-7ο μήνα κάθεται σταθερό
ε) τον 8ο-9ο μήνα στέκεται όρθιο όταν στηρίζεται
στ)το 12ο-14ο μήνα κάνει τα πρώτα του βήματα και μετά περπατά μόνο του
ζ) τον 18ο μήνα ανεβαίνει σκάλα όταν στηρίζεται

Αντανακλαστικά:
· αντανακλαστικά του εναγκαλιασμού ή αντανακλαστικά του MORO. Ύστερα από έντονο θόρυβο ή όταν ανασηκώσουμε το νεογνό από τη ράχη του και το αφήσουμε να πέσει απότομα στην παλάμη μας , ανοίγει τα άνω άκρα και τα φέρνει σε θέση αγκαλιάσματος. Έχει έκφραση έκπληξης και μετά κλαίει, φέρνοντας συγχρόνως διπλωμένα τα κάτω άκρα προς την κοιλιά.
· αντανακλαστικά της αναζήτησης και αντανακλαστικά του θηλασμού. Με το πρώτο νεογνό στρέφει το στόμα τους προς την παρειά αν την ερεθίσουμε, με το δεύτερο κάνει θηλαστικέ κινήσεις αν ερεθίσουμε τα χείλη του.
· αντανακλαστικά του δραγμού ή της σύλληψης. Αν θέσουμε το δάχτυλό μας στις παλάμες του νεογνού μας πιάνει στέρεα ώστε να μπορούμε μ’ αυτόν τον τρόπo να σηκώσουμε το νεογνό για λίγο.
· Τενόντων, αυτό κρατά σε όλη τη ζωή. Εξετάζεται το αντανακλαστικό της επιγονατίδας και του αχιλλείου τένοντα
· Babinsky (με ψηλάφιση ή νυγμό στο πέλμα)

22. Να αναφέρετε τι περιλαμβάνει η μικτή διατροφή. Πότε και πώς αρχίζει;

Το νεογνό πρέπει να είναι ελεύθερο να θηλάζει όσο συχνά επιθυμεί. Η διάρκεια δεν πρέπει να περιορίζεται. Όσο αυξάνει η παραγωγή γάλακτος, ο θηλασμός γίνεται πιο συχνός και διαρκεί λιγότερο. Το νεογνό θηλάζει περίπου κάθε 2 με 2,5 ώρες διότι το μητρικό γάλα είναι εύπεπτο. Έχει όμως μεγαλύτερο διάστημα ύπνου κατά τη διάρκεια της νύχτας. Όσο συχνότερα θηλάζει τόσο περισσότερο γάλα παράγεται στη μητέρα.

Μικτή διατροφή

• Θηλασμός πρώτα και μετά συμπλήρωμα
• Θηλασμός και συμπλήρωμα εναλλάξ

Γίνεται τον 5ο μήνα.

Στις περιπτώσεις αυτές το συμπλήρωμα ετοιμάζεται σύμφωνα με τις οδηγίες του παιδιάτρου και του είδους του γάλακτος. Το βάρος που πρέπει να παίρνουν τα νεογνά εβδομαδιαία είναι 150-200 gr χωρίς αυτό να ισχύει στο μητρικό θηλασμό όπου δεν είναι απαραίτητο να παίρνουν τόσο πολύ. Γι αυτό το λόγο δεν υπάρχει ανάγκη ζυγίσματος καθημερινά πράγμα που μάλλον δεν βοηθάει αλλά αγχώνει. Πολύ περισσότερο δεν συνιστάται πριν και μετά το τάισμα.

23. Περιγράψτε μία δραστηριότητα για βρέφη με στόχο να αναπτύξουν αυτο-αντίληψη σε σχέση με τα μέρη του σώματός τους.

Προετοιμασία:

Όλα τα παιδιά της τάξης μετακινούνται στο χώρο με το ρυθμικό και τους περιορισμούς  του πρώτου μέρους.   

Τα παιδιά συνεχίζουν τη μεγάλη βόλτα τους συνοδεύοντάς τη με το ρυθμικό «περπατώ-περπατώ, κανέναν και τίποτα δεν ακουμπώ, περπατώ –περπατώ και όποιον δω μπροστά μου από το χέρι τον κρατώ και σταματώ» (ρυθμός τετάρτων). Στο τέλος της φράσης  κρατούν το χέρι κάποιου παιδιού που είναι δίπλα τους και μένουν ακίνητα, (σε κάθε παύση κρατούν και ένα διαφορετικό φίλο από το χέρι). 

Δράση:

Η νηπιαγωγός ζητάει από τα παιδιά να κλείσουν τα μάτια τους και να φανταστούν ότι η τάξη τους είναι ένα μεγάλο και πολύ όμορφο πάρκο, τους προτείνει να κάνουν μια μεγάλη βόλτα.

Οι κινήσεις που πρέπει να εκτελέσουν τα παιδιά παρουσιάζονται ως μέρος  μιας ιστορίας, ο ρυθμός δίνεται με το ταμπουρίνο:

«Περπατώ στα δρομάκια του πάρκου και προσέχω να μην ακουμπώ τα άλλα παιδιά που κάνουν και αυτά βόλτα στο πάρκο. Βλέπω ένα κόκκινο λουλούδι. Σταματώ, σκύβω και το μυρίζω. Περπατώ. Στο πάρκο αυτό υπάρχουν πολλά λουλούδια. Σταματώ, σκύβω και τα μυρίζω.

Συνεχίζω τη βόλτα μου, περπατώ. Βλέπω μια φωλιά με μυρμήγκια. Σταματώ, δεν θέλω να τα πατήσω. Σηκώνω το ένα μου πόδι ψηλά και περνάω από πάνω. Βλέπω κι άλλη φωλιά. Πολλές φωλιές με μυρμήγκια, περνάω από πάνω, δεν πατάω καμία.

Βλέπω μια πεταλούδα να πετάει, τρέχω να την πιάσω. Σταμάτησε πάνω σε ένα λουλούδι. Σταματώ, σκύβω, απλώνω τα χέρια μουγια να την πιάσω. Ωχ! μου ξέφυγε. Τρέχω να την πιάσω. Σταμάτησε πάνω σε ένα άλλο λουλούδι. Σταματώ, σκύβω, απλώνω τα χέρια μου σιγά-σιγά και την πιάνω. Περπατώ  αργά και προσεκτικά  κρατώντας την πεταλούδα στα δυο μου  χέρια.

Είμαι πολύ χαρούμενος. Βρίσκω ένα φίλο μου, σταματώ και του δείχνω την πεταλούδα μου. Αφήνω τη πεταλούδα να πετάξει, σηκώνω τα χέρια μου ψηλά, τα ανοίγω. Η πεταλούδα  πέταξε προς τα πάνω, μακριά.

Πιάνω το φίλο μου από το χέρι και περπατάμε μαζί».

Αξιολόγηση:

Αναπαραγωγή του περιπάτου σε ζευγάρια (συνεργασία με άλλον) χρησιμοποιώντας τις βασικές έννοιες π.χ.περπατώ, σταματώ, σκύβω, σηκώνω το πόδι ψηλά και περνάω από πάνω κ.λπ.

« Η ώρα όμως πέρασε και τρέχουμε να γυρίσουμε στο σπίτι. Ήταν πολύ όμορφη η βόλτα που κάναμε. Αύριο θα ξαναπάμε»

Χαλάρωση:

Τα παιδιά κάθονται κάτω και με τα δυο τους χέρια  χαϊδεύουν απαλά το σώμα τους ξεκινώντας από το κεφάλι και καταλήγοντας στις άκρες των ποδιών (σαν να περπατάει ένα μικρό μυρμήγκι στο σώμα τους, από αυτά που είδαν στο πάρκο και πρόσεξαν να μην πατήσουν).

Σηκώνονται σιγά-σιγά επάνω, βάζουν τα χέρια τους στο στήθος τους, παίρνουν μια βαθιά αναπνοή από τη μύτη και εκπνέουν σιγά-σιγά από το στόμα. 

Παρατηρήσεις:

• Οι ασκήσεις αυτές γίνονται τις πρώτες μέρες που τα παιδιά έρχονται στο σχολείο.
• Οι δραστηριότητες μπορούν  να γίνουν σε δύο μέρες ή σε μια ανάλογα με τις δυνατότητες των παιδιών και τον χρόνο που έχουμε στη διάθεσή μας (χωρίς επαναλήψεις των δραστηριοτήτων προετοιμασίας και χαλάρωσης).
• Αν οι δραστηριότητες γίνουν στην αυλή, καλό είναι πριν ξεκινήσουν, να οριοθετηθεί ο χώρος που θα μπορούν να κινηθούν τα παιδιά.
• Είναι σημαντικό ανάμεσα στις εναλλαγές του ρυθμού και των παύσεων να δίνεται χρόνος στα παιδιά, ώστε να υπάρχει  η συνειδητοποίησή τους.  
• Αν τα παιδιά δεν έχουν ξαναδεί ταμπουρίνο είναι χρήσιμο να προηγηθούν κάποιες δραστηριότητες γνωριμίας με το μουσικό όργανο, στις οποίες θα έχουν τη δυνατότητα να το χρησιμοποιήσουν και να πειραματιστούν με τους ήχους που παράγει.

Επέκταση της δραστηριότητας:

1^η  Γνωριμία με τον αύλειο χώρο του νηπιαγωγείου:

Αν υπάρχει αυλή στο νηπιαγωγείο τα παιδιά μπορούν να βγουν μια βόλτα έξω να περπατήσουν, να τρέξουν, να πηδήσουν, να παρατηρήσουν το χώρο, να ψάξουν για έντομα, μυρμηγκοφωλιές, να μυρίσουν λουλούδια.

2^η  Γλωσσικές ασκήσεις: Συγκεντρωμένα τα παιδιά στην παρεούλα συζητούν για το μεγάλο περίπατο που έκαναν. Η νηπιαγωγός θέτει ερωτήματα όπως: «Τι κάναμε όταν συναντήσαμε μια μυρμηγκοφωλιά, όταν είδαμε μια πεταλούδα, κ.λπ.» Ζητούμε από τα παιδιά να θυμηθούν και να περιγράψουν με όση περισσότερη ακρίβεια μπορούν τις κινήσεις που έκαναν. Δίνουμε τη δυνατότητα στα παιδιά που δυσκολεύονται στην περιγραφή ή έχουν προβλήματα λόγου να δείξουν αυτό που έκαναν ενώ ταυτόχρονα η νηπιαγωγός εκφράζει με λόγο τις κινήσεις που κάνουν.

Η νηπιαγωγός ζητάει από τα παιδιά να αφηγηθούν μία προσωπική τους εμπειρία πχ. από μια βόλτα στο πάρκο, από μια πεταλούδα που είδαν να πετάει, από κάποιο μυρμήγκι που συνάντησαν κ.λπ.

24. Ποια είναι η σημασία του δεσμού προσκόλλησης για την κοινωνικοποίηση του παιδιού;

Οι σχέσεις που αναπτύσσει το παιδί στην παιδική του ηλικία επηρεάζουν σημαντικά την εξέλιξη της προσωπικότητας του και στην μετέπειτα ζωή του ως ενήλικα. Ο λεγόμενος «δεσμός προσκόλλησης» και η ποιότητα της προσκόλλησης στη βρεφική ηλικία έχει αναγνωριστεί ως ένα βασικό χαρακτηριστικό στην ανάπτυξη της προσωπικότητας. Η έννοια της προσκόλλησης μπορεί να οριστεί ως μια έντονη συναισθηματική σχέση μεταξύ του βρέφους και του βασικού προσώπου που το φροντίζει. Αποτελεί μια διαρκή συναισθηματική σύνδεση που παράγει την επιθυμία για συνεχή επικοινωνία των εμπλεκομένων προσώπων καθώς και τη δυσφορία κατά τη διάρκεια του αποχωρισμού.

Τα βρέφη δημιουργούν στενούς συναισθηματικούς δεσμούς με το πρόσωπο που τα φροντίζει (συνήθως με τη μητέρα) γιατί με αυτόν τον τρόπο, αφενός εξασφαλίζεται η συναισθηματική σχέση με το κύριο πρόσωπο παροχής φροντίδας και αφετέρου δημιουργείται μια ασφαλής βάση για να μπορέσει το βρέφος να εξερευνήσει το περιβάλλον γύρω του. Η ποιότητα και το είδος του «δεσμού προσκόλλησης» έχει αναγνωριστεί ως ένα κεντρικό στοιχείο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας μέσω της έρευνας του Βρετανού ψυχαναλυτή John Bowlby (1907-1990) και της Αμερικανο-Καναδής ψυχολόγου Mary Ainsworth (1913 -1999). Ο John Bowlby εισήγαγε τον όρο «attachment» (δεσμός, πρόσδεση, προσκόλληση) και περιέγραψε το δεσμό αυτό ως μια «ψυχολογική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων». Ο Bowlby ορίζει ως «δεσμό προσκόλλησης» το συναισθηματικό δεσμό ανάμεσα σε ένα βρέφος και το «σημαντικό» πρόσωπο που έχει αναλάβει την πρωταρχική φροντίδα του βρέφους. Η Mary Ainsworth από την άλλη, εισάγει την έννοια της «ασφαλούς βάσης» κατά την οποία ένα βρέφος χρησιμοποιεί τη διαθεσιμότητα της μητέρας του ως ασφαλή βάση για να εξερευνήσει το περιβάλλον του και να δοκιμάσει νέες δεξιότητες και συμπληρώνει τη θεωρία του Bowlby.

Η ασφαλής προσκόλληση προβλέπει υγιή κοινωνική, συναισθηματική, γνωστική, και ενθαρρυντική ανάπτυξη. Για παράδειγμα, ένα παιδί που είχε μια ασφαλή προσκόλληση με το γονέα ως βρέφος, είναι πιο πιθανό στην παιδική ηλικία να είναι ανεξάρτητο και να έχει αυτοπεποίθηση, για να έχει κατάλληλες αλληλεπιδράσεις με τους συνομηλίκους και τους εκπαιδευτικούς, να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του/της, να είναι συγκεντρωμένο, περίεργο και να έχει κίνητρα στο σχολείο, αλλά και ισχυρές δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. 

25. Πότε ορίζουμε μια στάση ως προκατάληψη και πότε ως στερεότυπο; Να αναφέρετε παραδείγματα θετικών και αρνητικών προκαταλήψεων καθώς και παραδείγματα θετικών και αρνητικών στερεοτύπων.

Στάση που συνοδεύεται από επάρκεια πληροφόρησης και εκφράζεται κατηγορηματικά ή γενικευμένα (θετικά ή αρνητικά) αποβαίνει προκατάληψη.
Στερεότυπο είναι μια άκαμπτη κρίση μας για κάποιο πρόσωπο, πράγμα ή γεγονός.
Αρνητικές προκαταλήψεις: προς τους Γερμανούς ( είναι όλοι «ναζιστές»), τους μαύρους ( είναι «άπλυτοι») κλπ.
Θετικές προκαταλήψεις: π.χ. όποιος (μαθητής) «ξέρει μαθηματικά έχει μυαλό» κλπ.
Θετικά στερεότυπα: οι νησιώτες είναι φιλόξενοι, οι Μακεδόνες είναι ανοιχτόκαρδοι κλπ.
Αρνητικά στερεότυπα: οι Άγγλοι είναι ψυχροί, οι Σκωτσέζοι είναι τσιγκούνηδες κλπ.

26. Να αναφέρετε και να αναλύσετε τους παράγοντες που επηρεάζουν την αλλαγή των στάσεων

Η αλλαγή των στάσεων εξαρτάται από την ψυχοσυναισθηματική σύνδεση του ατόμου με κάποιο άλλο άτομο, τον τρόπο προσφορών νέων πληροφοριών και τις συνθήκες απόκτησης νέων εμπειριών, το περιεχόμενο των πληροφοριών, την αξιοπιστία και ικανότητα του πληροφοριοδότη (πομπού). Πίεση και αναγκαστικά μέτρα δεν έχουν το αποτέλεσμα που επιδιώκεται και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συμβάλλουν λιγότερο απ’ όσο ο διάλογος και η συζήτηση στην αλλαγή των στάσεων. Αποφασιστικό ρόλο παίζει η προσωπικότητα του ανθρώπου με τις ποικίλες δυνατότητες εκτίμησης των καταστάσεων και του συνδυασμού εμπειριών.

27. Τι είναι κίνητρα; Αναφέρατε 1 παράδειγμα.

Με τον όρο «κίνητρα» αναφερόμαστε σε ασυνείδητες ή και συνειδητές δυνάμεις που ωθούν τον οργανισμό σε κάποια δραστηριότητα, στην οποία υπάρχει κάποιος στόχος ή σκοπός, η προσέγγιση του οποίου μειώνει την ένταση του οργανισμού.

Γνωρίσματα:
α) αποτελούν παράγοντα δράσης,
β) κινητοποιούν προς ορισμένη κατεύθυνση και σκοπό,
γ) είναι αυτόματα,
δ) ασκούν πίεση για ικανοποίηση αναγκών,
ε) έχουν μακρόχρονη διάρκεια.

Είδη:

Βιογενή ή πρωταρχικά κίνητρα. Είναι έμφυτοι μηχανισμοί που υπηρετούν τη διατήρηση της φυσιολογικής ισορροπίας του οργανισμού π.χ. πείνα, δίψα κλπ.

Κοινωνιογενή ή δευτερογενή κίνητρα. Σχετίζονται με διαδικασίες μάθησης ( η ανάγκη αγάπης, προστασίας κλπ).

28. Αναλύστε τη μίμηση των προτύπων ως είδος μάθησης.

Η κοινωνική μάθηση σχετίζεται με την παρατήρηση της συμπεριφοράς των άλλων. Πρόκειται για μίμηση της συμπεριφοράς ατόμων που έχουν για μας κάποιο υψηλό γόητρο ή αξιοθαύμαστο ρόλο ( πρότυπα). Με τη μίμηση ικανοποιούνται ανάγκες πρωταρχικές ή δευτερογενείς. Η μίμηση είναι περιορισμένη υιοθέτηση της συμπεριφοράς κάποιου. Η μίμηση είναι συχνή στην παιδική ηλικία και μειώνεται όσο προχωρεί το άτομο στην ηλικία και στην νοητική και συναισθηματική του καλλιέργεια. Η επιθετική συμπεριφορά αποτελεί συχνά παράδειγμα προς μίμηση αλλά δεν εκδηλώνεται έμπρακτα, όταν κοινωνικά απορρίπτεται.

29. Τι γνωρίζετε για τη συντελεστική μάθηση του Skinner;

Ο εκπρόσωπος της συντελεστικής μάθησης είναι ο Skinner. Ενώ η εξαρτημένη αντανακλαστική μάθηση είναι μια παθητική συνεξάρτηση μεταξύ ερεθίσματος – αντιδράσεως, η συντελεστική μάθηση ενδιαφέρεται για τις συνεξαρτήσεις που γίνονται ανάμεσα στις διάφορες μορφές συμπεριφοράς του οργανισμού και στα γεγονότα που συμβαίνουν στο περιβάλλον. Μερικά από τα γεγονότα αυτά είναι ενισχυτικά και αυξάνουν την πιθανότητα επανεμφάνισης της συμπεριφοράς που προηγήθηκε και τα προκάλεσε. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι πολύπλοκες μορφές συμπεριφοράς που αποτελούν την προσωπικότητα του παιδιού είναι δυνατόν να περιγραφούν ως ένα σύστημα ενισχυτικών γεγονότων. Ενισχυτικά γεγονότα είναι οι αμοιβές (υλικές και ηθικές ) και οι ποινές (τιμωρίες).
Η κοινωνική μάθηση έχει ως εκπρόσωπό της τον Bandura. Αυτή στηρίζεται στη μίμηση των προτύπων και στην κοινωνική επιδοκιμασία. Γι’ αυτό είναι υποχρέωση των παιδαγωγών να δίνουν θετικά πρότυπα στους μαθητές τους.

Το πείραμα του Skinner ( περιστέρια με προγραμματισμένη παροχή σπόρων – ενισχυόταν κάθε σωστό βήμα του περιστεριού – αμοιβή – επανάληψη της συμπεριφοράς που την προκάλεσε), δείχνει ότι ένα ευχάριστο αποτέλεσμα εξασφαλίζεται με πολλές πιθανότητες μόνο τότε όταν καταβληθούν συγκεκριμένες για το σκοπό αυτό προσπάθειες.
Ο Skinner εισηγήθηκε την προγραμματισμένη μάθηση, δηλαδή την κατανομή της ύλης σε μικρές ενότητες και τη μέθοδο της διαρκούς ερώτησης – απάντησης γιατί έτσι εφαρμοζόταν το σύστημα του, δηλαδή η αρχή των ενισχύσεων σε κάθε επιμέρους επιτυχή προσπάθεια – απάντηση. Το σύστημα αυτό βοηθάει το μαθητή, συγκεκριμένα:

1. Προφυλάσσει από την κούραση τον εκνευρισμό και το άγχος και
2. Δίνει την ευκαιρία της ικανοποίησης που προέρχεται από κάθε επιμέρους επιτυχία.

30. Η σημασία του φυσικού περιβάλλοντος και οι επιδράσεις του στην ανάπτυξη του παιδιού προσχολικής ηλικίας.

Τα μικρά παιδιά ανακαλύπτουν τον κόσμο με την κίνηση, την εξερεύνηση και την αλληλεπίδραση. Χρησιμοποιούν, αρχικά, τις αισθήσεις τους και, κάνοντας υποθέσεις, προσπαθούν να γνωρίσουν τον κόσμο. Διακρίνουν ομοιότητες και διαφορές, αντιλαμβάνονται σχέσεις αλληλεξάρτησης, προσπαθούν να ερμηνεύσουν φαινόμενα και αλλαγές που συμβαίνουν γύρω τους.
Μοιράζονται τις γνώσεις τους με τους άλλους, ανταλλάσσουν ιδέες και τροποποιούν τις απόψεις τους. Η προσωπική παρατήρηση και η περιέργεια για την προέλευση, την κατασκευή, τη μορφή, τη λειτουργία και τη χρήση των πραγμάτων, αποτελούν κινητήριες δυνάμεις για μάθηση.
Τα παιδιά ενδιαφέρονται να γνωρίσουν τον εαυτό τους, τα ζώα και τα φυτά. Παρατηρούν τους ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς και παρακολουθούν την ανάπτυξή τους. Παίζουν με το νερό, το χώμα κ.λ.π. και
μαθαίνουν τα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος. Ρωτούν για τον καιρό, για τα καιρικά φαινόμενα και την επίδρασή τους στο περιβάλλον.
Ενδιαφέρονται για τον τεχνικό κόσμο. Θέτουν ερωτήσεις για τ’ αντικείμενα και τις ιδιότητές τους. Με την παρατήρηση, αναζητούν πληροφορίες από διάφορες πηγές. Σχεδιάζουν και πραγματοποιούν έρευνες και απλά πειράματα. Ενδιαφέρονται να χρησιμοποιούν εργαλεία, να μετρούν, να κόβουν, να συνδέουν, να διαλύουν και να χρησιμοποιούν όργανα, όπως π.χ. μαγνήτες, μικροσκόπια, θερμόμετρα κ.α.
Στον παιδικό σταθμό τα παιδιά μαθαίνουν για το φυσικό περιβάλλον μέσα από την παρατήρηση και τη διερεύνηση. Δίνονται ευκαιρίες για να διευρύνουν τις γνώσεις τους για τον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς και για τους ζωικούς και τους φυτικούς οργανισμούς στο άμεσο φυσικό περιβάλλον τους και αρχίζουν να κατανοούν τη σημασία της παρατήρησης και των πειραμάτων.
Ανακαλύπτουν βασικά χαρακτηριστικά γύρω από τη δομή και τις ιδιότητες των υλικών, αναγνωρίζουν ορισμένες πηγές ενέργειες, αντιλαμβάνονται την κίνηση και τις αρχές που τη διέπουν, καθώς επίσης και τις χαρακτηριστικές ιδιότητες των μαγνητών.
Διερευνούν το χώρο και προσανατολίζονται με σταθερά σημεία αναφοράς, απεικονίζουν με απλά μέσα το χώρο και καταγράφουν μετακινήσεις και διαδρομές. Τέλος, περιγράφουν μεταβολές του καιρού κι άλλα καιρικά φαινόμενα.
Το νήπιο, με την εισαγωγή του στο σύνθετο περιβάλλον του παιδικού σταθμού, αποκτά νέα κοινωνικά βιώματα και πολυδιάστατες γνώσεις που διαμορφώνουν την κοινωνικοποίησή του κι αποτελούν σημαντική κατάκτηση στην εξέλιξη της μαθησιακής διαδικασίας.
Το παιδί, ως μέλος μιας οικογένειας, βιώνει τις απαιτήσεις, τους συμβιβασμούς και τις συγκρούσεις που συνεπάγεται η οργανωμένη κοινωνικά ζωή.
Ο παιδαγωγός πρέπει να έχει συνείδηση της πολυπλοκότητας μέσα στην οποία ζει κι αναπτύσσεται το παιδί και ν’ αξιοποιεί τις εμπειρίες και τις πολιτισμικές καταβολές του, καθώς, στην προσχολική ηλικία, η κοινωνική συμπεριφορά των παιδιών διαμορφώνεται, κυρίως, μέσα από τα βιώματά τους.
Τα παιδιά, στον παιδικό σταθμό, θα πρέπει ν’ αναπτύξουν την αυτοεκτίμησή τους, τις βασικές ικανότητες συνεργασίας και ταυτόχρονα να συνειδητοποιήσουν την μοναδικότητά τους, να εντοπίσουν τις ομοιότητες και τις διαφορές τους με τους άλλους και να τις σέβονται. Θα πρέπει να γίνουν ακόμα ικανά να περιγράφουν το άμεσο περιβάλλον τους και να γνωρίζουν τις βασικές διαφορές σε διαφορετικά περιβάλλοντα, μέσα από παρατηρήσεις και συγκρίσεις. Η ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων μέσα στον παιδικό σταθμό συνδέεται με τις γλωσσικές δραστηριότητες και τη συμμετοχή των παιδιών σε ποικίλες δραστηριότητες άλλων προγραμμάτων.
Η φυσική κίνηση και το παιχνίδι, βοηθούν τα παιδιά να διευρύνουν τις αντιλήψεις τους για το χώρο. Επίσης, εξερευνούν κι αναγνωρίζουν το άμεσο περιβάλλον τους και διαπιστώνουν μεταβολές με τη δική τους παρέμβαση. Ακόμα, κατανοούν τη σημασία που έχουν οι κώδικες επικοινωνίας στην καθημερινή ζωή. Διαβάζουν απλά σχεδιαγράμματα και κώδικες επικοινωνίας π.χ. χάρτες, φωτεινούς σηματοδότες, πινακίδες δρόμων κ.λ.π.
Παρόλο που δεν έχουν κατακτήσει ακόμα την έννοια του χρόνου και της χρονικής ακολουθίας, κατανοούν πολλές χρονικές έννοιες όπως «τώρα-μετά», «πριν-αργότερα». Αγαπούν τα παραμύθια, τους μύθους, τις βιογραφίες και πλάθουν δικές τους ιστορίες. Ενδιαφέρονται να μαθαίνουν για ιστορικά γεγονότα και σημαντικούς ανθρώπους. Αρέσκονται να παρατηρούν ημερολόγια, άλμπουμ με φωτογραφίες, απολαμβάνουν επισκέψεις σε μουσεία, εργαστήρια, αρχαιολογικούς χώρους, θεατρικές παραστάσεις κ.λ.π.
Στον παιδικό σταθμό, πρέπει να δίνονται συχνές ευκαιρίες στα παιδιά, προκειμένου να εξερευνούν το περιβάλλον τους και να μαθαίνουν περισσότερα τόσο για τον εαυτό τους, όσο και για τις σχέσεις τους με τον υπόλοιπο κόσμο.
Με τον όρο περιβάλλον εννοούμε τόσο το υλικό όσο και το ανθρώπινο.
Και τα δύο παίζουν σημαντικό ρόλο: 1) στην ψυχοσωματική ανάπτυξη του βρέφους, καθώς μέσα σ’ αυτό το παιδί δομεί την προσωπικότητά του, 2) αποκτά γνώσεις και δεξιότητες και 3) αποκτά τις πρώτες του εμπειρίες, οι οποίες σηματοδοτούν και επηρεάζουν την υπόλοιπη ζωή του.
Το υλικό περιβάλλον κατέχει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού. Πρέπει, λοιπόν, να δίνουμε μεγάλη έμφαση τόσο στο χώρο και τ’ αντικείμενα όσο και στα υλικά (περιβάλλον ελκυστικό και καλοσχεδιασμένο, καλοφτιαγμένα παιδαγωγικά υλικά κ.α.)
Το ανθρώπινο περιβάλλον συνθέτουν η θέση του παιδιού στην οικογένεια, η σχέση του με τους γονείς, τ’ αδέλφια του, τα παιχνίδια του, τους φίλους του στον παιδικό σταθμό, τον παιδαγωγό κ.λ.π. Ο παιδαγωγός, καθώς αποτελεί μέρος του έμψυχου περιβάλλοντος του παιδιού, κατέχει τον σημαντικότερο ρόλο.
Κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας, τίθενται τα θεμέλια και σχηματίζονται οι τρόποι συμπεριφοράς του παιδιού. Είναι τα χρόνια εκείνα, τα οποία θα συντελέσουν στον καθορισμό των αρετών του παιδιού και τη μορφοποίηση των αισθημάτων του που θα το βοηθήσουν ν’ αγωνιστεί στη ζωή και να βοηθήσει τον κόσμο με την παρουσία του.
Ένα παιδί που μεγαλώνει κι αναπτύσσεται σ’ ένα περιβάλλον πλούσιο σ’ ερεθίσματα, το οποίο προωθεί την αυτοπεποίθηση, ενθαρρύνει την κοινωνικότητα, τη φιλία και τη συνεργασία με τους άλλους, εξασφαλίζει ίσες ευκαιρίες για όλους κι αναγνωρίζει την αξιοπρέπεια και την αυτονομία του, αποτελεί εγγύηση για τη σωστή σωματική και ψυχική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς καλύπτει όλους τους τομείς της ανάπτυξής του.
Ο παιδαγωγός, λοιπόν, έχει υποχρέωση να ελέγξει εκείνο το περιβάλλον που θα βοηθήσει το παιδί ν’ αναπτυχθεί, ένα περιβάλλον ευνοϊκό που ικανοποιεί τις ανάγκες του παιδιού.

31. Ποια τα χαρακτηριστικά της προσαρμογής των βρεφών και νηπίων;

Σύμφωνα με τη θεωρία του Piaget, προσαρμογή ονομάζεται η διεργασία της αφομοίωσης και της συμμόρφωσης, έννοιες βασικές για την αναπτυξιακή αλλαγή των βρεφών. Κατά την αφομοίωση, διάφορες εμπειρίες μεταμορφώνονται νοητικά, προκειμένου να ταιριάξουν με τις υπάρχουσες νοητικές δομές (σχήματα κατά Piaget). Για παράδειγμα, το πιπίλισμα είναι ένα πρωτόγονο σχήμα.
Κάποια στιγμή, τα βρέφη θ’ ανακαλύψουν, αντί για τη θηλή, μία πιπίλα που αγγίζει το μάγουλό τους και θ’ αρχίσουν να την πιπιλούν. Δεδομένου ότι η πιπίλα μοιάζει με θηλή, τα βρέφη μπορούν να προσαρμόσουν το στόμα τους γύρω από την πιπίλα, ώστε να την πιπιλούν όπως τη θηλή. Άρα, αφομοιώνουν την πιπίλα, που είναι ένα νέο αντικείμενο, στο ήδη υπάρχον σχήμα του πιπιλίσματος.
Τα βρέφη όμως δεν μπορούν ν’ αφομοιώσουν όλα τ’ αντικείμενα που συναντούν σ’ ένα υπάρχον σχήμα, όπως στο προηγούμενο παράδειγμα με την πιπίλα. Δηλαδή, όταν τα βρέφη συναντήσουν μία κουβέρτα, μπορεί ν’αρχίσουν να την πιπιλούν. Επειδή, όμως, οι ιδιότητες της κουβέρτας (μάλλινη, με στρίφωμα κ.α.) δεν είναι ίδιες μ’ αυτές της θηλής, δεν μπορούν ν’ αφομοιώσουν την κουβέρτα ως αντικείμενο για πιπίλισμα. Επομένως, θα κάνουν συμμόρφωση, δηλαδή θα τροποποιήσουν τον τρόπο που πιπιλούν και θα διαλέξουν, ίσως, κάποια άκρη της κουβέρτας. Στην περίπτωση όμως που το βρέφος προσπαθήσει να πιπιλίσει ένα φορτηγάκι, η συμμόρφωση δεν θα πραγματοποιηθεί, επειδή το παιχνίδι αυτό δεν πιπιλιέται εύκολα. Στην περίπτωση αυτή, το σχήμα του πιπιλίσματος δεν τροποποιείται.
Μέσα, λοιπόν, από την αφομοίωση και τη συμμόρφωση, τα βρέφη προσαρμόζονται σε νέες εμπειρίες. Τα νήπια, όμως, προσαρμόζονται σε νέες εμπειρίες, όπως σ’ ένα παιδικό σταθμό, με διαφορετικό τρόπο. Στα περισσότερα νήπια το λεγόμενο μεταβατικό αντικείμενο λειτουργεί ευεργετικά για την ομαλή ένταξή τους σε καινούργιες συνθήκες.
Μεταβατικό αντικείμενο θεωρείται το αντικείμενο εκείνο (μαξιλάρι, κούκλα, παιχνίδι, οποιοδήποτε κουρελάκι κ.α.) που είναι εξαιρετικά αγαπητό στο παιδί και, μέσω του οποίου, το νήπιο μεταβαίνει συναισθηματικά και με ομαλό τρόπο από το σπίτι του στον εξωτερικό κόσμο, από την εξάρτηση στην ανεξαρτησία, γίνεται, στην ουσία, ο συνδετικός κρίκος μεταξύ αυτών των δύο.
Το μεταβατικό αντικείμενο λειτουργεί αγχολυτικά στο παιδί σε διάρκεια προσαρμογής του σε οποιαδήποτε νέα κατάσταση, επειδή το καθησυχάζει και του δίνει την αίσθηση ότι όλα θα πάνε καλά.
Τέλος, οι γονείς διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προσαρμογή των παιδιών τους. Οι γονείς πρέπει να είναι ειλικρινείς με τα παιδιά και να τα ενημερώνουν για τις όποιες καινούργιες εμπειρίες τους. Πιο συγκεκριμένα, η ομαλή προσαρμογή των παιδιών στον παιδικό σταθμό γίνεται με την στήριξη των γονιών, αφιερώνοντας κάποιο χρόνο στην αρχή.

32. Να αναφέρετε τα στάδια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης κατά τον Freud.

Η ψυχαναλυτική θεωρία έχει ασκήσει τεράστια επίδραση στην ερμηνεία της ψυχολογίας του αναπτυσσόμενου ανθρώπου καθώς και στην πρακτική της ανατροφής και της διαπαιδαγώγησης των παιδιών. Ιδρυτής της ψυχαναλυτικής θεωρίας είναι ο Βιενέζος νευροψυχίατρος Freud.
O Freud προκειμένου να διαγνώσει τα αίτια της νευρωτικής συμπεριφοράς και να βρει τρόπους να τα θεραπεύσει, διαπίστωσε ότι πολλές μορφές της παθολογικής συμπεριφοράς στους ενήλικες έχουν τις ρίζες τους, στις πρώτες εμπειρίες από την παιδική ηλικία. Επίσης διαπίστωσε ότι υπάρχουν και ασυνείδητα κίνητρα συμπεριφοράς, δηλαδή το άτομο δεν έχει επίγνωση κάθε φορά γιατί συμπεριφέρεται, όπως συμπεριφέρεται.

Η ψυχαναλυτική θεωρία εισάγει μια ενδοψυχική οργάνωση που αποτελείται από τρία μέρη:
α) το εκείνο (id), το οποίο περιλαμβάνει τα βιολογικά ένστικτα και λειτουργεί με βάση την αρχή της ευχαρίστησης.
β) το εγώ (ego), που περιλαμβάνει τις ψυχικές λειτουργίες με τις οποίες τοάτομο αντιλαμβάνεται, συλλογίζεται και ενεργεί. Το εγώ λειτουργεί με βάση την αρχή της πραγματικότητας.
γ) το υπερεγώ (super ego), το οποίο περιλαμβάνει το σύνολο των κανόνων που επιβάλλει η κοινωνία στα μέλη της.
Το εγώ για να εξασφαλίσει την ισορροπία μεταξύ των τριών αυτών μερών του ψυχισμού, χρησιμοποιεί διάφορους μηχανισμούς όπως είναι η προσκόλληση, η άρνηση, η ταυτότητα κ.α.
Ο Freud υποστηρίζει ότι η πορεία της ανάπτυξης είναι μια σειρά από προκαθορισμένα στάδια.
Τα στάδια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης κατά τον Freud είναι πέντε:
α) το στοματικό στάδιο (1ο έτος ηλικίας). Στο στάδιο αυτό η κύρια πηγή ευχαρίστησης είναι ο θηλασμός και η απομύζηση.
β) το πρωκτικό στάδιο (2ο + 3ο έτος). Το παιδί πρέπει τώρα να αποκτήσει τον έλεγχο των σφιγκτήρων. Κύριο χαρακτηριστικό του σταδίου αυτού είναι η τάξη, η ακρίβεια κ.λ.π.
γ) το φαλλικό στάδιο (4ο έως 7ο έτος). Το παιδί αποκτά επίγνωση των διαφορών στα γεννητικά όργανα και συνειδητοποιεί την αγάπη του προς τους γονείς. Η αγάπη προς τους γονείς παύει να κατευθύνεται και προς τους δύο και αναπτύσσεται στοργή και προσκόλληση στο γονέα του αντίθετου φύλου. Το αγόρι προσκολλάται προς τη μητέρα και θεωρεί αντίζηλο τον πατέρα (οιδιπόδειο σύμπλεγμα). Το κορίτσι προσκολλάται προς τον πατέρα και θεωρεί αντίζηλο τη μητέρα (σύμπλεγμα της Ηλέκτρας). Κατά το 7ο έτος έρχεται η λύση των συμπλεγμάτων και γίνεται η ταύτιση με το γονιό του ίδιου φύλου.
δ) στάδιο λανθάνουσας σεξουαλικότητας (7ο έως 11ο έτος ). Το άτομο στρέφεται προς τα πρόσωπα και τα πράγματα του ευρύτερου περιβάλλοντος και αποκτά ποικίλες γνώσεις και δεξιότητες και ενισχύει το υπερεγώ του. Το στάδιο αυτό είναι μια περίοδος εσωτερικής γαλήνης πριν την «καταιγίδα» της εφηβείας.
ε) το στάδιο της γενετήσιας σεξουαλικότητας (11ο έως 15ο έτος). Το άτομο στρέφεται προς το αντίθετο φύλο για να εκφράσει την αγάπη του και αναπαράγει τους απογόνους.

33. Αναλύστε της αναπτυξιακές κρίσεις του Εγώ κατά τον Erikson.

Στο σύγγραμμα του «παιδική ηλικία και κοινωνία» ο Erikson περιγράφει οκτώ βασικές περιόδους ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης του Εγώ που καλύπτουν όλη την πορεία της ζωής από τη γέννηση ως την έσχατη γεροντική ηλικία. Σε κάθε στάδιο (περίοδο) συνυπάρχουν δύο αντίθετα στοιχεία: ένα θετικό και ένα αρνητικό.

Τα οκτώ αυτά στάδια είναι τα εξής:
α) εμπιστοσύνη-δυσπιστία (0-2 χρονών-βρεφική ηλικία).
Κατά το στάδιο αυτό το άτομο βρίσκεται σε πλήρη εξάρτηση από τα πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντος. Αν το βρέφος αισθάνεται ότι η ικανοποιούνται οι ανάγκες του και ότι οι γονείς του το φροντίζουν αναπτύσσει το συναίσθημα της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας. Εάν όμως οι ανάγκες δεν ικανοποιούνται αναπτύσσεται η δυσπιστία, η ανασφάλεια και η καχυποψία.
β) αυτονομία-αμφιβολία (2ο-3ο έτος).
Αν το παιδί αισθάνεται ότι οι γονείς του και τα πρόσωπα του περιβάλλοντός του, του αναγνωρίζουν να ενεργεί με το δικό του τρόπο και ρυθμό, αναπτύσσει το συναίσθημα ότι έχει αποκτήσει αυτονομία. Αν το παιδί αισθάνεται υπερπροστατευτικούς τους γονείς αναπτύσσει το συναίσθημα της ντροπής και της αμφιβολίας.
γ) πρωτοβουλία-ενοχή (3ο-6ο έτος).
Η πρωτοβουλία αναπτύσσεται όταν οι πράξεις του παιδιού δεν αποτελούν αντιδράσεις σε παρορμητικά ερεθίσματα. Για αυτό οι γονείς πρέπει να ενισχύουν την αυτόβουλη από το παιδί εξερεύνηση του περιβάλλοντος. Αντίθετα αν το παιδί καταλάβει ότι από τις πρωτοβουλίες αυτές ενοχλούνται οι γονείς, γιατί τις θεωρούν γελοίες ή απρεπείς, τότε αναπτύσσεται το συναίσθημα της ενοχής.
δ) φιλοπονία-κατωτερότητα (6ο-11ο έτος).
Όπου το παιδί πρέπει να αποκτήσει σχολικές γνώσεις και επιδεξιότητες. Αν ενθαρρύνει η οικογένεια και το σχολείο τα ενδιαφέρον και τον ενθουσιασμό του παιδιού για μάθηση, τότε αναπτύσσεται το συναίσθημα της φιλοπονίας και της εργατικότητας. Αν το περιβάλλον όμως θεωρεί τις προσπάθειες του παιδιού ως
αταξία ακαταστασία, δημιουργείται το συναίσθημα της κατωτερότητας.
ε) ταυτότητα-σύγχυση ρόλων (12ο-20ο έτος).
Αν το άτομο (έφηβος) κατορθώσει με όλες τις προηγούμενες εμπειρίες να δώσει μια σαφή απάντηση στο ποιος είμαι, που πάω, που κατευθύνομαι, τότε αποκτά την ταυτότητα του. Αν όμως λόγω κακών συγκυριών δεν κατορθώσει να διαμορφώσει μια σαφή εικόνα του εγώ, καταλαμβάνεται από σύγχυση ρόλων και κρίση ταυτότητας.
στ)οικειότητα-απομόνωση (νεανική ηλικία).
Το άτομο πρέπει να επιδιώκει σε μια παραγωγική εργασία και να δημιουργήσει δική του οικογένεια και τους δικούς του απογόνους. Αν το άτομο κατορθώσει να μπορεί να δίνει και να παίρνει αγάπη από τους άλλους, αναπτύσσει το συναίσθημα της οικειότητας. Αν όμως δεν μπορεί να δείξει ενδιαφέρον και αφοσίωση προς τους άλλους, αναπτύσσει το συναίσθημα της απομόνωσης και δεν μπορεί να μοιράσει χαρές και λύπες στη ζωή του.
ζ) πανανθρώπινο ενδιαφέρον – αυτοαπορρόφηση (μέση ώριμη ηλικία, 40-60 ετών)
Το άτομο πρέπει να δείξει ενδιαφέρον πέρα από τα πρόσωπα του οικογενειακού του περιβάλλοντος και να ενδιαφερθεί για ένα καλύτερο μέλλον. Όσοι δεν καταφέρουν να αναπτύξουν ένα τέτοιο συναίσθημα, ασχολούνται αποκλειστικά με τον εαυτό τους και τις προσωπικές τους ανάγκες.
η) ικανοποίηση-απόγνωση (γεροντική ηλικία, από 60 ετών και μετά).
Όταν το άτομο στην πορεία της ζωής του διαπιστώνει ότι τα πήγε καλά και σημείωσε επιτυχίες νιώθει το συναίσθημα της προσωπικής αξίας και της καταξίωσης. Αντίθετα αν διαπιστώσει ότι η ζωή του ήταν μια σειρά από αποτυχίες και σφάλματα, θα δημιουργήσει μέσα του το συναίσθημα της πίκρας και της απόγνωσης.

34. Να αναφέρετε τα στάδια ανάπτυξης κατά τον Erikson. Αναλύστε την τάση για αυτονομία και πρωτοβουλία κατά τον Erikson.

Στο σύγγραμμα του «παιδική ηλικία και κοινωνία» ο Erikson περιγράφει οκτώ βασικές περιόδους ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης του εγώ που καλύπτουν όλη την πορεία της ζωής από τη γέννηση ως την έσχατη γεροντική ηλικία. Σε κάθε στάδιο (περίοδο) συνυπάρχουν δύο αντίθετα στοιχεία: ένα θετικό και ένα αρνητικό. Τα οκτώ αυτά στάδια είναι τα εξής:
α) εμπιστοσύνη-δυσπιστία (βρεφική ηλικία). Ικανοποίηση των αναγκών του βρέφους (εμπιστοσύνη), αν νιώθει ότι το παραμελούν αποκτά δυσπιστία για το περιβάλλον του (γονείς).
β) αυτονομία-αμφιβολία (2ο-3ο έτος). Ελευθερία να ενεργεί με το δικό του τρόπο (αυτονομία) – υπερπροστατευτική διάθεση (αμφιβολία).
γ) πρωτοβουλία-ενοχή (3ο-6ο έτος). Ενθάρρυνση να ενεργεί αυτόβουλααποθάρρυνση, χλευασμός.
δ) φιλοπονία-κατωτερότητα (6ο-11ο έτος). Ενθάρρυνση ενδιαφέροντος και ενθουσιασμού του παιδιού – ό,τι κάνει είναι «αταξία».
ε) ταυτότητα-σύγχυση ρόλων (12ο-20ο έτος). Γνώση του ποιος είναι και πού πάει – δεν κατόρθωσε σε προηγούμενα στάδια να αποκτήσει σαφή εικόνα του Εγώ.
στ) οικειότητα-απομόνωση (νεανική ηλικία). Στοργή και αγάπη για τους άλλους –δε νοιάζεται για τους άλλους, δεν επικοινωνεί.
ζ) πανανθρώπινο ενδιαφέρον-αυτοαπορρόφηση (μέση-ώριμη ηλικία). Ενδιαφέρον για τον κοινωνικό περίγυρο-αποκλειστική ενασχόληση με τον εαυτό του.
η) καταξίωση-απόγνωση (γεροντική ηλικία). Ικανοποίηση για την πορεία της ζωής του-πικρία, συναίσθημα αναξιότητας.

Σελίδα 7 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

35. Ποιοι είναι οι στόχοι και ποια η δομή του «Ανοιχτού Νηπιαγωγείου»;

Το ανοιχτό νηπιαγωγείο εφαρμόζει το ΔΕΠΠΣ, του Υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης  και  Θρησκευμάτων για το Νηπιαγωγείο, με σκοπό να υπηρετήσει με σοβαρότητα και συνέπεια την παιδαγωγική του αποστολή,

Στο ανοικτό νηπιαγωγείο επιδιώκουμε την ενεργοποίηση του παιδιού στη διαδικασία της μάθησης κεντρίζοντας και διευρύνοντας τα ενδιαφέροντα του. Διοχετεύουμε την ενέργεια, τον ενθουσιασμό, την έκφραση και τη δημιουργικότητα στο παιχνίδι, το τραγούδι, το χορό, το θέατρο, τις ζωγραφιές, την άθληση και σταδιακά στη μάθηση. Βάζουμε τα θεμέλια και καθορίζουμε τους στόχους για ένα σχολείο ζεστό και ανθρώπινο, ποιοτικό και πολύπλευρο, ένα σχολείο ανοιχτό στις προκλήσεις και στην καινοτομία.

Η Προσχολική Εκπαίδευση είναι η πυξίδα για τη χάραξη της εκπαιδευτικής πορείας των μαθητών. Μεριμνώντας για την επιτυχία της και προκειμένου το ΔΕΠΠΣ να είναι αναπτυξιακά κατάλληλο και αποτελεσματικό για όλα τα παιδιά, θέτουμε στόχους:

• Τη διαμόρφωση και τη σωστή οργάνωση του χώρου βάσει της παιδοκεντρικής κατεύθυνσης. Το σχολείο μας αναδεικνύει το παιχνίδι ως τον πυρήνα του όλου προγράμματος.      
• Την εξατομικευμένη προσέγγιση και την υποστήριξη του μαθητή με γνώμονα το χαρακτήρα, τις κλίσεις, τις ικανότητες, τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες, τις ενδεχόμενες δυσκολίες του και, κυρίως, το σεβασμό της προσωπικότητάς του.
• Τη συναισθηματική ωρίμανση του παιδιού, την εξοικείωσή του με το νέο κοινωνικό χώρο και την αποδοχή κανόνων ατομικής και ομαδικής συμπεριφοράς.
• Το πνεύμα συλλογικότητας και αλληλεγγύης που καλλιεργούν οι μαθητές μέσα από τα πολιτιστικά δρώμενα, τις εκπαιδευτικές επισκέψεις, τα δημιουργικά εργαστήρια, τις ομαδικές δραστηριότητες, τη βιωματική εκπαίδευση και τα σχέδια εργασίας.
• Την ευαισθητοποίηση των μαθητών στα σύγχρονα οικολογικά θέματα.
• Την δημιουργία ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος       που προκαλεί το ενδιαφέρον για τη μάθηση και δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους, να εξασκούν τις δεξιότητές τους και να συνεχίζουν να μαθαίνουν διαρκώς, προάγοντας την αναζήτηση, την αιτιολόγηση, την κριτική σκέψη, τη λήψη αποφάσεων και τη λύση προβλημάτων.
• Την ανάπτυξη των νοητικών δεξιοτήτων του παιδιού. Προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε στα μικρά παιδιά εκείνες τις ικανότητες που θα τους επιτρέψουν να ταξινομήσουν και να εμπλουτίσουν τις εμπειρίες και τα ερεθίσματα, τα οποία αντλούν από το φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον.
• Την αισθητική παιδεία. Ο χορός, η ρυθμική, η μουσική, τα εικαστικά, το θεατρικό παιχνίδι και το θέατρο, προσφέρουν στα παιδιά κίνητρα για αισθητικές αναζητήσεις και τα προκαλούν να ανακαλύψουν νέους τρόπους επικοινωνίας κι έκφρασης.
• Τη σωματική διάπλαση. Η άσκηση νου και σώματος μέσα από ασκήσεις ψυχοκινητικής, βοηθούν το παιδί να γνωρίσει το σώμα του και τις δυνατότητές του, να ελέγχει και να συντονίζει τις κινήσεις του, να εναρμονίζεται με το ρυθμό και τη μουσική.
• Τη κοινωνική αγωγή. Η κοινωνική αγωγή του παιδιού προϋποθέτει την ενεργητική συμμετοχή του σε ομαδικές δραστηριότητες. Ιδιαίτερο βάρος δίνουμε στην αλληλεπίδραση των παιδιών με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον τους.
• Την ενθάρρυνση της συνεργασίας Σχολείου και Οικογένειας έτσι ώστε να οικοδομηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στην Οικογένεια και το Σχολείο. Σε όλες μας τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες αλλά και στην καθημερινή μας πρακτική, στοχεύουμε σε όσο το δυνατό μεγαλύτερη συμμετοχή των γονιών, γιατί πιστεύουμε ότι ευτυχισμένα και καλοδουλεμένα παιδιά, επιτυγχάνουμε με την καλύτερη δυνατή συνεργασία Σχολείου και Οικογένειας.
• Τη ποιοτική και ουσιαστική σχέση μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών. Εκπαιδευτικοί με πολυετή πείρα, αγάπη και αφοσίωση στο παιδί, επιδίδονται στην ολόπλευρη ανάπτυξη και πρόοδό του, μέσα από την γνώση και την αξιοποίηση των ευκαιριών για μάθηση. Οι εκπαιδευτικοί του Σύγχρονου Νηπιαγωγείου ενθαρρύνουν τη δράση των μαθητών, τους καθοδηγούν, τους φωτίζουν νέους ορίζοντες και τους οπλίζουν με άριστα εφόδια για το μέλλον τους.

36. Ποιο είναι το παιδαγωγικό υλικό του Φρέμπελ (Froebel) και πώς συμβάλλει στην αγωγή του παιδιού;

Ο Φρέμπελ μελέτησε πάρα πολύ τη φύση των παιδιών και τους έδωσε αντικείμενα  για εφευρετικό παιχνίδι που τα ονόμασε «δώρα» (Froebel gifts). Ήταν μπαλίτσες ή τουβλάκια μέσα σε κουτιά. Μέχρι τότε συνήθως τα παιδιά έπαιζαν με περίπλοκα διακοσμημένα παιχνίδια. Ο Φρέμπελ σχεδίασε ένα μεγάλο κουτί με 500 ξύλινα αντικείμενα για παιδιά. Το συμβολικό παιχνίδι των παιδιών με αυτά τα αντικείμενα έδωσε μία διαφορετική εμπειρία στο παιχνίδι, πιο ανοιχτή, πιο ελεύθερη. Τα παιδιά χρησιμοποιώντας τη δημιουργικότητά τους μπορούσαν να χειρίζονται υλικά, όπως πηλό, άμμο, χάντρες, σχοινιά.  Επίσης, μελετούσαν και καλλιεργούσαν φυτά σε έναν κήπο με αποτέλεσμα να τονώνεται το ενδιαφέρον τους για τη φύση. Η δράση και η παρατήρηση ήταν οι καλύτεροι τρόποι εκπαίδευσης.

37. Ποιος είναι ο ρόλος του/της παιδαγωγού στο σύστημα της Montessori;

Το ειδικό βάρος που φέρει ο ρόλος του παιδαγωγού είναι ένα ζήτημα που θα πρέπει να έχει κατανοήσει ο ίδιος ο παιδαγωγός, μετά την επαρκή εκπαίδευσή του, ώστε να μπορέσει να εφαρμόσει όσο το δυνατόν καλύτερα τις γνώσεις του, για να παράγει ποιοτικό έργο. Ειδικότερα, ένας παιδαγωγός προσχολικής αγωγής πρέπει να γνωρίζει καλά τις ανάγκες όλων των παιδιών της τάξης και του καθενός χωριστά, έτσι ώστε να μπορέσει να δημιουργήσει το πλαίσιο, τις κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις αγωγής και μάθησης για την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών. Επομένως, γίνεται σαφές, ότι ο παιδαγωγός θα πρέπει να κατέχει άριστα τα στάδια εξέλιξης της ανάπτυξης του παιδιού, τις αρχές της Παιδαγωγικής και της Ψυχολογίας και η θεωρητική και πρακτική του κατάρτιση να βρίσκεται σε επαγγελματικό επίπεδο.

Οι ανάγκες των παιδιών γίνονται ευκολότερα κατανοητές, όταν υπάρχει μια ουσιαστική σχέση κατανόησης ανάμεσα στον παιδαγωγό και στο παιδί. Είναι πολύ σημαντικό ο παιδαγωγός να μη δημιουργεί με το παιδί μια τυπική και ψυχρή σχέση διότι εμποδίζει να εκπληρώσει σωστά το έργο του και ως εκ τούτου η ποιότητα του έργου του να χωλαίνει. Συνεπώς, ο παιδαγωγός θα πρέπει να εξασφαλίζει άμεση προσωπική επαφή και συναισθηματική επικοινωνία με το παιδί. Το παιδί προσχολικής ηλικίας έχει ανάγκη από συναισθηματική ασφάλεια, κοινωνική συμπεριφορά και δράση και απαιτούν από τον παιδαγωγό αγάπη, εμπιστοσύνη, θαλπωρή, αναγνώριση και επιβεβαίωση για να ικανοποιηθούν. Ο παιδαγωγός αποτελεί για το παιδί της προσχολικής ηλικίας το πρόσωπο αναφοράς και ταύτισης. Είναι το πρόσωπο εκτός του οικογενειακού περιβάλλοντος, που αποτελεί ένα πρότυπο μίμησης και γι’ αυτό θα πρέπει να διακρίνεται για τη συνέπεια των λόγων του και των πράξεών του.

Ο ρόλος του παιδαγωγού προσχολικής ηλικίας είναι πολύπλευρος και πολύπλοκος, διότι αυξάνονται συνεχώς οι απαιτήσεις από διάφορους παράγοντες που συνδέονται άρρηκτα με αυτόν, όπως η Παιδαγωγική Επιστήμη, η πολιτεία, η κοινωνία, η οικογένεια και η σχολική κοινότητα.  Ο ρόλος αυτός είναι πολυσύνθετος και βέβαια, προδιαγράφεται από ένα σύμπλεγμα ποικίλων προσδοκιών, νόμων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Το δύσκολο έργο του παιδαγωγού προσχολικής ηλικίας απαιτεί ειδικό παιδαγωγικό, κοινωνικό και διδακτικό ρόλο, στον οποίο επιδρούν διάφοροι παράγοντες, οι οποίοι μάλιστα επηρεάζουν τη συμπεριφορά του. Πέρα από τον εκπαιδευτικό, διδακτικό και καθοδηγητικό ρόλο που έχει ένας παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας, έχει ακόμη έναν βαρυσήμαντο ρόλο, αυτό του λειτουργού, καθώς η προσφορά του δεν περιορίζεται στα στενά όρια του σχολικού ωραρίου και στην εφαρμογή του αναλυτικού προγράμματος.

Το Μοντεσσοριανό σύστημα εκπαίδευσης προέρχεται από την Μαρία Μοντεσσόρι, η οποία γεννήθηκε το 1870 στην Ιταλία, σπούδασε Ιατρική και στην συνέχεια Παιδαγωγικά, Φιλοσοφία και Ψυχολογία, στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Στην ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημίου ασχολήθηκε με παιδιά με νοητική υστέρηση και διαπίστωσε ότι η Παιδαγωγική πρέπει να συνεργαστεί με την Ιατρική για την θεραπεία αυτών των παιδιών. «Ακόμα και αυτά τα άτυχα παιδιά, όταν ενθαρρύνονται κατάλληλα, αποκτούν ένα αυθόρμητο ενδιαφέρον στη μάθηση και μία αυθόρμητη αυτοπειθαρχία», είχε πει χαρακτηριστικά. Την μέθοδό της στην συνέχεια εφάρμοσε και στα ομαλώς αναπτυσσόμενα παιδιά, τα οποία παρατήρησε ότι «έμεναν πίσω» σε σχέση με τις δυνατότητές τους εξαιτίας των εκπαιδευτικών αρχών που ακολουθούνταν μέχρι τότε στην Ιταλία. Σαν υφηγήτρια του Πανεπιστημίου του Ρώμης ίδρυσε και οργάνωσε κέντρα προσχολικής αγωγής, «σπίτια του παιδιού». Εκεί τα παιδιά λάμβαναν «την αγωγή των αισθήσεων, την αγωγή των μυών, την αγωγή της ευφυΐας, την αγωγή των κοινωνικών συναισθημάτων και την ηθική της βούλησης», όπως η ίδια γράφει.

Η φιλοσοφική και ψυχολογική βάση της μεθόδου της, η οποία είναι το άτομο, σαν πυρήνας της κοινωνίας, και η ελευθερία του, επεκτάθηκε με την πάροδο των ετών πέρα από τα όρια του εκπαιδευτικού συστήματος και έφερε αλλαγές τόσο στο πλαίσιο της οικογένειας όσο και στο πλαίσιο της κοινωνίας. Τη βάση του Μοντεσσοριανού συστήματος είναι η βαθιά εμπιστοσύνη στο παιδί και ο απεριόριστος σεβασμός στις ικανότητές του να αναπτυχθεί από μόνο του. Μότο δε της μεθόδου αποτελεί το «βοήθησέ με να το κάνω μόνος μου» και γι’αυτό η αγωγή του παιδιού πρέπει να είναι τέτοια ώστε να σέβεται την ανάγκη του για προσωπική ελευθερία, τον ατομικό του ρυθμό και τα ενδιαφέροντά του. Όσο για το ζήτημα της πειθαρχίας, αυτή, σύμφωνα με την Μοντεσσόρι, βρίσκεται εν δυνάμει στο βαθύτερο «είναι» το παιδιού.

38. Να αναφέρετε τα είδη της γνώσης των παιδιών προσχολικής ηλικίας σύμφωνα με τον Piaget.

Ο τομέας της ψυχολογικής έρευνας, που έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια είναι οι γνωστικές λειτουργίες και οι ψυχοπνευματικές διεργασίες με τις οποίες το άτομο έρχεται σε επαφή και κατανοεί τον κόσμο που το περιβάλλει. Τέτοιες λειτουργίες είναι η αντίληψη, η νόηση, η λύση προβλημάτων, η δημιουργική σκέψη κ.λπ. Έτσι, οι επιστήμονες και κυρίως ο Piaget ερεύνησαν την πορεία της διανοητικής ανάπτυξης στα παιδιά. Ο Piaget χωρίζει την πορεία της ανάπτυξης σε τέσσερις περιόδους. Οι δύο από αυτές αφορούν την προσχολική ηλικία.
α) βρεφική ηλικία (0-2 χρόνια) Περίοδος αισθησιοκινητικής νοημοσύνης.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, το βρέφος διαμορφώνει τα πρώτα του σχήματα. Το πρώτο σχήμα είναι αυτό του σώματος, καθώς μαθαίνει να ερμηνεύει τα δεδομένα των αισθήσεων και να αναπτύσσει τον κινητικό του συντονισμό. Σταδιακά αναπτύσσεται η αίσθηση της μονιμότητας των αντικειμένων.
β) νηπιακή ηλικία (2-6 χρόνια) Περίοδος προσυλλογιστικής σκέψης.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, η διανόηση του παιδιού στηρίζεται σε ατελείς έννοιες που τις λέμε προέννοιες. Το παιδί αναπτύσσει μια σειρά σχημάτων, εξερευνώντας τον κόσμο γύρω του. Σταδιακά ανακαλύπτει εικόνες και παρουσιάζει τάση υπεργενίκευσης. Η σκέψη του κινείται μεταγωγικά (αυθαίρετη σύνδεση του μερικού με το μερικό) και κυριαρχείται απόλυτα από τον εγωκεντρισμό. Δεν έχει, επίσης, την ικανότητα να διακρίνει φυσικά μεγέθη, όπως το μήκος, ο όγκος και η ποσότητα.

39. Δώστε τον ορισμό της Βιωματικής – Επικοινωνιακής Μάθησης (project). Ποιος είναι ο ρόλος των παιδιών σε αυτό;

Ο όρος Βιωματική – Επικοινωνιακή Διδασκαλία, εμπεριέχει δύο επιμέρους όρους, το βίωμα και την επικοινωνία. Λέγοντας βιωματική διδασκαλία, εννοούμε ένα πλέγμα διδακτικών διαδικασιών που έχουν ως αφορμή βιωματικές καταστάσεις. Είναι δηλαδή ανάγκες, προβλήματα και απορίες του παιδιού, που πηγάζουν από την καθημερινή ζωή καθώς και από τις εμπειρίες και τις ανησυχίες που δημιουργούνται μέσα στον κοινωνικό περίγυρο όπου ζει και ενσωματώνεται, Η διαδικασία της ένταξης των βιωματικών καταστάσεων στη σχολική ζωή και η μετάλλαξή τους σε διδακτικές δραστηριότητες, υλοποιείται στα πλαίσια μιας επικοινωνιακής σχέσης ανάμεσα στα μέλη της διδακτικής ομάδας (εκπαιδευτικού; – μαθητές).
Πρόκειται για μια σχέση με ισότιμη ανταλλαγή απόψεων, που βοηθάει την ομάδα να διαμορφώσει μια τελική άποψη και να προβεί στη λήψη κάποιων αποφάσεων σχετικών με το μάθημα (οργάνωση – σχεδιασμός – διεξαγωγή – αξιολόγηση).
Σύμφωνα με τη βιωματική διδασκαλία, την αφετηρία της διδακτικής πράξης αποτελούν τα βιώματα και οι βιωματικές καταστάσεις των παιδιών. Στη βιωματική διδασκαλία, οι άμεσες καταστάσεις και εμπειρίες είναι αυτές που σηματοδοτούν κατά κύριο λόγο τη διδακτική πράξη. Η οργάνωση της μάθησης λογίζεται ως επικοινωνιακή διαδικασία, όπου όλοι οι μετέχοντες στο μάθημα θεωρούνται “ δυνάμει ικανά άτομα για δράση”.
Η ενίσχυση των επικοινωνιακών σχέσεων στο μάθημα οδηγεί στην ποιοτική αναβάθμισή του, είτε δημιουργώντας νέες γνώσεις, είτε απλώς διευρύνοντας το χώρο αναζήτησης με τη δημιουργία ενός πεδίου συνεργασίας και ανταλλαγής απόψεων.
Όλες οι σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρίες συνηγορούν για μια όσο το δυνατόν πιο έντονη εισαγωγή επικοινωνιακών διαδικασιών στο σχολείο. Στα πλαίσια της Βιωματικής – Επικοινωνιακής Διδασκαλίας θα πρέπει να δίνεται στους μαθητές η ευκαιρία και ο χρόνος, ως άτομα και ως ομάδα να προβληματίζονται, να διευρύνουν τις υποθέσεις τους και να καταλήγουν σε συμπεράσματα της ευρηματικής τους ενασχόλησης.
Η ομαδικότητα και η κοινή δράση αποτελούν τα κυριότερα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα. Η βιωματική – επικοινωνιακή διδασκαλία μπορεί να ταυτιστεί σε μεγάλο βαθμό με τη μέθοδο project, αφού και η μέθοδος project στηρίζεται στις ανάγκες και τα βιώματα των παιδιών των οποίων η συμμετοχή στη διαδικασία του σχεδιασμού και της οργάνωσης είναι καθοριστικές.

40. Ποιες είναι οι βασικές παιδαγωγικές αρχές κατά τη Μ.Μοντεσόρι (M.Montessori);

Πέντε είναι οι βασικές αρχές του μοντεσσοριανού συστήματος:
Η ελευθερία:
Αποτελεί τη βάση της μεθόδου. Το παιδί είναι ελεύθερο να εκλέξει την άσκηση με την οποία θ’ ασχοληθεί στην τάξη. Το παιδί αγαπάει να δίνει ελεύθερη διέξοδο στη δραστηριότητα του και αυτή η ελευθερία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη άλλων δυνάμεων.
Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού:
Όταν αποφεύγουμε να βοηθήσουμε το παιδί που δε χρειάζεται τη βοήθεια μας, σεβόμαστε την προσωπικότητα, που αρχίζει να γεννιέται. Όλες του οι δυνάμεις το οδηγούν να ενεργεί αυθόρμητα. Ας μη βάζουμε κανένα εμπόδιο στην ενεργητικοτητά του. Ας το αφήσουμε να εκδηλώσει τις διαθέσεις του και τα
γούστα του.
Η ατομική διδασκαλία:
Σύμφωνα με αυτή, μπαίνοντας το παιδί στην τάξη περνώντας μπροστά από το υλικό, παίρνει το παιχνίδι που θέλει, προχωρεί στη θέση του και παίζει όσο θέλει με αυτό. Τα άλλα παιδιά γύρω του ασχολούνται με άλλα παιχνίδια. Το μάθημα της σιωπής, η γυμναστική και το τραγούδι είναι οι μόνες ασκήσεις στη μοντεσσοριανή τάξη.
Περιορισμός στη δράση της νηπιαγωγού:
Αφού οι ασκήσεις στη μοντεσσοριανή τάξη είναι ατομικές, δε γίνεται λόγος για ομαδική διδασκαλία. Η νηπιαγωγός είναι υποχρεωμένη να περιορίσει τη προσωπική της δράση. Επεμβαίνει πολύ διακριτικά, μόνο στην αρχή. Βλέπει ένα παιδί να κάνει λάθος αλλά δε το διακόπτει. Το παιδί μόνο του σιγά-σιγά, κατορθώνει να τακτοποιεί σωστά τα παιχνίδια σωστά τα παιχνίδια. Η νηπιαγωγός πρέπει να είναι παρατηρητική. Με το πέρασμα της κοντά στο παιδί, βλέπει αν το παιδί δείχνει ενδιαφέρον για την άσκηση του και παρατηρεί την επιδεξιότητα του.
Η πειθαρχία, η οποία στηρίζεται στην ελευθερία:
Μέσα στην μοντεσσοριανή τάξη βλέπουμε τα παιδιά να είναι απορροφημένα από τη δουλειά τους, παρά την ηλικία τους, και νιώθουν ευτυχισμένα, όταν μπορέσουν να τελειώσουν την ασχολία που άρχισαν. Η ενεργητικότητα του είναι εκείνη που δίνει χαρά και η νηπιαγωγός δε θέλει να τη διακόψει. Η Montessori αποκρίνει από το σχολείο την ακινησία, τη παθητικότητα και την αναγκαστική εργασία. Αποτέλεσμα αυτής της πειθαρχίας, στηρίζεται στην ελευθερία, είναι και η κατάργηση των αμοιβών και των ποινών από το σχολείο. Τα παιδιά βρίσκουν την αμοιβή τους στην ελεύθερη έκφραση της ενεργητικότητας τους.

41. Ποιες είναι οι βασικές παιδαγωγικές αρχές κατά τον Φρέμπελ (Froebel);

Ο Froebal:
· Λάβαινε υπόψη του την αρχή της αυτενέργειας
· Είχε το παιχνίδι ως κύρια δραστηριότητα, όπως επίσης και τη μουσική
· Στήριζε τις νέες γνώσεις στην εποπτικότητα
· Θεωρούσε το παιδί μέλος του κοινωνικού συνόλου
· Καθιέρωσε χειροτεχνικές εργασίες με μορφωτικό σκοπό
· Συστηματοποίησε τα νηπιαγωγεία (οικοδομικό υλικό σε 7 σειρές)
· Επινόησε τα Δώρα για τη διδασκαλία των μαθηματικών και τις ατομικές δραστηριότητες που στοχεύουν στην ανάπτυξη κοινωνικών και ηθικών αξιών
· Έλεγε να ακολουθούμε τη φύση και να μην της εναντιωνόμαστε και ότι μέσω του παιχνιδιού το παιδί ασκεί τις αισθήσεις του και πρέπει να παίζει (αντί να διαβάζει και να ακούει μαθήματα) και να εξωτερικεύει την ενεργητικότητα του.
· Έδωσε έμφαση στη κοινωνικότητα του παιδιού και στην ελεύθερη επιλογή
· Έδωσε πρωταρχική θέση στο σύστημά του, στη Μελέτη του Φυσικού κόσμου και προσπάθησε κάθε παιδί να αποκτήσει σεβασμό και δεκτικότητα που πηγάζει απ΄ την ενασχόληση με τη φύση.
· Τέλος οι Φρεμπελιακές εργασίες του, παροτρύνουν το παιδί σε δημιουργικές δραστηριότητες (κεντητή, ραπτή, περαστή, κολλητή, κ.ά)

42. Με ποια κριτήρια επιλέγεται η επίσκεψη παιδιών προσχολικής ηλικίας σε ένα μουσείο;

Το Μουσείο φέρνει τα παιδιά σε επαφή με την τέχνη και τον πολιτισμό, παρουσιάζει το μουσείο σαν ένα εναλλακτικό χώρο καιείδος παιχνιδιού, καλλιεργεί την αισθητική, ενθαρρύνει την παρατηρητικότητα, την κριτική σκέψη και δίνει την ευκαιρία στηνοικογένεια να είναι όλοι μαζί.

Δραστηριότητες πριν την επίσκεψη

– Δείχνουμε στα παιδιά φωτογραφίες από αντικείμενα, που θα βρούμε στο Μουσείο

– Συζητάμε τι μπορούμε να κάνουμε σ’ ένα μουσείο και τι δεν μπορούμε να κάνουμε

– Για να απαλύνουμε τους περιορισμούς του χώρου, μπορούμε να έχουμε μαζί νερό και φαγητό για πριν και μετά την επίσκεψη, ένα αντικείμενο για να αγγίζουμε (π.χ. ένα κομμάτι μάρμαρο στο Αρχαιολογικό, ή ένα κομμάτι από γούνα ή δέρμα  στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας)

– Η επίσκεψη διαρκεί λίγο, μπορούμε να δούμε ένα πίνακα ζωγραφικής, ή ένα άγαλμα και να μιλήσουμε για αυτό

– Μπορούμε να συνδυάσουμε την επίσκεψη με μια βόλτα σε παιδική χαρά ή πάρκο.

Δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της επίσκεψης

Μπορούμε να έχουμε μαζί μας:  χαρτιά Α4, ξυλομπογιές, ίσως κάποιο μαξιλάρι ή ένα κομμάτι πανί για να καθίσουμε στο πάτωμα, ένα παραμύθι σχετικό με την έκθεση, μία εικόνα ενός πίνακα, ζώου, ένα καρποστάλ, μία φωτογραφική μηχανή και πολλή φαντασία και κέφι!!!!

– Να ακούσουμε και να πούμε τις ιστορίες που μας ψιθυρίζει ένα άγαλμα
– Να ζωγραφίσουμε ότι μας άρεσε πιο πολύ
– Να «μπούμε» μέσα στον πίνακα και να γίνουμε οι ήρωες
– Να έχουμε μαζί μας καρτέλες με το θέμα του Μουσείου (πχ. καρτέλες με ζώα στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, ή καρτέλες με αγάλματα ή αγγεία στο Αρχαιολογικό Μουσείο) και να ψάξουμε να τα βρούμε
– Να αναπαραστήσουμε με το σώμα μας ένα ζώο ή ένα άγαλμα, που μας άρεσε.
– Να διαλέξουμε μια κάρτα ή ένα ενθύμιο από το πωλητήριο του Μουσείου
– Μπορούμε να κάνουμε διάλειμμα, πηγαίνοντας στην αυλή ή στο καφέ του Μουσείου

Δραστηριότητες μετά την επίσκεψη
1. Συζητάμε τι μας έκανε εντύπωση και το ζωγραφίζουμε
2. Κρεμάμε τη ζωγραφιά του παιδιού στον τοίχo
3. Κόβουμε την κάρτα- ενθύμιο σε μεγάλα κομμάτια και την κάνουμε παζλ
4. Φτιάχνουμε ένα αναμνηστικό βιβλίο με τις ζωγραφιές και τις φωτογραφίες, που μαζεύουμε από την κάθε μας επίσκεψη
4. Μαζεύουμε αντικείμενα για να κάνουμε τη δική μας συλλογή και να την εκθέσουμε στο δωμάτιο μας, ή στο έκθεμα του Παιδικού Μουσείου:  «η συλλογή μου»

43. Ποια είναι η αναγκαιότητα της διαπολιτισμικής προσέγγισης στην εκπαίδευση;

Τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία έχει γίνει αποδέκτης ενός μεγάλου μεταναστευτικού κινήματος. Οικονομικοί μετανάστες, κυρίως, από χώρες όπως η Αλβανία, η Αφρική,το Πακιστάν ή χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, αναζητούν ευκαιρίες εργασίας και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στη χώρα μας.
Οι τάξεις των ελληνικών σχολείων έχουν μετατραπεί σε πολυπολιτισμικές, γεγονός που απαιτεί έναν επαναπροσδιορισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, κατάλληλη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και γενικότερα μια διαπολιτισμική προσέγγιση της εκπαίδευσης. Η διαπολιτισμική αυτή προσέγγιση διευκολύνει τον εκπαιδευτικό να λειτουργήσει αποτελεσματικότερα μέσα σε μια πολυπολιτισμική τάξη και θέτει τις βάσεις για την εξοικείωση των παιδιών με την έννοια της διαφορετικότητας.
Με αυτόν τον τρόπο προλαμβάνονται ρατσιστικές συμπεριφορές και εκδηλώσεις, αφού τα παιδιά γνωρίζουν νέους πολιτισμούς, αναπτύσσουν οικειότητα μεταξύ τους, αποδέχονται τη διαφορά, μαθαίνουν τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και λειτουργούν σε κλίμα συνεργασίας.

44. Να αναφέρετε, εν συντομία, τις απόψεις του Βιγκότσκι (Vygotsky) για τη νοητική ανάπτυξη των παιδιών προσχολικής ηλικίας.

Ο Ρώσος παιδαγωγός-ψυχολόγος Vygotsky προσεγγίζει τη νοητική ανάπτυξη των παιδιών κοινωνικοπολιτιστικά και αναφέρει τα παρακάτω:

Η ανάπτυξη της νόησης είναι κοινωνικά καθορισμένη, διαχρονικά-ιστορικά αλλά και στο κάθε άτομο χωριστά. Οι ανώτερες λειτουργίες της νόησης έχουν κοινωνική προέλευση. Κλειδί για την κατανόηση των κοινωνικών και ατομικών διεργασιών είναι οι έννοιες και τα σήματα.

Νοητική ανάπτυξη κατά τον Vygotsky:

Είναι η μετατροπή των κοινωνικών σχέσεων σε νοητικές λειτουργίες. Συνδέεται με την ιστορικοκοινωνική διάσταση και το πολιτισμικό πλαίσιο. Η κοινωνική αλληλεπίδραση-δηλαδή το περιβάλλον- δημιουργεί τη νοητική ανάπτυξη δεν τη διευκολύνει απλώς όπως ισχυρίζεται ο Piaget

Γλωσσική ανάπτυξη κατά τον Vygotsky:

Η γλώσσα αποτελεί βασικό πολιτιστικό εργαλείο με το οποίο το παιδί μαθαίνει να οικοδομεί τη σκέψη του, να κατανοεί τον κόσμο και να διαμορφώνει την ταυτότητά του.

Υπάρχουν 3 στάδια γλώσσας: η κοινωνική ή εξωτερική (η πρωτογενής γλώσσα του παιδιού), η εγωκεντρική (το παιδί μιλά στον εαυτό του αδιαφορώντας αν κάποιος το ακούει, εσωτερικοποιούνται οι δομές της γλώσσας), η εσωτερική (επαναδόμηση της γλώσσας, μπορεί να χρησιμοποιεί τη νοητική μνήμη και τα εσωτερικά σύμβολα).

Κατά το Vygotsky η γλωσσική συγκρότηση δεν είναι απλός αντικατοπτρισμός της νοητικής συγκρότησης, δηλαδή το παιδί μιλάει επειδή σκέφτεται και όχι απλώς για να μιλήσει. Νοητική και γλωσσική ανάπτυξη συνιστούν τη συνολική γνωστική ανάπτυξη του παιδιού.

45. Από τις παιδαγωγικές μεθόδους που μελετήσατε, ποια στοιχεία θα επιλέγατε για να τα εφαρμόσετε στη δική σας διδακτική μεθοδολογία;

Από τη μέθοδο του Froebel θα παίρναμε: Την αρχή που δίνει έμφαση στην κοινωνικότητα και την αυτενέργεια του παιδιού δίνοντας του έτσι ευκαιρίες για ελεύθερη επιλογή. Τα δώρα και τις ατομικές δραστηριότητες που στοχεύουν στην ανάπτυξη των κοινωνικών και ηθικών αξιών. O Froebel πίστευε ότι μέσα από το παιχνίδι εξωτερικεύεται η παιδική ενεργητικότητα. Από τη μέθοδο Montessori: μπορεί κανείς να δανειστεί πολλά στοιχεία, αρχίζοντας από τα ατομικά καρεκλάκια και τραπεζάκια το πλούσιο παιδαγωγικό υλικό αν βέβαια χρησιμοποιηθεί σαν ελεύθερο παιχνίδι και το μάθημα της σιωπής που αρέσει τόσο πολύ στα παιδιά γιατί τα ηρεμεί. Ακόμη η ανάγνωση και η γραφή για τα μεγαλύτερα παιδιά που θέλουν να γράφουν και να διαβάζουν. Ασφαλώς δεν παραγνωρίζουμε την αγάπη της μοντεσοριανής διδασκαλίας για τα παιδιά ένα στοιχεία απαραίτητα για όλες τις διδακτικές μεθόδους. Από τη μέθοδο Decroly: θα δανειστούμε την παιδαγωγική αρχή της υποκίνησης του ενδιαφέροντος του παιδιού για μά8ηση, μέσα σ’ ένα οργανωμένο και ελκυστικό περιβάλλον. Το πρόγραμμα που τοποθετεί το παιδί σε διαρκή επαφή με τη φύση και στηρίζει τη φυσική του περιέργεια για να γνωρίσει το περιβάλλον. Σημαντικά θεωρούμε ακόμη και τους πίνακες και τα παιδαγωγικά παιχνίδια. Από το ανοικτό σχολείο: θα δανειστούμε το εμπλουτισμένο περιβάλλον μέσα στο οποίο το παιδί ζει αυθόρμητα και αναπτύσσει πρωτοβουλίες και ανεξαρτησία με το δικό του ρυθμό. Ακόμα απαραίτητο θεωρούμε την ελεγχόμενη ελευθερία που επιτρέπει σε κάθε παιδί να ικανοποιεί τις επιθυμίες του χωρίς να εμποδίζει τους άλλους.

46. Ποιοι είναι οι κανόνες για την πρόληψη τροφικών δηλητηριάσεων;

• Τρώτε το φαγητό αμέσως μετά το μαγείρεμα ή 4-5 ώρες μετά
• Φυλάξτε το είτε σε ζεστό μέρος περίπου 60C ή σε δροσερό μέρος περίπου 10C
• Βεβαιωθείτε ότι το φαγητό σας είναι καλά ψημένο, ιδίως το κρέας και το γάλα
• Ξαναζεσταίνετε καλά στους 70C πριν φάτε το φαγητό που έχει ήδη μαγειρευτεί αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε αμέσως
• Αποφεύγετε την επαφή της ωμής τροφής με την ψημένη
• Διαλέγετε τροφές επεξεργασμένες για περισσότερη ασφάλεια π.χ. παστεριωμένο γάλα αντί νωπό
• Προστατεύετε το φαγητό από έντομα και τρωκτικά
• Διατηρείτε όλους τους χώρους και τις επιφάνειες τις κουζίνας σχολαστικά καθαρές
• Πλένετε καλά τα χέρια σας πριν πιάσετε τρόφιμα
• Ελέγχετε κατά καιρούς την ακεραιότητα και καθαρότητα του δικτύου παροχής πόσιμου νερού

47. Περιγράψτε τα συμπτώματα ασθενειών που μεταδίδονται από το πόσιμο νερό.

Τα συμπτώματα δεν είναι ίδια σε όλες τις ασθένειες έτσι στην/στις/στο:

• ηπατίτιδα έχουμε ανορεξία, ναυτία, εμετό, έντονη καταβολή, ήπια καταροϊκά συμπτώματα, αποστροφή στο κάπνισμα, πυρετό, διογκωμενο και επώδυνο ήπαρ
• πολιομυελίτιδα έχουμε πυρετό, καφαλαλγία, εμετό, κυνάγχη
• σαλμονελώσεις έχουμε ναυτία, εμετό, κοιλιακά άλγη, διαροϊκές κενώσεις που σε μερικές περιπτώσεις είναι με βλέμα και με πυρετό
• τυφοειδή πυρετό έχουμε υψηλό συνεχή πυρετό, κακουχία, πονοκέφαλους, πόνους στην κοιλιά, κυνάγχη, ναυτία, εμετό και μια εβδομάδα μετά την έναρξη της ασθένειας ο πάσχων εμφανίζει θόλωση της διάνοιας, έντονο μετεωρισμό, διάρροιες ή δυσκοιλιότητα, εξάνθημα στην περιοχή της κοιλιάς, λευκωπή γλώσσα
• δυσεντερία έχουμε οξύ διαρροϊκό σύνδρομο, πυρετό και εμετούς
• χολέρες έχουμε διάρροιες, κοιλιακούς κολικούς και βλενήδεις κενώσεις, πολλούς εμετούς, ολιγουρία ή και ανουρία, αύξηση της θερμοκρασίας, πτώση της αρτηριακής πίεσης

48. Ποιους κανόνες υγιεινής ακολουθούμε στους χώρους μαζικής σίτισης (κουζίνα, μαγειρείο, τραπεζαρία, αποθήκη);

Στους χώρους του μαγειρείου καλό είναι να υπάρχει άριστος αερισμός, σταθερή χαμηλή ελαφρώς θερμοκρασία και προσανατολισμός προς τον ήλιο. Στα παράθυρα πρέπει να υπάρχει δίχτυ για έντομα, το δάπεδο να είναι στρωμένο με πλακάκι που να καθαρίζεται και να απολυμαίνεται εύκολα. Να μην υπάρχουν κρύπτες για μικροοργανισμούς και οικόσιτα ζώα (έντομα, παράσιτα, τρωκτικά). Επίσης να γίνονται τακτικές απολυμάνσεις (εντομοκτονία, μυοκτονία).
Τα φαγητά μόλις μαγειρευτούν να φυλάσσονται σε ειδικούς δροσερούς χώρους μακριά από κάθε επαφή, τα υλικά μαγειρικής να είναι μακριά από τα υλικά καθαριότητας.
Στην τραπεζαρία οι πάγκοι ή η τραπεζαρία να είναι από υλικό που να απολυμαίνεται χωρίς διαβρώσεις, τα πιάτα να βγαίνουν από το πλυντήριο λίγο πριν σερβιριστεί το φαγητό, ενώ μετά το τέλος του φαγητού να σκουπίζονται και να καθαρίζονται στο πλυντήριο το συντομότερο δυνατόν.
Στις αποθήκες να κινείται μόνο το προσωπικό που έχει την συγκεκριμένη εργασία. Ο αερισμός κι εδώ όπως κι ο φωτισμός να είναι επαρκής. Τα τρόφιμα που απορροφούν οσμές να είναι μακριά από όσα έχουν έντονη οσμή. Να καταναλώνονται τα προϊόντα με σωστή σειρά ώστε να μην παλαιώνουν. Να ελέγχονται οι ημερομηνίες λήξης των συσκευασμένων προϊόντων όπως και οι προδιαγραφές συντήρησης.

49. Να αναφέρετε παράγοντες υγιεινής που, όταν εκλείπουν, συντελούν στη βρεφική θνησιμότητα.

Οι κυριότερες αιτίες θανάτου στην όψιμη βρεφική ηλικία είναι:
· οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, οι οποίες οφείλονται στην κακή υγιεινή της κατοικίας, δηλαδή στην επάρκεια χώρου, τον καλό αερισμό και ηλιασμό κτλ.
· οι λοιμώξεις του γαστρεντερικού συστήματος, που οφείλονται στην έλλειψη καθαριότητας των χεριών της μητέρας, στη μη καλή συντήρηση των τροφίμων κτλ.
· Οι διαταραχές της θρέψης
· Τα ατυχήματα
· Οι διαμαρτίες περί τη διάπλαση κτλ
Υγειονομική προστασία του βρέφους προσφέρουν τα προφυλακτικά εμβόλια, ενώ αναγκαία θεωρείται η παρακολούθηση της σωματικής, πνευματικής και ψυχικής τους ανάπτυξης.

50. Να αναφέρετε ατυχήματα που μπορεί να παρουσιαστούν από την έλλειψη υγιεινής στη διατροφή των παιδιών.

Έλλειψη από:

• Ιώδιο → απλή βρογχοκήλη χωρίς ορμονική υπερλειτουργία
• Φθόριο → τερηδόνα
• Σίδηρος →σιδηροπενική αναιμία
• Κάλιο → υποκαλιαιμία
• Ασβέστιο – φώσφορος → ραχίτιδα, οστεομαλακία
• Χλώριο – νάτριο → διαταραχές νεφρικής λειτουργίας – υπέρταση

51. Ποια μέσα και μεθόδους γνωρίζετε για την καταστροφή μικροβίων.

Αποστείρωση είναι η τέλεια καταστροφή των ζωντανών μικροοργανισμών και των σπόρων τους. Απολύμανση είναι η μερική καταστροφή ή αναστολή του πολλαπλασιασμού των μικροβίων, αναφέρεται σε αντικείμενα και επιφάνειες χώρων. Διακρίνουμε τρείς κατηγορίες απολύμανσης:
α) με φυσικά μέσα:
· θερμότητα (υγρά θερμότητα , εδώ η απολύμανση γίνεται με υπέρθερμους υδρατμούς μέσα σε ειδικούς κλιβάνους , ξηρά θερμότητα, θερμαίνεται ξηρός αέρας σε κλίβανο
· υπεριώδης ακτινοβολία
· υπερδιήθηση
· ιοντογόνος ακτινοβολία
β) με ανόργανα χημικά μέσα:
· οξέα και αλκάλια
· ιόντα μετάλλου
· αλογόνα και άλλα οξειδωτικά μέσα
· υποχλωριώδη
· υποβρωμιώδη
· ιώδιο-ιωδιοφόρα
γ) μή οργανικά χημικά μέσα
· φορμόλη
· φαινικό οξύ
· σάπωνες και συνθετικά απορρυπαντικά
· οινόπνευμα και άλλες οργανικές ουσίες

52. Περιγράψτε τον κύκλο της ανεμοβλογιάς.

Οφείλεται στον ιό της ανεμευλογιάς που ανήκει στην ομάδα των ιών του έρπητα. Χαρακτηρίζεται από διαδοχικές εκθύσεις κηλιδώδους εξανθήματος. Εκδηλώνεται με ελαφρύ πυρετό και εμφάνιση ερυθρών κηλίδων, οι οποίες μετατρέπονται σε βλατίδες φυσαλίδες και εφελκίδες. Η εξέλιξη ολοκληρώνεται σε 6-8 ώρες και ακολουθεί νέα όμοια έκθυση τις επόμενες 3-4 ημέρες με αποτέλεσμα να υπάρχουν από κηλίδες έως εφελκίδες. Στη συνέχεια οι εφελκίδες πέφτουν χωρίς να παραμείνουν ουλές. Το εξάνθημα είναι πυκνό στον κορμό και συνοδεύεται από έντονο κνησμό.

53. Περιγράψτε τον κύκλο του κοκίτη.

Είναι οξεία λοιμώδη του αναπνευστικού και χαρακτηρίζεται από επεισόδια σπασμωδικού βήχα. Οφείλεται στον αιμόφιλο του κοκκύτη.
Καταρροικό (1ο στάδιο): διαρκεί 1-2 εβδομάδες και χαρακτηρίζεται από καταρροή, υπεραιμία επιπεφυκότων, δακρύρροια, βήχα, πυρετό.
Παροξυσμικό (2ο στάδιο): διαρκεί 2-4 εβδομάδες. Ο βήχας γίνεται προοδευτικά εντονότερος, παροξυσμικός. Ο παροξυσμός αρχίζει με απότομη εισπνοή, στη συνέχεια 5-10 ταχείες βηχικές ώσεις και ακολουθείται από έντονη και δύσκολη εισπνοή κατά την οποία ακούγεται και χαρακτηριστικός σιγμός. Κατά τη διάρκεια του παροξυσμού το πρόσωπο είναι ερυθρό, τα μάτια προβάλλουν, υπάρχει δακρύρροια, σιελόρροια.
Στάδιο ανάρρωσης (3ο στάδιο): διαρκεί 1-2 εβδομάδες. Στο αυτό τα επεισόδια του χαρακτηριστικού βήχα ελαττώνονται και τελικά παύουν.

54. Περιγράψτε τον κύκλο της πολιομυελίτιδας.

Διακρίνονται 4 μορφές της νόσου:
1.Ασυμπτωματική μορφή: αφορά το 90-95% των περιπτώσεων
2.Εκτρωτική μορφή: εκδηλώνεται με πυρετό, κακουχία, ναυτία, εμετούς, κοιλιακά άλγη, κεφαλαλγία
3.Μη παραλυτική μορφή: ο πυρετός διαρκεί περισσότερο και εμφανίζονται έντονα μηνιγγιτικά σημεία.
4.Παραλυτική μορφή: αίσθημα αδυναμίας σε ομάδες σκελετικών ή κρανιακών μυών. Εμφανίζονται παραλύσεις ασύμμετρες και χαλαρές. Τα επίπολης και εν τω βάθει αντανακλαστικά είναι κατηργημένα.

55. Να αναφέρετε τα νοσήματα του πεπτικού συστήματος και να προτείνετε τρόπους πρόληψης.

1.Στόμα: λαγώχειλος, λυκόστομα, στοματίτιδες (από έρπητα, μύκητες). Η στοματίτιδα από μύκητες είναι συχνή σε νεογνά και βρέφη που σιτίζονται με τεχνητή διατροφή και μολύνονται από τα όχι καλά αποστειρωμένα θήλαστρα.
2.Συγγενείς ανωμαλίες του πεπτικού συστήματος:
Ατρησία οισοφάγου, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, οισοφαγοκήλη, απόφραξη δωδεκαδάκτυλου, ομφαλοκήλη.
3.Κολικοί πρώτου τριμήνου
4.Οξεία γαστρεντερίτιδα:
Οφείλεται συνήθως σε ιούς(60-90%), ενώ μεταξύ των βακτηριδίων συχνότερο είναι το κολοβακτηρίδιο
5.Εγκολεασμός:
Πρόκειται για την είσοδο και την παγίδευση τμήματος του εντέρου στο αμέσως υπερκείμενο τμήμα του.
6.Κοιλιοκάκη:
οφείλεται σε υπερευαισθησία του εντέρου στη γλουτένη η οποία αποτελεί πρωτεϊνικό κλάσμα του σιταριού και της σίκαλης.
7.Δυσανεξία δισακχαριτών:
Οφείλεται σε έλλειψη δραστικότητας των ενζύμων με αποτέλεσμα την αναστολή διάσπασης των δισακχαριτών.
8.Φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου:
ελκώδης κολίτιδα (σπάνια), νόσος του CROHN (σπάνια), οξεία σκωληκοειδίτιδα (σπάνια κάτω από την ηλικία των 5 μηνών).
9.Δυσκοιλιότητα:
αποτελεί τη συχνότερη διαταραχή του πεπτικού συστήματος και χαρακτηρίζεται από δυσκολία αποβολής κοπράνων, τα οποία συνήθως είναι σκληρά και από κενώσεις που χρονικά απέχουν μεταξύ τους. Είναι συνήθως λειτουργικής και ψυχογενούς αιτιολογίας. Πρέπει να αποκτηθεί κανονική συνήθεια κένωσης του
εντέρου. Το παιδί μαθαίνει να εκμεταλλεύεται το γαστροκολικό αντανακλαστικό, το οποίο υπάρχει κατά τη σίτιση. Κάθεται στην τουαλέτα μετά το φαγητό για 10-15 λεπτά.

56. Να αναφέρετε τα νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος και να προτείνετε τρόπους πρόληψης.

1.Συγγενείς ανωμαλίες
Ατρησία ρινικών χοανών, συγγενές λοβώδες, εμφύσημα.
2.Λοιμώξεις ανώτερου αναπνευστικού συστήματος
Κοινό κρυολόγημα, φαρυγγίτιδα, οξεία αμυγδαλίτιδα, υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων, παραρρινοκολπίτιδες, οξεία μέση ωτίτιδα.
3.Οξείες λοιμώξεις λάρυγγα και τραχείας
Οξεία επιγλωτίτιδα, οξεία λαρυγγίτιδα, οξεία λαρυγγοτραχειοβρογχίτιδα.
4.Λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού συστήματος
Οξεία βρογχιολίτιδα, πνευμονία, (πνευμονιοκοκκική σταφυλοκοκκική πνευμονία, πνευμονία από αιμόφιλο γρίπης, βρογχικό άσθμα
5.Ξένο σώμα βρόγχων
6.Σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου βρεφών

57. Να αναφέρετε τα νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος και να προτείνετε τρόπους πρόληψης.

1.Συγγενείς καρδιοπάθειες:
Παραμονή αρτηριακού πόρου, έλλειμμα μεσοκοιλιακού διαφράγματος, έλλειμμα μεσοκολπικού διαφράγματος, συγγενής στένωση αορτής, τετραλογία του Fallot.
2.Ιογενής μυοκαρδίτιδα:
Οφείλεται στους ιούς Coxsakieb
3.Οξεία περικαρδίτιδα:
Οφείλεται στον ιό Coxsakieb.
4.Βακτηριδιακή ενδοκαρδίτιδα:
Κύριο αίτιο ο στρεπτόκοκκος
5.Οξεία κυκλοφοριακή ανεπάρκεια (shock)
6.Υπέρταση

58. Να αναφέρετε τα νοσήματα του νευρικού συστήματος και να προτείνετε τρόπους πρόληψης.

1.Συγγενείςανωμαλίες: υδροκέφαλος, μικροκεφαλία
2.Εγκεφαλικήπαράλυση
3.Νευρομυικάνοσήματα
4.Νοσήματα περιφερικών νεύρων:οξεία λοιμώδης πολυνευρίτιδα
5.Σύνδρομουποτονικούβρέφους
6.Νοητικήκαθυστέρηση
7.Επιληψία
8.Πυρετικοίσπασμοί
9.Οξείαιογενήςμηνιγγίτιδα
10.Ιογενήςεγκεφαλίτιδα
11.Ηπατοφακοειδήςεκφύλιση
12.Ενδοκρανιακάνεοπλάσματα

59. Ποιες είναι γενικά οι λοιμώξεις ενός νεογέννητου και ποιους τρόπους πρόληψης γνωρίζετε;

α) Οι ενδομήτριες λοιμώξεις: Μεταδίδονται στο νεογνό με δύο τρόπους:
1 Αιματογενώς: τα μικρόβια μεταφέρονται με την κυκλοφορία της μητέρας στον πλακούντα και από εκεί στην εμβρυϊκή κυκλοφορία.
2 Ανιούσα οδός: Η μόλυνση προέρχεται από την επέκταση της μικροβιακής χλωρίδας του μητρικού κόλπου προς την κοιλότητα της μήτρας με αποτέλεσμα την άμεση μόλυνση του εμβρύου ή τη μόλυνση δια μέσου του μολυνθέντα πλακούντα
β) Λοιμώξεις κατά τον τοκετό: Μεταδίδονται κατά τη δίοδο από το γεννητικό σωλήνα
γ) Λοιμώξεις μετά τη γέννηση: Τα νεογνά μολύνονται κυρίως από τη χρήση μόνιμων καθετήρων, μολυσμένων εργαλείων, εξέταση με άπλυτα χέρια. Οι κυριότερες μικροβιακές λοιμώξεις του νεογέννητου είναι: σηψαιμία του νεογέννητου, μηνιγγίτιδα, ουρολοίμωξη, πνευμονία, ομφαλίτιδα, μολυσματικό κηρίο, οστεομυελίτιδα, γαστρεντερίτιδα.

60. Ποιες πρώτες βοήθειες προσφέρουμε σε περίπτωση διάρροιας σε βρέφη και νήπια;

1. Αναπλήρωση χαμένων υγρών και αλάτων.(Άρα χορήγηση άφθονων υγρών αργά και συχνά).
2. Όταν η όρεξη επιστρέψει χορήγηση μόνο αμυλώδους τροφής για 24 ώρες.
   Κατάλληλα υγρά είναι τα ισοτονικά που περιέχουν γλυκόζη και ειδικά υποκατάστατα που πωλούνται στα φαρμακεία. Αλλιώς προσθέστε αλάτι (ένα κουταλάκι ανά λίτρο) σε νερό ή σε πορτοκαλάδα που περιέχει κάλιο.

61. Με ποιους τρόπους αντιμετωπίζουμε τις εμπύρετες καταστάσεις βρεφών και νηπίων (περιπτώσεις πυρετού και περιπτώσεις υψηλού πυρετού);

· Αφαιρούμε τα περιττά κλινοσκεπάσματα
· Ντύνουμε ελαφρά το παιδί
· Διατηρούμε χαμηλή τη θερμοκρασία του δωματίου
· Του κάνουμε χλιαρά μπάνια
· Του δίνουμε να πιει υγρά
· Του κάνουμε κρύες κομπρέσες
· Δίνουμε αντιπυρετικά, 1,5 παιδική ασπιρίνη κάθε έξι ώρες για κάθε 10 κιλά βάρους σώματος ή ένα κουταλάκι depon κάθε έξι ώρες για κάθε 10 κιλά βάρους σώματος.

62. Τι πρέπει να περιέχει το φαρμακείο πρώτων βοηθειών σε ένα βρεφονηπιακό σταθμό;

· Αυτοκόλλητα επιθέματα (λευκοπλάστ)
· Αποστειρωμένα επιθέματα μετρίου και μεγάλου μεγέθους
· Αποστειρωμένος επίδεσμος
· Αποστειρωμένα οφθαλμικά επιθέματα
· Κυλινδρικοί επίδεσμοι
· Βαμβάκι
· Ψαλίδι
· Θερμόμετρο
· Αντισηπτικά
· Αντιισταμινικά
· Ασπιρίνη – Παρακεταμόλη
· Γάντια μιας χρήσης

63. Σε ποιες περιπτώσεις γίνεται τεχνητή αναπνοή; Περιγράψτε τη μέθοδο τεχνητής αναπνοής στόμα με στόμα.

Τεχνητή αναπνοή γίνεται στις παρακάτω περιπτώσεις :
· Πνιγμό
· Έμφραγμα
· Βαρεία τραύματα
· Δηλητηριάσεις
· Συγκοπή καρδιάς
· Και γενικά καταστάσεις ασφυξίας: πνιγμό, πνιγμονή, ηλεκτροπληξία,
δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα.
Τεχνητή αναπνοή στόμα με στόμα:
πρώτο μέλημα είναι να τοποθετήσουμε τον αυχένα σε θέση υπερέκτασης, τραβάμε την κάτω σιαγόνα προς τα εμπρός και κλείνουμε με τα δάχτυλα μας τη μύτη του. Κολάμε σφιχτά τα χείλη μας στο στόμα του και φυσάμε δυνατά για να γεμίσουν τα πνευμόνια του αέρα. Πιέζουμε δυνατά το στέρνο του μέχρι να ακούσουμε τον αέρα να βγαίνει από το στόμα του. Επαναλαμβάνουμε το ίδιο (φύσημα-πίεση) 15-20 φορές το λεπτό μέχρι να αποκατασταθεί αυτόματη αναπνοή του θύματος.

64. Ποιος είναι ο σκοπός πρώτων βοηθειών, όταν κάποιος έχει δηλητηριαστεί από το στόμα και το δηλητήριο είναι στο στομάχι;

Η αραίωση του δηλητηρίου, που βρίσκεται μέσα στο στομάχι είναι ο προχειρότερος τρόπος αντιμετώπισης μιας δηλητηρίασης από το στόμα και για το σκοπό αυτό αρκεί η χορήγηση 1-2 ποτηριών νερού ή γάλακτος, το συντομότερο δυνατό μετά τη λήψη του δηλητηρίου. Η κένωση του στομάχου:
Προσπάθεια για κένωση του στομάχου καταβάλλεται μέσα στις πρώτες 2-4 ώρες, μετά την κατάποση του δηλητηρίου.
Ο πιο πρόσφορος τρόπος είναι πρόκληση εμετού, που πρέπει να γίνει:
1.μηχανικά (ερεθισμός της σταφύλης και του στοματοφάρυγγα)
2.με διάλυμα μαγειρικού άλατος
3.με εμετικό σιρόπι
Η πρόκληση εμετού απαγορεύεται σε κωματώδεις καταστάσεις, σε έγκυες γυναίκες, σε ασθενείς με οξύ έμφραγμα, σε λήψη πετρελαιοειδών. Η αδρανοποίηση του δηλητηρίου. Μετά την κένωση του στομάχου χορηγείται ενεργοποιημένος ζωικός άνθρακας με σκοπό να προσφορηθούν πάνω στην επιφάνεια των σωματιδίων του τα υπολείμματα του δηλητήριου. Αν δεν υπάρχει άνθρακας, χορηγούμε μια κουταλιά αλεύρι.

65. Σε ποιες περιπτώσεις είναι αναγκαία η χορήγηση φαρμάκων στο σχολείο;

α)Σε περίπτωση ατυχήματος κατά την παροχή πρώτων βοηθειών σε τραύμα ή έγκαυμα (αντισηπτικά κλπ).
β)Σε τσιμπήματα εντόμων
γ)Σε υψηλό πυρετό
δ)Σε ισχυρό πόνο
Απαιτείται πάντα η συμβολή ιατρού

το παιδί μπορεί να έχει:

· Ατομική ευαισθησία
· Ηλικία
· Βάρος σώματος
· Βαρύτητα της νόσου
Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή διότι δυνητικά επικίνδυνα επίπεδα φαρμάκου μπορεί να αθροιστούν ταχύτερα σε ένα παιδί από όσο σε ένα ενήλικα. Επομένως είναι σημαντικό να μετρούνται με ακρίβεια τα υγρά φάρμακα και να δίνονται μόνο οι συνιστώμενες δόσεις.

Επίσης, ποτέ δεν πρέπει να δοθεί φάρμακο σε παιδί το οποίο έχει δείξει προηγουμένως υπερευαισθησία, όπως εξάνθημα, ναυτία, εμετό ή διάρροια. Τέλος, τα φάρμακα πρέπει να φυλάγονται σε ασφαλές μέρος.

66. Πώς πρέπει να γίνεται η υγρή και η θερμή επίδεση φαρμάκων;

α) Θερμά Επισπαστικά:
θερμοφόρες, καταπλάσματα (πρόκειται για θερμά επιθέματα τα οποία είναι σε πολτώδη και έτσι διατηρούνται θερμά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Σήμερα δεν χρησιμοποιούνται).
β) Ψυχρά Επισπαστικά:
δρουν μέσω μείωσης της θερμοκρασίας του δέρματος και σύσπασης των αγγείων στην περιοχή που εφαρμόζονται. Είναι παγοκύστεις, κομπρέσες.
γ) Χημικά Επισπαστικά:
πρόκειται για τοποθέτηση πάνω στο δέρμα χημικών ουσιών. Είναι: η εντριβή, η επάλειψη (π.χ.βάμμα ιωδίου), τα έμπλαστρα.

67. Ποια είναι τα συμπτώματα της επιληψίας και τι κάνουμε όταν αντιμετωπίζουμε μια τέτοια περίπτωση;

Ο πάσχων χάνει ξαφνικά τις αισθήσεις του και πέφτει στο έδαφος μερικές φορές βγάζοντας μια παράξενη κραυγή. Για λίγα δευτερόλεπτα το κορμί του γίνεται άκαμπτο και μπορεί να διακοπεί η αναπνοή του, το στόμα του και τα χείλη του παρουσιάζουν κάκωση. Μετά οι μύες χαλαρώνουν και αρχίζουν οι σπασμοί, στη διάρκεια αυτού του σταδίου η αναπνοή μπορεί να γίνει δύσκολη ή θορυβώδες μέσα από σφιγμένα δόντια. Γύρω από το στόμα μπορεί να παρουσιαστεί αφρός με αίμα, σε περίπτωση που ο πάσχων δαγκώσει τα χείλη του ή τη γλώσσα του. Επίσης μπορεί να παρατηρηθεί για λίγα λεπτά ακόμα με χαμένες τις αισθήσεις του.
Όταν τελειώσει η κρίση αναπνοής γίνεται πάλι κανονικά κι ο πάσχων ξαναβρίσκει τις αισθήσεις του. Αν δείτε τον πάσχοντα να πέφτει, προσπαθήστε να τον συγκρατήσετε ή να κάνετε πιο ήπια την πτώση του. Κάντε χώρο γύρω του και απομακρύνετε τους παρευρισκομένους. Χαλαρώστε τα ρούχα γύρω από το λαιμό και αν γίνεται προστατέψτε κεφάλι του. Όταν σταματήσουν οι σπασμοί, τοποθετήστε τον σε θέση ανάνηψης. Ελέγξτε την αναπνοή και το σφυγμό και προετοιμαστείτε για αναζωογόνηση, αν χρειαστεί. Μείνετε μαζί του μέχρι να συνέλθει τελείως.

68. Πώς αντιμετωπίζουμε έγκαυμα α’ και β’ βαθμού;

Έγκαυμα Α’ βαθμού:
Η αντιμετώπισή του έγκειται στην εφαρμογή κρύων επιθεμάτων ή την εμβύθιση του εγκαύματος (αν είναι σε κάποιο άκρο) σε κρύο (όχι παγωμένο) νερό. Στη συνέχεια το έγκαυμα καλύπτεται με αποστειρωμένη γάζα ή με ένα καθαρό, πρόσφατα σιδερωμένο πανί. Απαγορεύεται η επάλειψη του εγκαύματος με αλοιφή ή σπρέι γιατί η αφαίρεσή τους στο νοσοκομείο θα επιδεινώσει τον πόνο του.
Έγκαυμα Β’ βαθμού:
Η θεραπεία των εγκαυμάτων Β’ βαθμού είναι ανάλογη με εκείνης των Α’ βαθμών. Κι εδώ η εφαρμογή κρύων επιθεμάτων ή η εμβύθιση σε κρύο νερό μέσα στα πρώτα 30 λεπτά ανακουφίζει σημαντικά τον πόνο. Τα άκρα με εγκαύματα Β’ βαθμού πρέπει να διατηρούνται ανυψωμένα. Οι φυσαλίδες που υπάρχουν δεν πρέπει να διανοίγονται.

Σελίδα 8 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

69. Ποιος είναι ο ρόλος της οικογένειας στη ζωή του παιδιού;

Η οικογένεια είναι η πρώτη κοινωνική ομάδα μέσα στην οποία μεγαλώνει το παιδί που έχει ουσιώδη σκοπό να εξασφαλίζει την προστασία των μελών της και την ανατροφή των παιδιών της. Σκοπός της οικογένειας δεν είναι μόνο η διαιώνιση του είδους. Η αγάπη που ενώνει τα μέλη της, δεν καταργεί την ατομικότητα, αλλά της δίνει ισχυρότερο νόημα μέσα στην κοινωνία.
Σύμφωνα με τα πορίσματα της σύγχρονης ψυχολογίας, η οικογένεια αποτελεί μία δυναμική ενότητα προσώπων, των οποίων η σχέση είναι πολυσήμαντη. Αυτό σημαίνει ότι η σχέση γονέων και παιδιών δεν είναι μονόδρομη, αλλά αμφίδρομη. Στη σχέση αυτή κρύβονται πολλές θετικές ή αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις, από τις οποίες εξαρτώνται όλες μας οι εκδηλώσεις.
Το παιδί ζει μέσα στην οικογένεια πλήθος διαπροσωπικών σχέσεων και επηρεάζεται βαθύτατα από αυτές. Στα πλαίσια της οικογένειας, το παιδί μαθαίνει τη γλώσσα, τα έθιμα και τις παραδόσεις της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει. Μέσα από τη μίμηση και την ταύτιση με τους γονείς, τα παιδιά καλλιεργούν την προσωπικότητά τους και διαμορφώνουν τον χαρακτήρα τους. Οι επιδράσεις της οικογένειας στο παιδί είναι πολλές και ισχυρές. Για πολλά χρόνια, το παιδί τρέφεται συναισθηματικά, ηθικά και γνωστικά από την οικογένεια. Χωρίς αυτή την οικογενειακή τροφή, το παιδί δεν μπορεί να εξελιχθεί φυσιολογικά. Η οικογένεια το βοηθά να χτίσει και να διαμορφώσει την προσωπικότητά του. Η οικογένεια διδάσκει. Η οικογενειακή αγάπη και ο σεβασμός στην οικοδόμηση των σχέσεων, είναι μία πρώιμη μορφή γονεϊκής εκπαίδευσης.
Οι γονείς εξασφαλίζουν την αναγκαία για το παιδί τροφή, το απλό και υγιεινό σπίτι, την ενδυμασία και τ’ απαραίτητα υλικά αγαθά. Μεγαλύτερη όμως, σημασία έχει η πνευματική προσφορά στη μόρφωση και διαπαιδαγώγηση της προσωπικότητας, καθώς και η ψυχική επίδραση του παιδιού.
Η μόρφωση των γονέων επιδρά θετικά ή αρνητικά στη μόρφωση των παιδιών τους. Το κλίμα που επικρατεί μέσα στο σπίτι, ασκεί αποφασιστική επίδραση στο παιδί και συγκεκριμένα στην ψυχική και κοινωνική του ανάπτυξη.
Η οικογένεια διδάσκει στο παιδί τη ζωή. Το βοηθά να πάρει τη θέση που του ταιριάζει μέσα στο οργανωμένο κοινωνικό σύνολο, έχοντας ως πρότυπα τους γονείς του. Έτσι, το παιδί, από το μικρό αντιπροσωπευτικό κοινωνικό δείγμα της οικογένειας, θα περάσει σιγά- σιγά στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Κακά οικογενειακά πρότυπα επιδρούν αρνητικά στην ψυχική και πνευματική ανάπτυξη του παιδιού, μ’ αποτέλεσμα τη διαταραχή της προσωπικότητάς του.
Οι υγιείς σχέσεις των μελών της οικογένειας και το είδος, καθώς και η συχνότητα των επαφών των γονέων με τα παιδιά, προσδιορίζουν, σε μεγάλο βαθμό, την ανάπτυξη και εξέλιξη του παιδιού. Η οικογένεια θεωρείται ο σημαντικότερος παράγοντας για την εξέλιξη του παιδιού.

70. Πώς δημιουργούνται οι παιδικοί φόβοι και πώς μπορούν να αντιμετωπισθούν;

Φόβος είναι φυσική αντίδραση φυγής σε συμβάντα που απειλούν το άτομο. Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν εγγενείς ενστικτώδεις φόβοι ειδικώς για ορισμένα συγκεκριμένα ερεθίσματα (σκοτάδι, ζώα) αλλά μια ενστικτώδης γενική προδιάθεση και ικανότητα να αντιδρούμε στο άγνωστο, στο ασυνήθιστο, στο απροσδόκητο.
Οι ειδικοί φόβοι είναι επίκτητοι και έχουν ως πηγή:
α) άμεση εμπειρία του παιδιού με το φοβικό ερέθισμα.
β) τοποχρονική συνεξάρτηση ανάμεσα σε ένα ουδέτερο ερέθισμα και σε μια άλλη φοβική αντίδραση, κατά το πρότυπο της κλασσικής εξαρτημένης μάθησης.
γ) παρατήρηση φοβικών αντιδράσεων που εκδηλώνουν άλλα πρόσωπα στο περιβάλλον του παιδιού και μίμηση προτύπων, κατά το πρότυπο της κοινωνικής μάθησης.
δ) μετατόπιση ενός φόβου που προκαλεί μια φοβική πραγματική πηγή σε ένα ουδέτερο ερέθισμα, κατά το πρότυπο της υποκατάστασης του Freud.
Μέθοδοι που φαίνονται αποτελεσματικοί για την αντιμετώπιση τους είναι:
α) να ενθαρρύνουμε το παιδί να κάνει διάλογο με τον εαυτό του για τους φόβους του.
β) να διδάσκουμε το παιδί τεχνικές με τις οποίες αντιμετωπίζει το ίδιο ευθέως τα φοβικά ερεθίσματα
γ) να δίνουμε ευκαιρίες στο παιδί να γνωρίσει και να εξοικειωθεί με το φοβικό ερέθισμα, ενώ συγχρόνως θα νιώθει απόλυτα ασφαλές.
δ) να εξηγούμε και να ενημερώνουμε το παιδί και να το προετοιμάζουμε για κάθε νέο και ασύνηθες που πρόκειται να του παρουσιαστεί.
ε) να διαβεβαιώνουμε το παιδί ότι το φοβικό ερέθισμα δεν είναι επικίνδυνο.
στ) να δίνουμε ευκαιρίες στο παιδί να παρατηρεί παραδείγματα θαρραλέας αντιμετώπισης φοβικών ερεθισμάτων από συνομηλίκους.
ζ) να χρησιμοποιούμε την τοποχρονική συνεξάρτηση ως μέσο για να συνδέσουμε το φοβικό ερέθισμα με ευχάριστα συναισθήματα.
η) να ενισχύουμε το αυτοσυναίσθημα του παιδιού, ενθαρρύνοντας την τάση του για αυτάρκεια και αυτονομία.
θ) να ελέγχουμε τους δικούς μας αδικαιολόγητους φόβους.
Πρέπει να εξασφαλίσουμε στο παιδί μια σταθερή και ζεστή οικογενειακή ατμόσφαιρα όπου θα δεσπόζει το πνεύμα της αποδοχής, της ασφάλειας και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

71. Να αναπτύξετε τη θετική επίδραση του περιβάλλοντος στη γνωστική ανάπτυξη κατά την προσχολική ηλικία.

ίοι επηρεάζουν τόσο θετικά όσο και αρνητικά τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Ξεκινώντας, το οικογενειακό περιβάλλον είναι εκείνος ο παράγοντας που αν λειτουργεί θετικά, θα είναι ομαλή και η γνωστική ανάπτυξη του παιδιού. Εάν,λοιπόν, το παιδί ζει μέσα σε μία ζεστή οικογενειακή ατμόσφαιρα, το φροντίζουν με στοργή, διατρέφεται σωστά, ξεκουράζεται, παίζει, ψυχαγωγείται, νοιώθει την αγάπη και την αποδοχή των οικείων του, τότε η θετική αυτή επίδραση συντελεί στην ανάπτυξη και ολοκλήρωση όλων των σταδίων της γνωστικής του ανάπτυξης.
Παράλληλα όμως θετική επίδραση πρέπει να έχει τόσο το σχολικό όσο και το κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού. Να δέχεται, δηλαδή, ερεθίσματα που θα το οδηγήσουν σε ευκαιρίες για μάθηση, μέσα από τις διαδικασίες μάθησης, με κατάληξη την κατάκτηση εμπειριών και γνώσεων.
Με τον τρόπο αυτό θ’ αναπτυχθούν οι γνωστικές του ικανότητες, η αντίληψη, η γνωστική και νοητική του εξέλιξη, η εξάσκηση της μνήμης κ.α. στην προσχολική ηλικία και θα τεθούν οι βάσεις για την περαιτέρω εξέλιξή του

72. Ποιες ικανότητες επιδιώκονται να αναπτυχθούν στα παιδιά προσχολικής ηλικίας με δραστηριότητες προφορικής επικοινωνίας;

Τα περισσότερα παιδιά που φοιτούν στους παιδικούς σταθμούς, έχουν ήδη κατακτήσει τον προφορικό λόγο στο πλαίσιο της επικοινωνίας που αναπτύσσουν με το περιβάλλον τους και είναι σε θέση να επικοινωνούν αποτελεσματικά, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα, μέσα στην οικογένεια, το παιχνίδι και τον ευρύτερο κοινωνικό τους περίγυρο.
Ο παιδικός σταθμός καλείται να τα υποστηρίξει, ώστε να οργανώσουν τον προφορικό τους λόγο και να καταστούν ικανά να:
Συμμετέχουν σε συζητήσεις, παίρνοντας διαδοχικά το λόγο και αναλαμβάνοντας ρόλους τόσο ομιλητή όσο και ακροατή.
Διηγούνται προσωπικές τους εμπειρίες, επιδιώκοντας να τηρούν τη διαδοχική σειρά των γεγονότων.
Αφηγούνται παραμύθια και ιστορίες.
Περιγράφουν αντικείμενα και γεγονότα.
Δίνουν εξηγήσεις για τις ενέργειές τους και να αιτιολογούν τις απόψεις και τις πράξεις τους.
Επιχειρηματολογούν και να διαπραγματεύονται, προκειμένου να πείσουν τους άλλους τόσο για τις επιλογές όσο και για τις αποφάσεις τους.
Στον παιδικό σταθμό θα πρέπει να διαμορφώνονται ποικίλες επικοινωνιακές καταστάσεις, ώστε τα παιδιά, από πολύ νωρίς, να ενθαρρύνονται να επικοινωνούν και να εκφράζονται προφορικά.

73. Ποιος είναι ο ρόλος του/της παιδαγωγού κατά την άσκηση των καθημερινών δραστηριοτήτων;

Είναι κοινό «μυστικό» πως το έργο το οποίο καλείται να αναλάβει ένας παιδαγωγός είναι υψηλό και απαιτητικό. Πιο συγκεκριμένα, καλείται να σέβεται, να εκτιμά και να αποδέχεται τα παιδιά. Να αφιερώνει την προσοχή της σε κάθε παιδί ξεχωριστά, πάντα όμως σε συνάρτηση με τα άλλα παιδιά. Να κατανοεί τη συμπεριφορά των παιδιών στο πλαίσιο των χαρακτηριστικών των σταδίων ανάπτυξής τους αλλά και στο πλαίσιο των αναγκών, αδυναμιών, προβλημάτων, ιδιαιτεροτήτων κλπ.

Του κάθε παιδιού ξεχωριστά. Να φροντίζει για την παροχή στα παιδιά ενός ασφαλούς και υγιεινού περιβάλλοντος, καθώς και γα την προσεκτική επίβλεψή τους. Να προωθεί τη μάθηση προσφέροντας στα παιδιά μια ποικιλία εμπειριών, υλικών και ιδεών για εξερευνήσεις και ανακαλύψεις σε διάφορους τομείς και γνωστικά αντικείμενα, σύμφωνα με τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητές τους, όπως γλώσσα, μαθηματικά, κοινωνική αγωγή, φυσικές επιστήμες, εικαστικά, δραματική τέχνη, φυσική αγωγή, μουσική και πληροφορική.

Να καθοδηγεί τα παιδιά και να συνεργάζεται με αυτά κάνοντάς τους προτάσεις, ερωτήσεις ή προσφέροντάς τη βοήθειά της, όταν τη χρειάζονται, επιλέγοντας το πότε και το πώς θα παρέμβει. Να προωθεί τη συνεργασία και την αλληλοβοήθεια των παιδιών, να τα βοηθάει στην τήρηση των κανόνων, στον έλεγχο της επιθετικότητας τους και στην επίλυση των συγκρούσεών τους με κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους.

Να ενθαρρύνει τα νήπια να ενισχύσουν την αυτοαντίληψη και την αυτοεκτίμησή τους και να αποκτήσουν μια θετική αυτοεικόνα αλλά και ανοχή για τους άλλους, των οποίων οι απόψεις μπορεί να διαφέρουν από τις δικές τους να κάνει καθημερινά συστηματικές παρατηρήσεις και καταγραφές όσων λένε ή κάνουν τα παιδιά, με σκοπό τον καλύτερο σχεδιασμό αλλά και την αξιολόγηση του προγράμματος, καθώς και την ανακάλυψη ενδιαφερόντων, κλίσεων ή δυσκολιών των παιδιών.

Να επικοινωνεί και να συνεργάζεται με τους γονείς. Και αυτή η συνεργασία δεν είναι κάτι που εμφανίζεται ως δια μαγείας, αλλά κτίζεται σταδιακά, σε καθημερινή βάση, μέσα από τον αμοιβαίο σεβασμό και εμπιστοσύνη.

74. Ποιος είναι ο στόχος των δραστηριοτήτων γλωσσικής ανάπτυξης; Περιγράψτε μια δραστηριότητα.

Το πρόγραμμα της γλώσσας στον παιδικό σταθμό στηρίζεται στην άποψη ότι τόσο η γνώση όσο και η γλώσσα οικοδομούνται σταδιακά μέσα από την επικοινωνία. Το παιδί κατακτά και χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τη γλώσσα, καθώς προσπαθεί να κατανοήσει τον ρόλο των άλλων, χρησιμοποιώντας τον δικό του λόγο.
Γι αυτό, κατά τη γλωσσική άσκηση στην προσχολική ηλικία, θα πρέπει να ευνοούνται καταστάσεις αποδοχής και παροχής επικοινωνιακών μηνυμάτων, που έχουν ως στόχο να δημιουργήσουν επικοινωνία όχι μόνο μεταξύ παιδαγωγού και νηπίων, αλλά και των νηπίων μεταξύ τους, χρησιμοποιώντας στοιχεία από το φυσικό τους περιβάλλον.
Στόχος των δραστηριοτήτων γλωσσικής ανάπτυξης είναι:
Ν’ αναπτύξουν τα παιδιά επικοινωνιακούς κώδικες.
Να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.
Να μάθουν ν’ ακούν με σεβασμό και προσοχή χωρίς να διακόπτουν.
Να κάνουν διαλογική συζήτηση.
Ν’ απομνημονεύουν μικρά κείμενα- ποιήματα.
Ν’ αφηγούνται μικρές ιστορίες.
Να περιγράφουν καταστάσεις- γεγονότα.
Να διατυπώνουν απόψεις και ιδέες.
Να κατανοούν στοιχεία από τη σχέση προφορικούγραπτού λόγου.
Να συνειδητοποιούν ότι τα φωνήματα της προφορικής γλώσσας αντιστοιχούν σε γράμματα.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ:
Υλικά: Εικόνες από ένα γνωστό παραμύθι (π.χ. τα τρία γουρουνάκια).
Χώρος: Η γωνιά της πρωινής συζήτησης.
Ομάδα παιδιών: Όλη η ομάδα των παιδιών.
Επεξεργασία: Τα παιδιά και ο παιδαγωγός στη γωνία της συζήτησης. Ο παιδαγωγός εξηγεί στα παιδιά ότι κρατά στα χέρια τoυ μερικές εικόνες από το παραμύθι «τα τρία γουρουνάκια» που έχουν μπερδευτεί και ζητά τη βοήθειά τους, προκειμένου να τις βάλουν στη σειρά και να θυμηθούν το παραμύθι. Ο παιδαγωγός καλεί ένα παιδί να πάρει μία κάρτα (εικόνα) και να εξηγήσει τι βλέπει στην εικόνα που διάλεξε. Με τη σειρά παίρνουν όλα τα παιδιά κάρτες και διηγούνται το κομμάτι που εικονίζεται στην κάρτα τους. Τέλος, ο παιδαγωγός ζητά από τα παιδιά να βάλουν τις εικόνες στη σειρά εξέλιξης και όποιο παιδί θέλει να διηγηθεί όλο το παραμύθι, παρατηρώντας τις εικόνες.

75. Ποιος είναι ο στόχος των δραστηριοτήτων προμαθηματικών εννοιών; Περιγράψτε μια δραστηριότητα.

Σκοπός του προγράμματος των μαθηματικών στον παιδικό σταθμό είναι να υποβοηθήσει τα παιδιά, μέσα από βιωματικές καταστάσεις, να επεκτείνουν αφενός μεν τις πρώτες μαθηματικές γνώσεις τους και αφετέρου δε να εφαρμόσουν γνωστές μαθηματικές δομές σε νέες καταστάσεις.
Ακόμα:
-Να επεξεργάζονται και ν’ αξιοποιούν νέα δεδομένα, καθώς και να συγκρίνουν μέσα από τη δοκιμή και τον έλεγχο.
-Να ενδιαφέρονται να επινοούν, να επιλύουν προβλήματα και ν’ αξιοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία. Κατά τη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων, τόσο ατομικά όσο και ομαδικά, τα παιδιά αναπτύσσουν ειδικές ικανότητες, όπως να συγκρίνουν και να συσχετίζουν τ’ αντικείμενα, ν’ αντιλαμβάνονται κάποιες ιδιότητες, σχέσεις και συνδυασμούς και τέλος να μετρούν και ν’ αναγνωρίζουν απλά σχήματα στο περιβάλλον.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ/ΣΤΟΧΟΣ:

1. Να κατανοήσουν τα «τόσα- όσα».
2. Να ομαδοποιήσουν τα μπαλάκια με κριτήριο το χρώμα
   Χώρος: Η γωνιά της πρωινής συζήτησης.
   Υλικά: Ένα καλάθι με χρωματιστά ( κόκκινα και πράσινα) μπαλάκια, τόσα όσα είναι τα παιδιά της τάξης.
   Πορεία: Ο παιδαγωγός εκθέτει το υλικό (το καλάθι με τα μπαλάκια) και ζητά από ένα παιδί να τα μοιράσει, ένα σε κάθε παιδί. Όταν όλα τα παιδιά πάρουν από ένα μπαλάκι, ο παιδαγωγός ρωτά: «πόσα μπαλάκια έχουμε;» -Τα παιδιά απαντούν τόσα όσα είναι και τα παιδιά της τάξης. Στη συνέχεια ζητά από ένα άλλο παιδί να βάλει μέσα στο καλάθι μόνο τα μπαλάκια που έχουν κόκκινο χρώμα και τα πράσινα να τα βάλει χωριστά σε άλλο καλάθι.
   Ρωτά τότε: «πόσες ομάδες από μπαλάκια έχουμε;» Τα παιδιά απαντούν δύο.
   Επέκταση: Η δραστηριότητα επαναλαμβάνεται με πράσινες, κόκκινες χάντρες, δίνοντας έτσι την ευκαιρία να λάβουν μέρος όλα τα παιδιά.
   Αξιολόγηση: Ο παιδαγωγός καταγράφει όσα λένε και κάνουν τα παιδιά και μελετά τις εργασίες τους σε σχέση με τους μαθησιακούς στόχους που έθεσε.

76. Ποια είναι η παιδαγωγική αξία των Αισθητηριακών ασκήσεων για τα παιδιά ηλικίας 3 – 4 χρόνων; Να προτείνετε μια δραστηριότητα.

Η αγωγή των αισθήσεων ,σύμφωνα με τη Montessori,είναι προϋπόθεση για την αυτοαγωγή του παιδιού και την ένταξή του στο φυσικό-κοινωνικό περιβάλλον του.Οι αισθήσεις είναι οι πρώτοι δάσκαλοι των παιδιών. και με τη βοήθεια τους γνωρίζει τον κόσμο γύρο του. Η P. Carpantier, αναφέρει ότι ο άνθρωπος χωρίς τις αισθήσεις θα ήταν κλεισμένος μέσα στο σώμα του, όπως ο φυλακισμένος ,σε ένα πύργο ,και θα έμεινε στην άγνοιά του. Οι αισθήσεις είναι οι πόρτες και τα παράθυρα που τον φέρνουν σε επαφή με το περιβάλλον και τον βοηθούν να έχει την πρώτη του επαφή με τη γνώση. Ο J. J. Rousseau, στο έργο του «Αιμίλιος» επισημαίνει ότι οι αισθήσεις είναι « οι πρώτες δυνάμεις που αναπτύσσονται στον άνθρωπο. Με την καλή άσκηση των αισθητηρίων οργάνων το παιδί βλέπει καθαρά τον κόσμο γύρω του, τον αξιολογεί ανάλογα και προσαρμόζεται συνειδητά, με την αποδοχή του ή την απόρριψή του. Η αγωγή των αισθήσεων είναι απόλυτα αναγκαία γιατί με την άσκηση οι αισθήσεις αποκτούν περισσότερη ακρίβεια και λεπτότητα και εμπλουτίζουν το παιδί με εμπειρίες.
Σκοπός των αισθητηριακών δραστηριοτήτων είναι η ανάπτυξη της οξύτητας των διαφόρων αισθητηριακών λειτουργιών και της γενικής αντιληπτικής ικανότητας του παιδιού. Με την καλλιέργεια των αισθήσεων τα παιδιά γίνονται ικανά να παρατηρούν και να ταξινομούν τις εμπειρίες τους, να διακρίνουν, να συγκρίνουν και να οδηγούνται στη εξαγωγή συμπερασμάτων.
Η οργανωμένη και μεθοδευμένη άσκηση των αισθητηρίων απαιτεί και το ανάλογο ειδικό παιδαγωγικό –φυσικό υλικό. για την άσκηση των
Άσκηση της όσφρησης.
Υλικά: λουλούδια.
Στόχος : Τα παιδιά να ασκηθούν ώστε να γίνουν ικανά να διακρίνουν τις οσμές από διάφορα λουλούδια που υπάρχουν στο φυσικό περιβάλλον. Να γίνουν ικανά να αναγνωρίζουν τα διάφορα προϊόντα της καθημερινής χρήσης, των φαγητών, των φρούτων κλπ. με την όσφρηση.
Διαδικασία:
Η παιδαγωγός καλεί ένα-ένα παιδί να μυρίσει το άρωμα από τέσσερα διαφορετικά λουλούδια, (γαρίφαλο, τριαντάφυλλο, γιασεμί, γαρδένια). Στη συνέχεια τα παιδιά κλείνουν τα μάτια και τους ζητά να αναγνωρίσουν τα λουλούδια που τους δίνει να μυρίσουν και να πουν το όνομα κάθε υλικού ώστε να καλλιεργείται η γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού.
Η άσκηση επαναλαμβάνετε και με άλλα υλικά Οι αισθητηριακές ασκήσεις είναι δραστηριότητες ατομικές.

77. Ποιος είναι ο στόχος των δραστηριοτήτων κοινωνικής ανάπτυξης; Να αναφέρετε 2 παραδείγματα δραστηριοτήτων από τον κοινωνικό τομέα.

Ο στόχος των δραστηριοτήτων κοινωνικής ανάπτυξης εξαρτάται από το θέμα της κάθε δραστηριότητας. Ο κοινωνικός τομέας στοχεύει στη δημιουργία σωστών προσωπικών σχέσεων όχι μόνο μεταξύ των νηπίων αλλά και μεταξύ των νηπίων και του παιδαγωγού, στην όσο το δυνατό πιο ομαλή ένταξη των νηπίων στις ομάδες των συνομηλίκων τους, στην αντίληψη των αποτελεσμάτων της ομαδικής προσπάθειας και στην αλληλοβοήθεια μέσα στην ομάδα.
Κύριος στόχος, λοιπόν, των δραστηριοτήτων κοινωνικής ανάπτυξης είναι η οικοδόμηση των αξιών της κοινωνικής ζωής, η υπευθυνότητα, η συνεργασία, η ειλικρίνεια, το ομαδικό πνεύμα, ο αλληλοσεβασμός κ.α.
Μία δραστηριότητα που στοχεύει στην ομαδικότητα είναι η συνεργασία για να φτιαχτούν τα σκηνικά ενός θεατρικού έργου που θ’ ανεβάσουν τα παιδιά. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει τα παιδιά να συνεργαστούν, προκειμένου ν’ αποφασίσουν ποιον ρόλο θα έχουν, ποιος θα σχεδιάσει τι, ποιος θα ζωγραφίσει τι, ποια παιδιά θα βοηθήσουν στα κουστούμια, ποια θα μεταφέρουν πράγματα κ.α.
Μια δεύτερη δραστηριότητα είναι ν’ αναπαραστήσουν τα παιδιά πώς θα ψωνίσει μία ομάδα τους κάποια πράγματα που χρειάζεται το σχολείο τους. Πρέπει να συνεννοηθούν μεταξύ τους τι θα ψωνίσουν, ποιος είναι ο σωστός τρόπος κοινωνικής συμπεριφοράς, να ζητήσουν βοήθεια από κάποιον υπεύθυνο, αν χρειαστεί, πώς θα πληρώσουν, πώς θα ζητήσουν αλλαγή, αν χρειαστεί κ.α.

78. Ποιες είναι οι βασικές αρχές που πρέπει να γνωρίζει ο/η παιδαγωγός για την τεχνική της παρατήρησης, ώστε αυτή να γίνει πιο αποδοτική;

· Ποιός παρατηρεί
· Ποιόν παρατηρεί
· Τι παρατηρεί

Η επιστημονική παρατήρηση κάθε παιδιού γίνεται χωριστά, βάσει ενός σχεδιασμένου πίνακα αντικειμένων παρατήρησης. Ο πίνακας παρατήρησης του νηπίου θα πρέπει να περιλαμβάνει:
· Τις γενικές ικανότητες-δεξιότητες του νηπίου
· Τις ικανότητες κοινωνικής προσαρμογής
· Τις ικανότητες συναισθηματικής προσαρμογής
Το πώς παρατηρεί κανείς είναι στενά συνδεδεμένο με τη μεθοδολογία που αναφέρεται κυρίως στα μέσα-εργαλεία παρατήρησης. Η παρατήρηση πρέπει να γίνεται με φυσικό τρόπο και διακριτικά χωρίς να αποδίδονται χαρακτηρισμοί. Η τεχνική της παρατήρησης είναι εργαλείο στα χέρια του παιδαγωγού για να διαπιστώνει προβλήματα και να βελτιώνει το παρεχόμενο εκπαιδευτικό έργο.
Παράλληλα είναι και μέθοδος ανακάλυψης της γνώσεις μέσα από συνεχή έρευνα και ενδιαφέρον για το υπό παρατήρηση αντικείμενο. Έτσι το ελκυστικό περιβάλλον του νηπιαγωγείου-παιδικού σταθμού, παρέχει ευκαιρίες στο παιδί για ανακάλυψη της γνώσης μέσα από παρατήρηση.
Η νηπιαγωγός πρέπει να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στα θέματα που προτείνει στα παιδιά για παρατήρηση, εκτός από εκείνα που τραβούν αυθόρμητα την προσοχή τους γιατί μια καλή επιλογή θεμάτων βοηθάει το παιδί να γνωρίσει πράγματα που το ενδιαφέρουν.
Κατά την παρατήρηση δεν αρκεί η νηπιαγωγός να προσθέσει εκτυπώσεις πάνω σε άλλες εκτυπώσεις αλλά τη στιγμή που δημιουργούνται καινούργιες εκτυπώσεις να πολλαπλασιάζονται οι συγκρίσεις, να διατυπώνονται κρίσεις και γεννιούνται ιδέες και έτσι η νηπιαγωγός να οδηγεί το πνεύμα του παιδιού σε λογικές γενικεύσεις και κατατάξεις.
Ανάλογα με την περίπτωση η νηπιαγωγός να παρουσιάζει το αντικείμενο παρατήρησης στα παιδιά με τρόπο ασυνήθιστο διεγείροντας την φαντασία τους και δείχνοντας πάντα ότι ενδιαφέρεται πολύ γι αυτό που θέλει να παρατηρήσουν τα παιδιά.
Η νηπιαγωγός να παρουσιάζει το αντικείμενο παρατήρησης με τρόπο όσο δυνατόν πιο φυσικό πχ τα κεράσια πάνω στο κλωνάρι τους αν δεν μπορούμε πάνω στο δέντρο η όχι μόνο το λουλούδι αλλά το φυτό ολόκληρο.
Η νηπιαγωγός πρέπει να είναι αρκετά ευλύγιστη και να προσαρμόζεται στις ανάγκες και τις περιστάσεις καθώς και να αποφεύγει ιδιαίτερα τη χρησιμοποίηση ενός πανομοιότυπου σχεδίου.
Η νηπιαγωγός πρέπει να γνωρίζει καλά το θέμα που προτείνει για παρατήρηση, προσπαθώντας να το δει με τα μάτια του παιδιού και όχι με τα δικά της.
Για να είναι αποδοτική η παρατήρηση χρειάζεται ελευθερία. Δεν αρέσει στα παιδιά η υποκίνηση του ενδιαφέροντος να προέρχεται από τους μεγάλους, τα παιδιά δεν πρέπει να καταλάβουν η τουλάχιστον η υποκίνηση να γίνεται παρασκηνιακά. Δεν πρέπει να περιοριζόμαστε στην παθητική συγκατάθεση των παιδιών αλλά πετυχαίνουμε την αυθόρμητη δραστηριότητα τους εξαντλείται η άσκηση σταματάει.

79. Περιγράψτε μια δραστηριότητα με κολλάζ με θέμα τα Χριστούγεννα.

«Κάρτα-κερί για τα Χριστούγεννα»
Υλικά:
Κανσόν (διάφορα χρώματα).
Ρευστή κόλλα ,
Αποξηραμένα χόρτα,
1 κομμάτι κορδέλας περιτυλίγματος δώρου (πλάτους 2-3 cm περίπου)
Ψαλίδι
Μολύβι,
Χαρτί μεταλιζέ σε χρώμα χρυσό

Διαδικασία:
Διπλώνουμε το κανσόν στη μέση κάθετα έτσι ώστε να σχηματιστεί μια διπλή κάρτα. Τοποθετούμε την κάρτα μπροστά μας με τη μικρή πλευρά προς τα κάτω. Κολλάμε στο κάτω μέρος λίγα αποξηραμένα χόρτα, όπου θα είναι η βάση για το κερί. Κόβουμε ένα κομμάτι κορδέλας μήκους, 6 cm , δηλαδή το κερί. Το επάνω μέρος της κορδέλας το κόβουμε λίγο λοξά, για να φαίνεται ότι το κερί λιώνει. Κολλάμε την κορδέλα στην κάρτα. Το κάτω τμήμα της το σπρώχνουμε κάτω από τα αποξηραμένα χόρτα. Στη συνέχεια σχεδιάζουμε με μολύβι το σχήμα της φλόγας στο μεταλιζέ χαρτί και το κόβουμε. Κολλάμε τη φλόγα στο πάνω μέρος του κεριού. Η κάρτα – κερί είναι έτοιμη. Στο εσωτερικό της μπορούμε να γράψουμε τις ευχές μας.

80. Να αναφέρετε τα υλικά που θα χρησιμοποιούσατε σε μια χειροτεχνία με θέμα το φθινόπωρο.

Πίνακας με θέμα: «Η φύση το φθινόπωρο»
Υλικά:
Γκρι κανσόν
Φλούδες από κορμό δέντρου
Κλαδάκια
Φύλλα κιτρινισμένα, πράσινα, καφέ
Χώμα
Λεπτό πινέλο
Βαμβάκι
Ατλακόλ
Τέμπερες
Διαδικασία:
Απλώνουμε ατλακόλ με πινέλο στο κάτω μέρος του πίνακα και κολλάμε λίγο χώμα. Στη συνέχεια για κορμό δέντρου κολλάμε τη φλούδα. Για κλαδιά του δέντρου κολλάμε κλαδάκια. Πάνω στα κλαδιά κολλάμε μερικά φύλλα, ενώ τα υπόλοιπα τα κολλάμε στο χώμα . Στο πάνω μέρος του πίνακα φτιάχνουμε τα σύννεφα από βαμβάκι. Με γαλάζια τέμπερα και το λεπτό πινέλο ζωγραφίζουμε βροχή και αν θέλουμε, με το ίδιο χρώμα βάφουμε και τα σύννεφα.

81. Περιγράψτε την απλή τεχνική κατασκευής μάσκας που μπορούν να κάνουν τα παιδιά τις απόκριες.

«Μάσκα από χάρτινο πιάτο»
Υλικά:
1 στρογγυλό χάρτινο πιάτο
Δαχτυλομπογιές ή νερομπογιές
Πινέλο
Ψαλίδι
Βελόνα μανταρίσματος ή συρραπτικό
Λάστιχο
Μαλλί πλεξίματος ή χαρτί γκοφρέ σε λωρίδες
Σύρμα πίπας

Διαδικασία:
Ζωγραφίζουμε την πίσω πλευρά του πιάτου με δάχτυλα ή με πινέλο, φτιάχνοντας τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ή ζώου. Όταν στεγνώσουν τα χρώματα κόβουμε τα μάτια, τη μύτη και το στόμα. Αν θέλουμε μπορούμε να κολλήσουμε πάνω στη μάσκα μαλλί πλεξίματος ή γκοφρέ σε λωρίδες φτιάχνοντας τα μαλλιά του προσώπου ή το τρίχωμα του ζώου που θέλουμε να φτιάξουμε. Το σύρμα πίπας το χρησιμοποιούμε σαν μουστάκι, αν πρόκειται για ζώο. Τέλος, δεξιά και αριστερά από το πιάτο εφαρμόζουμε το λάστιχο με το συρραπτικό ή τη βελόνα και η μάσκα είναι έτοιμη να φορεθεί. Απλή τεχνική κατασκευή μάσκας είναι επίσης και αυτή όπου αντί για το πιάτο χρησιμοποιούμε μια χάρτινη σακούλα από ψώνια.

82. Τι άχρηστο υλικό θα δίνατε στα παιδιά για την κατασκευή «μέσων μεταφοράς»;

Το άχρηστο υλικό, το οποίο πολύ εύκολα μπορούμε να βρούμε στα σπίτι ή στη φύση , για την κατασκευή μέσων μεταφοράς είναι:
Κουτιά (από σπίρτα, καλλυντικά, τυράκια)
Ρολά (από χαρτί υγείας , κουζίνας)
Μανταλάκια παλιά
Καρυδότσουφλα
Κομμάτια από πανάκια
Ξυλάκια (από σουβλάκι)
Καρούλια (από κλωστές)
Πλαστικά μπουκάλια
Μεταλλικά κουτιά (από αναψυκτικά, παιδικές τροφές)
Κομμάτια φελιζόλ
Φελλό
Καπάκια
Κουμπιά
Χαλασμένοι μαρκαδόροι
Κομμάτια από χαρτιά ή χαρτόνια
Παλιά περιοδικά κ.α.
Με τα παραπάνω, μπορούμε να φτιάξουμε τραίνα, αυτοκίνητα, καράβια, ποδήλατα, άμαξες, αεροπλάνα κ.α. Π.χ. με τα ρολά υγείας τραίνα, με τα σπιρτόκουτα αυτοκίνητα, με τα καρυδότσουφλα βάρκες, με τα μανταλάκια αεροπλάνα κ.α.

83. Με θέμα την ενότητα «πόλη» πώς θα δημιουργούσατε μια σύνθεση ανάγλυφου κολλάζ σε συνδυασμό με ζωγραφική και πλαστική;

Μπορούμε να φτιάξουμε τα σπίτια από κουτιά γάλακτος χάρτινα ή από κουτιά τσιγάρων. Προηγουμένως ή θα τα έχουμε βάψει ή θα τα έχουμε ντύσει με κόλλες γλασέ ή βελουτέ. Τα κάγκελα στις αυλές των σπιτιών μπορούμε να τα φτιάξουμε από σπίτια ή οδοντογλυφίδες ή καλαμάκια από σουβλάκια βαμμένα με τέμπερες. Για δρόμο μπορούμε να κολλήσουμε χαλικάκι. Ήλιος μπορεί να γίνει ένα στρογγυλό σφουγγάρι και ακτίνες από καλαμάκια σε διάφορα χρώματα. Ανθρώπινες μορφές και σιλουέτες μπορούν να γίνουν από πηλό ή πλαστελίνη και να τοποθετηθούν στα κατάλληλα σημεία. Για δέντρα χρησιμοποιούμε πράσινο σφουγγάρι και σύρμα πίπας.
Ακόμα μπορούμε να φτιάξουμε ένα κολάζ με τμήματα από ζωγραφιές των παιδιών, αφού πρώτα θα τους έχουμε ζητήσει να ζωγραφίσουν σημεία της πόλης τους, όπως το σχολείο τους, το πάρκο, το σπίτι τους, το γήπεδο κτλ. Από τις ζωγραφιές τους κόβουν και συνθέτουν ένα κολάζ στο οποίο μπορούν να προστεθούν άνθρωποι από πηλό, δρόμοι από πλαστελίνη, δέντρα από σφουγγάρι κ.τ.λ.

84. Να αναφέρετε συγκεκριμένες δραστηριότητες απ’ όλους τους τομείς των εικαστικών τεχνών για την παρουσίαση της ενότητας «το σώμα μας».

Για να παρουσιάσουμε την ενότητα «το σώμα μας» μπορούμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε πολλές τόσο ατομικές όσο και ομαδικές ή συλλογικές δραστηριότητες από όλους τους τομείς των εικαστικών τεχνών.
Ενδεικτικά αναφέρουμε:

α) Ζωγραφική
Στην αρχή τα παιδιά εργάζονται σε ζευγάρια. Απλώνουμε κάτω ένα μεγάλο κομμάτι χαρτί του μέτρου. Ένα παιδί ξαπλώνει (έχοντας ανοιχτά χέρια και πόδια) πάνω στο χαρτί. Το ζευγάρι του σχεδιάζει με μαρκαδόρο το περίγραμμα του σώματος του πρώτου παιδιού. Στη συνέχεια σε άλλο κομμάτι χαρτί του μέτρου τα παιδιά αλλάζουν ρόλους. Αφού τελειώσει η διαδικασία αυτή, δίνουμε στα παιδιά πλαστικά χρώματα και πινέλα για να ζωγραφίσει το κάθε παιδί το δικό του σώμα. Όταν στεγνώσουν τα έργα όλων των παιδιών τους μοιράζουμε ψαλίδια για να κόψουν πάνω στη γραμμή του περιγράμματος. Τα έργα, «σώματα των παιδιών» , μπορούν στη συνέχεια να κολληθούν σε ένα μεγάλο τοίχο της τάξης.

β) Πλαστική
Ετοιμάζουμε μίγμα χαρτοπολτού μαζί ε τα παιδιά (παλιές εφημερίδες, ατλακόλ και νερό). Τα παιδιά πλάθουν ελεύθερα φιγούρες ανθρώπων. Τις λεπτομέρειες στις ανθρώπινες φιγούρες τις δημιουργούμε χρησιμοποιώντας ξυλάκια από σουβλάκια. Αφού στεγνώσουν τα έργα μπορούμε να τα χρωματίσουμε με τέμπερες. Ακόμα, μπορούν τα νήπια να πλάσουν με πηλό “ανθρωπάκια” και να τα ντύσουν με ρούχα από χρωματιστά γκοφρέ, σε συνδυασμό με πούλιες και κουμπάκια για αξεσουάρ (ζώνη, κολιέ, γιακάς κ.α.) και να κολλήσουν μαλλί πλεξίματος για μαλλάκια

γ)Κολάζ
Δίνουμε στα παιδιά κανσόν σε μέγεθος Α4 πάνω στο οποίο έχουμε προσχεδιάσει τις φιγούρες ενός αγοριού και ενός κοριτσιού. Δίνουμε επίσης ποικίλα υλικά για επικόλληση όπως: μαλλί πλεξίματος μαύρο, κίτρινο, καφέ και κόκκινο, κουμπιά σε διάφορα μεγέθη, κομμάτια υφάσματος , χαρτί βελουτέ σε ανοιχτό ροζ ή σομόν χρώμα κ.α. Με τη βοήθεια ατλακόλ ,ψαλιδιού , πινέλου και της φαντασίας τους τα παιδιά φτιάχνουν κολάζ το σώμα ενός αγοριού και ενός κοριτσιού.

δ)Κατασκευές
Φτιάχνουμε ανθρωπάκια χρησιμοποιώντας παλιά ξύλινα μαντηλάκια ως εξής: βγάζουμε το ελατήριο από ένα ξύλινο μανταλάκι. Αναποδογυρίζουμε τα δυο κομμάτια και τα κολλάμε μεταξύ τους , το ένα κόντρα στο άλλο. Κολλάμε δυο σπίρτα στα πλάγια για χέρια και ένα μικρό καπάκι από αλοιφή για καπέλο.
Βάφουμε με πλαστικά χρώματα και όταν στεγνώσει ζωγραφίζουμε με μαρκαδόρους τα χαρακτηριστικά του προσώπου στο σημείο ακριβώς κάτω από το καπέλο.

ε)Τύπωμα
Απλώνουμε δαχτυλομπογιά σε διάφορα σημεία του σώματός μας που μπορούν να αποτυπωθούν, όπως τα δάχτυλα, η παλάμη και η πατούσα. Αφήνουν όλα τα παιδιά το αποτύπωμα τους σε ένα μεγάλο χαρτί του μέτρου. Ομαδική εργασία.

στ)Χαρτοραπτική
Φτιάχνουμε τη φιγούρα ενός ανθρώπινου σώματος πάνω σε κανσόν. Ζωγραφίζουμε τις λεπτομέρειες και στη συνέχεια κόβουμε τις φιγούρες σε έξι μέρη ( κεφάλι, σώμα, χέρια και πόδια). Στη συνέχεια με χοντρή βελόνα και νήμα ράβουμε τα εξαρτήματα της φιγούρας που πριν ήταν ενιαία.

ζ) Ζωγραφική & κολάζ
Μπορούμε να συνδυάσουμε τη ζωγραφική με το κολλάζ και να κόψουμε το περίγραμμα του σώματος ενός νηπίου σε χαρτί του μέτρου και να κολλήσουμε για τα ρούχα του υφάσματα, κομμάτια ή ολόκληρα, μαλλί πλεξίματος για τα μαλλιά του, χάντρες κ.τ.λ. για κοσμήματα, κουμπιά για τα μάτια του, αφού πρώτα έχουμε ζωγραφίσει το πρόσωπο και με το ανάλογο χρώμα το σώμα που μένει ακάλυπτο. Είναι μια διαδικασία που διαρκεί πολύ, ομαδική, γι’ αυτό και συνήθως εφαρμόζεται μόνο σε 1 ή 2 σώματα.

η) Άλλες δραστηριότητες
Όπως: διπλωμένη χαρτοκοπτική, χαρτοτρυπητική, κέντημα στο χαρτί, μάσκες κ.τ.λ.

85. Ποια μηνύματα περνάει το παραμύθι «ο χορός των σπαθιών» του Χατσατουριάν στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας;

Ο Χατσατουριάν γράφοντας αυτό το παραμύθι έχει ως στόχο να δείξει έμμεσα την αξία της οικογένειας στην οποία κυριαρχεί αγάπη και σεβασμός. Προκειμένου να πετύχει κάτι τέτοιο, παρουσιάζει μια οικογένεια όπου ο πατέρας (Γκίκο) καταναλώνοντας αλκοόλ συμπεριφέρεται βίαια φτάνοντας σε ακραίες αντιδράσεις, παρανομίες και ανήθικες πράξεις μαζί με τους 3 λαθρεμπόρους.
Αυτή η ανυπακοή στους νόμους είναι το δεύτερο θέμα που θίγεται στο παραμύθι υποδηλώνοντας τη σημασία μιας κοινωνίας όπου οι πολίτες σέβονται τον συμπολίτη τους και δεν αδιαφορούν για το κοινό συμφέρον. Τονίζεται επίσης η αγάπη μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών χωρών που χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις τυχόν διαφορές, ενώνονται με τα δεσμά του γάμου, χορεύοντας το γνωστό «χορό των σπαθιών», αναφορά που γίνεται για να τονιστούν ιδιαίτερα οι παραδόσεις, τα ήθη – έθιμα, ο πολιτισμός τους.

86. Περιγράψτε τον τρόπο κατασκευής ενός μουσικού οργάνου με «άχρηστα» υλικά.

ΚΡΟΤΑΛΟ
Η Ελληνική απάντηση στις ισπανικές καστανιέτες. Ανήκει στην κατηγορία των κρουστών μουσικών οργάνων.
Για την κατασκευή απαιτούνται:
Εργαλεία:
· Πριόνι μικρό (σέγα)
· Τρυπάνια 3-6 χιλιοστών
· Ψαλίδι
· Μέτρο
Υλικά:
· Δύο σανιδάκια με μήκος 8-10 εκατ. Και πλάτος 3-4 εκατ.
· Ένα σανιδάκι- στέλεχος με μήκος 18-20 εκατ. και ίδιο πλάτος
· Ένα κομμάτι σπάγκο ( όχι από συνθετικό υλικό)
Τρόπος κατασκευής:
Κόβουμε το κάθε σανιδάκι στο ζητούμενο μήκος και πλάτος. Κατόπιν κάνουμε δύο τρύπες , στο ένα άκρο των μικρών σανιδιών, περνάμε ένα σπάγκο και τα δένουμε χαλαρά στο σανιδάκι -στέλεχος , στο οποίο έχουμε κάνει και σε αυτό δύο τρύπες. Τα μικρά σανιδάκια δένονται χαλαρά για να μπορούν να χτυπούν πάνω στο στέλεχος. Ο ήχος παράγεται με απότομες κινήσεις, κρατώντας τα κρόταλα από το στέλεχος

87. Να αναφέρετε περιληπτικά το μουσικό παραμύθι «Πέτρος και λύκος» του Προκόφιεφ, σημειώνοντας την παιδαγωγική του αξία.

Περίληψη:
Ένα μικρό αγόρι, ο Πέτρος, μια μέρα ανοίγει την πόρτα του κήπου και βγαίνει στο λιβάδι, παρά την απαγόρευση του παππού του. Η πάπια βρίσκοντας ανοιχτή την πόρτα του κήπου βγαίνει κι εκείνη στο λιβάδι και πηγαίνει στη λιμνούλα. Στη συνέχεια έρχεται η γάτα. Θυμωμένος ο παππούς, παίρνει τον Πέτρο μέσα στον κήπο και κλειδώνει την πόρτα. Ξαφνικά παρουσιάζεται ο κακός λύκος από το δάσος. Το πουλάκι και η γάτα πάνω στα κέντρα διασώζονται, η πάπια όμως καταλήγει στο στομάχι του. Ο Πέτρος σκαρφαλώνει στον τοίχο και ανεβαίνει σε ένα κλαδί και βοηθούμενος από το πουλάκι πιάνει το λύκο με ένα σχοινί από την ουρά. Την ίδια στιγμή βγαίνουν από το δάσος οι κυνηγοί πυροβολώντας (είχαν ακολουθήσει το λύκο). Ο Πέτρος τους φωνάζει να σταματήσουν και να πάνε τον λύκο στο ζωολογικό κήπο. Στο τέλος όλοι μαζί σε πομπή τον οδηγούν εκεί.

Παιδαγωγική αξία:
Το συμφωνικό παραμύθι “Πέτρος και Λύκος” γράφτηκε στα 1936 με σκοπό να διδάξει τα όργανα της ορχήστρας, το χαρακτήρα και τη χρήση τους. Οι πρωταγωνιστές (Πέτρος, λύκος, παπάκι, γάτα κ.λ.π.) δεν μιλούν, αλλά δίνουν την θέση τους στα όργανα. Μάλιστα, κάθε πρόσωπο της ιστορίας αντιπροσωπεύεται από ένα μουσικό όργανο ή από μία ομάδα οργάνων της ορχήστρας.
Με αυτή τη μουσική ιστορία τα παιδιά προσεγγίζουν τα όργανα της ορχήστρας, τις διαφορές τους όσον αφορά το ηχόχρωμα, το τονικό ύψος, τη δυνατότητά τους να αποδώσουν με διαφορετικό ξεχωριστό τρόπο διάφορα στοιχεία της μουσικής, π.χ. την ένταση. Μπορούν να νιώσουν συναισθήματα και χαρακτηριστικά (καλοσύνη, κακία, πονηριά κ.λ.π.) από το άκουσμά της, όπως επίσης εικόνες από τα μοτίβατων πρωταγωνιστών. ( όταν δρα ο Πέτρος, ακούμε τη μελωδία του Πέτρου).
Παράλληλα, διδάσκονται την υπακοή στους μεγαλύτερους, την αξία της συλλογικής προσπάθειας( ο Πέτρος έπιασε το λύκο μαζί με το πουλάκι) το σεβασμό, τη διαφορετικότητα, τρόπου τιμωρίας στις πολιτισμένες κοινωνίες (ο λύκος δε σκοτώνεται, παρά οδηγείται στο ζωολογικό κήπο), την προστασία του αδύνατου, την υπεροχή της πνευματικής δύναμης έναντι της σωματικής, την έλλειψη του θανάτου( για ψυχολογικούς λόγους).

Πρωταγωνιστές της ιστορίας
Πέτρος: Έγχορδα
Λύκος: Κόρνα
Παππούς: Φαγκότο
Κυνηγοί: Κρουστά
Πάπια: Όμποε
Πουλί: Φλάουτο
Γάτα: Κλαρινέτο

88. Περιγράψτε μια μουσικοκινητική δραστηριότητα με τις τέσσερις εποχές του Vivaldi.

Πρώτα ακούσαμε τα μουσικά κομμάτια. Παίξαμε τα μουσικά όργανα που αναγνωρίζαμε. Δημιουργήσαμε και εμείς τους δικούς μας ήχους για κάθε εποχή.

Μετά διαβάσαμε το βιβλίο. Πριν διαβάσουμε για κάθε εποχή, ακούγαμε το μουσικό της θέμα.

Είδαμε πίνακες ζωγραφικής, με θέμα τις 4 εποχές και συζητήσαμε για τα χαρακτηριστικά της κάθε εποχής.

Xωριστήκαμε σε 4 ομάδες όσες και οι εποχές. Τα παιδιά της κάθε ομάδας φορούσαν αντιπροσωπευτικά καπέλα της εποχής.

Είχαν εξοικειωθεί με το μουσικό κομμάτι της κάθε εποχής και μόλις το άκουγαν χόρευαν ανάλογα.

Στη συνέχεια, άπλωσα ένα μεγάλο χαρτί του μέτρου, χωρισμένο στα 4: Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας.Τα παιδιά της κάθε ομάδας, όταν άκουγαν τη μουσική τους, έτρεχαν στο χαρτί και ζωγράφιζαν κάτι σχετικό με την εποχή.

Μετά κάνανε το ίδιο ατομικά.

89. Γράψτε 5 παραδείγματα κινήσεων που περιγράφουν κάποιους χαρακτήρες ή καταστάσεις, με τα ανάλογα μουσικά μοτίβα τους.

• τύμπανο, για περπάτημα ελέφαντα, αργό
• φλάουτο, για τιτίβισμα πουλιών, γρήγορο
• κρόταλα, για φίδι, αργό
• ντέφι, νεράιδα, γρήγορο
• κιθάρα, άλογο, αργός καλπασμός

90. Να περιγράψετε μια μουσικοκινητική δραστηριότητα που θα εφαρμόζατε για τα κωφάλαλα παιδιά.

Φουσκώνουμε μπαλόνια, τα αγκαλιάζουν στο στήθος τους, τα ακουμπάνε μπροστά σε ένα ηχείο ώστε να νιώσουν τον ρυθμό.

91. Να αναφέρετε 5 ερεθίσματα για την αδρή κινητικότητα και τους λεπτούς χειρισμούς σε ένα βρέφος ηλικίας από 1-2 χρόνων.

Aδρή κινητικότητα.

1. Στο νήπιο αρέσει να τραβά σχεδόν οποιοδήποτε αντικείμενο είναι δεμένο στην άκρη ενός σπάγκου. Διαλέξτε κάτι σχετικά ελαφρύ, για να μη χτυπά με δύναμη στα έπιπλα. Εάν βέβαια, παράγει και κάποιον ήχο, καθώς τραβιέται, θα του αρέσει ακόμα περισσότερο.
2. Αφήστε το παιδί ν’ ανέβει και να κατέβει σκαλοπάτια, να πηδήξει από τα σκαλοπάτια και πάνω από αντικείμενα.
3. Δώστε του μεγάλες μπάλες (π.χ. μπάλες θαλάσσης) για να κλωτσά, να τις ρίχνει και να τις πιάνει.
4. Αφήστε το να περπατήσει πάνω σε διαφορετικές επιφάνειες. Σε γρασίδι, σε μαλακό έδαφος, σε άμμο, σε πλακάκια, σε ξύλινες επιφάνειες.
5. Αφήστε το να κάνει τσουλήθρα, κούνια και να σκαρφαλώνει.

   Λεπτοί χειρισμοί.

6. Ενθαρρύνετε το παιδί να πιάνει μικρά αντικείμενα, όπως σταφίδες ή άλλα μικρά τεμάχια τροφής. Δώστε του αντικείμενα διαφόρων μεγεθών, σχημάτων και υφής για να τα πιάσει, να τα αισθανθεί και να τα εξερευνήσει.
7. Δώστε του δακτυλομπογιές και ξυλομπογιές να ζωγραφίζει σε μεγάλες επιφάνειες χαρτιού.
8. Δώστε του να παίξει με παιχνίδια που όταν πιέζονται βγάζουν ήχο.
9. Αφήστε το να παίζει με κομπολόι, μέχρις ότου ανακαλύψει πώς μπορεί να τραβά και να ξεχωρίζει τις χάντρες.
10. Καθίστε στο πάτωμα μαζί και παίξτε, κυλώντας τη μπάλα προς το μέρος του κι εκείνο προς εσάς.

92. Με βάση τις πέντε αισθήσεις (όραση, ακοή, όσφρηση, αφή, γεύση) να αναφέρετε από ένα ερέθισμα για κάθε μία αίσθηση ενός βρέφους 1 έτους.

• όραση, φωτάκι, το κινώ κυκλικά
• ακοή, αλουμινόχαρτο, το τσαλακώνω κοντά στο αυτί του
• όσφρηση, ρούχο μητέρας, το τυλίγω επάνω του
• αφή, φρυγανιά, του δίνω να την τρίψει
• γεύση, ταχίνι, να δοκιμάσει

93. Να αναφέρετε 5 ερεθίσματα για την νοητική εξέλιξη του βρέφους ηλικίας 1-2 χρόνων.

1. Οποιοδήποτε παιχνίδι κινείται ή κάνει θόρυβο, όταν το κουρδίζουμε ή το κουνάμε, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καταλάβει το βρέφος τη σχέση αιτίαςαποτελέσματος.
2. Βάλτε δύο στρογγυλά αντικείμενα διαφορετικού μεγέθους επάνω στο τραπέζι και πείτε στο βρέφος «δώσε μου το μεγάλο» ή «δώσε μου το μικρό».
3. Βάλτε δύο ή τρεις διαφορετικές εικόνες στο τραπέζι και ζητήστε του να βρει μία εικόνα ίδια μ’ εκείνη που κρατάτε στο χέρι σας (ομαδοποίηση).
4. Δώστε του την πυραμίδα με τους κρίκους, θα βάζει το χέρι του στην τρύπα των κρίκων και θα μάθει ότι υπάρχει τα μέσα και το έξω.
5. Δείξτε στο παιδί πώς να κρεμά πετσέτες ή ρούχα σε κρεμάστρες, μαθαίνοντάς του, έτσι, ότι μερικά μικρά πράγματα τοποθετούνται είτε ψηλά είτε χαμηλά.

94. Ποια είναι η σημασία της σωματικής αγωγής στην ψυχοκινητική ανάπτυξη του βρέφους;

Τα θετικά αποτελέσματα της ψυχοκινητικής ως επανεκπαίδευση, για την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού, την καθιέρωσαν σύντομα ως βασική εκπαιδευτική πρακτική στο χώρο της εκπαίδευσης και κυρίως της προσχολικής εκπαίδευσης
• Η ψυχοκινητική αγωγή στοχεύει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού μέσω της εκπαίδευσης του
σώματός του και της βελτίωσης των αντιληπτικοκινητικών δεξιοτήτων του
• Το σώμα και η κίνησή του είναι το βασικό όργανο δράσης, γνωριμίας του «είναι» και της αντίληψης

• Αντιμετωπίζει το παιδί ως ολότητα (αντιβαίνοντας στη δυϊστική αντίληψη της εκπαίδευσης του παιδιού άλλοτε ως σώμα και άλλοτε ως πνεύμα) και υποστηρίζει την ενιαία λειτουργία και αλληλεπίδραση των κινητικών, πνευματικών και ψυχικών λειτουργιών του ατόμου
• Εστιάζει στη μοναδικότητα του κάθε παιδιού και τις προσωπικές του δυνατότητες

95. Περιγράψτε μία δραστηριότητα (σκοπός, υλικά, σενάριο) με την οποία τα νήπια να μπορούν να προσεγγίζουν μία από τις χωροχρονικές έννοιες.

Μία δραστηριότητα, προκειμένου να προσεγγίσουν τα νήπια τις σχέσεις χώρου περιλαμβάνει η ενασχόληση με οικοδομικό υλικό, κατασκευές, πλαστελίνη, λάστιχα, τα οποία τεντώνουν προς διάφορες κατευθύνσεις. Έτσι, αναπαριστώντας, για παράδειγμα, την κίνηση σ’ ένα πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής, το παιδί κατακτά τις έννοιες « μέσα-έξω», «αριστερά-δεξιά», «πάνω-κάτω», «κοντά-μακριά». Επίσης, όταν γίνεται αναφορά σε γεγονότα της οικογενειακής τους ζωής ή της καθημερινής ζωής τους στο σπίτι και τον παιδικό σταθμό, τα νήπια έρχονται σ’ επαφή μ’ έννοιες του χρόνου, όπως «πριν-μετά», «νωρίτερα- αργότερα», «στο τέλος- αρχικά». Δραστηριότητες στις οποίες χρησιμοποιούνται έννοιες χρόνου είναι το συμβολικό παιχνίδι, τα ομαδικά παιχνίδια κ.α.

Σκοπός:
Εξάσκηση της συγκρότησης της μονιμότητας του αντικειμένου (θεωρία Piaget) , βασική έννοια για την κατάκτηση των σχέσεων χώρου.
Υλικά:
Ένα μικρό παιχνίδι κι ένα μαξιλάρι.
Σενάριο:
Καθόμαστε στο πάτωμα αντικριστά από το παιδί. Κουνάμε ένα μικρό παιχνίδι μπροστά του, ώστε να του τραβήξουμε την προσοχή. Μετά το σέρνουμε σιγά-σιγά πάνω στο πάτωμα, μέχρι να το κρύψουμε πίσω μας. Παρατηρούμε, εάν το παιδί μετακινηθεί για να το βρει. Κατόπιν βάζουμε ένα μαξιλάρι ανάμεσα σ’ εμάς και το παιδί. Κουνάμε το παιχνίδι, ώσπου να τραβήξει και πάλι την προσοχή του. Σιγά- σιγά τραβάμε το παιχνίδι πάνω στο πάτωμα μέχρι να φτάσει πίσω από το μαξιλάρι και να μην το βλέπει. Παρατηρούμε εάν θα μετακινηθεί για να ψάξει πίσω από το μαξιλάρι.

96. Να αναφέρετε 5 ερεθίσματα για την ανάπτυξη των αισθήσεων σε παιδιά ηλικίας 1 έτους, 3 και 5 ετών.

Μέχρι 1ος μηνός. ΑΦΗ 1. Αλλάξτε θέση στο μωρό. Μπρούμυτα- ανάσκελα. 2. Την ώρα της αλλαγής, κάνετε μασάζ στην πλάτη, στα χέρια κ.α. 3. Αγκαλιάστε το μωρό και σφίξτε το λίγο. 4. Κουνήστε το λίγο, καθώς το κρατάτε. 5. Την ώρα του μπάνιου του μωρού, κάνετε γρήγορο μασάζ στα χέρια και πόδια του. ΟΡΑΣΗ 1. Αλλάξτε θέση στο κρεβάτι μετά το τάισμα, ώστε το φως να ερεθίζει τα μάτια. 2. Δέστε ένα ζωηρόχρωμο παιχνίδι στη μεριά του κρεβατιού, όπου συνηθίζει να γυρίζει το κεφάλι του το μωρό. 3. Αλλάξτε τη θέση του κρεβατιού μέσα στο δωμάτιο για να έχει άλλο οπτικό πεδίο. 4. Βγάλτε το μωρό περίπατο για λίγη ώρα καθημερινά (εάν και εφόσον το επιτρέπει ο γιατρός). 5. Μετά το τάισμα ή όταν είναι ξύπνιο, κουνήστε ένα παιχνίδι (πολύχρωμο και με ακανόνιστο σχήμα) σε απόσταση 30 εκ. από τη βάση της μύτης του. ΑΚΟΗ 1. Τραγουδήστε στο μωρό παιδικά τραγούδια και ρυθμικά ποιήματα. 2. Αφήστε το ραδιόφωνο να παίζει στο δωμάτιο για λίγο. 3. Την ώρα του μπάνιου του μωρού, τραγουδήστε ή μιλήστε του. 4. Καθώς το αλλάζετε ή του κάνετε μασάζ, ονοματίστε τα μέρη του σώματός του. 5. Όταν το κρατάτε αγκαλιά, τραγουδήστε του ή διηγηθείτε του σύντομες ιστορίες. 1 ος έως 3ων μηνών. ΑΦΗ 1. Συνεχίστε το μασάζ κατά τη διάρκεια της αλλαγής. 34 2. Όταν το μωρό είναι ανάσκελα, φέρτε τους βραχίονες πάνω από το κεφάλι του και μετά στη θέση τους. 3. Όταν το μωρό είναι ανάσκελα, σπρώξτε τα πόδια του προς τα πάνω, λυγίστε τα γόνατα και μετά επαναφέρετε στη θέση τους. 4. Όταν το μωρό είναι μπρούμυτα, σπρώξτε ελαφρά τις πατούσες με τις παλάμες σας προς το σώμα του. 5. Αγκαλιάστε το μωρό και κουνήστε το λίγο. ΟΡΑΣΗ 1. Στρώστε το κρεβάτι του μωρού με εμπριμέ σεντόνι και βάλτε το στη μπρούμυτα θέση. 2. Κρεμάστε ζωηρόχρωμα αντικείμενα στο πλάι του κρεβατιού. 3. Κρεμάστε ζωηρόχρωμα αντικείμενα πάνω από το κρεβάτι του μωρού. 4. Κρεμάστε κινούμενο παιχνίδι (μόμπιλε) πάνω από το κρεβάτι. 5. Αφήστε ένα παιχνίδι να εξαφανιστεί από το οπτικό του πεδίο και μετά επαναφέρετέ το. ΑΚΟΗ 1. Βάλτε στο χέρι του μία κουδουνίστρα. 2. Δέστε κουδουνάκια στα καλτσάκια του μωρού. 3. Ανοίξτε για λίγο το ραδιόφωνο στο δωμάτιό του. 4. Μιλάτε και τραγουδάτε του την ώρα που το κρατάτε αγκαλιά. 5. Αφήστε το ν’ ακούει τους κτύπους του ρολογιού. 4 ων έως 5 μηνών. ΑΦΗ 1. Τρίβετε τα μέρη του σώματος του μωρού με μεταξωτό πανί. 2. Δώστε του να πιάσει μία μικρή και μαλακιά μπάλα. 3. Δώστε του ένα κουτάλι για να το κρατά και να το βάζει στο στόμα του. 4. Δώστε του να πιάσει διαφορετικά είδη υφάσματος. 5. Δώστε του να πιάσει ένα πλαστικό ξύλινο κρίκο. ΟΡΑΣΗ 1. Βοηθήστε το να παίζει με τα πόδια του. 2. Δέστε την άκρη της κλωστής ενός μπαλονιού στον καρπό του. 3. Βάλτε ένα παιχνίδι κοντά στο χέρι του, όταν το κοιτάζει. 4. Βάλτε ένα παιχνίδι κοντά στο χέρι του, όταν δεν το κοιτάζει. 5. Δώστε ένα παιχνίδι να το σπρώχνει και να το ξαναγυρίζει στη θέση του. ΑΚΟΗ 1. Τσαλακώστε χαρτιά για ν’ ακούει το μωρό τον θόρυβο. 2. Θρυμματίζετε φύλλα. 3. Χρησιμοποιήστε μία κουδουνίστρα πίσω του, δεξιά και μετά πίσω κι αριστερά. 4. Δέστε κουδουνάκια στα καλτσάκια του. 5. Τραγουδήστε του όταν το ταϊζετε. 6 έως 8 μηνών. ΑΦΗ 1. Βάλτε το μωρό καθιστό στο πάρκο να παίζει με κύβους που έχουν τρύπες. 2. Αφήστε το να παίζει στο μπάνιο. 3. Βοηθήστε το να μάθει να κυλάει από μπρούμυτα- ανάσκελα. 4. Δώστε του να φάει ένα μπισκότο μόνο του. 5. Δώστε του να πιάσει πράγματα από διαφορετικό υλικό (πέτρες, φύλλα, βαμβάκι κ.α.). ΟΡΑΣΗ 1. Βάλτε μέσα στο μπάνιο του παιχνίδια που επιπλέουν. 2. Δείξτε του το πρόσωπό του στον καθρέφτη. 3. Δώστε του έναν κύβο σε κάθε χέρι και μετά ένα τρίτο. 4. Παίξτε του <<κουκου-τα>>. 5. Αφήστε το να φάει με τα χέρια. ΑΚΟΗ 1. Τσαλακώστε χαρτιά από διαφορετική σύνθεση. 2. Δώστε του ένα παιχνίδι που παράγει ήχο. 3. Βάλτε cd με ήχους από τη φύση. 4. Αφήστε το να παίζει με μία κουδουνίστρα. 5. Μιλήστε του την ώρα του φαγητού, του μπάνιου, του αλλάγματος. 9 έως 12 μηνών. ΑΦΗ 1. Αφήστε το να πιάσει πέτρες, άμμο, φύλλα κ.α. 2. Αφήστε το να μπουσουλάει πάνω σε μουσαμά, σε χαλί κ.α. 3. Δώστε του κουτιά και καπάκια να περιεργαστεί. 4. Βάλτε σ’ ένα χαμηλό ντουλάπι κατσαρόλες, τάπερ, χαρτιά. 5. Χορέψτε, ενώ το κρατάτε αγκαλιά. ΟΡΑΣΗ 1. Αφήστε το να φάει με τα χέρια μόνο του. 2. Σκεπάστε ένα αντικείμενο με το χέρι σας, δείτε εάν θα σηκώσει το χέρι σας για να πιάσει το αντικείμενο. 3. Δώστε του μία μεγάλη πλαστική μπάλα για να την σπρώχνει στο πάτωμα. 4. Δώστε του δύο –τρία μικρά παιχνίδια να τα κρατήσει στο χέρι του. 5. Δώστε του ένα μολύβι κι ένα φύλλο χαρτί. ΑΚΟΗ 1. Αφήστε το να χτυπήσει ένα τύμπανο. 2. Μιμηθείτε διάφορους ήχους, , δείχνοντάς του εικόνες ζώων κ.α.. 3. Πείτε του μία απλή εντολή. 4. Φωνάξτε το με τ’ όνομά του. 5. Ανοίξτε το ραδιόφωνο την ώρα που το ταϊζετε. 36 ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ: ΑΦΗ 1. Την ώρα της αλλαγής, κάνετε μασάζ στην πλάτη, τα χέρια του (1 μηνός). 2. Όταν το μωρό είναι ανάσκελα, φέρνουμε τους βραχίονες πάνω από το κεφάλι του και μετά στη θέση τους (1-3 μηνών). 3. Δίνουμε να πιάσει ένα πλαστικό κι ένα ξύλινο κρίκο (4-5 μηνών). 4. Δίνουμε να φάει ένα μπισκότο μόνο του (6-8 μηνών). 5. Αφήνουμε το μωρό να μπουσουλήσει πάνω σε μουσαμά, σε χαλί κ.α. (9-12 μηνών). ΟΡΑΣΗ 1. Αλλάζουμε τη θέση του μωρού μέσα στο κρεβάτι, έτσι ώστε το φως να ερεθίζει τα μάτια του(1 μηνός). 2. Κρεμάμε ζωηρόχρωμα αντικείμενα πάνω από το κρεβάτι του (μόμπιλε, 1-3 μηνών). 3. Δέστε την άκρη της κλωστής ενός μπαλονιού στον καρπό του (4-5 μηνών). 4. Δείξτε το πρόσωπό του στον καθρέφτη (6-8 μηνών). 5. Δείξτε μία μεγάλη πλαστική μπάλα για να σπρώχνει στο πάτωμα (9-12 μηνών). ΑΚΟΗ 1. Τραγουδήστε στο μωρό παιδικά τραγούδια και ρυθμικά ποιήματα (1 μηνός). 2. Δέστε κουδουνάκια στα καλτσάκια του μωρού (1-3 μηνών). 3. Θρυμματίστε φύλλα ή τσαλακώστε και σχίστε χαρτιά (4-5 μηνών). 4. Δώστε του κουδουνίστρα ή ένα παιχνίδι που παράγει ήχο (6-8 μηνών). 5. Μιμηθείτε διάφορους ήχους, δείχνοντάς του εικόνες ζώων κ.α. (9-12 μηνών).

97. Να αναφέρετε ατυχήματα βρεφικής ηλικίας μέσα στο σπίτι.

Α) Εισρόφηση τροφής – πνίξιμο.
Αίτια:

1. Αφήνουμε το μωρό με το μπιμπερό στο κρεβάτι. Το μωρό πρέπει πάντα να το κρατάμε αγκαλιά, όταν πίνει το γάλα του με το μπιμπερό.
2. Το μωρό κάνει εμετό και στη συνέχεια εισρόφηση. Αφού το μωρό βγάλει τον αέρα του, το βάζουμε μπρούμυτα ή στο πλάι, ώστε αν συμβεί να κάνει εμετό να μην πνιγεί (εισρόφηση).
3. Το παιδί μπορεί να πνιγεί μ’ ένα μεγάλο κομμάτι τροφής. Κόβετε το φαί σε μικρά κομμάτια και λέτε στο παιδί να μασά καλά. Μην το αφήνετε ποτέ μόνο, όταν τρώει. Μην το αφήνετε να περπατά και να τρώει, αλλά να κάθεται.
4. Το παιδί μπορεί να πνιγεί με ξηρό Καρπό π.χ. φυστίκι. Μη δίνετε ξηρούς καρπούς σε μικρά παιδιά.

   Β) Πνίξιμο από άλλα αντικείμενα

5. Μικρές χάντρες ή παιχνίδια στο στόμα του παιδιού. Μη δίνετε στο παιδί πολύ μικρά αντικείμενα. Ελέγχετε τα μάτια και τα εξαρτήματα των παιχνιδιών.
   2.Μωρό αφημένο στο κρεβάτι ή στο καρότσι με πιπίλα. Αποφεύγετε να δίνετε πιπίλα στο μωρό όταν δεν είστε παρών.
   3.Μωρό αφημένο με μεγαλύτερα παιδιά.
   Όσο ασφαλές κι αν είναι το κρεβάτι, το καρότσι ή το καρεκλάκι του μωρού, μπορεί να γίνει επικίνδυνο,
   όταν βρίσκεται κοντά σε ένα μεγαλύτερο αδερφάκι, ιδιαίτερα όταν ζηλεύει το μωρό. Ακόμα και το πιο σταθερό καρότσι, μπορεί να αναποδογυρίσει ή να μπεί σε κίνηση από ένα αποφασιστικό παιδί, που δεν μπορεί να εκτιμήσει το κακό που προκαλεί αλλά θέλει να εκφράσει δυσαρέσκεια. Μην αφήνετε το μεγαλύτερο παιδί μόνο με το μωρό. Κρύψτε τα αιχμηρά ή τα βαριά παιχνίδια που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν βλήματα εναντίον του μωρού. Όταν ένα μικρό παιδί χτυπήσει ή πάει να χτυπήσει το μωρό, προσπαθήστε να μην το κάνετε να νιώσει ενοχή. Δεν έχει μάθει ακόμα να ελέγχει τα συναισθήματα του.

   Γ) Ασφυξία

6. Πλαστικές πετσέτες στο πρόσωπο του μωρού που κλείνουν μύτη και στόμα. Μη χρησιμοποιείτε πλαστικές πετσέτες.
7. Πλαστικές σακούλες στο κεφάλι. Καταστρέφετε τις πλαστικές σακούλες μετά από τη χρήση τους. Μην τις αφήνετε σε μέρος που μπορεί να τις πάρει το παιδί.
8. Τα μωρά χώνουν το κεφάλι τους στα μαλακά μαξιλάρια. Το μαξιλάρι δεν χρειάζεται στο παιδί.
9. Το παιδί μπαίνει στο ψυγείο και κλείνει την πόρτα που δεν ανοίγει από μέσα. Το ψυγείο να έχει μαγνητική πόρτα, ώστε ν’ ανοίγει κι από μέσα.
   Δ) Εγκαύματα.
10. Φωτιά στο σπίτι. Ποτέ μην αφήνετε μόνο το παιδί στο σπίτι.
11. Το παιδί παίζει με τα σπίρτα. Να κρύβετε τα σπίρτα σε μέρος που να μην τα φτάνει το παιδί.
12. Φορητή θερμάστρα που αναποδογυρίζει. Να χρησιμοποιείτε θερμάστρα σταθερή και, εάν είναι δυνατό, με προστατευτικό κιγκλίδωμα.
13. Ρούχα κοντά σε φωτιά. Μην αφήνετε ρούχα κοντά στη φωτιά χωρίς να τα επιβλέπετε
14. Τσιγάρα που δεν σβήνουν. Βεβαιωθείτε ότι σβήσατε καλά το τσιγάρο σας πριν το πετάξετε.
15. Φωτιά στα ρούχα του παιδιού. Χρησιμοποιείτε προστατευτικό κιγκλίδωμα σε κάθε φωτιά.
16. Παιδί που παίζει με βεγγαλικά. Μην αφήνετε βεγγαλικά στα χέρια των παιδιών χωρίς επίβλεψη.
17. Σίδερο που τραβιέται από σιδερώστρα. Ποτέ μην αφήνετε το σίδερο και τη σιδερώστρα στο δωμάτιο που παίζει το παιδί, όταν είναι μόνο του.
18. Τραπεζομάντηλο που τραβιέται από το παιδί και περιχύνεται με ζεστό τσάι στο κεφάλι
    Μη χρησιμοποιείτε τραπεζομάντηλα
19. Το παιδί τραβά το χερούλι της κατσαρόλας που βράζει και χύνεται το περιεχόμενο πάνω του.
    Χρησιμοποιείτε το προστατευτικό κιγκλίδωμα γύρω από τις κατσαρόλες στην κουζίνα σας. Γυρίστε το χερούλι της κατσαρόλας προς τα μέσα, ώστε να μην το πιάσει το παιδί.
20. Ο ενήλικας πίνει ζεστό τσάι ή καφέ, ενώ κρατά το μωρό. Πάντα αφήνετε κάτω το μωρό, όταν
    πίνετε ζεστό ρόφημα.
21. Το παιδί σκαρφαλώνει και μπαίνει στην μπανιέρα που έχει καυτό νερό. Πάντα βάζετε κρύο νερό πρώτα στην μπανιέρα.
22. Το παιδί καίγεται από θερμοφόρα. Μη χρησιμοποιείτε καυτό νερό. Σκεπάζετε με πανί τη θερμοφόρα.
    Ελέγχετε τη στεγανότητα της θερμοφόρας πριν από κάθε χρήση.

    Ε) Πτώση.

23. Το μωρό που αφήνεται μόνο του στον καναπέ, το τραπέζι ή το κρεβάτι και πέφτει κάτω. Αν πρέπει ν’ αφήσετε για ένα λεπτό το μωρό μόνο του, αφήστε το στο πάτωμα
24. Το νήπιο σκαρφαλώνει και πέφτει. Δώστε την ευκαιρία στο παιδί να σκαρφαλώνει σ’ ασφαλές μέρος με τη δική σας επίβλεψη π.χ. σε σταθερή και χαμηλή κατασκευή με πλαστικό χαλί από κάτω. Δείξτε του και πώς να κατεβαίνει. Τα ρούχα και τα παπούτσια (που δεν γλιστρούν) του παιδιού είναι ειδικά για σκαρφάλωμα. Χρησιμοποιείτε προστατευτικό κιγκλίδωμα στις σκάλες. Μην έχετε στο σπίτι σκάλα, όταν δεν την χρειάζεστε.
25. Το παιδί πέφτει από μπαλκόνι ή παράθυρο. Να υπάρχουν προστατευτικά τελάρα στα παράθυρα.
26. Το παιδί πέφτει από το κρεβάτι ή το καρότσι. Βάλτε το παιδί σε κρεβάτι χωρίς κάγκελα, όταν αρχίζει να σκαρφαλώνει σ’ αυτά. Να το στερεώνετε με την ειδική ζώνη ασφαλείας στο καρότσι.
27. Το παιδί πατά ή σκοντάφτει σε
    χαλασμένα παιχνίδια.
    Να έχετε το σπίτι νοικοκυρεμένο.
28. Λυμένα κορδόνια παπουτσιών Τα κορδόνια να είναι καλά δεμένα.
29. Ρούχα για μεταμφίεση. Να είναι κοντά.
30. Όχι καλά απλωμένα χαλιά Καλά στρωμένα χαλιά.
31. Χαλάκια σε γλιστερό πάτωμα. Μη γυαλίζετε το πάτωμα κάτω από τα χαλιά.

    ΣΤ) Δηλητηρίαση.

32. Το παιδί παίρνει χάπια που προορίζονται για ενήλικες. Τα χάπια και όλα τα φάρμακα να είναι κλειδωμένα. Μην παίρνετε χάπια μπροστά στα παιδιά. Μπορεί να νομίσουν ότι είναι καραμέλες και
    προσπαθήσουν να βρουν κι αυτά.
33. Το παιδί πίνει απορρυπαντικά. Διατηρείτε τ’ απορρυπαντικά σε κλειδωμένο ντουλάπι. Ποτέ μην
    βάζετε σε οποιοδήποτε άλλο μπουκάλι απορρυπαντικό πέρα από τη δική του συσκευασία.
34. Το παιδί πίνει οινόπνευμα. Όλα τα μπουκάλια με ποτά να είναι κλειδωμένα. Ποτέ μην αφήνετε ποτήρια
    με υπολείμματα ποτού σε μέρος που φτάνει το παιδί.
35. Το παιδί γλείφει μπογιατισμένη επιφάνεια που περιέχει τοξικά υλικά. Μην μπογιατίζετε τα διάφορα
    αντικείμενα στο σπίτι.
36. Το παιδί τρώει φύλλα από δηλητηριώδη φυτά. Προσέχετε το παιδί όταν βγαίνετε περίπατο. Προειδοποιείστε για το θέμα αυτό το μεγαλύτερο παιδί.

    Ζ) Πνιγμός.

37. Πέσιμο στο μπάνιο. Ποτέ μην αφήνετε το παιδί μόνο στο μπάνιο.
38. Πέσιμο σε λίμνη με ψάρια ή πισίνα. Ποτέ μην αφήνετε το παιδί μόνο του.

    Η) Ηλεκτροπληξία.

39. Το παιδί σκαλίζει την πρίζα. Χρησιμοποιείτε καλύμματα ασφαλείας στις πρίζες.

    Θ) Αιμορραγία.

40. Το παιδί παίζει με ψαλίδια, μαχαίρια, καρφίτσες, βελόνες, ξυράφια κ.α. Διατηρείτε τα αιχμηρά αντικείμενα μακριά από τα παιδιά.
41. Το νήπιο περπατά με το ποτήρι στο χέρι, πέφτει και σπάζει το ποτήρι. Τα παιδιά να κάθονται και να
    πίνουν. Χρησιμοποιείτε πλαστικά φλυτζάνια και ποτήρια

98. Ποια είναι τα είδη του παραμυθιού με βάση τα θέματα που αναπτύσσονται σ’ αυτό;

Α) Κατά Aarne & Thomson:
· μαγικά (εξωπραγματικό στοιχείο)
· διηγηματικά (περιπέτεια και πραγματικό στοιχείο)
· θρησκευτική (σχέσεις ανθρώπων και Θεού)

Β) Κατά Δ. Λουκάτο με βάση τους Aarne & Thomson:
· μαγικά ή ξωτικά
· διηγηματικά ή περιπετειακά
· θρησκοθεματικά ή συναξαρικά
· συμβουλευτικά ή διδακτικά
· ευτράπελα ή περιπαικτικά
· νοηματικά (αινιγματικά και κλιμακωτά)

Γ) Κατά τον Γ. Μέγα (με βάση τον κατάλογο των Aarne & Thomson):
· Μύθοι ζώων
· καθ΄αυτό παραμύθια: μαγικά, θρησκευτικά, νουβέλες, διηγηματικά ή κοσμικά, αινιγματικά, ευτράπελες διηγήσεις και ανέκδοτα, κλιμακωτά παραμύθια.

Δ) Κατά τον Β. Δ. Αναγνωστόπουλο:
· παραμύθια λαικά
· λαικότροπα
· έντεχνα
· παραμύθια για μικρά και μεγάλα παιδιά
· χριστουγεννιάτικα, πασχαλιάτικα, χειμωνιάτικα, θαλασσινά κ.α.
· σύγχρονα
· διασκευασμένα (ελληνικά και ξένα)
· για ζώα και πουλιά
· για το δάσος
· επαναληπτικά ή κλιμακωτά
· της αγάπης
· για την προστασία του περιβάλλοντος, για το διάστημα κ.τ.λ.
· μαγικά κ.α.

Σελίδα 9 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

99. Ποιους από τους μύθους του Αισώπου θα διαλέγατε για να διηγηθείτε στα παιδιά ηλικίας 3-4 χρόνων και γιατί;

Παραδείγματα:
-«O κόκορας και η αλεπού» αφορμή γιο συζήτηση σχετικά με την κοροϊδία
-«Ο τζίτζικας κι ο μέρμηγκας» αφορμή για συζήτηση σχετικά με την εργατικότητα και την τεμπελιά.

100. Ποια είναι η σημασία της παιδικής ποίησης στην ανάπτυξη του ψυχικού κόσμου του παιδιού της προσχολικής ηλικίας;

Η παιδική ποίηση εμπλουτίζει τον εσωτερικό κόσμο του παιδιού, του δίνει τη δυνατότητα όχι μόνο να κατανοήσει τον κόσμο, αλλά να αποκτήσει μια αισιόδοξη διάθεση για ζωή με ομορφιά και ευαισθησία. Η ποίηση στοχεύει να νιώσουν τα παιδιά τη δύναμη της φύσης και των αισθημάτων φιλίας και αγάπης, τη χαρά για δουλειά, τη ζεστασιά της οικογένειας, την αξία της ειρήνης. Με το παιδικό ποίημα καλλιεργείται η ευαισθησία, η φαντασία του και ο ψυχικός του κόσμος.
Ο ποιητής μεταφυτεύει τις ψυχικές διαθέσεις, τις σκέψεις, τις ιδέες του, τους πόθους του, τα συναισθήματά του στην ψυχή του παιδιού. Η ποίηση συντελεί στην αισθητική καλλιέργεια, στην αγωγή μέσα στα αισθητικά πλαίσια της τέχνης του λόγου. Η αληθινή ποίηση κατά τον Αναγνωστόπουλο εκλεπτύνει την παιδική ευαισθησία που με τη σειρά της προσφέρει αυτό που ονομάζουμε αισθητική απόλαυση, χαρά της ζωής. Έτσι μαθαίνει το παιδί να ανακαλύπτει, να εκτιμά και να χαίρεται το ωραίο, το αρμονικό και το ρυθμικό σαν στοιχεία της πνευματικής ζωής του ανθρώπου. Το παιδί εξοικειώνεται με το λεξιλόγιο και μυείται αβίαστα στο σωστό χειρισμό της γλώσσας.

101. Ποια είναι τα βασικά δομικά στοιχεία του παραμυθιού;

Τα βασικά δομικά στοιχεία του παραμυθιού είναι:
α) Σύντομη εισαγωγή ή προ-ιδέαση που συνήθως ακολουθεί την εξαγγελία του παραμυθιού («Απόψε θα σας πω το παραμύθι …» )
β) Διήγηση του παραμυθιού, που συνήθως παρουσιάζει στοιχεία στερεότυπα:
· όπως τα τρία πρόσωπα, οι τρεις δοκιμασίες, οι προσπάθειας ή τα εμπόδια που συναντούν. Οι δυσκολίες και οι αντίστοιχες προσπάθειες για την υπερνίκησή τους παρουσιάζουν μια προϊούσα ανοδική διάταξη
Π.χ. «βρήκε τρεις δρόμους», ο ένας έγραφε «πάει και εύκολα γυρνάει…» ο δεύτερος «πάει και δύσκολα γυρνάει…», ο τρίτος «πάει και δεν ξαναγυρνάει» (ανάλογη τεχνική με αυτή του δημοτικού τραγουδιού).
Χαρακτηριστική επίσης η παρουσία του τρίτου αδερφού, του πιο περιφρονημένου αλλά και πιο έξυπνου.
· Στο παραμύθι η όλη αφήγηση πλέκεται γύρω από τον ήρωα που είναι καλός και το κακό που τον ζηλεύει
· Στα παραμύθια που έχουν μεγάλη διάρκεια, η διαδρομή εξέλιξης του κεντρικού μύθου, του πυρήνα, δεν παρουσιάζεται με αδιατάρακτη πορεία. Έτσι τα επεισόδια που έχουν σκηνές συναισθηματικής φόρτισης,
στιγμές έντασης τα διαδέχονται άλλα που δημιουργούν ανακούφιση, χαλάρωση και ικανοποίηση.
γ) Κλείσιμο παραμυθιού με νίκη του ήρωα και τη συνηθισμένη κατακλείδα «και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα» ή «εκείνοι στα αγκάθια και εμείς στα βαμπάκια» Κ.α.

102. Ποια στοιχεία πρέπει να περιέχει η εικονογράφηση ενός παιδικού βιβλίου για να θεωρηθεί επιτυχημένη;

Για την προσχολική ηλικία δε νοείται βιβλίο χωρίς εικόνες. Η εικόνα παίζει κυρίαρχο ρόλο στα μάτια και την ψυχή των μικρών παιδιών, και έτσι η εικονογράφηση ουσιαστικά χαρακτηρίζει και διαμορφώνει το παιδικό βιβλίο. Τα στοιχεία που πρέπει να περιέχει η εικονογράφηση ενός παιδικού βιβλίου μπορεί να είναι τα παρακάτω:

α) Προσφέρει ευχαρίστηση. Το μικρό παιδί στην προσπάθειά του να γνωρίσει και να εξερευνήσει το βιβλίο αισθάνεται τη γοητεία της εικόνας και τροφοδοτεί την ψυχή του με συναισθήματα χαράς όταν ανακαλύπτει το απρόοπτο και το συναρπαστικό.
β) Βελτιώνει το αισθητικό κριτήριο του παιδιού. Μέσα από την προσεγμένη εικονογράφηση το παιδί αναγνωρίζει το Ωραίο και εξοικειώνεται μαζί του.
γ) Καλλιεργεί τη φαντασία. Η φαντασία ενεργοποιείται χάρη στην ίδια τη φύση της αφήγησης. Η επεξεργασία των εικόνων απαιτεί νοητική προσπάθεια, ανάλυση σύνθεση, ταξινομήσεις και συναγωγή λογικών συμπερασμάτων.
δ) Δίνει τη δυνατότητα για παιχνίδι. Το περιεχόμενο του εικονογραφημένου βιβλίου μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλές δραστηριότητες όπως: τύπωμα, ζωγραφική, ιχνογράφημα, παιχνίδια ρόλων και δραματοποίηση.
ε) Καλλιεργεί τη σκέψη και τη γλώσσα. Με το κοίταγμα των εικόνων το παιδί κατανοεί τη συμβολικό τους χαρακτήρα και βοηθιέται στην οργάνωση εννοιών σχετικά με το χρόνο, την αιτιότητα και τις διαφόρων ειδών σχέσεις. Επίσης συμβάλλει στη γλωσσική του εξέλιξη, καθώς το παιδί συζητά, σχολιάζει και εξωτερικεύει λεκτικά τις σκέψεις του σχετικά μ’ αυτά που βλέπει.
στ) Προκαλεί ψυχική ισορροπία. Το παιδί συνδέει τις προσωπικές εμπειρίες με τις εμπειρίες των ηρώων των βιβλίων (χαρούμενες και λυπημένες).
ζ) Συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση του παιδιού. Μέσα από το εικονογραφημένο βιβλίο καλλιεργούνται οι ανθρώπινες σχέσεις (οικογένεια, σχολείο, ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον) και με αυτόν τρόπο το παιδί κοινωνικοποιείται και εντάσσεται ομαλά στο κοινωνικό σύνολο.
η) Παρέχει γνώσεις. Το παιδίμε την παρατήρηση, την αναγνώριση και την επεξήγηση των εικόνων ασκείται νοητικά. Ρωτά, σχολιάζει και εκφράζει απορίες σχετικά μ΄ αυτό που βλέπει.
θ) Δίνει την ευκαιρία στο παιδί να αποκτήσει εμπειρίες. Η ταύτιση με τους ήρωες του εικονογραφημένου βιβλίου δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να γνωρίσει και να βιώσει νέους τρόπους ζωής και να συλλέξει καινούργιες εμπειρίες. Γνωρίζει ένα άλλο κόσμο μέσα από τις εικόνες του βιβλίου.
Τέλος, η εικονογράφηση ενός παιδικού βιβλίου πρέπει να είναι ανθρωποκεντρικά, βοηθώντας τον μικρό αναγνώστη να ανακαλύψει τον εαυτό του και τον κόσμο του.

103. Ποια είδη ποιήματος είναι κατάλληλα για παιδιά βρεφικής και προσχολικής ηλικίας και ποιος είναι ο ρόλος τους;

Κατάλληλα για τις μικρές αυτές ηλικίες είναι τα ποιήματα που παραπέμπουν σε: · εικονοπλασία και δράση · διακρίνονται για το λυρισμό τους και το ρυθμό 221 · τη μουσικότητα και την ομοιοκαταληξία (κυρίως όταν οι ομοιοκατάληκτες λέξεις «σηκώνουν» το βάρος του νοήματος). · Επειδή πρόκειται για μια ηλικία όπου κυρίαρχο ρόλο έχει η κίνηση, συνιστάται η χρήση ρημάτων. · Σημαντικό επίσης ρόλο έχει η αυτοτέλεια των στίχων. Τη σχέση του παιδιού με την ποίηση προάγει ο συνδυασμός λόγου και παιχνιδιού. Τέτοια δείγματα προσφέρει η λαϊκή ποίηση, τα νανουρίσματα, τα ταχταρίσματα, τα λαχνίσματα, τα μαντέματα, οι γλωσσοδέτες. · Υπάρχουν όμως και σύγχρονα ποιήματα με έντονα στοιχεία χιούμορ, παραλογισμού που γενικά προκαλούν γέλια και ξέφρενο παιχνίδισμα φαντασίας. Τα παιδιά απολαμβάνουν ιδιαίτερα αυτό το παιχνίδι με τις λέξεις. Τέτοια ποιήματα, είναι τα «Παιχνιδόγελα», «Παιχνιδόλεξα» , «ο Αλέξης ο Παλαβολέξης) της Θέτης Χορτιάτη. Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας απολαμβάνουν επίσης ποιήματα που συνδυάζουν το λογικό με το παράλογο, το πιθανό με το απίθανο. Είναι η άλογη ποiηση, τα λεγόμενα Λίμερικ (όπως του Σεφέρη «Ποιήματα με ζωγραφιές για μικρά παιδιά ή της Λιάνας Αρανίτου). Υπάρχουν βέβαια και ποιήματα λυρικά, αφηγηματικά, με θέματα που συγκινούν και ενδιαφέρουν το παιδί (του Κρόκου, της Μ.Λοΐζου, της Χορτιάτη κ.α.) · Η παιδική ποίηση γενικά εμπλουτίζει τον εσωτερικό κόσμο του παιδιού, το βοηθά να κατανοήσει τον κόσμο, μεταδίδει αισιοδοξία, αποκαλύπτει την τρυφερότητα, την ομορφιά, την ευαισθησία μεταδίδει επίσης πίστη και αξίες (μεγαλοπρέπεια της φύσης, δύναμη των αισθημάτων-φιλίας, αγάπης, χαρά της δουλειάς, οικογένεια, ειρήνη). Αναπτύσσει τη φαντασία του παιδιού, καλλιεργεί τον ψυχικό και πνευματικό του κόσμο. · Ο ποιητής μεταφυτεύει τις ψυχικές διαθέσεις, τις σκέψεις, τις ιδέες, τους πόθους του, τα συναισθήματά του, τις επιθυμίες στην ψυχή του παιδιού. · Προσφέρει (η παιδική ποίηση) αισθητική καλλιέργεια, αγωγή στα πλαίσια του λόγου, εκλεπτύνει την παιδική ευαισθησία, προσφέρει αισθητική απόλαυση. · Το παιδί μαθαίνει να ανακαλύπτει, να εκτιμά, να χαίρεται το πραγματικά ωραίο, το αρμονικό, το ρυθμικό σαν βασικά στοιχεία της ανθρώπινης πνευματικής ζωής. · Η παιδική ποίηση εκτός από την αισθητική καλλιέργεια, την ψυχική ανάταση και τη διάπλαση του χαρακτήρα στο νηπιαγωγείο, εμπλουτίζει και το λεξιλόγιο των νηπίων, το φέρνει σε επαφή με τη μητρική γλώσσα, το μυεί αβίαστα στο σωστό χειρισμό της γλώσσας. · Χάρη και στην αφομοιωτική δύναμη και στην επικαιρότητα της παιδικής ποίησης, το παιδί κατανοεί και μπορεί και χρησιμοποιεί λέξεις όπως πύραυλος, κομπιούτερ, τρακτέρ, κ.α. και να έτσι να έρχεται σε επαφή με λεξιλόγιο και έννοιες της σύγχρονης τεχνολογίας (βλ. Ρ.Παπανικολάου-Τσιλιμέvη ,<Η παιδική λογοτεχνία στο νηπιαγωγείο, θεωρία και πράξη» σελ67-85, Π Κυριαζοπούλου-Βαληνάκη «Νηπιαγωγική 3» σελ.62-63)

104. Απ’ όλα τα είδη του παιδικού λογοτεχνήματος που γνωρίζετε ποιο θα επιλέγατε για να παρουσιάσετε τη θεματική ενότητα «χειμώνας»;Να αναφέρετε και συγκεκριμένα παραδείγματα.

· Σύγχρονο παραμύθι, Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου «Χειμώνας»
· Παραμύθι, Όσκαρ Ουάϊλντ «O σκληρόκαρδος γίγαντας»
· Μυθολογία, Μύθος Περσεφόνη

105. Να αναφέρετε τους σπουδαιότερους λόγους για τους οποίους οι μύθοι είναι αναγκαίοι και απαραίτητοι στην παιδική λογοτεχνία κατά την περίοδο της προσχολικής ηλικίας.

Η μυθολογία και κυρίως η αρχαία ελληνική, είναι για τα παιδιά και τους μεγάλους πόλος έλξης, που ασκεί γοητεία στις ψυχές τους, ίσως γιατί, όπως έλεγε ο Freud, οι μύθοι είναι «αντανάκλαση της εσωτερικής μας ψυχής». Ειδικότερα όμως, οι μύθοι είναι αναγκαίοι και απαραίτητοι στην παιδική λογοτεχνία κατά την περίοδο της προσχολικής ηλικίας και προσφέρουν πολύτιμο υλικό στους συγγραφείς της, αφού τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία (κι ως 10 ετών) κυριαρχούνται από τη φαντασία.

1. Τα όποια πρότυπα και αξίες μπορούν να «περάσουν» μέσα από το παιδικό βιβλίο ευκολότερα, πόσο μάλλον όταν η μυθολογiα φέρει κυριαρχικά το στοιχείο του φανταστικού.
2. Κατά δεύτερο λόγο, όχι όμως λιγότερο σημαντικό, η μυθολογία μεταφέρει με τον πιο ευχάριστο για το παιδί τρόπο, την πολιτιστική μας κληρονομιά, καθώς και στοιχεία από το απώτερο παρελθόν του τόπου μας.
3. Τα παιδιά γοητεύονται με τους ήρωες, τους θεούς, τους βασιλιάδες και τα κατορθώματά τους, όμως χρειάζεται προσοχή στην επιλογή των μύθων σε σχέση με το πρότυπα που προβάλλονται, την ενδεχόμενη βία και τις διηγούμενες καταστάσεις, που θα μπορούσαν να τραυματίσουν ένα παιδί (π.χ. ο μύθος του Οιδίποδα).
4. Υπάρχουν όμως και οι μύθοι με ζώα, όπως αυτοί του Αισώπου. Τα περισσότερα από τα ζώα αυτά είναι γνωστά στο παιδί, που παρατηρεί όσα παθαίνουν κι αρχίζει να γνωρίζει διάφορους ανθρώπινους
   χαρακτήρες και γνωρίσματα καθώς ο ανθρωπομορφισμός των ζώων βρίσκεται πολύ κοντά στον παιδικό ψυχισμό (τα ίδια τα παιδιά αποδίδουν ανθρώπινες ιδιότητες σε αυτά!). Οι μύθοι που περισσότερο κυριαρχούν και κυκλοφορούν στο νηπιαγωγείο είναι αυτοί του Αισώπου. Ακόμα και σήμερα ο Αίσωπος αποτελεί πηγή έμπνευσης για παραμύθια, διασκευές και μεταγραφές, έμμετρους στίχους, που τόσο αρέσουν στα παιδιά
5. Γενικά οι μύθοι και οι αφηγήσεις της μυθολογiας παρέχουν τη δυνατότητα στη νηπιαγωγό και τα παιδιά να τα δραματοποιήσουν, να τα μεταφέρουν στο κουκλοθέατρο και γενικά να το χρησιμοποιήσουν για να εκφραστούν .Επίσης, όπως και όλα τα είδη της παιδικής λογοτεχνίας, οφείλουν να αναδείξουν το φως της αληθινής τέχνης κι έτσι να προσφέρουν αισθητικά πρότυπα, γλωσσική καλλιέργεια, άσκηση για παρατήρηση και συγκέντρωση προσοχής, πρότυπα συμπεριφοράς και κοινωνικότητας, καθώς και αξίες.
   Λόγω της διδακτικότητάς τους, χρειάζεται αυστηρή επιλογή και προβληματισμός πριν μεταφερθεί στην τάξη. Καλό είναι να προτιμούνται όσα κρίνονται παιδαγωγικά και διασκεδαστικά.

106. Πώς κρίνετε το περιεχόμενο των κόμικς; Πιστεύετε πως συμβάλλουν θετικά ή αρνητικά στον ψυχικό κόσμο της προσχολικής αγωγής;

Καθαρά πολιτιστικό προϊόν του καιρού μας, τα κόμικς έχουν γίνει το προσφιλέστερο ανάγνωσμα των μικρών αναγνωστών. Βέβαια τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δεν έχουν ολική πρόσβαση στα κόμικς, αφού δεν έχουν μάθει ακόμα να διαβάζουν.
Οι θεωρητικές συζητήσεις για τα κόμικς και οι κριτικές αναλύσεις τους, από τη στιγμή που άρχισαν να πρώτο-διατυπώνονται, ήταν είτε απόλυτα θετικές είτε απόλυτα αρνητικές.
Όσον αφορά την αρνητική κριτική συνοψίζεται στα εξής:

1. Τα περισσότερα από τα κόμικς που κυκλοφορούν (με εξαίρεση ορισμένα γαλλικά και τα κόμικς της ΑΣΕ) δρουν καταστροφικά για το παιδί για της προσχολικής ηλικίας Σε μια ηλικία κρίσιμη για την ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας, καθώς και των αισθητικών και κοινωνικών προτύπων, τα κόμικς αλλοιώνουν το γλωσσικό αισθητήριο των παιδιών, καθώς η γλώσσα τους, φτωχή, συνθηματολογική και σε κεφαλαιογράμματη γραφή δυσχεραίνει την επικοινωνία αντί να την διευκολύνει χρησιμοποιώντας μονοσύλλαβες λέξεις, συμπλέγματα φθόγγων (γκρρ..χμμ..)και πολλές ξένες λέξεις.
2. Ακόμα, αποπροσανατολίζουν το παιδί, προβάλλοντας βία, εκδικητικότητα, διακρίσεις(φυλετικές, κοινωνικές κ.α.), επιδίωξη ζωής το κέρδος, αρνητικά πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς.
3. Απουσιάζει ο κοινωνικός προβληματισμός και οι αξίες, ενώ προάγονται στερεότυπα αρνητικά (π.χ. για τα δύο φύλλα).
4. Όσο για την αισθητική τους (μάλλον) διαστρεβλώνει το αισθητικό κριτήριο των παιδιών. Και τα θέματά τους, κυρίως περιπετειώδη, φτηνά, κουτσομπολίστικα. βίαια, σαφώς δεν προσφέρουν στα παιδιά, αντίθετα μπορεί να τα βλάψουν. όπως και οι σούπερ-ήρωες, οι περιθωριακοί, οι τυχοδιώκτες, συμφεροντολόγοι, απάνθρωποι πρωταγωνιστές τους.

   Όσον αφορά τις θετικές αντιπροτάσεις συνοψίζονται στα εξής:
   1) Παρατηρούνται εκπαιδευτικές προσπάθειες, όπως η λατινική μετάφραση των περιπετειών του Αστερίξ για παράδειγμα που αναβαθμίζουν τη χρησιμότητα των κόμικς ως διδακτικών μέσων.
   Η δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν τα κόμικς για παιδαγωγικούς σκοπούς, χωρίς να υποβιβάζεται η ψυχαγωγική τους αξία, επαληθεύει την άποψη ότι για οποιοδήποτε αποτέλεσμα προκύψει από τη χρήση τους δεν είναι υπεύθυνο το ίδιο το είδος, αλλά η ποιότητά του και ο τρόπος με τον οποίο θα
   αναγνωσθεί.
   2) Οι εικόνες καθιστούν πιο σαφές το κείμενο, υποστηρίζοντας την επακριβή και συνεχή καθοδήγηση των λεκτικών περιγραφών. Ο λόγος στο κόμικ είναι κοφτός, σύντομος και άμεσος.
   3) Η πολυμορφία της έκφρασης και οι εικόνες διεγείρουν την παιδική φαντασία. Απαιτείται στην πράξη, επίπονη διανοητική εργασία που συνίσταται στη συνεχή εγρήγορση, τη αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων και το συνδυασμό των πληροφοριών.
   4) Η σύνδεση της πραγματικότητας με τη γελοιογραφική απεικόνιση προκαλεί γέλιο. Το ίδιο κωμικό αποτέλεσμα επιτυγχάνεται και με τις ηχοποιίες (γκλου, κρατς, γκουπ, ντουκ κ.τ.λ.) λόγωτης
   έκπληξης που προκαλούν και του παράλογου στοιχείου που ενυπάρχει σ΄ αυτές.
   5) Τα κόμικς αποτελούν πηγή εξωσχολικής γνώσης, όπως για πολιτισμούς του παρελθόντος. Για παράδειγμα, ο Τεντέν μας ταξιδεύει σε ολόκληρη τη γη. (Μαρτινίδης 1990).
   Γενικά φαίνεται ότι τα κόμικς ως προς την ποιότητα διατηρούν τις πολύ μεγάλες στιγμές, τις μετριότητες ή τα πολύ κακά τους δείγματα, όπως συμβαίνει και με οποιαδήποτε άλλη τέχνη.

107. Πώς διαγράφονται οι χαρακτήρες στα «λαϊκά» παραμύθια;

Στα περισσότερα παραμύθια κεντρικό θέμα είναι η τιμωρία του κακού και η αμοιβή του καλού, ένας αγώνας μεταξύ του καλού και του κακού, στον οποίο πάντοτε θριαμβεύει το πνεύμα του καλού. Ο αγαθός, ο τίμιος, ο ήρωας κατατροπώνει το κακό πνεύμα, το δράκο, το μάγο, την κακή γυναίκα. Η δύναμη της καλοσύνης είναι τεράστια μέσα στο παραμύθι. Στους ήρωες του παραμυθιού βρίσκουμε τα προτερήματα και τα ελαττώματα του ανθρώπου σε όλη τους την κλίμακα, από την αδυναμία και τη δειλία ως την ανδρεία, από την κακία και το φθόνο ως τη μεγαλοψυχία και την αγάπη, από την αδικία ως την τιμιότητα. Διακρίνουμε μια κοινωνία, μέσα στην οποία ζουν οι ήρωες. Μια κοινωνία που διέπεται και αυτή από νόμους και κανόνες. Η δικαιοσύνη απονέμεται από τον άρχοντα. Οι άνδρες συνήθως παρουσιάζονται πιο θαρραλέοι από τις γυναίκες.
Γενικά στα παλιά παραμύθια υπήρχαν οι βασιλιάδες, οι κάθε λογής αφέντες, η κυριαρχία του αρσενικού, αλλά και οι παρίες, οι μεροκαματιάρηδες και η υποτέλεια της γυναίκας. Υπήρχε η αντιπαράθεση της δύναμης, που απέρρεε από την καταγωγή ή τον πλούτο, με την αδυναμία που είχε πηγή τη φτώχεια και την ταπεινή καταγωγή. Το παράξενο ήταν πως σ’ αυτή την αντιπαράθεση υπήρχε μια σιωπηρή παραδοχή της τάξης αυτής και της ιεράρχησης των αξιών κυρίως από τους «ταπεινούς».

108. Ποια θέματα από τη μυθολογία θα επιλέξετε για να παρουσιάσετε και να συζητήσετε για τα καιρικά φαινόμενα (π.χ. άνοιξη, χειμώνας, ήλιος κ.λ.π.);

Για τα φαινόμενα της φύσης θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την αντίληψη για τον Ήλιο. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Ήλιος ήταν ένας λαμπερός θεός που κάθε πρωί ανέβαινε στο χρυσό του άρμα που έβγαζε φωτιές και το οδηγούσαν άλογα. Η γη τότε θεωρούσαν ότι είναι επίπεδη κι φτάνει μέχρι τον Ωκεανό, ένα μεγάλο ποτάμι που περνούσε γύρω από την περίμετρό της. Από την ανατολική πλευρά του ωκεανού ξεκινούσε κάθε πρωί ο ήλιος κι ανέβαινε στον ουρανό για να ζεστάνει τους ανθρώπους. Όταν έφτανε στη δυτική άκρη της γης, χαμήλωνε, κατέβαινε από το άρμα του κι ερχόταν το βράδυ. Έμπαινε σε μια σχεδία στον Ωκεανό και κοιμόταν για να ξεκουραστεί. Όταν ξυπνούσε ο ποταμός Ωκεανός τον είχε οδηγήσει πάλι στην Ανατολή και ξεκινούσε ξανά το ημερήσιο ταξίδι του πάνω από τη γη. Για να συζητήσουμε καιρικά φαινόμενα π.χ. της βροντής και της αστραπής, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το μύθο που αναφέρεται στο Δία. Ο Δίας πατέρας κι αρχηγός των θεών, όταν Θύμωνε πετούσε κεραυνούς, που τους κρατούσε στα χέρια, από τον Όλυμπο (κατοικία των θεών) κάτω στους ανθρώπους κι έτσι άστραψε και βροντούσε. Για φαινόμενα της φύσης, εναλλαγή εποχών, μπορούμε να δουλέψουμε το μύθο της Περσεφόνης.

109. Από την ενασχόλησή σας με τα είδη του παιδικού λογοτεχνήματος ποια από αυτά πιστεύετε ότι είναι απαραίτητα για τη στελέχωση της βιβλιοθήκης ενός παιδικού σταθμού; (κατηγοριοποιήστε ανάλογα με την ηλικία και αναφέρετε συγκεκριμένα παραδείγματα)

α) Βιβλία με εικόνες:
· «σιωπηλά βιβλiα» βιβλιοπαiχνιδα
«Παιχνίδια» από βιβλία για μωρό, εκδόσεις Πατάκη.
«Παιχνίδια» από σειρά φυσαρμόνικα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
β) Εικονογραφημένα βιβλία:
-βιβλiα μάθησης:
· σειρά «Το σώμα του Γιαννάκη» Π.χ. «ο Γιαννάκης και το αυτί» εκδόσεις Παπαδόπουλος,
· «η πρώτη μου εγκυκλοπαίδεια», Εκδόσεις Σμυρνιωτάκης
-βιβλία με ζώα, φυτά:
· σειρά: «Στο αγρόκτημα», π.χ. «Η κότα και η παρέα της» εκδόσεις
Καμπανάς,
· σειρά «Φυτολογία», Π.χ. «Τα φρούτα, «εκδόσεις Κiρκη
-βιβλία με περιπέτειες:
· σειρά «Τα πειραχτήρια, εκδόσεις Παπαδόπουλος
-βιβλία φαντασίας, πληροφοριών:
· σειρά «Κοντά στη φύση». Π.χ. «Ο καλός φύλακας», εκδόσεις Παπαδόπουλος,
· σειρά «Οι Τοuρλουτivοι», εκδόσεις Σμυρνιωτάκης,
· σειρά «Μαθήματα μαγείας», εκδόσεις Καστανιώτη
-βιβλία με παραμύθια::
· λαϊκά «Τα παραμύθια που αγαπώ» Γ.Ταρσούλη. Εκδόσεις Ατλαντίς,
· «Ρώσικα παραμύθια» , εκδόσεις Ερμής
· έντεχνα «τα μικρούτσικα» Λ.Μεγάλου-Σεφεριάδη, εκδόσεις Ερμής
· «ο Iγνάτιος και η γάτα» Ε.Τριβιζά, εκδόσεις ΑΣΕ
-βιβλία με μύθους:
· σειρά «-Ελληνική Μυθολογία Αφων Στεφανίδη» εκδόσεις Σίγμα,
· σειρά «Παραμύθια του Αισώπου, εκδόσεις Άγκυρα και εκδόσεις
Καμπανάς,
· «Μυθολογία» της Σ.Ζαραμπούκα, εκδόσεις Κέδρος,
· «Ιστορίες από το αρχαίο θέατρο» Μ.Κοντολέων ,εκδόσεις ΑΣΕ
Χαρταετός
-βιβλία με μικρές ιστορίες:
· «Το πρώτο μου βιβλίο» Ν.Χατζηνικολάου ,εκδόσεις δίπτυχο
· «Μικρές ιστορίες της Μαρίας» Ι.Αλμπανοπούλου, εκδόσεις Σιδέρης
-βιβλία με ποιήματα:
· «Κούνια -Μπέλα, εκδόσεις Κέδρος,
· ταχταρίσματα, λαχνίσματα, μαντέματα, γλωσσοδέτες, νανουρίσματα (βλ. Ρ.Παπανικολάου-Τ. Τσιλιμένη «Η παιδική λογοτεχνία στο νηπιαγωγείο, θεωρία και πράξη)

110. Να αναφέρετε ρυθμικές κινήσεις (5) που θα κάνετε χρησιμοποιώντας στεφάνια και μπάλες.

i) Σκορπίζουμε στο πάτωμα μερικά στεφάνια (ο αριθμός εξαρτάται από τον αριθμό των παιδιών).Με χτυπήματα σε ένα κρουστό, αρχίζει το παιχνίδι. Τα παιδιά περπατούν ή τρέχουν, ανάλογα με το ρυθμό. Αργός ρυθμός, περπάτημα, ενώ γρήγορος, τρέξιμο. Στο σταμάτημα (παύση) του ήχου τα παιδιά κάνουν κύκλους γύρω από τα στεφάνια, μένοντας ακίνητα.
ii) Δίνουμε στα παιδιά από μια μπάλα. Όταν ακούγονται τέταρτα, τα παιδιά περπατούν με τη μπάλα ψηλά( πάνω από το κεφάλι). Στα μισά, κινούνται κρατώντας τη μπάλα μπροστά , σε πρόταση , ενώ σε όγδοα την αγκαλιάζουν και τρέχουν. Στην παύση, μπορούν να κάθονται πάνω στη μπάλα.
iii) Σκορπίζουμε στεφάνια στο πάτωμα. Τα παιδιά ακούγοντας κάποια μελωδία σε ψηλές νότες είναι υποχρεωμένα να βρίσκονται μέσα στα στεφάνια, ενώ στις χαμηλές πρέπει να βγαίνουν απ’ αυτά.
iv) Σχηματίζουμε κύκλο με τα παιδιά. Ένα κρατάει μπάλα. Παίζοντας δυνατά μουσική η μπάλα πρέπει να κινείται προς δεξιά, ενώ στη χαμηλή ένταση της μουσικής , η μπάλα αλλάζει φορά.
v) Τα παιδιά κρατούν μπάλες. Χτυπούν με το δεξί χέρι όταν ο ρυθμός είναι γρήγορος, ενώ αλλάζουν χέρι όταν ο ρυθμός γίνεται αργός.

111. Σε ποια κατηγορία μουσικών οργάνων ανήκουν τα παρακάτω μουσικά όργανα: πιάνο, κιθάρα, βιολοντσέλο, όμποε, κλαρίνο, σαντούρι, κοντραμπάσο, φαγκότο;

Τα παρακάτω όργανα ανήκουν στις εξής κατηγορίες:
Πιάνο: έγχορδο (χορδόφωνο),πληκτροφόρο.
Κιθάρα: έγχορδο, νυκτό.
Βιολοντσέλο: Έγχορδο, τοξωτό.
Όμποε: πνευστό (αερόφωνο),ξύλινο.
Κλαρίνο: πνευστό, ξύλινο.
Σαντούρι: Έγχορδο, κρούσης.
Κοντραμπάσο: Έγχορδο , τοξωτό.
Φαγκότο: πνευστό, ξύλινο.

112. Σκεφτείτε και περιγράψτε μια μουσικοκινητική δραστηριότητα για να οργανώσετε την αποχαιρετιστήρια γιορτή στο βρεφονηπιακό σταθμό.

Το θέμα της γιορτής μας είναι: «Το καλοκαίρι έρχεται». Η μουσικοκινητική μας δραστηριότητα μπορεί να περιλαμβάνει:
Μιμητικές κινήσεις από την καλοκαιρινή ζωή.
Π.χ. ένας περίπατος στο δάσος κατά τον οποίο θα περπατήσουμε, θα τρέξουμε, θα σκαρφαλώσουμε στα δέντρα , θα πηδήξουμε ένα ποταμάκι και κουρασμένοι, θα καθίσουμε κάτω από τη σκιά των δέντρων.
Αναπαριστούμε τον περίπατο του ήλιου και ενώ παίζουμε την κλίμακα στη φλογέρα, ο ήλιος ανατέλλει (σηκώνει το κορμί του) προχωρεί με ρυθμό τετάρτων και με την κλίμακα πάλι κατεβαίνει και βασιλεύει.
Αναπαριστούμε ένα ταξίδι σε ένα νησί, κατά το οποίο ταξιδεύουμε με το πλοίο (τα παιδιά ανά 4 ή 6 κάνουν το πλοίο λικνίζοντας το σύρμα). Ανεβαίνουμε την ανηφόρα, αντικρίζουμε τον ανεμόμυλο που τα πανιά του τα αναπαριστούμε γυρίζοντας τα χέρια κυκλικά, κατεβαίνουμε την κατηφόρα και στην πλατεία χορεύουμε έναν όμορφο νησιώτικο χορό.
Η γιορτή μας μπορεί να κλείσει με το αποχαιρετιστήριο τραγουδάκι:
«Ήρθε το καλοκαιράκι» συνδυασμένο με τις κατάλληλες κινήσεις:
«Ήρθε το καλοκαιράκι
Και τελειώνει το σχολείο
Γεια χαρά καλοί μου φίλοι
Και του χρόνου πάλι εδώ (δις)
Όλοι φεύγουμε και πάμε
Σε βουνά και ακρογιαλιές
Και χαρούμενα περνάμε
Στου σχολείου τις διακοπές.»

113. Ποιες ρυθμικές δραστηριότητες θα προτείνατε με θέμα το «δάσος»;

Το «δάσος», είναι ένα θέμα πλούσιο και τα παιδιά μπορούν να κάνουν αρκετές ρυθμικές δραστηριότητες.
Κάποια απ’ τα παιδιά συμμετέχουν κτυπώντας ρυθμούς ανάλογους και κάποια άλλα κουνώντας το σώμα τους (χέρια, πόδια, κεφάλι) με στόχο να μιμηθούν αντίστοιχα, τα πουλιά, τα φύλλα κ.λ.π.
· πουλιά που κελαηδούν παίζοντας κρυφτό στα φυλλώματα των δέντρων.
Παιδιά (πουλιά) μιμούμενα το πέταγμα των πουλιών κουνώντας τα χέρια τους πάνω κάτω, πλησιάζουν τα «δέντρα» και παίζουν μαζί τους.
· θρόισμα φύλλων( ).
Τα παιδιά(δέντρα) κουνάνε τα χέρια τους αριστερά–δεξιά
· ρυάκι( ).
Δύο παιδιά μπορούν να παραστήσουν το ρυάκι και κάποια «πουλιά» να πίνουν νερό.
· κυνηγοί( ).
Κάποια απ’ τα παιδιά κάνουν αργά εξερευνητικά βήματα.
· διάφορα ζώα, όπως η αρκούδα που κάνει βαριά βήματα( ).
Αργά κτυπήματα πάνω σε ξύλινη επιφάνεια από μια ομάδα παιδιών και αργός-βαρύς βηματισμός με σκυφτό κεφάλι και χέρια ανοιχτά για να αποδοθεί ο όγκος της, από άλλη ομάδα.
· Λαγός που τρέχει γρήγορα( ).
Κάποια παιδιά χτυπούν γρήγορα και ρυθμικά, σε ξύλινη επιφάνεια, με την άκρη των δακτύλων και κάποια άλλα μιμούνται το τρέξιμο του λαγού, κινούμενα πηδηχτά με τα πόδια τους λυγισμένα.

114. Ποια είναι τα κυριότερα μουσικά όργανα που υπάρχουν μέσα στον βρεφονηπιακό σταθμό και με ποιους τρόπους, μπορούν να χρησιμοποιηθούν;

Τα κυριότερα όργανα που υπάρχουν στο βρεφονηπιακό σταθμό και που βρίσκονται πιο κοντά στην ψυχοσύνθεση του παιδιού είναι αυτά που κατά την κρούση τους παράγουν ήχο:

τα τυμπανάκια, κουδουνάκια, μαράκες, τριγωνάκια, ντέφια, και αυτά που παράγουν μελωδία:
τα ξυλόφωνα, μεταλλόφωνα , ραβδόφωνα, καμπανόφωνα.
Ενδεχομένως να έχουμε κάποιο πληκτροφόρο,(πιάνο ή αρμόνιο), φλογέρες ή ακόμα και κιθάρα, βιολί ή ακορντεόν. Μπορούμε επίσης να κατασκευάσουμε αυτοσχέδια μουσικά όργανα. Τα όργανα χρησιμοποιούνται, στις δραματοποιήσεις των τραγουδιών είτε συνοδεύοντας το ρυθμό, είτε επενδύοντας μουσικά με ήχους τις εικόνες, που δημιούργησαν τα παιδιά. Παλαμάκια, στράκες με τα δάχτυλα, χτύποι στα πόδια, τους μηρούς, αλλά και ήχοι με το στόμα μας δίνουν ποικιλία στο ηχόχρωμα. Βοηθούν στην εξάσκηση της ακουστικής, της ετοιμότητας, της συγκέντρωσης, του συντονισμού της κίνησης και στην εξοικείωση με το ρυθμό. Επόμενο βήμα είναι η εξερεύνηση των μικρών κρουστών οργάνων που μας οδηγούν σταδιακά και στα μελωδικά κρουστά τα μεταλλόφωνα και τα ξυλόφωνα.

115. Περιγράψτε την πορεία διδασκαλίας ενός τραγουδιού.

Μαθαίνοντας στα παιδιά ένα τραγούδι που τους αρέσει, ο/η παιδαγωγός πρέπει να γνωρίζει τα βήματα που θα ακολουθήσει και να έχει βεβαιωθεί ότι τους αρέσει αρκετά ώστε να θέλουν να το ακούσουν αρκετές φορές για να το μάθουν. Αρχικά το ακούν απλά. Η παιδαγωγός τα παρακινεί να κάνουν υποθέσεις για το ποια μουσικά όργανα ακούγονται σ’ αυτό το τραγούδι. Το ακούνε για δεύτερη φορά και τα ενθαρρύνει να χτυπάνε το ρυθμό (πχ παλαμάκια). Χαμηλώνουν την ένταση της μουσικής και τα προτρέπει να ακούσουν προσεκτικά τα λόγια του τραγουδιού. Μετά συζητούν για το περιεχόμενό του, ποιος το έγραψε και γιατί, τι θέλει να μας πει κλπ. Έπειτα τα παιδιά χωρίζονται σε 2 ομάδες: των τραγουδιστών και των μουσικών. Η ομάδα των τραγουδιστών δοκιμάζει να τραγουδήσει το τραγούδι και η ομάδα των μουσικών συνοδεύει χτυπώντας το ρυθμό (πχ με παλαμάκια ή με μουσικά όργανα). Οι 2 ομάδες μπορούν να αλλάζουν ρόλους. Σε επόμενη εκτέλεση οι μουσικοί γίνονται τραγουδιστές και οι τραγουδιστές μουσικοί. Ακόμη για να διδαχθεί ένα τραγούδι, θα πρέπει η έκτασή του να είναι κατάλληλη για τις δυνατότητες της φωνής των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Από ρυθμική άποψη είναι επίσης πολύ απλό: Να έχει σχεδόν αποκλειστικά αξίες του τετάρτου και του διπλάσιού του, του μισού. Παίζοντας λοιπόν θα κάνουν βίωμα τις πρώτες βασικές μουσικές γνώσεις. Ρυθμίζοντας την εξωτερική τους κίνηση, θα ρυθμίσουν και τη λειτουργία της αναπνοής τους, που χωρίς αυτήν δεν γίνεται μουσική πράξη. Τα οφέλη είναι πολλά. Σε πολλά από τα παιχνιδοτράγουδα, ο/η παιδαγωγός αλλά και τα παιδιά τα ίδια μπορούν να βρίσκουν κάθε φορά καινούριες κινήσεις. Όποια κίνηση, είτε ατομική του κάθε παιδιού που είναι μέλος της ομάδας, είτε ομαδική της κάθε ομάδας που δραστηριοποιείται μέσα στο χώρο που διαθέτουμε, μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Κινήσεις λοιπόν μπορούν να προστεθούν ή και να αλλαχθούν.
Πρέπει όμως, πριν εφαρμόσουμε μία κίνηση, να αναρωτηθούμε: Γιατί την κάνουμε αυτήν την κίνηση; Ποιος μουσικός ή παιδαγωγικός λόγος μάς την επιβάλλει; Και μόνον αφού απαντήσουμε σε αυτές τις ερωτήσεις, τότε να την εφαρμόσουμε.

116. Δώστε ασκήσεις ευαισθητοποίησης των παιδιών στην έννοια του ρυθμού

Καθήκον της παιδαγωγού είναι να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά ως προς την έννοια του ρυθμού. Γι αυτό το επίπεδο που θα έχουν οι ασκήσεις ευαισθητοποίησης πρέπει να φροντίσει να καθορίζεται από την ηλικία και το βαθμό εξοικείωσης των παιδιών με το ρυθμό. Παραδείγματα τέτοιων ασκήσεων είναι:
· Για αρχή οι απλές ζωηρές κινήσεις σε «καθρέφτη» και στη συνέχεια σε «ηχώ».
· Καθισμένα τα παιδιά σε κύκλο με ένα μικρό κρουστό το καθένα, λένε διαδοχικά το όνομά τους χτυπώντας ανάλογα το μουσικό όργανο που κρατάνε.
· Κάθε παιδί προτείνει ένα απλό και μικρό μοτίβο με το όργανό του και όλη η ομάδα απαντά κάθε φορά σε «ηχώ».
· Ένα παιδί κινείται ελεύθερα στη μέση του κύκλου και τα υπόλοιπα το συνοδεύουν ηχητικά με τα όργανά τους.
· Παίζουμε σε ένα κρουστό, τρία ρυθμικά σχήματα. Συμφωνούμε ότι όταν τα παιδιά ακούνε το πρώτο ρυθμικό σχήμα θα μπαίνουν σε μια γραμμή. (Δηλαδή το ένα πίσω από το άλλο).Όταν ακούνε το δεύτερο
ρυθμικό σχήμα , θα πρέπει να σχηματίζουν κύκλο και στο τρίτο, να ξαπλώνουν.
Τα παραδείγματα σταματούν εκεί που τελειώνει η φαντασία μας.

117. Να αναφέρετε τους τομείς ανάπτυξης, από τους οποίους πρέπει να αντλείται η θεματολογία των καθημερινών δραστηριοτήτων στο βρεφονηπιακό σταθμό.

Η θεματολογία των καθημερινών δραστηριοτήτων πρέπει να προέρχεται από την καθημερινή ζωή και τα ενδιαφέροντα των παιδιών σε συνδυασμό με τη ζωή στο φυσικό περιβάλλον, ειδικά για τα παιδιά των
πόλεων. Προέρχεται από τον αισθητικό τομέα, τον κοινωνικο – συναισθηματικό, το νοητικό, τον ψυχοκινητικό και τις δεξιότητες. Όλοι αυτοί οι τομείς αγωγής κι ανάπτυξης αλληλοσυνδέονται, αλληλοσυμπληρώνονται και υπάρχει δυνατότητα να εμπλέκονται σε μία δραστηριότητα. Πάντα, όμως, ο γνώμονας είναι το ενδιαφέρον των παιδιών για το θέμα για να τα κρατήσει συγκεντρωμένα σε όλη τη διάρκεια της δραστηριότητας.

118. Να αναφέρετε τα απαραίτητα έπιπλα, αξεσουάρ μπάνιου, περιπάτου, διατροφής και ύπνου σε ένα βρεφονηπιακό σταθμό.

1) Για το μπάνιο
· Παιδική μπανιέρα.
· Μεγάλη μαλακιά πετσέτα ή μπουρνούζι.
· Παιδική βούρτσα.
· Ψαλίδι με στρογγυλές μύτες.
· Ορθογώνια πετσετούλα για το άλλαγμα.
· Πάνες μιας χρήσης
· Φαρμακευτικό βαμβάκι.
· Παιδικό λάδι.
· Παιδική λοσιόν.
· Λαβέττα ή σφουγγάρι.
· Δοχείο για τις λερωμένες πάνες.
· Δοχείο για τα λερωμένα ρούχα.
· Λεκανίτσα με νερό.
· Ουδέτερο σαπούνι καλής ποιότητας.
· Πάνες-βρακάκια.
2) Για τον περίπατο
· Κρεμαστή θήκη.
· Όρθιο καροτσάκι.
· Πορτ-μπεμπε.
· Στρώμα ασφαλείας.
· Κουνουπιέρα.
· Ομπρέλα.
· Αδιάβροχο διαφανές κάλυμμα.
3) Για τη διατροφή
· Ειδικό καρεκλάκι για να τρώει το μωρό.
· Σαλιάρες πλαστικές ή υφασμάτινες.
4) Για τον ύπνο
· Κρεβατάκι με κάγκελα που ανεβοκατεβαίνουν κι ασφαλίζουν και
συρόμενο συρτάρι, κούνια ή πορτ- μπεμπε.
· Στρώμα ασφαλείας.
· Αδιάβροχο κάλυμμα στρώματος.
· Σεντόνια με λάστιχο.
· Πάπλωμα που πλένεται.
· Παπλωματοθήκες.
· Προστατευτικό σωληνωτό μαξιλάρι.
· Τρυπητή κουβέρτα.

119. Ποια είναι τα είδη «παιδαγωγικού υλικού». Να αναφέρετε τρία (3) συνολικά αντιπροσωπευτικά παραδείγματα.

Δομημένο παιδαγωγικό υλικό με παιδαγωγικούς στόχους για την προσχολική ηλικία κατασκεύασαν οι μεγάλοι παιδαγωγοί Froebel, Montessori, Dekrolly, Laffenten, Audenmars.
H παιδαγωγική αξία του παιδαγωγικού υλικού είναι μεγάλη γιατί:
Βοηθάει το παιδί να αναπτύξει νοητικές και κινητικές δεξιότητες
(προμαθηματικές έννοιες αδρή και λεπτή κινητικότητα,
οπτικοκινητικό συντονισμό κλπ) έχει σύστοιχους παιδαγωγικούς
στόχους.
Στηρίζει το αναλυτικό πρόγραμμα στην υλοποίηση του και
Ενισχύει τον παιδαγωγό στο έργο του.

Είδη παιδαγωγικού υλικού.
Παιδαγωγικού υλικό από τη μέθοδο Montessori (ενσφηνώματα, σχήματα, χρώματα).
Ξύλινο οικοδομικό υλικό (κύβοι, παραλληλόγραμμα, τρίγωνα, κύλινδροι κλπ)
Παιχνίδι επιφανειών, κάθετο αριθμήτηριο (bouleir), επίπεδο αριθμήτηριο (100 μπάλες κλπ).
Τόμπολες (ταύτισης, χρωμάτων, αρίθμηση, θέσης) κλπ.
Λότος, ντόμινο, πάζλ.

120. Να αναφέρετε πέντε (5) ψυχολογικές και παιδαγωγικές ιδιότητες του υλικού που βρίσκεται στον Βρεφονηπιακό Σταθμό.

121. Να αναφέρετε συνοπτικά ένα ημερήσιο πρόγραμμα αγωγής και φροντίδας βρεφών ηλικίας 8 μηνών έως 18 μηνών.

Πριν προχωρήσουμε στην εφαρμογή του προγράμματός μας, θα πρέπει να ικανοποιήσουμε όλες τις σωματικές ανάγκες του βρέφους (τροφή, αλλαγή, ανάπαυση κ.α.). Έτσι, το βρέφος θα είναι περισσότερο διαθέσιμο, με ευχάριστη διάθεση και ανοιχτό προς τα ερεθίσματα που θα του προσφέρουμε. Γνωρίζοντας τα χαρακτηριστικά της κάθε ηλικίας, καθώς και τις ανάγκες του βρέφους, προχωράμε στην εφαρμογή του εκπαιδευτικού προγράμματός μας, έχοντας διαλέξει ένα ήσυχο μέρος.

8 ΜΗΝΩΝ

1. ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΑΣΗ.
   Αφήστε το μωρό να παίξει με διάφορα σκεύη του νοικοκυριού.
   Βάλτε μέσα στο μπάνιο του παιχνίδια που επιπλέουν.
2. ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΟΗ.
   Τσαλακώστε χαρτιά.
   Δώστε του μία κουδουνίστρα.
3. ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΦΗ.
   Δώστε του να πιάσει διαφορετικής υφής υφάσματα.
   Πιτσιλείστε το με το νερό.
   Δώστε του να παίξει με κύβους που έχουν τρύπες.
4. ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΜΗΣΗ.
   Πείτε αντίο, κουνώντας το χέρι σας.
   Παίξτε παλαμάκια.
   5.ΛΕΠΤΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ.
   Δώστε του να πιάνει μικρά ζυμαρικά.
   Δώστε του κύβους με τρύπες.
5. ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ.
   Αφήστε το να μπουσουλάει.
   Παίξτε παιχνίδια με τα πόδια σας.
   7.ΣΧΕΣΕΙΣ ΧΩΡΟΥ.
   Κρατήστε το από τη μέση και κουνήστε το ελαφρά.
   Μπουσουλήστε προς το μέρος του και αντίθετα.

   18 ΜΗΝΩΝ
   Καθώς μεγαλώνει το βρέφος, προσθέτουμε και κάποιους άλλους τομείς στο
   εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα μαζί με νέα ερεθίσματα, που θα βοηθήσουν κι αυτά
   στην εξέλιξη του μωρού.

6. ΛΕΠΤΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ
   Δώστε του ένα πλαστικό κομπολόι για να ενώνει και να ξεχωρίζει τις χάντρες.
7. ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
   Δώστε του ένα καρότσι να το σπρώχνει.
   Δώστε του ένα παιχνίδι να το σέρνει.
8. ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ
   Ζητήστε του να δείξει διάφορα μέρη του σώματός του.
   Δείξτε τον εαυτό σας και μετά το παιδί, ρωτώντας το συγχρόνως ποιος είναι.
9. ΣΥΜΒΟΛΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΚΑΙ ΦΑΝΤΑΣΙΑ
   Παρατηρήστε μαζί του ένα ζώο.
   Πείτε του να παραστήσει ότι οδηγεί αυτοκίνητο.
10. ΧΡΟΝΟΣ
    Χρησιμοποιείτε τις λέξεις «πριν» και «μετά».
    Χρησιμοποιείτε τις εκφράσεις «ώρα για φαγητό» κ.α.
11. ΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
    Βάλτε ένα παιχνίδι που είναι δεμένο με σπάγκο πάνω σ’ ένα μαξιλάρι.
    Βάλτε ένα παιχνίδι ανάμεσα σε δύο μαξιλάρια.
12. ΟΜΙΛΙΑ
    Δώστε του απλές εντολές.
    Ζητήστε του να λέει τα ονόματα αντικειμένων που βλέπει σε εικόνες.

122. Να αναφέρετε συνοπτικά ένα ημερήσιο πρόγραμμα αγωγής και φροντίδας παιδιών ηλικίας 36 μηνών.

Πριν προχωρήσουμε στην εφαρμογή του προγράμματός μας, θα πρέπει να ικανοποιήσουμε όλες τις σωματικές ανάγκες του βρέφους (τροφή, αλλαγή, ανάπαυση κ.α.). Έτσι, το βρέφος θα είναι περισσότερο διαθέσιμο, με ευχάριστη διάθεση και ανοιχτό προς τα ερεθίσματα που θα του προσφέρουμε. Γνωρίζοντας τα χαρακτηριστικά της κάθε ηλικίας, καθώς και τις ανάγκες του βρέφους, προχωράμε στην εφαρμογή του εκπαιδευτικού προγράμματός μας, έχοντας διαλέξει ένα ήσυχο μέρος.

36 ΜΗΝΩΝ
Καθ΄όλη τη διάρκεια εφαρμογής του εκπαιδευτικού προγράμματος, φροντίζουμε ώστε τα ερεθίσματα που προσφέρουμε στο βρέφος να του κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον. Αν, για κάποιο λόγο, το βρέφος δείχνει κουρασμένο ή απλά αδιάφορο, καλό θα ήταν να διακόψουμε το πρόγραμμά μας και να το εφαρμόσουμε κάποια άλλη χρονική στιγμή.

1. ΛΕΠΤΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ
   Δώστε του δακτυλομπογιές.
2. ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
   Αφήστε το να παίζει και να σκαρφαλώνει.
   Αφήστε το να περνά μέσα από τούνελ (αυτοσχέδια ή μη).
3. ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ
   Παίξτε τραγούδια που αναφέρονται σε μέρη του σώματος.
   Σχεδιάστε το περίγραμμα του χεριού, σώματος.
4. ΧΡΟΝΟΣ
   Χρησιμοποιείστε τις λέξεις «χθες, σήμερα, αύριο, πριν, μετά».
   Χρησιμοποιείστε τον αόριστο των ρημάτων.
5. ΟΜΙΛΙΑ
   Πείτε του λέξεις με ομοιοκαταληξία.
   Βοηθήστε το να λέει ολόκληρες προτάσεις.
6. ΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
   Δείξτε του πώς να ταιριάζει μεγέθη.
   Δώστε του να ταξινομήσει εικόνες.
7. ΣΥΜΒΟΛΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
   Αφήστε του χρόνο για συμβολικό παιχνίδι.
   Παίξτε μαζί του τον ρόλο που θα σας δώσει.
   Δώστε του να ταξινομήσει εικόνες.

123. Τι είναι τα “εργαστήρια”; Ποια είναι η διαφορά τους με τις “γωνιές” ως προς την οργάνωση;

Σελίδα 10 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

124. Ποια είναι η σημασία της ύπαρξης «παιδαγωγικών γωνιών» στην γνωστική διαδικασία; Να αναφέρετε 3 παιδαγωγικές γωνιές.

Γωνία οικοδομικού υλικού:
Τη γωνία αυτή την εξοπλίζουμε με ξύλινους η και πλαστικούς κύβους. Παραλληλεπίπεδα, γωνίες και γενικά με γεωμετρικά σώματα σε διαφορετικές διαστάσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για χτίσιμο. Απαραίτητες είναι οι μικρές χειράμαξες και τα ανατρεπόμενα φορτηγά για τη μεταφορά του οικοδομικού υλικού το υλικό αυτό είναι πολυδύναμο συντελεί στην καλλιέργεια της δημιουργικότητας σε συνεργασία και στην ανάπτυξη και της κοινότητας ενώ παράλληλα προσφέρει πλήθος ευκαιρίες για μετρήσεις, Συγκρίσεις μεγεθών συνδυασμούς σχημάτων, υπολογισμό βαρών δραστηριότητες που είναι συγχρόνως και βασικές ασκήσεις για τις πρώτες μαθητικές εμπειρίες.

Το κουκλόσπιτο
Είναι μια γωνία που θυμίζει στα νήπια το σπίτι τους. Το κρεβατάκι της κούκλας όχι πού μικρών διαστάσεων, η μικρή τραπεζαρία, όπου μπορούν και τα ίδια τα νήπια να μπορέσουν να σερβιριστούν το σαλονάκι οι πολλές κούκλες αυτό είναι το σπίτι της κούκλας τους και ίσως το δικό τους.Αυτή η γωνία δίνει ευκαιρίες για το συμβολικό παιχνίδι, κοινωνικοποίηση για χαλάρωση και προσελκύει πάντα
ένα μεγάλο αριθμό παιδιών.

Γωνία της βιβλιοθήκης:
Υπάρχουν πολλές ωραίες ιδέες για να κατασκευαστεί μια χαμηλή και εύχρηστη βιβλιοθήκη. Σ’ αυτήν τα βιβλία θα τοποθετηθούν με τρόπο που να φαίνεται το εξώφυλλο τους για να προσελκύσουν τα παιδιά. Κοντά στη βιβλιοθήκη πάντα πρέπει να βρίσκονται 2-3 μαξιλάρια η καρεκλάκια. Η γωνία αυτή προσφέρει κάτι πολύ σημαντικό με την πρώτη τους επαφή με το βιβλίο το σεβασμό γι’ αυτό, τη συνήθεια να το διατηρεί σε καλή κατάσταση και σιγά σιγά να καταλάβει τα μηνύματα που περιέχει.

125. Ποια είναι η σημασία και τα είδη διατρoφής ενός νεογέννητου;

126. Πώς επηρεάζει η διατροφή την υγεία και την ανάπτυξη του νηπίου;

Η διατροφή αποτελεί τον κύριο περιβαλλοντικό παράγοντα επηρεασμού της υγείας και της ανάπτυξης του νηπίου. Μέσα από μια ισορροπημένη διατροφή εξασφαλίζεται η ισόρροπη πρόσληψη ενέργειας και καλύπτονται οι ατομικές απαιτήσεις του νηπίου σε θρεπτικά συστατικά.
Έτσι αποδίδονται στον οργανισμό του δομικά συστατικά των ιστών, ενέργεια και ρυθμιστικοί του μεταβολικού ρυθμού παράγοντες. Σε περίπτωση που δεν εφοδιάζεται ο οργανισμός του νηπίου με τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά παρεμποδίζεται η ομαλή πορεία ζωτικών λειτουργιών του οργανισμού και προκαλούνται σοβαρές διαταραχές στην υγεία και στην ανάπτυξη.
Οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες, τα λιπίδια, οι βιταμίνες και τα μέταλλα που λαμβάνει ο οργανισμός με την τροφή επιτελούν το καθένα πολύτιμες βιολογικές δράσεις που συντελούν στην εξασφάλιση καλής σωματικής και νοητικής ανάπτυξης του νηπίου, όπως και στην καλή συναισθηματική και ψυχολογική του κατάσταση.

127. Ποιους τρόπους ευαισθητοποίησης γονέων και νηπίων στο θέμα της διατροφής θα προτείνατε;

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διατροφική ευαισθητοποίηση και η τήρηση ορθών κανόνων διατροφής μπορεί να πραγματοποιηθεί με πολλά μέσα
– τρόπους αρκεί να υπάρξει πολιτική υγείας τέτοια που να προβάλλει ουσιαστικά την αξία και τα οφέλη της σωστής διατροφής και τις επιπτώσεις της στη δημόσια υγεία.
Μπορεί να υπάρξει ευαισθητοποίηση γονέων και νηπίων με διάφορους τρόπους και από διάφορους φορείς καθώς επίσης και από τη συνεργασία πολίτη – ατόμου, κοινότητας και πολιτείας. Ενδεικτικά θα προτείναμε τα παρακάτω:
· Ένταξη μαθημάτων διατροφής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης
· Ενημέρωση γονέων για την αξία της καλής διατροφής από ειδικούς
· Προβολή του μεσογειακού μοντέλου διατροφής και ανάπτυξη της μεθόδου progect με θέμα τη διατροφική πυραμίδα στην προσχολική ηλικία
· Παιχνίδι ρόλων στην κουζίνα του σπιτιού και γνωριμία των νηπίων με απλές διατροφικές έννοιες, αφού ο πρώτος ΄δάσκαλος είναι ο γονιός
· Δημιουργία γωνιάς υγιεινής διατροφής και θεατρικό παιχνίδι που σχετίζεται με τη διατροφή στους παιδικούς σταθμούς
· Εφαρμογή προγραμμάτων αγωγής υγείας σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης σχετικών με τη διατροφή
· Δημιουργία ενημερωτικών φυλλαδίων από τις αρμόδιες υπηρεσίες για τα οφέλη που προκύπτουν από τη σωστή διατροφή και διανομή τους στα σχολεία
· Εφαρμογή πραγματικά ισορροπημένης διατροφής στους παιδικούς σταθμούς
· Προβολή ταινιών και χρήση οπτικοακουστικού υλικού σχετικό με τη διατροφή σε καθημερινή βάση, ενταγμένων στα προγράμματα της προσχολικής αγωγής

128. Περιγράψτε την κατασκευή μιας κούκλας – ζώου για το κουκλοθέατρο.

129. Ποια είναι η διαφορά της έτοιμης από την αυτοσχέδια κούκλα για τον κουκλοπαίχτη, αλλά και για το ίδιο το παιδί;

Απάντηση α΄
Ο άνθρωπος έχει τη τάση να σατιρίζει ότι πλησιάζει πιο πολύ στην εικόνα του. Μεταμορφώνει τα άψυχα αντικείμενα για να ‘’γελοιοποιήσει’’ τη φύση του. Τέτοια δημιουργήματα είναι και οι κούκλες οι οποίες μπορεί να είναι φτιαγμένες από πρόχειρα μέσα (αυτοσχέδιες) ή πιο προσεγμένες.
Το παιδί έχει την ικανότητα να μεταβάλλει με τη φαντασία του τα διάφορα αντικείμενα, επηρεασμένο από τη μορφή, το σχήμα ή το χρώμα τους, επεκτείνοντας τη χρήση τους πέρα από τη συνηθισμένη. Γι’ αυτό το
λόγο το παιδί δεν θαυμάζει ή δε παίζει μόνο με τις κούκλες που είναι τέλειες και μοιάζουν απόλυτα με τα πραγματικά όντα ή αντικείμενα, αλλά ικανοποιείται και με τις πιο ακατέργαστες. Τις ατέλειες αυτές το παιδί, δουλεύοντας με τη φαντασία του, τις συμπληρώνει με το δικό του τρόπο, δημιουργώντας έτσι έναν κόσμο καινούργιο, όπως τον θέλει. Κούκλα είναι αυτό που δεν υπάρχει στη φύση ή αυτό που εμείς θα θέλαμε να έχουμε. Η κούκλα, λοιπόν, δικαιώνεται μόνο όταν προσθέτει κάτι στη φύση –επιλεκτικά, αφαιρετικά ή γελοιογραφικά. Μερικές από τις πιο εντυπωσιακές κούκλες είναι ακριβώς οι πιο ακατέργαστες, οι λιγότερο νατουραλιστικές και οι περισσότερο σχηματοποιημένες .Οι κούκλες είναι ένας μικρόκοσμοςπου όλοι μαςθα θέλαμε να τον δημιουργήσουμε από την αρχή, ένας κόσμος φανταστικός, εκφραστικός, αυθόρμητος, το ζωντάνεμα του οποίου ήταν η αιτία της ανακάλυψης και της δημιουργίας του κουκλοθεάτρου. Όταν το παιδί, σα θεατής μιας κουκλοθεατρικής παράστασης, δέχεται παθητικά τα ερεθίσματα που του στέλνει, δεν κινητοποιείται ολόκληρος ο συναισθηματικός του κόσμος. Είναι διαφορετική η παιδαγωγική σημασία να δίνουμε στα παιδιά την ευκαιρία να δραστηριοποιούνται, να γίνονται τα ίδια δημιουργοί αλλά και πομποί ολόκληρης της καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Για το λόγο αυτό πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας των παιδιών, που καλλιεργεί τη σκέψη και αναπτύσσει ολόπλευρα την προσωπικότητα τους.
Οι αυτοσχέδιες κούκλες δίνουν την ευκαιρία για την καλύτερη και δυνατή ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της ελεύθερης έκφρασης, της φαντασίας και της κοινωνικότητας του παιδιού. Η κατασκευή τους αναπτύσσει τις λεπτές κινήσεις, συντονίζει την κινητικότητα, ενισχύει την έφεση για πειραματισμό και εξερεύνηση του περιβάλλοντος και των διάφορων υλικών, συντείνει στην κατάκτηση του γνωστικού σχήματος του σώματος και στη κατανόηση των εννοιών του όγκου και του χώρου.
Εκλεπτύνει τις αισθήσεις, ευαισθητοποιεί και εξελίσσει την αισθαντικότητα, αναπτύσσει τις συνθετικές ικανότητες. Ανελίσσει τις δημιουργικές ικανότητες, την εκδήλωση των ταλέντων και καλλιεργεί την ευρηματικότητα.
Τέλος η αυτοσχέδια κούκλα προσφέρει στο παιδί-κατασκευαστή, στον κουκλοπαίχτη, αλλά και στο παιδί-θεατή τη βαθιά απόλαυση της προσωπικής δημιουργίας, δημιουργεί θετικά συναισθήματα που προάγουν το αυτοσυναίσθημα και εξυπηρετεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον κύριο σκοπό του κουκλοθεάτρου, που είναι η ψυχαγωγία.

Απάντηση β:
Ο κουκλοπαίχτης φτιάχνει την κούκλα που θέλει στα δικά του μέτρα, δηλαδή μπορεί να τη χειριστεί σωστά και άνετα (καλή εφαρμογή των δακτύλων, το μήκος του φορέματος, το μέγεθος γενικά της κούκλας, κατάλληλα χαρακτηριστικά). Όταν κατασκευάζει μία κούκλα αισθάνεται τη χαρά της δημιουργίας και ικανοποίηση. Δημιουργεί βάση των δικών του συναισθημάτων και εμπειριών. Η κούκλα είναι αποτέλεσμα της δικής του φαντασίας και δημιουργικότητας, κατά συνέπεια ο κουκλοπαίχτης δένεται με την κούκλα που κατασκευάζει, ένα δέσιμο που διαρκεί και συμβάλλει στο πετυχημένο ζωντάνεμα της κούκλας.
Η έτοιμη κούκλα μπορεί να είναι ελκυστική, αλλά δεν προσφέρει τα συναισθήματα που προσφέρει η αυτοσχέδια κατά τη διάρκεια της κατασκευής της. Τις περισσότερες φορές δεν εφαρμόζει σωστά το χέρι του κουκλοπαίχτη γεγονός που δεν επιτρέπει το σωστό χειρισμό της κούκλας. Το παιδί όταν κατασκευάζει μία κούκλα αναπτύσσει τη φαντασία του και τη δημιουργικότητα του καθώς μετατρέπει άχρηστα υλικά σε πρόσωπα, ζώα κ.τ.λ.

Βεβαίως η κατασκευή κούκλας συμβάλλει στην σωματογνωσία αλλά και στην κατανόηση μαθηματικών εννοιών όπως ταξινόμηση (υλικού), ποσότητα, μεγέθη, αναλογίες κ.τ.λ. Αναπτύσσει το προφορικό του λόγο. Βεβαίως το παιδί ως θεατής δείχνει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τις αυτοσχέδιες κούκλες μιας παράστασης απ’ ότι για τις έτοιμες. Έχει την δυνατότητα να τις παρατηρήσει και έτσι να δεχτεί ερεθίσματα για νέες κατασκευές (κούκλας).

130. Περιγράψτε την κατασκευή ενός κουκλοθέατρου (επίπλου)

131. Ποια είναι η συμβολή του κουκλοθέατρου στην ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού;

132. Πώς θα κατασκευάσετε τις κούκλες για μια παράσταση με θέμα «τα παιδιά όλου του κόσμου»;

Υλικά:
Παλιές παιδικές κάλτσες (σε ανοιχτά χρώματα)
Ξύλινη ράβδο (καβίλια)
Εφημερίδες
Χαρτοταινία
Πλαστικά χρώματα
Πινέλα
Βαθιά κουβαδάκια
Χρωματιστά υφάσματα
Ατλακόλ
Χρωματιστές κλωστές (μάλλινες)

Διαδικασία:
Τυλίγουμε τις εφημερίδες με την χαρτοταινία πάνω στην ξύλινη ράβδο δημιουργώντας το κεφάλι της κούκλας, έτσι ώστε να χωράει μέσα στην κάλτσα και τέλος δημιουργούμε τον λαιμό της κούκλας δένοντας μια κλωστή εξωτερικά, κάτω από το κεφάλι. Έχουμε ήδη δημιουργήσει το κεφάλι και το σώμα της κούκλας καθώς και την λαβή από την οποία θα την κρατάμε. Μέσα στα βαθιά κουβαδάκια αναμιγνύουμε χρώματα έτσι ώστε να αντιπροσωπεύονται όλες οι φιλές τις γης. Βουτάμε μόνο το κεφάλι της κούκλας και το αφήνουμε να στεγνώσει (ανάποδα). Με τα χρωματιστά υφάσματα, τις χρωματιστές κλωστές, την ατλακόλ και πολύ φαντασία εμπλουτίζουμε χρωματικά τα κουστούμια, δημιουργούμε μαλλιά και χαρακτηριστικά στο πρόσωπο.

133. Ποια γνωρίσματα πρέπει να έχει το «έργο» που θα επιλέξουμε για μια κουκλοθεατρική παράσταση;

Τα έργα του κουκλοθεάτρου διαφέρουν από τα έργα των άλλων θεατρικών παραστάσεων. Χρειάζεται πριν από όλα μια κύρια ιδέα, ένα κύριο πρόσωπο με χαρακτήρα και πράξεις, σκηνές και επεισόδια ανάγλυφα, διαρθρωμένα με έντονη συζήτηση, κίνηση και δράση.
Οι διάλογοι πρέπει να είναι σύντομοι στο έργο και να υπάρχει δράση, επεισόδια και κίνηση. Η διάρκεια των πράξεων να μη ξεπερνάει τα 5 λεπτά και η μία σκηνή να διαδέχεται την άλλη, γιατί αλλιώς χαλαρώνει η συνοχή του θεάματος. Το έργο ολόκληρο να μη ξεπερνάει τη μισή ώρα. Το έργο οφείλει να εμπνέει τους παίκτες, να χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία και να επιτρέπει στο παιδί να εκφραστεί ελεύθερα και αυθόρμητα, έτσι ώστε το κουκλοθέατρο να μπορέσει να επιτελέσει τον κύριο σκοπό του, που είναι η ψυχαγωγία των παιδιών. Για το λόγο αυτό, γνώμη μας είναι, πως δεν πρέπει να καταρτίζουμε ένα ρεπερτόριο με έργα για κουκλοθέατρο, αλλά μόνο ένα κατάλογο με θέματα από γνωστές ιστορίες, μύθους, μυθολογία, ιστορίες της Βίβλου, λαϊκά αλλά και ξένα παραμύθια που θα εμπνεύσουν τους παίκτες. Έτσι πετυχαίνουμε πολλές φορές διαφορετικές ερμηνείες, γιατί αφήνεται πάντα ένα μέρος στους αυτοσχεδιασμούς, στις επικαιρότητες και τις ερωταποκρίσεις που συνδέουν την κούκλα με το ακροατήριο και προκαλούν ενδιαφέρον, κέφι και γέλιο.
Για να ετοιμάσουμε ένα έργο για κουκλοθέατρο πρέπει να λάβουμε υπόψη και κάποια επιπλέον στοιχεία, όπως, την τοποχρονική τοποθέτηση του θέματος, την αναγνώριση των προσώπων, το χαρακτήρα τους, τον αριθμό τους, τις βασικές σκηνές, την διαδοχική παράθεση των επεισοδίων, την προοδευτική πλοκή και τέλος την λύση. Επίσης, πρέπει να αποφασίσουμε αν θα τα αποδώσουμε κωμικά, τραγικά, ερευνητικά,
χαρούμενα, τρυφερά, σκανδαλιάρικα, με μυστήριο κ.τ.λ, ώστε να το επενδύσουμε ανάλογα με ενδιαφέροντα σκηνικά παιχνίδια, μουσική, δραματοποίηση ήχων κ.ά. Τέλος πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε πως από κάθε κουκλοθεατρικό έργο, πρέπει να δημιουργούνται στο παιδί ευχάριστα συναισθήματα, με ανάγλυφη παρουσίαση των καλών και ευγενικών πράξεων αποφεύγοντας τη δημιουργία δυσάρεστων συναισθημάτων (π.χ. με τιμωρίες) και το διδακτισμό.

134. Πώς πρέπει να είναι η πλοκή και οι χαρακτήρες σε ένα κουκλοθεατρικό έργο κατάλληλο για παιδιά προσχολικής ηλικίας;

Ένα κουκλοθεατρικό έργο χρειάζεται μια κύρια ιδέα, ένα κύριο πρόσωπο με χαρακτήρα και πράξεις, σκηνές και επεισόδια ανάγλυφα, διαρθρωμένα με έντονη συζήτηση, κίνηση και δράση. Οι διάλογοι πρέπει να είναι σύντομοι και στο έργο να υπάρχει δράση, επεισόδια, κίνηση. Η διάρκεια των πράξεων να μην ξεπερνά τα 5 λεπτά και η μια σκηνή να διαδέχεται την άλλη, για να μην υπάρχει χαλάρωση. Το έργο πρέπει ολόκληρο να μην ξεπερνά τη μισή ώρα. Γενικά όμως και περισσότερο όταν το έργο απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας η διάρκεια εξαρτάται από την ανταπόκριση που βρίσκει το έργο στους μικρούς θεατές. Βασίζεται στην πρωτοτυπία και τον αυθορμητισμό, ενώ συχνά ένα κουκλοθεατρικό έργο είναι αυτοσχεδιασμός. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να διαθέτουμε έναν κατάλογο με ιστορίες-θέματα. Στο νηπιαγωγείο πολύ συχνά χρησιμοποιούμε διασκευές παραμυθιών, μύθων ή ιστοριών της βίβλου.
Παράγοντες που λειτουργούν σε (καθορίζουν) ένα κουκλοθεατρικό έργο είναι η διαδοχική παράθεση των επεισοδίων, η προοδευτική πλοκή και τέλος η λύση (αναγνώριση και εκτίμηση των προσώπων). Κάθε παράσταση έχει στόχο να διασκεδάσει το παιδί, να το ψυχαγωγήσει, να προσφέρει γέλιο και χαρά και για αυτό πρέπει να δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα, με ανάγλυφη παρουσίαση των καλών και ευγενικών πράξεων, αποφεύγοντας τη δημιουργία δυσάρεστων συναισθημάτων με τιμωρίες κλπ.
Καλό είναι επίσης η δράση και η πλοκή, καθώς και τα συναισθήματα και οι δεσμοί μεταξύ των ηρώων να έχουν κάποια αληθοφάνεια για να προκαλέσουν ανάλογα συναισθήματα. Οι ήρωες αποκαλύπτουν τους χαρακτήρες τους και κάθε ήρωας για να δράσει πρέπει να έχει διαφορετική ψυχοσύνθεση και χαρακτήρα, που καθορίζει και τη διαφορετική αντίδραση.
Βέβαια πολλές φορές οι αντιδράσεις ακολουθούν τις επιθυμίες των θεατών που επεμβαίνουν, κυρίως όταν είναι παιδιά (τότε αυτά προτείνουν μια διαφορετική εξέλιξη στο έργο).
Στους ήρωες πρέπει να δίνουμε μικρούς διαλόγους και κίνητρα για δράση , συγκίνηση και έκπληξη. Επίσης πρέπει να έχουν ταυτότητα για να μπορούμε να επικοινωνούμε μαζί τους. Αυτήν την αποκαλύπτουν αυτοί ή άλλα πρόσωπα του έργου. Ο χαρακτήρας φαίνεται με την εξωτερίκευση των ψυχικών διαθέσεων του ήρωα. Οι αρχικές κινήσεις και οι πρώτες λέξεις θα δώσουν τις αναγκαίες πληροφορίες (καθώς και ένα αντικείμενο που κρατά ή θα δει ή θα πάρει ο ήρωας θα είναι η αρχή για δράση). Οι κινήσεις του σώματος και ο χρωματισμός της φωνής θα μας δώσουν την τελική εικόνα του χαρακτήρα του κουκλοήρωα. Το παιδί με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει το καλό και το κακό, εκτιμά το σωστό και το ωραίο.

135. Περιγράψτε την οργάνωση μιας κουκλοθεατρικής παράστασης με θέμα «Τα φρούτα». (Κατασκευή κούκλας, περίληψη συνοπτική του έργου, περιγραφή σκηνικού)

Το κουκλοθέατρο είναι ίσως το λειτουργικότερο μέσο για τα παιδιά του νηπιαγωγείου και του παιδικού σταθμού. Παραστάσεις του στήνονται όχι μόνο από τη νηπιαγωγό αλλά και από τα ίδια τα παιδιά, με την
εποπτεία της νηπιαγωγού. Επιλέγουμε τη δεύτερη περίπτωση για να περιγράψουμε μία κουκλοθεατρική παράσταση με θέμα ‘τα φρούτα’:

Τα νήπια, σε συνεργασία με τη νηπιαγωγό, επιλέγουν το έργο, το οποίο μπορεί να είναι η ‘Φρουτόπολη’ από το βιβλίο ‘Κουκλοθέατρο’ της Αννας Λαουτάρη-Γκριτζιάλα, εκδ.Ζευς.
Τα πρόσωπα του έργου είναι:
Πορτοκάλι, Μήλο, Μανταρίνι, Σταφύλι, Ροδάκινο, Βερίκοκο, Ήλιος, Πέτρος, Κατερίνα.
Συνοπτική περίληψη του έργου:
Μετά από μια βροχερή μέρα, ο Ήλιος αποφασίζει να πάει στη Φρουτόπολη για να τη ζεστάνει. Εκεί βρίσκει τα φρούτα να τσακώνονται για το πιο είναι το πιο νόστιμο και το πιο χρήσιμο. Μέσα από τους διαλόγους
μεταξύ των φρούτων παρουσιάζονται και τα χαρακτηριστικά και οι βιταμίνες του κάθε φρούτου. Ο Ήλιος τότε λέει σε όλους πως όλα τα φρούτα είναι το ίδιο νόστιμα και χρήσιμα στον άνθρωπο. Τη συζήτηση έρχεται να διακόψει η εμφάνιση του Πέτρου και της Κατερίνας που επισκέπτονται τη Φρουτόπολη.
Τα δυο παιδιά συζητώντας μεταξύ τους επιβεβαιώνουν με πανηγυρικό τρόπο την άποψη που έχει και ο Ήλιος για τα φρούτα, ότι δηλαδή όλα τα φρούτα είναι το ίδιο νόστιμα και δυναμωτικά.

Χωρισμός σκηνών:
Τα νήπια, μαζί με τη νηπιαγωγό συζητούν και χωρίζουν το έργο σε σκηνές, αναλύουν τα κύρια πρόσωπα και συζητούν για το πώς θα κατασκευάσουν το σκηνικό και τις κούκλες. Για το λόγο αυτό τα νήπια χωρίζονται σε ομάδες. Μία ομάδα θα αναλάβει την κατασκευή σκηνικού και μία άλλη θα ετοιμάσει τις κούκλες.

Κατασκευή σκηνικού:
Το σκηνικό για το έργο μπορεί να απεικονίζει ένα δάσος από δέντρα με φρούτα. Μπορούμε να ζωγραφίσουμε πάνω σε χαρτί του μέτρου με πλαστικά χρώματα και πινέλα. Θα το κρεμάσουμε πάνω σε μια μακρόστενη ράβδο την οποία θα εφαρμόσουμε στο πίσω και πάνω μέρος του παραπήγματος. Το σκηνικό πρέπει να τοποθετηθεί έτσι ώστε να επιτρέπει στους κουκλοπαίκτες ελευθερία κίνησης, αλλά και να είναι ορατό από όλους τους θεατές. Επίσης, μπορούμε ζωγραφίσουμε και δύο δευτερεύοντα σκηνικά με το ίδιο θέμα, τα οποία θα εφαρμοστούν στα δύο εσωτερικά πλαϊνά του παραπήγματος.

Κατασκευή κούκλας:
Τα νήπια μπορούν να αποφασίσουν να κατασκευάσουν κούκλες από αληθινά φρούτα πάνω στα οποία μπορούν να κολλήσουν μάτια, μύτη, στόμα, μαλλιά από διάφορα χαρτιά, μαλλί κ.ά. Στο κάτω μέρος κάθε φρούτου εφαρμόζουμε ένα ξυλάκι απ’ όπου θα γίνεται η κίνηση της κούκλας (τύπος μαρότας). Ο Ήλιος μπορεί να φτιαχτεί σε επίπεδη μορφή και να παιχτεί σαν μαριονέτα, να κρέμεται δηλαδή με νήμα από ένα ξυλάκι σε σχήμα Γ. Τα δύο παιδιά-κούκλες, μπορούν να φτιαχτούν από ξύλινες κουτάλες μαγειρέματος χρησιμοποιώντας: μαρκαδόρους για να ζωγραφίσουμε τα πρόσωπα τους, μαλλί πλεξίματος για τα μαλλιά τους και χαρτί γκοφρέ ή ύφασμα για να καλύψουμε το ξύλο της κουτάλας εφαρμόζοντάς το με λάστιχο στο λαιμό της κούκλας.

Σκηνικά παιχνίδια:
Όταν ολοκληρωθεί η κατασκευή κάθε κούκλας και των σκηνικών μπορούμε να συζητήσουμε με τα παιδιά για τον τρόπο με τον οποίο θα κάνουμε την παράσταση πιο κωμική και ελκυστική. Για παράδειγμα μπορούμε μερικούς ήρωες να τους παρουσιάσουμε με κωμικές σκέψεις και πράξεις. Επίσης, μπορούμε να πλαισιώσουμε την παράσταση με ήχους από το φυσικό περιβάλλον (τιτιβίσματα πουλιών κ.ά.). Ακόμη, στην αρχή της παράστασης, αν είναι δυνατόν, να υπάρχει συσκότιση στην αίθουσα και με την εμφάνιση του

Ήλιου να ανάψουν σιγά σιγά τα φώτα.
Μοίρασμα ρόλων:
Όλοι μαζί στη συνέχεια μοιράζονται τους ρόλους. Το έργο θα παρουσιαστεί από μία ομάδα παιδιών, ενώ τα άλλα θα είναι οι θεατές. Τα νήπια που θα παίξουν τις κούκλες θα προσπαθήσουν να κινήσουν σωστά την κούκλα και να αλλάξουν φωνές. Έτσι απολαμβάνουν τη χαρά της δημιουργίας.

Έναρξη παράστασης:
Η νηπιαγωγός δεν επεμβαίνει καθόλου. Τα παιδιά ζωντανεύουν τις κούκλες, οι κούκλες επικοινωνούν με τους θεατές και έτσι γεύονται χαρά, ευχαρίστηση και ψυχαγωγία.

136. Τι είναι η παντομίμα και πού βασίζεται; Ποιος είναι ο στόχος της για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας;

Παντομίμα είναι μία τεχνική του θεάτρου κατά την οποία η δράση των ‘ηθοποιών’ δεν εκδηλώνεται με το λόγο, αλλά με χειρονομίες , μορφασμούς, κινήσεις. Είναι η τέχνη να εκφράζεις τα συναισθήματα με τις κινήσεις ή μέσω κινήσεων, αλλά δεν είναι καμιά αντικατάσταση ή αναπλήρωση του λόγου με χειρονομίες. Η τέχνη της παντομίμας είναι, επίσης, ο ταυτισμός του ανθρώπου με τα στοιχεία, τα πρόσωπα και γενικά τη φύση που τον περιβάλλει.
Ωστόσο ο παντομίμος δεν είναι μίμος. Ο μίμος εκφράζει μια κατάσταση, μιμείται κάποιον ή κάτι με τις δυνατότητες που του παρέχει μόνο το πρόσωπο του, ενώ αντίθετα ο παντομίμος διοχετεύει την έκφραση του σε ολόκληρο το σώμα του. Η μίμηση απλώνεται παντού. Η παντομίμα δεν είναι ένα θέατρο σιωπής, αλλά ένας τρόπος έκφραση μέσα από ένα συνδυασμό χειρονομιών, μιμικής κατάλληλων σωματικών στάσεων και κινήσεων, χωρίς τη βοήθεια σκηνικών και κουστουμιών. Είναι μια τέχνη που κάνει ορατό το αόρατο, μία τέχνη που μορφοποιεί το χώρο, μία τέχνη που μεταφράζει με αμεσότερο τρόπο τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις μας. Η παντομίμα βασίζεται στο σώμα, στην αίσθηση και στη φαντασία. Παιχνίδια, που προετοιμάζουν και εισάγουν τα παιδιά στην έννοια της παντομίμας, είναι αυτά με τα φανταστικά αντικείμενα και πρόσωπα σε ένα φανταστικό κόσμο.

Η παντομίμα είναι μια τεχνική παρούσα σε κάθε φάση του θεατρικού παιχνιδιού αφού αυτό δεν ξεκινά απαραίτητα από κάποιο κείμενο, για να δημιουργήσει σκηνική δράση. Δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία. Τα παιδιά την επιβάλουν σε πολλά επίπεδα και με πολλούς τρόπους. Η παντομίμα βασίζεται στο σώμα, την αίσθηση και τη φαντασία. Παιχνίδια με φανταστικά αντικείμενα, με φανταστικά πρόσωπα αλλά και με ιδέες σ’ ένα φανταστικό χώρο, είναι αυτά που προετοιμάζουν και εισάγουν το παιδί στην έννοια της παντομίμας.
Η παντομίμα μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε ατομικά (π.χ. κάποιος θέλει μας περιγράψει το πρωινό του ξύπνημα) είτε ομαδικά με δύο ή περισσότερα άτομα (π.χ. το γεύμα. Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες. Η καθεμία παριστάνει μία παρέα που γευματίζει σ’ ένα χώρο.).
Στη παντομίμα το θέμα μπορεί να το δώσει ο εμψυχωτής και να το επεξεργαστεί η ομάδα. Έτσι λοιπόν έχουμε μία κατευθυνόμενη ή οργανωμένη παντομίμα. Όμως μπορεί ένα άτομο ή μία ομάδα να παρουσιάσει μία παντομίμα χωρίς κάποιο συγκεκριμένο θέμα. Θα έχουμε λοιπόν μία αυθόρμητη ή ελεύθερη παντομίμα. Παντομίμα μπορεί να υπάρχει και σ’ ένα θέατρο πρόζας. Παντομίμα μπορεί να κάνει κι ένας ηθοποιός που μιλάει. Στη παντομίμα υπάρχει λόγος μόνο που δεν είναι εκφωνούμενος.
Αυτοσχεδιασμοί είναι τα παιχνίδια που γίνονται χωρίς σκηνοθέτηκαθοδηγητή και σκοπό έχουν να δώσουν ευκαιρίες στα νήπια ν’ ανακαλύψουν κάποιες εμπειρίες από τον εαυτό τους και τους άλλους και να ‘παίζουν’ μ’αυτές. Αυτοσχεδιάζοντας έτσι, ασκείται και πλαταίνει η φαντασία, η σχέση με το σώμα, διαμορφώνεται ένας καινούργιος κώδικας συμπεριφοράς και επικοινωνίας με την ‘όμαδα’. Ταυτόχρονα, ερεθίζεται η ικανότητα της προσοχής, της παρατήρησης και της αυτοσυγκέντρωσης.

Υπάρχουν τα παρακάτω είδη αυτοσχεδιασμών:
α) Κατευθυνόμενοι :
Έχουν συγκεκριμένο θέμα, που παρουσιάζεται από τηνηπιαγωγό και αναπαράγεται από τα νήπια ομαδικά και ατομικά.
β) Ελεύθεροι :
Έχουν θέμα που προκύπτει από τα νήπια και το εκφράζουν μόνα τους ή σε ομάδες.
γ) Αυθόρμητοι :
‘Εχουν θέμα που προβάλλεται με ποικίλους και πρωτότυπους τρόπους και στάσεις από τα νήπια, κατά τη διάρκεια ενός ομαδικού ή ατομικού αυτοσχεδιασμού.
δ) Σκηνικός αυτοσχεδιασμός :
Το αποτέλεσμα ενός από τους προηγούμενους αυτοσχεδιασμούς, που παίρνειτο χαρακτήρα σκηνικού δρώμενου.

Ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να λειτουργεί σε δύο επίπεδα :
α) Σε πραγματικό επίπεδο,
όπου πηγή έμπνευσης αποτελούν πραγματικές καταστάσεις , ερεθίσματα και βιώματα.
β) Σε φανταστικό-συμβολικό επίπεδο,
όπου πηγές έμπνευσης μπορούν να αποτελέσουν κάποιες ιδέες, σκέψεις ή και αντικείμενα που θα χρησιμοποιηθούν συμβολικά και θα μεταφέρουν σε φανταστικούς, εξωπραγματικούς χώρους.
Ο αυτοσχεδιασμός είναι ατομικός ή ομαδικός.

Στόχος των αυτοσχεδιασμών είναι :
τα νήπια να απελευθερωθούν από τις συστολές, εντάσεις, δειλίες και επιφυλάξεις,
να γνωρίσουν τις εκφραστικές δυνατότητες του σώματος τους και το περιβάλλον στο οποίο θα δράσουν,
να εκφράσουν ιδέες, συναισθήματα, απόψεις, καταστάσεις, ατομικά και συλλογικά, με το σώμα, την κίνηση, τον λόγο και την εικόνα, και τέλος, να συγκροτηθούν σαν ομάδα.

137. Αναπτύξτε μια δραστηριότητα θεατρικού παιχνιδιού για να παρουσιάσετε τα φρούτα και τα λαχανικά.

Το θεατρικό μας παιχνίδι μπορεί να περιλαμβάνει μιμητικές ασκήσεις από τη συγκομιδή των φρούτων και των λαχανικών. Επίσης, αν θέλουμε, μπορούμε από πριν να έχουμε ετοιμάσει, μαζί με τα παιδιά ζωγραφισμένα φρούτα και λαχανικά, τα οποία, με μανταλάκια, τα εφαρμόζουμε πάνω στα ρούχα των παιδιών που θα γίνουν δέντρα και λαχανικά.
Χωρίζουμε τα παιδιά σε τρεις ομάδες. Τα νήπια της πρώτης ομάδας γίνονται δέντρα με τα χέρια, σαν κλαδιά, απλωμένα προς τα κάτω, επειδή είναι φορτωμένα καρπούς. Τα νήπια της δεύτερης ομάδας είναι κουλουριασμένα στη γη γιατί είναι τα λαχανικά. Τέλος τα νήπια της τρίτης ομάδας είναι οι γεωργοί που με τα καλάθια, τους, έρχονται και μαζεύουν φρούτα και λαχανικά. Τα κλαδιά ξαλαφρώνουν και υψώνονται στητά , ενώ οι γεωργοί φεύγουν αργά φορτωμένοι.
Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει μια συζήτηση ανάμεσα σε παιδιά που είναι ντυμένα φρούτα και σε παιδιά που είναι ντυμένα λαχανικά για τις βιταμίνες και τις ωφέλειες τους.

138. Χωρίζοντας τα παιδιά σε ζευγάρια τι είδους ασκήσεις (από διάφορους τομείς ανάπτυξης) θα προτείνατε;

Αφού τα μέλη της ομάδας χωριστούν σε ζευγάρια, κινούνται και εργάζονται όλα μαζί συγχρόνως. Μπορεί όμως να παρουσιάζεται και κάθε ζευγάρι ξεχωριστά στην ομάδα, ενώ οι υπόλοιποι να’ ναι θεατές. Στο πρώτο στάδιο της εργασίας ξεκινάμε με τη γενική συμμετοχή όλων των ζευγαριών, ενώ σταδιακά περνάμε στην παρουσίαση κάθε ζευγαριού ξεχωριστά. Τα θέματα που προτείνουμε μπορούν να δοθούν με μιμητική, χωρίς λόγο και μετά με λόγο, αν το επιθυμεί η ομάδα.
1.Εργαζόμαστε με διώνυμα:
· μέρα-νύχτα
· μαχαίρι-πιρούνι
· άνδρας-γυναίκα
· ανατολή- δύση
· πονάω-γελάω
· πράσινο-κόκκινο
· κάλτσα-παπούτσι
· αλατιέρα-πιπεριέρα
· ζεστό-κρύο
· δάσκαλος-μαθητής κ.ά.
2.Μετά τα διώνυμα, που είναι άπειρα, μπορούμε να περάσουμε σ’ άλλα θέματα που προσφέρονται να παιχτούν σε ζευγάρια:
Οι δύο συνομιλητές:
· ανταλλάσουν τα νέα τους,
· είναι ερωτευμένοι,
· ανταλλάσουν συνταγές, πληροφορίες κ.ά.
· τσακώνονται,
· μιλούν για κάτι ευχάριστο,
· μιλούν για κάτι δυσάρεστο, κ.ά.
· Τυχαία συνάντηση: δύο παλιών φίλων, δύο εχθρών, ενός υπαλλήλου με το διευθυντή του, ενός άρρωστου με το γιατρό του, ενός δασκάλου με το μαθητή του, ενός διασωθέντος από ναυάγιο με το σωτήρα του, κ.ά.
Η συνάντηση αυτή καθορίζεται στο χώρο (π.χ. στο λεωφορείο, στο θέατρο, στο νοσοκομείο κ.ά), προσδιορίζεται στο χρόνο (π.χ. μεσημέρι, στο παρελθόν, τώρα, στο μέλλον) και τέλος, ως προς τον τρόπο που συντελείται (π.χ. μετά από ένα σεισμό κ.ά)
3. Ζευγάρια από πρόσωπα, ομοειδή ή μη ομοειδή αντικείμενα, συγκεκριμένες ή αφηρημένες ιδέες, καταστάσεις, έννοιες:
· δύο αγόρια,
· δύο γέροντες,
· δύο πυροσβέστες,
· ο ‘Έλληνας και ο Ιταλός,
· δύο κόκκινες ντομάτες,
· ένα φορτηγό και μία μοτοσυκλέτα,
· ο Ποσειδώνας και η ‘Άρτεμις,
· το ουράνιο τόξο και ο λαγός,
· ο κύκλος και το σημείο,
· η αγάπη και η ψευτιά,
· ο θόρυβος και η μουσική,
· το να γελάς και να τρως,
· το διάστημα κι εγώ,
· το 2000 π.Χ. και το 2000 μ.Χ. , κ.ά.

Υποδοχή:
· ένα φίλο μου,
· έναν ασφαλιστή,
· ένα ζητιάνο,
· ένα υψηλά ιστάμενο πρόσωπο κ.ά.
Κι εδώ εργαζόμαστε με τις τέσσερις διαστάσεις :
πρόσωπο (ηλικία, όνομα κ.ά.),
τόπος (αεροδρόμιο, γραφείο κ.ά.),
χρόνος (χτες, σήμερα, αύριο ),
τρόπος ( με καλοσύνη, με εκνευρισμό κ.ά.)
Αναχώρηση – αποχωρισμός: Φεύγω για
· ένα ταξίδι αναψυχής,
· ένα επαγγελματικό ταξίδι,
· μετανάστευση,
· ένα δυσάρεστο ταξίδι κ.ά.
Κι εδώ εργαζόμαστε με τις τέσσερις διαστάσεις .

Άφιξη:
· φτάνει στο εργαστήρι μου ένας μεγάλος ερευνητής,
· στο αεροδρόμιο ένας φίλος μου,
· στην πόρτα μου μία τσιγγάνα,
· στο θέατρο μου ένας μεγάλος βιολιστής, κ.ά.
Εργαζόμαστε όπως παραπάνω.
Αναγνώριση:
· αναγνωρίζονται δύο παλιοί συμπολεμιστές,
· δύο παιδικοί φίλοι,
· ένας έφηβος του ορφανοτροφείου με τη μητέρα του κ.ά.
Εργαζόμαστε όπως παραπάνω.

139. Τι είδους παιδαγωγικά παιχνίδια θα επιλέγατε για την τάξη του νηπιαγωγείου και γιατί;

Τα βασικότερα παιδαγωγικά παιχνίδια που θα πρέπει να πλαισιώνουν την τάξη ενός νηπιαγωγείου είναι τα εξής: τόμπολες, μέμορυ, ενσφηνώματα παζλ, πίνακες διπλής εισόδου, λόττο, ντόμινο,καρτέλες χρονικής ακολουθίας, καρτέλες διαφορών, κούκλες, οικοδομικό υλικό, αμμοδόχος, εικονογραφημένα βιβλία και άλμπουμ καθώς και διάφορα αξεσουάρ που θα βοηθήσουν να αρχίσει το συμβολικό-μιμητικό παιχνίδι (καπέλα, μαντήλια, παπούτσια κτλ).
Αυτά τα παιδαγωγικά παιχνίδια μπορούν να παιχτούν ατομικά αλλά και ομαδικά και αποτελούν τα μέσα για τη μάθηση στο νηπιαγωγείο. Είναι απαραίτητα διότι ασκούν το πνεύμα, καλλιεργούν τις αισθήσεις, διεγείρουν τη φαντασία των παιδιών, τα βοηθούν να κοινωνικοποιηθούν αλλά και να αναπτυχθούν γλωσσικά. Σ’ αυτά επίσης τα παιχνίδια θα πρέπει να προσθέσουμε και τα παιχνίδια που ευνοούν την κίνηση και είναι κατάλληλα για τις σωματικές ασκήσεις στον εξωτερικό αλλά και στον εσωτερικό χώρο του νηπιαγωγείου (μπάλες, σκοινάκια, στεφάνια κτλ). Με την ομαδική χρήση αυτών των παιχνιδιών το παιδί μαθαίνει να δημιουργεί τις πρώτες κοινωνικές επαφές, να συγκρατεί και να προσαρμόζει τις επιθυμίες του στις επιθυμίες των άλλων.
Θα πρέπει βέβαια κλείνοντας, να αναφερθούμε και στο ρόλο της νηπιαγωγού. Αυτή είναι εκείνη που θα επιλέξει τα παιδαγωγικά παιχνίδια (βασικά κριτήρια επιλογής τους η ηλικία και τα ενδιαφέροντα των νηπίων), θα τα τοποθετήσει στην κατάλληλη γωνιά και θα καθοδηγήσει τα νήπια στη σωστή και δημιουργική τους χρήση.

140. Περιγράψτε σύντομα 2 παραδείγματα ατομικών παιχνιδιών και 2 ομαδικών που προτιμούν τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας.

Α) Ατομικά παιχνίδια

1. Το βρώμικο γουρουνάκι
   «Είμαι ένα γουρουνάκι
   βρώμικο πολύ, γούτσου γούτσου
   όλη τη μέρη μες’στη λάσπη
   γύρω στην αυλή
   και δεν με παίζουνε τα άλλα τα παιδάκια
   γιατί είμαι ένα γουρουνάκι βρώμικο πολύ,
   γούτσου γούτσου.
   Είσαι ένα γουρουνάκι βρώμικο πολύ
   όλη μέρα μες’τη λάσπη
   γύρω στην αυλή.
   Για να σε παίξουμε πρέπει να κάνεις μπάνιο.
   Μπάνιο; Εγώ; Ποτέ!
   καλύτερα να μείνω
   ένα γουρουνάκι
   βρώμικο πολύ, γούτσου γούτσου»

   2) Χαρωπά
   «Χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ (δις)
   μια και είμαι εγώ παιδί ξέρω πάντα να γελώ
   χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ
   χαρωπά τα δυο μου δάχτυλα χτυπώ…
   χαρωπά τα δυο μου γόνατα χτυπώ…
   χαρωπά τα δυο μου πόδια τα χτυπώ…
   χαρωπά θε να γελάσω δυνατά (δις)
   μια και είμαι εγώ παιδί ξέρω πάντα να γελώ
   κι άμα θες απ’την αρχή ξαναρχινώ»

   3) Το τσίρκο
   Βρισκόμαστε μέσα σ’ ένα τσίρκο και τα παιδιά ψάχνουν να βρουν ανθρώπους και ζώα που κινούνται μέσα σ’ αυτό. Αποφασίζουμε λοιπόν ότι σ’ένα τσίρκο μπορεί να υπάρχουν π.χ. ελέφαντες, μπαλαρίνες, κλόουν, θηριοδαμαστές, σκύλοι, μαϊμούδες κ,τ.λ. Μοιράζουμε ρόλους και κάθε παιδί μιμείται κάτι συγκεκριμένο. Το παιχνίδι τελειώνει όταν όλα τα παιδιά πάρουν μέρος.

   4) Τα ψάρια
   Όλοι είμαστε ψάρια που κινούνται στο νερό. Ξαπλώνουμε με την κοιλιά προς το έδαφος καλά τεντωμένοι και κουνάμε τα χέρια ρυθμικά με κυκλικές κινήσεις. Τα πόδια μας ενωμένα το ένα με το άλλο κινούνται πάνω κάτω. Τα ψάρια κολυμπάνε ευτυχισμένα. Ξάφνου όμως από μακριά ακούγεται μια γλυκιά μελωδία (χαλαρωτική μουσική). Τα ψάρια περίεργα προσπαθούν να δουν από που έρχεται η μουσική. Μετά ακούγεται ένας δυνατός ήχος και εμφανίζεται ένας τεράστιος καρχαρίας. Τα ψάρια τώρα πανικόβλητα τρέχουν για να γλυτώσουν. Μετατρέπονται τότε σε δυνατά δελφίνια που βγαίνουν έξω από το νερό. Τα παιδιά ψάρια αρχίζουν να τρέχουν ελεύθερα στην αίθουσα.

   5) Γάτες και σκύλοι
   Σκύλοι και γάτες είναι δυο αντίπαλες ομάδες. Καθόμαστε όλοι γονατιστοί στα τέσσερα. Περπατάμε με τα χέρια και με τα γόνατα. Οι σκύλοι κυνηγάνε τις γάτες. Στο κέντρο της αίθουσας χαράζουμε ένα μεγάλο κύκλο. Αυτό είναι το καταφύγιο όπου οι γάτες μπορούν να σωθούν όταν κινδυνεύουν. Το κυνηγητό αρχίζει με το σφύριγμα της νηπιαγωγού. Όταν ένας σκύλος ακουμπήσει μια γάτα τότε αυτή βγαίνει απ’το παιχνίδι.Αν μαζευτούν πολλές γάτες στο καταφύγιο η νηπιαγωγός δίνει την δυνατότητα μ’ ένα σφύριγμα ν’απομακρυνθούν οι σκύλοι απ’το κεντρικό σημείο. Ύστερα μ’ένα άλλο σφύριγμα το παιχνίδι ξαναρχίζει. Το παιχνίδι τελειώνει όταν βγουν όλες οι γάτες (από το παιχνίδι).

   Β) Ομαδικά παιχνίδια

2. Γύρω-γύρω όλοι
   Τα παιδιά πιάνονται σ’ένα κύκλο και με λάχνισμα βάζουν στη μέση σε όποιον τελειώσει το λάχνισμα π.χ. αμπεμπαμπλομ κλπ. Γυρίζουν γύρω-γύρω και τραγουδάνε:

   «Γύρω γύρω όλοι
   στη μέση ο Μανώλης
   χέρια πόδια στην γραμμή κι όλοι κάθονται στη γη.
   Όλα τα παιδιά του κύκλου κάθονται κάτω και συνεχίζουν:
   κι ο Μανώλης στο σκαμνί».
   Οπότε το μικρό κάθεται κι αυτό κάτω

3. Η κολοκυθιά
   Τα παιδιά είναι καθισμένα σε κύκλο. Ένα παιδί κάνει τη «μάνα» και τ’ άλλα παίρνουν αριθμούς 1,2,3,4 κλπ. Κάθε φορά που η «μάνα» λέει έναν αριθμό το παιδί που ακούει τον αριθμό του, είναι υποχρεωμένο ν ‘απαντήσει αμέσως αλλιώς «καίγεται» και ή βγαίνει απ’το παιχνίδι ή τιμωρείται να κάνει ένα ζώο π.χ. το γάιδαρο ή το σκύλο, ή τον κόκορα, ότι προστάξει η ομάδα.
   Αρχίζει η μάνα: Έχω μια κολοκυθιά που κάνει 7 κολοκυθιά.
   Το παιδί που έχει τον αριθμό «7» αποκρίνεται: Και γιατί να κάνει 7 ;
   Μάνα: Αμ πόσα να κάνει;
   Το παιδί: Να κάνει 3
   Το παιδί με το «3»; Και γιατί να κάνει 3;
   Το παιδί με το «7» Αμ πόσα να κάνει;
   Το παιδί με το «3» Να κάνει 1 (ή 5 ή να κάνει η μάνα….)κ.ο.κ.
4. Ουρά γαϊδάρου
   Σχεδιάζουμε ένα γάιδαρο (το σώμα) χωρίς ουρά, πάνω σ’ένα χαρτόνι ή πίνακα. Κολλάμε το σχέδιο στο τοίχο. Καθορίζουμε μια απόσταση το λιγότερο τρία μέτρα. Ο κάθε παίκτης με τα μάτια δεμένα’ προσωρεί με το μολύβι στο χέρι προς των τοίχο που είναι το σώμα του γαϊδάρου. Μόνο η μύτη του μολυβιού θα ακουμπήσει στο τοίχο και θα σχεδιάσει την ουρά του γαιδάρου. Μπορούμε να έχου μια ουρά από χαρτί για κάθε παιδί Το κάθε παιδί με κλειστά μάτια κολλάει τη δική του ουρά στο σώμα του γαϊδάρου.
5. Φωτιά- φωτιά. Νερό-νερό
   Ένα παιδί βγαίνει από το δωμάτιο ενώ τα άλλα κρύβουν ένα αντικείμενο που έχει προσυμφωνήσει όλη η ομάδα π.χ. I μπάλα. Το παιδί επανέρχεται και ψάχνει να βρει το κρυμμένο αντικείμενο. Αν πλησιάζει προς το μέρος που είναι κρυμμένο τα άλλα παιδιά φωνάζουν «φωτιά-φωτιά». Όταν πάλι απομακρύνεται του φωνάζουν «νερό-νερό». Όταν ο παίκτης βρει το κρυμμένο αντικείμενο,
   κάποιος άλλος παίρνει τη θέση του και το αντικείμενο θα το κρύψει εκείνος που το βρήκε. Μπορούμε να αντικαταστήσουμε τις απλές ενδείξεις φωτιά-νερό με άλλες όπως: ήλιος-φεγγάρι, πόλεμος-ειρήνη κ.τλ.
6. Το δαχτυλίδι
   Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο. Η μάνα έχει μέσα στις κλειστές παλάμες της ένα δαχτυλίδι. Τα υπόλοιπα παιδιά κρατούν μισάνοιχτες τις παλάμες τους και περιμένουν τη μάνα να περάσει και να τους αφήσει το δαχτυλίδι.
   Τραγουδούν το εξής τραγουδάκι:
   «Που ‘ναι -που ‘ναι το δαχτυλίδι
   ψάξε-ψάξε δεν θα το βρεις
   δεν θα το βρεις
   το δαχτυλίδι που ζητείς
   ψάξε-ψάξε με ματοκυάλια
   ψάξε-ψάξε δεν θα το βρεις
   δεν θα το βρεις, δεν θα το βρεις
   το δαχτυλίδι που ζητείς»

141. Περιγράψτε τον τρόπο κατασκευής ενός παιδαγωγικού παιχνιδιού.

Παιγνίδι:
«Λόττο αριστερά – δεξιά» (σχέσεις χώρου)
Υλικό:
Δύο μεγάλες καρτέλες βάσης που η κάθε μια περιλαμβάνει 6 ζευγάρια από διαφορετικά σχέδια. Το κάθε ζευγάρι αποτελείται από την ίδια φιγούρα που κοιτά προς δυο διαφορετικές κατευθύνσεις. Στη πρώτη καρτέλα, οι φιγούρες κοιτάζουν προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά. Στη δεύτερη καρτέλα, οι φιγούρες κοιτάζουν προς τη κατεύθυνση της διαγωνίου δεξιά και προς τα πάνω ή αριστερά και προς τα πάνω. Οι παιδαγωγοί αποφασίζουν το μέγεθος που έχουν οι καρτέλες. Υπενθυμίζουμε, ωστόσο, ότι τα παιδιά προτιμούν να παίζουν με μεγάλα σχέδια. Δύο φορές από 12 καρτέλες που τα σχέδιά τους είναι ίδια με τα σχέδια που έχουν οι καρτέλες βάσης.
Πώς παίζεται το παιγνίδι:
Δίνουμε στο παιδί μια από τις καρτέλες βάσης ή και τις δύο μαζί, καθώς και τις αντίστοιχες κάρτες. Το παιχνίδι παίζεται στη συνέχεια όπως ένα συνηθισμένο λόττο. Το παιδί παρατηρεί προσεκτικά και προσπαθεί να βάλει τις κάρτες στα κουτιά της καρτέλας ανάλογα με το σχέδιο και τον προσανατολισμό του. (ταύτιση), προσέχοντας τις λεπτομέρειες που απεικονίζουν

142. Να αναφέρετε θέματα αναπαραγωγής ενός θεατρικού παιχνιδιού.

Το θέμα στο θεατρικό παιχνίδι δεν είναι προκαθορισμένο. Δημιουργείται (αναπαράγεται) από τα ίδια τα παιδιά στη διάρκεια της πρώτης και, κυρίως της δεύτερης φάσης. Ενδέχεται, όμως, να υπάρχουν και κάποια θεατρικά παιχνίδια που ακολουθούν ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης που έχει προετοιμάσει ο εμψυχωτής-νηπιαγωγός.

Τα θέματα αναπαραγωγής σχετίζονται συνήθως με :
τα προσωπικά βιώματα του παιδιού,
οικογενειακές καταστάσεις ,
προβλήματα και καταστάσεις που δημιουργούν οι σχέσεις τους με τους μεγάλους ,
προβλήματα και δυσκολίες που συναντούν στο άμεσο κοινωνικό τους περιβάλλον, στη συνοικία όπου ζουν ή στη πόλη ,
Σκετς και σήριαλ που είδαν στην τηλεόραση , στο βίντεο ή στο θέατρο ,
θέματα που έχουν σχέση με φανταστικά πρόσωπα, ζώα ή ήρωες των κόμικς ,
επίκαιρα γεγονότα ,
φανταστικά γεγονότα ( π.χ. κάποιο όνειρο που είδαν ).

143. Με ποια σειρά προτεραιότητας δίνουμε στα παιδιά προσχολικής ηλικίας τα υλικά της πλαστικής και γιατί;

Τα υλικά της πλαστικής δίνονται στα παιδιά με την ακόλουθη σειρά:
α) πλαστελίνη:
Η πλαστελίνη είναι το πρώτο υλικό που δίνουμε στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας γιατί είναι υλικό πολύ εύπλαστο. Επίσης, το γεγονός ότι κυκλοφορεί σε αρκετούς χρωματισμούς την κάνει ελκυστική στα παιδιά. Σε αντίθεση με τα άλλα υλικά μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί. Δεν σκληραίνει όμως αρκετά για πολύ στέρεα δημιουργήματα.
β) ζυμάρι:
Το ζυμάρι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σα μια ενδιαφέρουσα εναλλαγή μέσα στο πρόγραμμα. Το παιδί ικανοποιείται ιδιαίτερα ετοιμάζοντας το. Είναι υλικό επίσης πολύ εύπλαστο. Δημιουργείται αν αναμείξουμε 2 μέρη αλεύρι με 1 μέρος αλάτι και ποσότητα νερού τόση όση χρειάζεται για να πλάθεται ωραία. Αν γνωρίζουμε από την αρχή τα χρώματα που θα χρησιμοποιήσουμε μπορούμε να προσθέσουμε στο ζυμάρι, πριν το πλάσουμε, χρώμα κατευθείαν από το μπουκάλι και να το ανακατέψουμε καλά.
Πρέπει να θυμόμαστε, όμως, ότι το χρώμα δε θα φαίνεται τόσο έντονο όταν στεγνώσει το υλικό μας. Όταν περισσεύει ζυμάρι, το τυλίγουμε σε πλαστική μεμβράνη και το διατηρούμε στο ψυγείο για λίγες ακόμα μέρες. Οι χειροτεχνίες εργασίες μπορούν στη συνέχει να ψηθούν για πιο στέρεα αποτελέσματα και τέλος να βαφτούν με τέμπερες ή δαχτυλομπογιές.
γ) χαρτοπολτός (papier mache):
Είναι υλικό που συνδυάζει πολλά πλεονεκτήματα: καλή εμφάνιση, αντοχή, στερεότητα, μικρό κόστος και τέλος παρασκευάζεται πολύ εύκολα από τα νήπια. Ο χαρτοπολτός γίνεται από παλιές εφημερίδες, αλευροζύμη ή ατλακόλ και νερό. Εκτός από εφημερίδες, χαρτοπολτό δημιουργούμε και
από κομμάτια χαρτιού υγείας με την ίδια κόλλα.
δ) πηλός:
Ο πηλός συγκεντρώνει την προτίμηση των παιδιών όσο και η ζωγραφική με πινέλα. Τα παιδιά δημιουργούν έργα και αφού στεγνώσουν πολύ καλά πρέπει να ψηθούν πρόχειρα, για να μη διαλυθούν αν πέσει πάνω τους νερό, και να περαστούν με ένα χέρι βερνίκι ξύλου ματ ή γυαλιστερό. Επειδή έχει μια ιδιαίτερη διαδικασία, ο πηλός βρίσκεται στην τέταρτη θέση στο νηπιαγωγείο. Υπάρχει όμως κι ο συνθετικός αυτοσκληρυνόμενος πηλός που προτιμάται από τους νηπιαγωγούς επειδή κολλά το ένα κομμάτι με το άλλο πολύ καλά όταν τα παιδιά φτιάχνουν μικρά αντικείμενα. Επίσης όσο είναι μαλακός είναι δυνατό να τον τυλίξουμε γύρω από συρμάτινο σκελετό για μεγαλύτερα έργα. Έχει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα κι από τον άψητο κοινό πηλό όταν σκληραίνει. Επιπλέον δε λερώνει τα χέρια και τα ρούχα ιδιαίτερα, ειδικά ο λευκός πηλός, πλάθεται εύκολα και στεγνώνει γρήγορα, χωρίς τη χρονοβόρα διαδικασία του ψησίματος. Ο συγκεκριμένος πηλός χρησιμοποιείται από τα νήπια ακόμα πιο εύκολα από τον χαρτοπολτό.

144. Τι είδους υλικά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σε μια ελεύθερη σύνθεση κολλάζ;

Για να πραγματοποιήσουν τα παιδιά μια ελεύθερη σύνθεση κολάζ πρέπει να του παρέχουμε τη δυνατότητα αν επιλέξουν ανάμεσα σε πολλά, ποικίλα ή ακόμα ετερόκλητα υλικά.
Σαν βάση για το κολάζ θα δώσουμε τη δυνατότητα στα παιδιά να επιλέξουν ανάμεσα σε χοντρά χαρτιά διαφόρων χρωμάτων. Για να κολλήσουν το υλικό πάνω στο χοντρό χαρτί θα τους δώσουμε ατλακόλ ή αλευρόκολλα και πινέλα. Τα υλικά που μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά μπορεί να είναι:
χαρτιά διαφόρων χρωμάτων και ειδών, σύρμα πίπας, κουτιά διαφόρων σχημάτων και μεγεθών, κομμάτια από υφάσματα, τσαλακωμένες εφημερίδες, σπόροι,πώματα, χώμα, άμμο, κουβαρίστρες, βότσαλα, οδοντογλυφίδες, ζυμαρικά (βαμμένα ή μη), κουμπιά, φλούδες δέντρων, ξερά φύλλα, λουλούδια, βαμβάκι, μαλλί, φτερά, κομμάτια από πλαστικές σακούλες, φελιζόλ, σπάγκοι, σφουγγάρια, χαρτιά περιτυλίγματος, κορδέλες, κοχύλια, μέταλλα, καρφιά, πινέζες, κομματάκια από γυαλί, άχυρο, καραμέλες, ζάχαρη, χορδές από χαλασμένα μουσικά όργανα, αλουμινόχαρτα, νήματα, δαντέλες, πούλιες, ζελατίνες, κοχύλια, κολλητικές ταινίες και άλλα πολλά. Μπορούμε να εκμεταλλευτούμε και τα κατεστραμμένα παιχνίδια των παιδιών χρησιμοποιώντας ρόδες, τιμόνια, καπέλα, βίδες κ.τ.λ. Επίσης, εύχρηστα είναι και τα εξαρτήματα των οικιακών συσκευών, ρολογιών και συσκευών τηλεφώνου. Οι φωτογραφίες από περιοδικά, βιβλία, εφημερίδες, ατομικές και ομαδικές ζωγραφιές μπορούν να γίνουν ωραία κολάζ. Άρα κυρίως μιλάμε για άχρηστα υλικά, γιατί οι περισσότεροι νομίζουν ότι χρειάζεται να αγοράσουμε ακριβά υλικά, όπως πέτρες, χάντρες, ύφασμα κ.τ.λ. Τα υπολείμματα από χαρτιά, νήματα, ξυλαράκια δίνουν αναπάντεχα αποτελέσματα πολύ όμορφα.
Καλό θα ήταν, βέβαια, να μη δώσουμε όλα αυτά τα υλικά σε μία μόνο δραστηριότητα στα παιδιά, γιατί μπορεί να νιώσουν σύγχυση. Επίσης, μπορούμε να τους δώσουμε ψαλίδια και ρευστά χρώματα για να συμπληρώσουν την εικόνα ζωγραφίζοντας τα διάφορα υλικά. Το αποτέλεσμα μπορεί να έχει την επίπεδη μορφή κολάζ, την ανάγλυφη ή μπορεί να συνδυαστούν τα δυο είδη. Ακόμα , το ελεύθερο κολάζ μπορεί να συνδυαστεί με κατασκευή στο χώρο ή με τη ζωγραφική στην περίπτωση που ένα τμήμα της εικόνας ζωγραφιστεί κι ένα συμπληρωθεί με κολάζ.

145. Πώς αξιολογείτε την επίδραση της «κατασκευής» στην ανάπτυξη του παιδιού;

Συχνά τα παιδιά βρίσκουν θησαυρούς – κοχύλια, βότσαλα, φτερά, γυαλιά – που τους φυλάσσουν, τους ανταλλάσσουν ή τους δωρίζουν. Αυτή η φυσική παρόρμηση να αποθησαυρίζουν αντικείμενα που έχουν ωραίες φόρμες και να δημιουργούν χρήσιμα αντικείμενα, αποτελεί την βάση για την εξοικείωση με την χειροτεχνεία και τον βιομηχανικό σχέδιο. Η κατασκευή έχει μια αναντικατάστατη δυναμική της αφύπνισης και μόρφωσης για τη σφαιρική αποκάλυψη της προσωπικότητας του παιδιού:

Α. Αρχικά θα λέγαμε ότι η κατασκευή βοηθά το παιδί να εξερευνήσει και να κατακτήσει το περιβάλλον του:
α) οξύνει την παρατηρητικότητα του και διεγείρει την περιέργειά του να γνωρίσει πράγματα και τις ιδιότητές του.
β) του μαθαίνει πώς να κατακτά τις έννοιες του χώρου, της μορφής, του όγκου, του χρώματος, της ύλης, πώς να οργανώνει το χώρο ανακαλύπτοντας τις πολυάριθμες σχέσεις που ενώνουν τα πράγματα.

Β.Ακόμη συμβάλλει στην αρμονική ανάπτυξη του παιδιού:
α) αναπτύσσει την ψυχοκινητικότητά του, ευνοώντας την ωρίμαση και ιδιαίτερα τη χωροχρονική του οργάνωση,
β) του επιτρέπει να εκφραστεί και να αυτό-αποκαλυφθεί μέσα από το έργο του
γ) εμπλουτίζει τη φαντασία του,
δ) δημιουργεί καταστάσεις πειραματισμού και διαδικασιών που αποκαλύπτουν το δημιουργικό της πνεύμα,
ε) βοηθάει το να πάρει συνείδηση της συλλογικής εργασίας και της αναγκαιότητας της αρμονικής συνεργασίας για την εκτέλεση ενός συλλογικού έργου και
στ) συμβάλλει στην ανάπτυξη της αισθητικής του αυτονομίας με το σεβασμό των προτιμήσεων των άλλων, και με τη συνεχή επαφή με την ομορφιά.

Γ. Τέλος η «κατασκευή» βελτιώνει τη χειροτεχνική επιδεξιότητα του παιδιού:
α) με τη μύηση στη γνώση των εργαλείων και των υλικών, ώστε να κάνει τις κατάλληλες επιλογές.
β) με την άσκηση των σωστών κινήσεων που χρειάζεται κάθε εργασία ώστε και αποτελεσματικά να εργάζεται και χρόνο οικονομεί και
γ) με τη χρήση βασικών τεχνικών που του επιτρέπουν να εργάζεται χωρίς να κινδυνεύει και χωρίς να βλάπτει την υγεία του.

146. Περιγράψτε τον τρόπο δημιουργίας μιας αλμυρής ή γλυκιάς ζωγραφιάς.

«γλυκιά ζωγραφική»
Υλικά:
· Σοκολατένια αυγά ή άλλα σχέδια σοκολατένια
· Ζάχαρη άχνη, ασπράδι αυγού
· Χρώματα ζαχαροπλαστικής
· Καρύδα τριμμένη
· Μισό λεμόνι
· Καθαρό πινέλο
· Μερικά μπολάκια
Διαδικασία:
Βάζουμε την άχνη ζάχαρη σε ένα μπολ, προσθέτουμε λίγο-λίγο το ασπράδι και έπειτα μερικές σταγόνες χυμό λεμονιού. Το μίγμα πρέπει να είναι λείο και λίγο παχύρευστο. Μοιράζουμε το μίγμα σε μπολάκια. Κρατάμε λίγο άσπρο μίγμα. Προσθέτουμε μερικές σταγόνες χρώμα ζαχαροπλαστικής στα άλλα μπολ. Μπορούμε να φτιάξουμε διάφορα χρώματα με αναμίξεις των βασικών χρωμάτων και κάνοντας συνδυασμούς. Η παλέτα μας είναι έτοιμη. Παίρνουμε ένα βάζο νερό για να ξεπλένουμε το πινέλο μας όταν αλλάζει χρώμα.
Για να ζωγραφίσουμε π.χ. τον ήλιο , κάνουμε μια κηλίδα με το κίτρινο μίγμα πάνω στο σοκολατένιο μας «καμβά» και τραβάμε τα άκρα με το πινέλο για να σχηματίσουμε τις ακτίνες. Για να ζωγραφίσουμε π.χ. ένα αρνάκι πασπαλίζουμε τριμμένη καρύδα σε μεγάλη επιφάνεια άσπρου μίγματος. Τις λεπτομέρειες τις σχεδιάζουμε με το πινέλο. Και η καρύδα επίσης μπορεί να βαφτεί με χρώμα ζαχαροπλαστικής.

147. Περιγράψτε δύο τεχνικές ζωγραφικής που κάνουν χρήση αιχμηρών αντικειμένων.

α) Τεχνική του χαράγματος.
Υλικά:
Λαδομπογιές και χαρτί πολυγράφου ματ. Χρωματίζουμε μικρές χρωματικές ενότητες με ζωηρά χρώματα εκτός από μαύρο χωρίς να αφήνουμε κενά ανάμεσα τους. Περνάμε μια δεύτερη στρώση από πάνω με σκούρο χρώμα καφέ ή μπλε ή μαύρο. Με ένα αιχμηρό αντικείμενο ή με ένα καπάκι του bic κάνουμε διάφορα σχέδια, αφαιρώντας την επάνω στρώση και δημιουργούμε μ’ αυτό τον τρόπο ένα είδος χαρακτικού με σκούρο φόντο. Μπορούμε να χαράξουμε ένα δικό μας σχέδιο με πολλές λεπτομέρειες.
β) Με αιχμηρά αντικείμενα, όπως οδοντογλυφίδες ξυλάκι από σουβλάκι, καπάκι από bic, καλαμάκια κτλ μπορούμε να προσθέσουμε λεπτομέρειες σ’ ένα έργο ζωγραφικής ή να κάνουμε μια ολόκληρη ζωγραφιά. Στην περίπτωση αυτή το αιχμηρό αντικείμενο χρησιμοποιείται αντί του λεπτού πινέλου που είναι δύσκολη η χρήση του από τα νήπια.

148. Με ποια υλικά μπορούμε να κάνουμε απλές διαδικασίες τυπώματος (στάμπες); Περιγράψτε μία από αυτές.

· Με στάμπα από φελλό.
Με το φελλό όπως είναι κομμένος στη μέση ή με κάποιο κοψιματάκι στην επιφάνεια του και μπογιά στο χρώμα που θα διαλέξει το παιδί μπορούμε να κάνουμε πολύ ωραίες στάμπες. Ο φελλός επίσης πωλείται στο εμπόριο σε φύλλα (επεξεργασμένος δηλαδή) και μπορούμε να σχεδιάσουμε ό, τι θέλουμε, όπως θέλουμε, όπως π.χ. ένα λουλούδι, να το κόψουμε να κολλήσουμε στο κέντρο του ένα αντικείμενο για λαβή, ή ενωμένα κυβάκια φελλού, να το αλείψουμε με χρώμα και να δημιουργήσουμε τη δική μας στάμπα.
· Με στάμπα πατάτας.
Κόβουμε ίσια ένα κύβο στις διαστάσεις που θέλουμε και το χρησιμοποιούμε σαν σφραγίδα αφού τον αλείψουμε με μπογιά. Η σφραγίδα μπορεί να είναι στρογγυλή, τρίγωνη ή να έχει οποιαδήποτε άλλη φόρμα. Μπορούμε για μεγαλύτερη ποικιλία να δημιουργήσουμε πάνω στην επιφάνεια της πατάτας διάφορα σχέδια (π.χ. ήλιο, φεγγάρι κτλ.).
· Με αντικείμενα από το φυσικό τοπίο.
Για παράδειγμα με φύλλα μπορούμε να κάνουμε πολύ ωραίες στάμπες για εργασίες όπως π.χ. “το φθινόπωρο”. Απλά αλείφουμε τα φύλλα με χρώμα και τυπώνουμε. Το ίδιο μπορεί να γίνει και με κομμένα στη μέση φρούτα για εργασίες όπως η μηλιά, η αχλαδιά κ.τ.λ.. όπου κάτω από κάθε στάμπα μπορεί να γραφτεί και το όνομά του κάθε παιδιού. Τέλος, διάφορα αντικείμενα με ενδιαφέρουσα επιφάνεια απ’ τα παιχνίδια των παιδιών ή συσκευές κ.τ.λ. μπορούν αν επιθυμούμε να παίξουν το ρόλο της σφραγίδας.

149. Πώς θα φτιάξετε μια μάσκα από χαρτοπολτό;

Για να φτιάξουμε μια μάσκα από χαρτοπολτό χρειαζόμαστε σαν βάση ένα φουσκωμένο μπαλόνι. Το μπαλόνι το καλύπτουμε με μικρές λωρίδες από εφημερίδα (κομμένες με το χέρι) πυκνά χωρίς κενά. Τις λωρίδες αυτές τις έχουμε προηγουμένως μουσκέψει σε ατλακόλ διαλυμένη στο νερό (σαν νερό). Η κάλυψη με τις εφημερίδες γίνεται σε 5-7 στρώματα. Αφού στεγνώσει ανοίγουμε με ψαλίδι ή κοπίδι στα μάτια , στη μύτη και στο στόμα και κόβουνε κάθετα στα δυο το μπαλόνι. Στη μύτη, αν θέλουμε προσθέτουμε χαρτόνι ή μάζα από χαρτοπολτό. Αφού στεγνώσει επίσης, βάφουμε τη μάσκα και κολλάμε διάφορα υλικά για να τη διακοσμήσουμε σύμφωνα με τη φαντασία μας. Το βάψιμο γίνεται με ρευστό χρώμα και πινέλα. Το μπαλόνι μπορεί , αν δεν κοπεί στα δυο, να αποτελέσει κεφάλι για καρνάβαλο, ή για τη διακόσμηση της αίθουσας τις απόκριες.
Ένας άλλος τρόπος για να φτιάξουμε μια μάσκα από χαρτοπολτό είναι να πάρουμε μια μεγάλη επιφάνεια από αλουμινόχαρτο, να την ακουμπήσουμε στο πρόσωπο μας ώστε να δημιουργηθεί το σχήμα του (εσοχές + εξοχές). Το αλουμινόχαρτο που περισσεύει γύρω από το σχήμα του κεφαλιού, μπορούμε να το κόψουμε ή ακόμα καλύτερα να το εντάξουμε στη μάσκα, σαν χώρο – φόντο. Πάνω στο αλουμινόχαρτο εφαρμόζουμε με την προηγούμενη διαδικασία στρώματα λωρίδων εφημερίδας βουτηγμένες σε ατλακόλ, με προσοχή να μη χαθούν οι εσοχές των ματιών και οι εσοχές του στόματος, μύτης κ.τ.λ.
Η συγκεκριμένη μάσκα που μπορεί να βαφτεί κατά την αρεσκεία μας και με το περισσό αλουμινόχαρτο, συνιστάται κυρίως για διακοσμητικούς σκοπούς (οπότε καλύτερα να μην τρυπήσουμε τα μάτια, μύτη, στόμα) αφού δεν εφάπτεται και απόλυτα στο πρόσωπο.

150. Πώς και από ποιους φορείς παρέχεται η Ειδική Αγωγή;

151. Ποιες είναι οι επιδράσεις του στιγματισμού για την οικογένεια και το παιδί;

152. Ποιες δομές γνωρίζετε στην ειδική αγωγή και ποιες ανάγκες των παιδιών καλύπτουν;

153. Πώς μπορεί να επιτευχθεί η ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες στο κοινωνικό σύνολο;

154. Το ειδικό σχολείο διαιωνίζει το στιγματισμό ή συμβάλλει στην ένταξη των παιδιών στο κοινωνικό σύνολο; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

155. Ποια είναι τα προβλήματα που υπάρχουν στην οργάνωση και λειτουργία της Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα σήμερα;

156. Δώστε τον ορισμό της ΔΕΠ-Υ.

157. Δώστε τον ορισμό της Διάχυτης Αναπτυξιακής Διαταραχής.

Σελίδα 11 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

158. Τι γνωρίζετε για τα ψυχολογικά αίτια της παθολογικής συμπεριφοράς;

159. Ποιες είναι οι πιο βασικές ομάδες των συναισθηματικών διαταραχών;

160. Να αναφέρετε τις βασικές ομάδες διαταραχών που συναντάμε στη νηπιακή και παιδική αναπτυξιακή ψυχοπαθολογία (πρώην σύνδρομα προβληματικής συμπεριφοράς)

161. Τι είναι οι παιδικές ψυχώσεις και ποιες είναι οι διάφορες μορφές τους στη βρεφική και νηπιακή ηλικία;

162. Ποιες είναι οι θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση των διαταραχών συμπεριφοράς;

163. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του παιδαγωγού στην αντιμετώπιση μιας δύσκολης συμπεριφοράς μέσα στην τάξη (λεκτική βία, επιθετικότητα κ.λπ.);

164. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του παιδιού με σύνδρομο Down;

165. Ποιες είναι οι κυριότερες διαταραχές λόγου που μπορεί να παρουσιάσει ένα παιδί προσχολικής και σχολικής ηλικίας;

166. Ποιοι είναι οι τύποι του τραυλισμού και ποια τα χαρακτηριστικά τους;

167. Τι ονομάζουμε Δυσλαλία; Σε ποιους τύπους διακρίνεται η Δυσλαλία;

168. Ποιες είναι οι επιπτώσεις των διαταραχών λόγου στην κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού;

169. Ποια είναι η σημασία των διαγνωστικών τεστ και ποιες γνώσεις απαιτούνται για τη σωστή αξιολόγηση;

170. Ποιος είναι ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού;

Ο παιδαγωγός που ασχολείται με βρέφη και νήπια είναι ο ειδικός επιστήμονας που καλείται, μέσα στον χώρο του βρεφονηπιακού σταθμού, να εξυπηρετήσει τις βασικές ανάγκες όχι μόνο των βρεφών, αλλά και των νηπίων.
Όσον αφορά στα βρέφη, θα πρέπει να εξυπηρετήσει, καταρχήν, τις βασικές ανάγκες, προκειμένου ν’ αναπτυχθούν σωστά (τροφή, καθαριότητα, ύπνος, υγιεινή, κατοικία). Πέρα από τις βασικές φυσιολογικές ανάγκες, θα πρέπει ν’ ασκεί καθημερινά τα βρέφη στο:
Να περπατήσουν στην ώρα τους.
Να μιλήσουν εγκαίρως.
Να γνωρίσουν το περιβάλλον τους.
Να γυμνάσουν τις αισθήσεις τους.
Βασικός είναι ο ρόλος του παιδαγωγού και στην ψυχολογική υποστήριξη κι ανάπτυξη των βρεφών, καθώς και στην συναισθηματική τους κάλυψη.
Όσον αφορά στα νήπια, πέρα απ’ όλα τα παραπάνω, θα πρέπει να είναι σε θέση να καταρτίζει και να πραγματοποιεί καθημερινά ένα κατάλληλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο θα βοηθήσει στην ομαλή:
o Νοητική
o Ψυχοκινητική
o Αισθητική
o Κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη των νηπίων.
Ο παιδαγωγός προσφέρει πολύτιμη υπηρεσία στην κοινωνία. Φροντίζει το μικρό παιδί στα πρώτα και περισσότερο σημαντικά χρόνια της ζωής του και θέτει τα θεμέλια για μία υγιή, ισορροπημένη και ευτυχισμένη ζωή. Η προσφορά του στα παιδιά στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και είναι σύμφωνη με τις τελευταίες εξελίξεις της παιδαγωγικής επιστήμης. Η αξία αυτής της προσφοράς είναι πολύ μεγάλη. Σχετικά πρόσφατα έχει γίνει πλήρως αποδεκτό πόσο πολύ σημαντικά είναι τα πρώτα χρόνια της ζωής. Ο
χαρακτήρας, οι ικανότητες και η συμπεριφορά του παιδιού διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ο παιδαγωγός καλείται, λοιπόν, τότε να δώσει τ’ απαραίτητα εκείνα ερεθίσματα που θα βοηθήσουν τόσο το βρέφος όσο και το νήπιο, ν’ αναπτυχθούν ομαλά και ουσιαστικά σ’ όλους τους τομείς. Όλες οι ανάγκες του παιδιού, δηλαδή οι σωματικές, συναισθηματικές, κοινωνικές και νοητικές θα πρέπει να ικανοποιηθούν από τον παιδαγωγό με σωστή φροντίδα και κατάλληλα ερεθίσματα μέσα σε μία χαρούμενη ατμόσφαιρα, όπου θα κυριαρχεί η αγάπη, η σιγουριά, η ενθάρρυνση, ο αλληλοσεβασμός, η παραδοχή, η επιβράβευση, η εύθυμη διάθεση, η υπομονή και η αμερόληπτη κρίση.
Το περιβάλλον του βρεφονηπιακού σταθμού, μέσα στο οποίο θα εργάζεται ο παιδαγωγός, θα πρέπει ο ίδιος να έχει φροντίσει να είναι εξοπλισμένο με τα κατάλληλα υλικά για την ηλικία, τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των παιδιών που θα φιλοξενήσει. Ένα κατάλληλα διαμορφωμένο περιβάλλον σε συνδυασμό με τη δυναμική προσωπικότητα του παιδαγωγού αποτελούν εγγύηση για την αρμονική ανάπτυξη των παιδιών. Η αγωγή και φροντίδα των μικρών παιδιών θεωρείται δύσκολη και συχνά εξαντλητική απασχόληση. Προκειμένου, λοιπόν, ν’ ανταποκριθεί ο παιδαγωγός στη σημαντική αυτή αποστολή του και ν’ αντιμετωπίσει μ’ επιτυχία τις ευθύνες του, είναι ανάγκη, πέρα από την επιστημονική του κατάρτιση, μόρφωση και εμπειρία, να συγκεντρώνει ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως η ευαισθησία, η γλυκύτητα, η φαντασία, η επιδεξιότητα, η κατανόηση, η υπομονή, η προσαρμοστικότητα, η ικανότητα δημιουργίας καλών σχέσεων, η αυτοκυριαρχία, η ευσυνειδησία, η ειλικρίνεια και η αγάπη για το έργο που επιτελεί.

171. Με ποιους τρόπους θα χρησιμοποιήσετε την τεχνική της «δραματοποίησης» σε παιδιά με διαταραχές λόγου; Να αναφέρετε 2 συγκεκριμένα παραδείγματα – ασκήσεις.

172. Περιγράψτε 3 γλωσσικές ασκήσεις που θα κάνετε με παιδιά που παρουσιάζουν διαταραχές ομιλίας (Στόχοι – Αποτέλεσμα).

173. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των τυφλών παιδιών;

174. Ποια εμπόδια αντιμετωπίζουν τα παιδιά με κώφωση κατά την ένταξή τους στην προσχολική εκπαίδευση;

175. Ποια είναι τα αίτια της κώφωσης;

176. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά (συναισθηματικά – γνωστικά) των παιδιών με πολλαπλές αναπηρίες;

177. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των παιδιών που παρουσιάζουν σχολική φοβία και από ποιες αιτίες προκαλείται;

178. Αναφέρετε τις συνηθέστερες αιτίες που προκαλούν ολική ή μερική τύφλωση.

179. Ποιες είναι οι μορφές ένταξης ενός κωφού παιδιού μέσα στην ομάδα παιδιών προσχολικής ηλικίας;

180. Πού αποβλέπουν τα προγράμματα των ειδικών σχολείων στα οποία φοιτούν παιδιά με πολλαπλές αναπηρίες;

181. Ποιοι είναι οι στόχοι ενός ειδικού σχολείου για παιδιά με συναισθηματικές διαταραχές και διαταραχές συμπεριφοράς;

182. Ποια είναι τα αίτια που μπορεί να προκαλέσουν τη νοητική υστέρηση;

183. Περιγράψτε τα νοητικά και συναισθηματικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν τα εκπαιδεύσιμα από τα ασκήσιμα παιδιά.

184. Να ορίσετε τις έννοιες «ασκήσιμα» και «εκπαιδεύσιμα» παιδιά.

185. Ποια ομαδικά παιχνίδια θα εντάσσατε σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα εκπαιδεύσιμων παιδιών με σκοπό την ανάπτυξη της επικοινωνίας και της συντροφικότητας;

186. Να αναφέρετε 2 δραστηριότητες για ένα πρόγραμμα ανάπτυξης της αντίληψης των χρωμάτων για εκπαιδεύσιμα παιδιά. Τι υλικά θα χρησιμοποιήσετε;

187. Ποια είναι τα γνωστικά χαρακτηριστικά των παιδιών με νοητική υστέρηση, που αφορούν προβλήματα μάθησης;

Σελίδα 12 από 19

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
ΒΟΗΘΟΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΩΝ

188. Ποιο είναι το κατάλληλο υλικό για την αγωγή των αισθήσεων σε παιδιά με νοητική υστέρηση; Προτείνετε μια τεχνική.

189. Να αναφέρετε δύο (2) παραδείγματα χρήσης του «άχρηστου υλικού» στον βρεφονηπιακό σταθμό.

1. Κατασκευή τύμπανου:
   Υλικά:
   Κεσεδάκι 9 από γιαούρτι ή από νες καφέ
   1 παλιό τρυπημένο μπαλόνι
   1 κομμάτι σπάγκο
   Διαδικασία:
   Τεντώνουμε καλά το μπαλόνι πάνω στο κεσεδάκι και το δένουμε με το σπάγκο.
   Το τύμπανο είναι έτοιμο.
   2.Μόμπιλ από φενιζόλ:
   Υλικά:
   1 παλιά κρεμάστρα πλαστική
   1 δισκάκι από φενιζόλ που περιείχε τρόφιμα
   Κόλλα, ψαλιδάκι χειροτεχνίας
   Εικόνες από διάφορα περιοδικά
   Διαδικασία:
   Κολλάμε τις εικόνες από τα περιοδικά πάνω στο φενιζόλ. Αφού στεγνώσουν κόβουμε το περίγραμμα τους με το ψαλιδάκι χειροτεχνίας. Στη συνέχεια ανοίγουμε τρύπα στο πάνω μέρος των σχημάτων περνάμε λίγο σπάγκο και δένουμε το κάθε κομμάτι πάνω στην κρεμάστρα σε διαφορετικό μήκος. Το μόμπιλ έχει ετοιμαστεί.
   3.Μολυβοθήκη πρόσωπο:
   Υλικά:
   Κονσερβοκούτι (από γάλα, τοματοχυμό κτλ)
   Κόλλα, ψαλιδάκι χειροτεχνίας
   Διαδικασία:
   Κολλάμε γύρω από το κονσερβοκούτι ένα κομμάτι ύφασμα ανάλογου μεγέθους. Κόβουμε μικρότερα κομμάτια υφάσματος, διαφορετικού χρώματος στο σχήμα των ματιών, του στόματος και των υπολοίπων χαρακτηριστικών ενός προσώπου , και τα κολλάμε πάνω από το πρώτο ύφασμα. Αν θέλουμε του προσθέτουμε μαλλιά, μουστάκι, παπιγιόν κ.τ.λ. Η μολυβοθήκη μπορεί κιόλας να χρησιμοποιηθεί. Σημείωση: Μπορούμε αντί του υφάσματος να χρησιμοποιήσουμε κομμάτια από
   χαρτί που περίσσεψαν από άλλες χειροτεχνίες Η πρώτη εμπειρία των παιδιών στην κατασκευή χειροτεχνημάτων σημειώνεται όταν κατασκευάζουν αυτοσχέδια παιχνίδια – όπως είναι ή
   μετατροπή μιας τενεκεδένιας κονσέρβας σε ταμπούρλο, ενός σκουπόξυλου σε άλογο ή ενός κουρελιού σε κούκλα.

190. Πώς θα φτιάξετε μια μάσκα από χαρτοπολτό;

191. Ποια η διαφορά του ψηφιδωτού από το μωσαϊκό;

192. Σε ποιους τομείς ανάπτυξης του παιδιού αφορά η εξάσκηση με τη τεχνική της Χαρτοπλεκτικής – υφαντικής;

193. Αναφέρετε ποιες τεχνικές χειροτεχνίας ενδείκνυνται για τις εξής ηλικιακές κατηγορίες: i. 2-4 ετών, ii. 4-6 ετών

194. Ποια είναι τα ψυχρά και ποια τα θερμά χρώματα; Ποια είναι τα βασικά και ποια τα συμπληρωματικά; Με ποια ανάμειξη χρωμάτων, από τα βασικά χρώματα θα φτιάξουμε τα συμπληρωματικά;

195. Ποια τα υλικά που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός ψηφιδωτού; Περιγράψτε τη διαδικασία κατασκευής του. Για ποιες ηλικίες ενδείκνυται; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

196. Πώς θα κατασκευάσετε μια φιγούρα θεάτρου σκιών;

197. Η κούκλα του κουκλοθέατρου ζωντανεύει μέσα από την κίνησή της. Να περιγράψετε 3 τεχνικές κίνησης.

198. Ποια η σημασία του φωτός στο θέατρο σκιών; Ποιες οι ιδανικές συνθήκες στην τάξη;

199. Το κουκλοθέατρο μπορεί να αποτελεί ξεχωριστή σταθερή «γωνιά» μέσα στην τάξη; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

200. Σε ποιο/α από τα παρακάτω μπορεί να εισαχθεί ο αφηγητής ως ενεργό μέλος μιας παράστασης; Κουκλοθέατρο, θέατρο σκιών, μαριονέτες. Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

201. Ποια η διαδικασία κατασκευής μιας μαριονέτας;

202. Σε ποια στάδια της διαδικασίας δημιουργίας μιας θεατρικής παράστασης εμπλέκεται το παιδί; Δώστε παραδείγματα.

203. Περιγράψτε 3 μορφές θεατρικού παιχνιδιού με ακουστικά ερεθίσματα.

Εγκεκριμένο χώρο (αεροδρόμιο, λαϊκή αγορά, δρόμο), από τα μέσα επικοινωνίας (ραδιόφωνο, τηλεόραση), από το φυσικό περιβάλλον (κελαιδίσματα πουλιών, κύματα θάλασσας , ανέμου, βροχής). Αυτά τα επεξεργάζεται με τον τρόπο που επιθυμεί και οδηγείται σε αυτοσχεδιασμό, σε σύνθεση μιας ιστορίας, σε δραματοποίηση.
β) Η ομάδα επιλέγει ένα μικρό αριθμό τραγουδιών (δημοτικά, λαικά, ελαφρολαικά ή παιδικά) με κριτήριο τους στίχους που περιέχουν δράση. Σε μικρότερες ομάδες παρουσιάζουν κινητικά τραγούδια. Στη συνέχεια μπορούν να συνθέσουν ένα δρώμενο, όλοι μαζί, που το παρουσιάζουν. Αυτό μπορεί να πάρει το χαρακτήρα μιας μικρής μουσικής όπερας.
γ) Η ομάδα ακούει ένα μουσικό κομμάτι. Κατόπιν το περιγράφει με κινήσεις, αυτοσχεδιάζει, συνθέτει ένα μύθο και προβαίνει σε δραματοποίηση. Η μουσική που αποτέλεσε το ερέθισμα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μουσική υπόκρουση στο δρώμενο ή να χρησιμοποιηθεί στο τέλος σε συνδυασμό με ένα χορό ή ακόμα μετά τη δραματοποίηση, για την αξιολόγηση.

204. Ποιες μιμητικές κινήσεις ή ασκήσεις δραματοποίησης θα προτείνατε χρησιμοποιώντας εικόνες;

Μπορούμε να δημιουργήσουμε μία συλλογή από φωτογραφίες-εικόνες περιοδικών. Η συλλογή μπορεί να περιέχει φωτογραφίες προσώπων (πολιτικών, καλλιτεχνών, επιστημόνων, λαϊκών ανθρώπων), φωτογραφίες από διάφορα συμβάντα (εκλογές, πορείες), φωτογραφίες της καθημερινής ζωής (εκθέσεις ζωγραφικής, κυκλοφορία αυτοκινήτων, μικροπωλητές), οικογενειακές φωτογραφίες ζώων, τοπίων, σκηνών κ.α.
Με ερέθισμα τις φωτογραφίες αυτές τα παιδιά μπορούν να πάρουν στάσεις ή να κάνουν κινήσεις και στη συνέχεια να δημιουργήσουν τις φανταστικές συνέχειες της μιας εικόνας με την άλλη.
Επίσης στη συλλογή μπορεί να περιέχονται φωτογραφίες με ανθρώπους που ζουν σε άλλες χώρες ή άλλες εποχές. Με ερέθισμα τις φωτογραφίες αυτές μπορούμε να προτείνουμε τις παρακάτω ασκήσεις δραματοποίησης:
Τα�