Α) Απαιτούμενα δικαιολογητικά

• Αντίγραφο Απολυτηρίου Λυκείου
• Αντίγραφο Αστυνομικής Ταυτότητας
• Αποδεικτικά στοιχεία γνώσης της Αγγλικής γλώσσας (αν απαιτείται).

Β) Προεγγραφή

• Μας αποστέλλετε στο info@okaliteros.gr συμπληρωμένα όλα τα Απαιτούμενα Δικαιολογητικά
• Αναλαμβάνουμε την διαδικασία προεγγραφής του ενδιαφερόμενου.
• Το ΙΕΚ αξιολογεί την αίτηση και αποστέλλει αποδοχή ή μη της αίτησης εγγραφής.
• Διάρκεια έως 2 ημέρες

Γ) Εγγραφή

Σε περίπτωση που το ΙΕΚ αποδεχτεί το φοιτητή, αυτός καλείται να πραγματοποιήσει την κατάθεση της 1ης δόσης (Προκαταβολή) των διδάκτρων. Ακολούθως στο φοιτητή αποστέλλονται όλα τα σχετικά στοιχεία και πληροφορίες για να ξεκινήσει η φοίτηση. 

Δ) Υποστήριξη

Okaliteros.gr υποστηρίζει τον σπουδαστή σε όλη τη διάρκεια των σπουδών του, ιδιαίτερα στην εκπόνηση εργασιών και όπου αλλού χρειαστεί. Εγγύηση λήψης πτυχίου, εγγύηση χαμηλότερης τιμής.

Δώρα

Okaliteros.gr δίνει την επιλογή στον σπουδαστή που θα γίνει αποδεκτός απο το ΙΕΚ να επιλέξει τρία από τα δώρα:

• Έκπτωση σε 2ο Πτυχίο ΙΕΚ της επιλογής σας
• Έκπτωση 50% σε όλα τα Μαθήματα και Πτυχία Ξένων Γλωσσών, αξίας 500€
• Δωρεάν Πιστοποίηση Υπολογιστών αναγνωρισμένη από το Δημόσιο και Μοριοδοτούμενη από το ΑΣΕΠ, αξίας 300€
• Έκπτωση 50% σε Σεμινάριο Επιμόρφωσης της επιλογής σας, αξίας 200€
• Έκπτωση 50% σε Σεμινάριο Μοριοδοτούμενο της επιλογής σας, αξίας 200€
• Έκπτωση 50% σε Φοιτητικές Εργασίες
• Δωρεάν το πρώτο online μάθημα σε φοιτητές
• Δωρεάν Διαμονή στην Ίο για καλοκαιρινές διακοπές, 4 άτομα, 4 διανυκτερεύσεις, αξίας 600€
• Δωρεάν Διαμονή στην Αθήνα, 4 άτομα, 4 διανυκτερεύσεις, αξίας 600€ 
• Δωρεάν είσοδο στις συνδρομητικές υπηρεσίες του tsikolatas.com, αξίας 200€
• Δωρεάν είσοδο στις συνδρομητικές υπηρεσίες του cryptosxoleio.com, αξίας 200€
• Δωρεάν Φορολογική Δήλωση φυσικών και νομικών προσώπων από Orfanidis Group, αξίας 100€

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ

ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ Ι.Ε.Κ.

“ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)”

1η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2019

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1.      Εξετάσεις   Πιστοποίησης  Αρχικής   Επαγγελματικής   Κατάρτισης

Αποφοίτων Ι.Ε.Κ………………………………………………………………………………………………………. 3

2. Διάρκεια του Πρακτικού Μέρους των εξετάσεων…………………………………….. 3
3. Θεωρητικό Μέρος:   Θέματα  Εξετάσεων   Πιστοποίησης  Αρχικής

Επαγγελματικής Κατάρτισης Ειδικότητας Ι.Ε.Κ…………………………………………….. 4

ΟΜΑΔΑ Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ…………………………………………………………………………. 4

ΟΜΑΔΑ Β. ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ………………………………………………………………………….. 8

4. Πρακτικό Μέρος: Κατάλογος Στοχοθεσίας Πρακτικών Ικανοτήτων

και Δεξιοτήτων (Στοχοθεσία Εξεταστέας Ύλης Πρακτικού Μέρους)…… 17

Σελίδα 2 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

1.  Εξετάσεις Πιστοποίησης Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης Αποφοίτων Ι.Ε.Κ.

Οι εξετάσεις Πιστοποίησης Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης αποφοίτων Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) της ειδικότητας «ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)» διεξάγονται σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις της αριθμ. 2944/2014 Κοινής Υπουργικής Απόφασης Οικονομικών και Παιδείας και Θρησκευμάτων (Φ.Ε.Κ. Β΄ 1098/2014), όπώς τροποιήθηκε και ισχύει, η οποία εκδόθηκε βάσει της διάταξης της παρ. 5, του άρθρου 25, του Ν. 4186/2013 (Φ.Ε.Κ. Α΄ 193/2013), όπώς τροποποιήθηκε με τη διάταξη της παρ. 1, του άρθρου 11, του Ν. 4229/ 2014 (Φ.Ε.Κ. Α΄ 8/2014) και ισχύει.

2.  Διάρκεια του Πρακτικού Μέρους των εξετάσεων

Η διάρκεια εξέτασης του Πρακτικού Μέρους των εξετάσεων Πιστοποίησης Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης αποφοίτων Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) της ειδικότητας «ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013» καθορίζεται σε τρεις (3) ώρες.

Σελίδα 3 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

3.  Θεωρητικό Μέρος: Θέματα Εξετάσεων Πιστοποίησης Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης Ειδικότητας Ι.Ε.Κ.

ΟΜΑΔΑ Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Τι ονομάζεται φορτίο και πώς καθορίζεται;
2. Ποιες είναι οι περιπτώσεις πού συνίσταται να γίνει ανάλυση εδάφους;
3. Ποιους τρόπους ζιζανιοκτονίας γνωρίζετε;
4. Ποιοι λόγοι επιβάλλουν τη στάγδην ή υπόγεια στάγδην άρδευση;
5. Δώστε τους ορισμούς των ακόλουθων εννοιών: α)οικοσύστημα β)τροφική αλυσίδα γ)αυτότροφοι οργανισμοί δ)ετερότροφοι οργανισμοί.
6. Τι είναι η συστηματική κατάταξη των φυτών και πώς ταξινομούνται τα φυτά σύμφωνα με τη γεωργική ταξινόμηση;
7. Τι είναι το κύτταρο και ποιες οι διαφορές μεταξύ α) ευκαριωτικού και προκαριωτικού κυττάρου και β) ζωικού και φυτικού κυττάρου;
8. Ποιες οι κύριες λειτουργίες της ρίζας ενός φυτού και από ποιους παράγοντες εξαρτάται η πρόσληψη θρεπτικών ουσιών από αυτή;
9. Τι είναι το έμβρυο και τι το ενδοσπέρμιο σε έναν σπόρο; Ποια είναι τα μέρη του εμβρύου;
10. Ποια είναι η λειτουργία που επιτελεί το αγγειακό σύστημα του φυτού;
11. Τι ονομάζεται βλαστική και τι φυτρωτική ικανότητα του σπόρου; Πότε θεωρείται ότι ο σπόρος έχει υψηλή βλαστική ικανότητα;
12. Πότε το φύτρωμα θεωρείται επιτυχημένο; Τι προεξοφλείται από ένα επιτυχημένο φύτρωμα;
13. Τι ονομάζεται βιολογικός κύκλος του φυτού και σε ποια στάδια διαιρείται;
14. Πότε ένα φυτό βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη και πότε θεωρείται ότι μπαίνει στο στάδιο της γήρανσης;
15. Ποια είδη ωρίμανσης ενός προϊόντος γνωρίζετε; Αναλύστε τα.
16. Από ποιους   παράγοντες    εξαρτάται    η    ασφαλής    αποθήκευση   των γεωργικών προϊόντων;
17. Ποια είναι η σημασία της διαπνοής στη ρύθμιση της θερμοκρασίας των φύλλων;
18. Ποιοι παράγοντες αλληλοεπιδρούν για να μεταπέσει ένα φυτό από το βλαστικό στο αναπαραγωγικό στάδιο;
19. Περιγράψτε τα βασικά στάδια προετοιμασίας των εδαφικών δειγμάτων για εργαστηριακή ανάλυση.
20. Ποιες είναι οι κλάσεις καταλληλότητας του εδάφους και τι στοιχεία μας δίνει η καθεμία;
21. Αναφέρτε επιγραμματικά τις μεθόδους προσδιορισμού της μηχανικής σύστασης του εδάφους. Ποια τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της κάθε μιας;
22. Ποια καλλιεργητικά μέτρα βοηθούν στη δημιουργία καλής δομής στο έδαφος;
23. Ποια χαρακτηριστικά περιγράφουν το χρώμα ενός εδάφους;
24. Πώς εκφράζεται η οξύτητα του εδάφους; Πότε ένα δείγμα εδάφους χαρακτηρίζεται ως ισχυρά όξινο και πότε ως ισχυρά αλκαλικό;

Σελίδα 4 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

25. Σε ποιους τύπους διακρίνεται η οξύτητα των εδαφών; Πώς γίνεται ο προσδιορισμός της κάθε μιας και ποια η σημασία της;
26. Τι ονομάζεται ρυθμιστική ικανότητα του εδάφους και από ποιους παράγοντες εξαρτάται;
27. Πότε το έδαφος χαρακτηρίζεται ως αλατούχο και πότε ως αλκαλιωμένο; Με ποιους τρόπους βελτιώνεται;
28. Ποιοι είναι οι κυριότεροι στόχοι της βιολογικής γεωργίας, σύμφωνα με την F.O.A.M.;
29. Να εξετάσετε εάν οι ακόλουθες μορφές λίπανσης ανταποκρίνονται στην ολιστική προσέγγιση της γεωργίας και με ποιο τρόπο: α)η χλωρή λίπανση, β)το χημικό λίπασμα, γ)η ενσωμάτωση φυτικών υπολειμμάτων υγιών φυτών στο έδαφος και δ) η χρήση χωνεμένης κοπριάς.
30. Να αναλύσετε τη διαχρονική προσέγγιση, ως βασική αρχή του βιολογικού τρόπου παραγωγής αγροτικών προϊόντων.
31. Με ποιο τρόπο η συμβατική γεωργία δημιουργεί πρόβλημα στο έδαφος; Αναλύστε την αντιμετώπισή του με «εξυγίανση» του εδάφους.
32. Να αναλύσετε τις επιπτώσεις στη δομή του εδάφους από τη συμβατική κατεργασία του, καθώς και τον τρόπο αντιμετώπισης της κατεργασίας του εδάφους στα πλαίσια της βιολογικής καλλιέργειας.
33. Ποια προληπτικά και ποια άμεσα καλλιεργητικά, φυσικά, μηχανικά και βιολογικά μέτρα χρησιμοποιούνται στη βιολογική γεωργία;
34. Ποια υλικά βιολογικής γεωργίας θα χρησιμοποιήσετε σε συγκεκριμένες τροφοπενίες φωσφόρου, καλίου, ασβεστίου και μαγνησίου.
35. Να εξηγήσετε, με βάση τη βιολογική γεωργία, τα αίτια των αυξημένων προσβολών των ασθενειών των φυτών που παρατηρούνται σήμερα.
36. Να αναλύσετε τα πρακτικά μέτρα πρόληψης και τα μέτρα άμεσης αντιμετώπισης των προσβολών στη βιολογική γεωργία.
37. Να αναφέρετε τα μέτρα και τα βήματα που ακολουθούμε στο πέρασμα από τη χημική στη βιολογική γεωργία.
38. Να αναλύσετε τους λόγους για τους οποίους η νομοθετική κατοχύρωση προάγει τη βιολογική γεωργία.
39. Πότε ένα προϊόν παίρνει το χαρακτηρισμό του μεταβατικού σταδίου και πότε χαρακτηρίζεται ως βιολογικό;
40. Αναπτύξτε τους παράγοντες που επηρεάζουν την τιμολόγηση βιολογικών προϊόντων και εξηγήστε τις παραμέτρους, που συμβάλλουν, ώστε τα βιολογικά προϊόντα να είναι ακριβότερα των αντίστοιχων συμβατικών.
41. Ποια είναι η βασική σημασία της μηχανικής σύστασης και της δομής του εδάφους στην ανάπτυξη των φυτών;
42. Τι είναι η αντίδραση του εδάφους και ποιες κατηγορίες εδαφών γνωρίζετε ανάλογα με την αντίδρασή τους;
43. Τι είναι η οργανική ύλη του εδάφους και ποιες οι επιδράσεις της στη φυτική παραγωγή;
44. Ποιοι είναι οι κύριοι στόχοι της κατεργασίας εδάφους;
45. Πώς επιδρούν τα σκαλίσματα για την καταπολέμηση των ζιζανίων, στην ανάπτυξη των φυτών;
46. Ποιος ο σκοπός της κατεργασίας εδάφους σε εγκατεστημένες καλλιέργειες;

Σελίδα 5 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

47. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα της άρδευσης: α) με αυλάκια, β) με τεχνητή βροχή και γ) με σταγόνες. Ποιο σύστημα πιστεύετε ότι υπερτερεί των άλλων και γιατί;
48. Τι ονομάζουμε εξατμισοδιαπνοή και από ποιους παράγοντες καθορίζεται;
49. Ποιοι είναι οι νόμοι της απόδοσης των φυτών; Τι γνωρίζετε για τον καθένα;
50. Τι ονομάζεται βασική και τι επιφανειακή λίπανση; Με τι είδους λιπάσματα γίνεται η καθεμιά και για ποιο λόγο;
51. Τι είναι τα υβρίδια και πώς προκύπτουν;
52. Σε ρίζες φυτού παρατηρούνται όγκοι, οι οποίοι έχουν ακανόνιστο σχήμα και μέγεθος και δεν αποκολλώνται αν τους τρίψουμε με το χέρι; Σε τι μπορεί να οφείλονται;
53. Ποιες ζημιές άμεσες ή έμμεσες μπορούν να προκαλέσουν οι αφίδες στα φυτά;
54. Τι είναι ο λήθαργος των σπόρων των ζιζανίων και σε τι μπορεί να οφείλεται;
55. Ποιες είναι οι οικονομικές επιπτώσεις των ζιζανίων στη γεωργική παραγωγή;
56. Από τις βασικές λειτουργίες της διοίκησης μιας οινοποιητικής επιχείρησης, να περιγράψετε τη λειτουργία της οργάνωσης.
57. Να περιγράψετε συνοπτικά δυο (2) σύγχρονους τρόπους χρηματοδότησης των επιχειρήσεων.
58. Σχολιάστε την πρόταση: «Τα προϊόντα, όπώς και οι ζωντανοί οργανισμοί, έχουν ζωή που χαρακτηρίζεται από ορισμένα στάδια εξέλιξης».
59. Τι εννοείται με τον όρο «αντιλαμβανόμενη αξία»; Και τι πρέπει να κάνει μια οινοποιητική επιχείρηση για να αυξήσει αυτή την αξία;
60. Πώς κατατάσσονται τα καρποφόρα είδη ανάλογα με την μορφή ανάπτυξής τους και την πτώση των φύλλων τους το χειμώνα; Αναφέρατε από τρία (3) είδη σε κάθε κατάταξη.
61. Η τεχνητή βροχή αποτελεί έναν τρόπο παθητικής παγετοπροστασίας του οπωρώνα; Πώς επιδράει στην έκπτυξη των οφθαλμών;
62. Ποια συστήματα φύτευσης των δέντρων εφαρμόζονται στα επίπεδα εδάφη και ποια στα επικλινή;
63. Τι είναι η επικονίαση, η αυτεπικονίαση και η σταυρεπικονίαση;
64. Ποιοι είναι οι σκοποί του κλαδέματος των οπωροφόρων δένδρων;
65. Στην δενδροκομία για τον περιορισμό των ζημιών από παγετούς εφαρμόζονται διάφορα μέτρα παθητικής και ενεργητικής προστασίας. Ποια είναι αυτά;
66. Σε ποιες κατηγορίες κατατάσσονται τα υποκείμενα των οπωροφόρων ανάλογα με την χρησιμότητά τους;
67. Τι είναι ο αγενής πολλαπλασιασμός και ποια η σημασία του στη δενδροκομία;
68. Τι γνωρίζετε για το σύστημα χλωρής λίπανσης του οπωρώνα;
69. Πώς επιδράει η άρδευση στην βλάστηση και καρποφορία των οπωροφόρων δένδρων;
70. Ποιοι παράγοντες του εδάφους επηρεάζουν τις φυσιολογικές λειτουργίες του ριζικού συστήματος των δέντρων και με ποιόν τρόπο;
71. Από ποιους παράγοντες εξαρτάται η σωστή εκλογή της κατάλληλης ποικιλίας ενός οπωροφόρου δένδρου;
72. Ποιοι είναι οι τέσσερις (4) βασικοί τύποι πιεστηρίων, και ποια η αρχή λειτουργίας του καθενός;
73. Τι είναι η πτητική οξύτητα και με ποιες μεθόδους προσδιορίζεται;

Σελίδα 6 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

74. Τι ορίζεται ως διαλυτότητα μιας ουσίας σε έναν διαλύτη; Πώς επηρεάζεται η διαλυτότητα των στερεών και των αέριων ουσιών από την αύξηση της θερμοκρασίας;
75. Με ποιους τρόπους εκφράζεται η περιεκτικότητα ενός διαλύματος;
76. Τι είναι το pH και με ποιους τρόπους μπορεί να μετρηθεί;
77. Ποιές πληροφορίες μας δίνει ο μοριακός τύπος μιας οργανικής ένωσης και σε τι διαφέρει από το συντακτικό;
78. Τι είναι γεωργική εκμετάλλευση και τι κλάδος παραγωγής;
79. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν μια μεταποιητική μονάδα αγροτικών προϊόντων;
80. Ποιες είναι οι θετικές οικονομικές επιπτώσεις από την εφαρμογή της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής; Υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις;
81. Ποια είναι τα χρηματοδοτικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
82. Ποιες είναι οι αρνητικές και ποιες οι θετικές οικονομικές ιδιότητες του εδάφους;
83. Ποια είναι η σημασία της γεωργικής οικονομίας για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο;
84. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τον χρόνο, τον αριθμό και τη δοσολογία των επεμβάσεων με γιββεριλίνη;
85. Πώς πρέπει να γίνεται η ασφαλής μεταφορά και αποθήκευση των γεωργικών φαρμάκων;
86. Ποιες είναι οι πρώτες βοήθειες που δίνουμε στον αμπελουργό σε περίπτωση που αισθανθεί αδιαθεσία κατά τη χρήση των γεωργικών φαρμάκων;
87. Με ποια κριτήρια πρέπει να γίνεται η επιλογή των γεωργικών φαρμάκων, ώστε να προστατεύεται το περιβάλλον;
88. Ποιες ενέργειες απαιτούνται σε περίπτωση δηλητηρίασης από φυτοφάρμακα;
89. Δώστε τον ορισμό της ασθένειας. Πώς εκδηλώνεται μια ασθένεια σε ένα φυτό;
90. Δώστε τους ορισμούς των εννοιών: «σύμπτωμα», «σημείο». Ποια είναι η διαφορά μεταξύ συμπτώματος και σημείου;
91. Ποια είναι τα συμπτώματα που μπορεί να προκληθούν στο φυτό, όταν προσβληθούν από μία ασθένεια;
92. Ποια τα συμπτώματα του καρκίνου της αμπέλου και πώς αντιμετωπίζονται;
93. Ποια έντομα προκαλούν κυρίως προβλήματα στα διογκωμένα μάτια και τη νεαρή βλάστηση;
94. Στα πλαίσια     της     ολοκληρωμένης     φυτοπροστασίας,      πώς μπορούμε             να παρακολουθήσουμε τους πληθυσμούς των τετράνυχων;
95. Ποιες είναι οι πιθανές εντομολογικές προσβολές κατά την αποθήκευση;
96. Για ποιο λόγο είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το στάδιο διαχείμασης ενός εντόμου;
97. Αναφέρατε τα ορυκτά της αργίλου και πώς επιδρούν στη δομή του εδάφους.
98. Ποιες είναι οι ιδιότητες των ελαφρών, μέσων και βαρέων εδαφών;

Σελίδα 7 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

ΟΜΑΔΑ Β. ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Αναφέρτε τα στάδια της βλαστικής περιόδου της αμπέλου.
2. Αναφέρτε τι παρατηρούμε στον αμπελώνα, για να δώσουμε ημερομηνία εμφάνισης στα φαινολογικά στάδια της εκβλάστησης, της άνθησης και του περκασμού.
3. Τι είναι η στενοσπερμική ακαρπία;
4. Τι είναι η παρθενοκαρπική ακαρπία;
5. Πριν την εγκατάσταση αμπελώνα, ποιες καλλιεργητικές εργασίες ενδείκνυνται να γίνουν και πότε;
6. Για ποιο λόγο γίνεται ψιλοχωματισμός του εδάφους πριν την εγκατάσταση αμπελώνα;
7. Κατατάξετε τα υποκείμενα της αμπέλου 1103P, 110R, 140Rug, 41B, 101- 14Mgt, 3309C και SO4 σύμφωνα με τη ζωηρότητα που αποδίδουν στο εμβόλιο.
8. Κατατάξετε τα υποκείμενα της αμπέλου 1103P, 110R, 140Rug, 41B, 101- 14Mgt, 3309C και SO4 σύμφωνα με την αντοχή τους στο ενεργό
9. Κατατάξετε τα υποκείμενα της αμπέλου 1103P, 110R, 140Rug, 41B, 101- 14Mgt, 3309C και SO4 σύμφωνα με την αντοχή τους στην ξηρασία.
10. Αναφέρετε δέκα(10) σημαντικές λευκές Ελληνικές και ξένες ποικιλίες, έναν
    • τόπο καλλιέργειάς τους και έναν (1) τύπο οίνου που παράγεται από αυτές.
11. Αναφέρετε δέκα (10) σημαντικές ερυθρές Ελληνικές και ξένες ποικιλίες, έναν
    • τόπο καλλιέργειάς τους και έναν(1) τύπο οίνου που παράγεται από αυτές.
12. Γιατί είναι καλό να αποφεύγεται η κατεργασία του εδάφους σε αμπελώνες με ελαφριά αμμώδη εδάφη;
13. Αναφέρτε τα    πλεονεκτήματα     και    τα    μειονεκτήματα     της διατήρησης χλοοτάπητα στον αμπελώνα.
14. Γιατί είναι αναγκαίος ο περιορισμός των ζιζανίων στον αμπελώνα;
15. Για ποιο λόγο χρησιμοποιούμε την ελλειμματική άρδευση στις οινοποιήσιμες ποικιλίες;
16. Ποιες είναι    οι    μέθοδοι    αγενούς    αναπαραγωγής;    Με    ποια μέθοδο αναπαράγεται συνήθως το αμπέλι και γιατί;
17. Τι επιδιώκεται με τις λιπάνσεις στο έδαφος του αμπελώνα;
18. Ποια είναι τα κύρια στοιχεία και ποια τα ιχνοστοιχεία που απαιτούνται για τη λίπανση της αμπέλου;
19. Ποιος είναι ο ρόλος του απορροφώμενου αζώτου από την άμπελο για την ανάπτυξή της ;
20. Πώς εκδηλώνονται τα συμπτώματα έλλειψης και πώς της περίσσειας αζώτου στην άμπελο;
21. Ποιος είναι ο ρόλος του απορροφώμενου φωσφόρου από την άμπελο για την ανάπτυξή της;
22. Πώς εκδηλώνονται τα συμπτώματα έλλειψης και πώς της περίσσειας φωσφόρου στην άμπελο;
23. Ποιος είναι ο ρόλος του καλίου του απορροφώμενου από την άμπελο για την

Σελίδα 8 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

ανάπτυξή της;

24. Πώς εκδηλώνονται τα συμπτώματα έλλειψης και πώς της περίσσειας καλίου στην άμπελο;
25. Πώς εκδηλώνεται η έλλειψη μαγνησίου και σιδήρου στην άμπελο και πώς αντιμετωπίζεται;
26. Από πού και πότε γίνεται η δειγματοληψία εδάφους ενός αμπελώνα για ανάλυση και εξαγωγή λιπασματολογικών δεδομένων;
27. Πώς και πότε λαμβάνεται το δείγμα φύλλων από τον αμπελώνα για ανάλυση και εξαγωγή λιπασματολογικών δεδομένων;
28. Να αναφέρετε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της οργανικής και ανοργάνου λιπάνσεως ενός αμπελώνα.
29. Πότε εφαρμόζονται οι διαφυλλικές λιπάνσεις στον αμπελώνα;
30. Σε ποια στάδια ανάπτυξης οι ανάγκες της αμπέλου είναι αυξημένες σε άζωτο, φώσφορο και κάλιο;
31. Πότε και πώς ενσωματώνονται τα οργανικά και ανόργανα λιπάσματα στον αμπελώνα;
32. Ποια θρεπτικά στοιχεία επηρεάζουν την ποιότητα της παραγωγής στις επιτραπέζιες, στις οινοποιήσιμες και στις σταφιδοποιήσιμες ποικιλίες της αμπέλου;
33. Ποιες είναι οι πηγές μεταβολής της οξύτητας του εδάφους ενός αμπελώνα;
34. Πώς επιδρά η κλιματική θερμοκρασία στα συστατικά γεύσης και αρώματος του σταφυλιού;
35. Πώς επιδρά η υπερβολική άρδευση στο σταφύλι;
36. Πώς συνδέεται η περίσσεια και η ελλειπής αζωτούχος λίπανση στην ποιότητα του κρασιού;
37. Πώς επιδρά η κλίση του εδάφους στην ανάπτυξη του αμπελιού;
38. Πώς μπορούμε να απεντομώσουμε και να συντηρήσουμε με βιολογικό τρόπο μετασυλλεκτικά τη σταφίδα;
39. Περιγράψτε τις ενέργειες που απαιτούνται εκ μέρους του παραγωγού βιολογικού κρασιού, για την εξασφαλισμένη διάθεση του προϊόντος του στην αγορά.
40. Ποια κανάλια διανομής αξιοποιούνται στον κλάδο του οίνου και γιατί;
41. Ποιες μορφές προώθησης αξιοποιούνται περισσότερο στον κλάδο του οίνου και γιατί;
42. Περιγράψτε τη μέθοδο ανάλυσης χαρτοφυλακίου προϊόντων (ΒCG) για μια οινοποιητική επιχείρηση.
43. Πώς το    κοινωνικό   περιβάλλον μπορεί    να   επηρεάσει    την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών στον κλάδο του οίνου;
44. Περιγράψτε μία τεχνική ανάλυσης του περιβάλλοντος μιας οινοποιητικής επιχείρησης.
45. Να ορίσετε τις έννοιες Brand και Branding, παρέχοντας παράλληλα ένα παράδειγμα από τον κλάδο του οίνου.
46. Περιγράψτε συνοπτικά τις επιλογές τιμολόγησης που έχει μια οινοποιητική επιχείρηση κατά τη φάση εισαγωγής ενός νέου προϊόντος στην αγορά.
47. Ποια τα χαρακτηριστικά των γεωργικών ελκυστήρων που χρησιμοποιούνται

Σελίδα 9 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

στην αμπελουργία;

48. Ποια τα    πλεονεκτήματα    των    σύγχρονων    νεφελοψεκαστήρων για       την αμπελουργία;
49. Ποια μέτρα ασφαλείας πρέπει να λαμβάνει ο Τεχνικός Οινολογίας κατά τη χρήση των μηχανημάτων οινοποίησης;
50. Τι πρέπει να προσέξει ο τεχνικός Οινολογίας στον καθαρισμό δεξαμενών οινοποίησης και πώς ελέγχεται ο σωστός καθαρισμός και η απολύμανση;
51. Αναφέρετε 6 τύπους φιλτραρίσματος / διήθησης του κρασιού και την αρχή στην οποία στηρίζονται.
52. Ποια είναι τα σπουδαιότερα σταθερά οξέα του οίνου που προέρχονται από το σταφύλι;
53. Ποια είναι τα κυριότερα σάκχαρα που απαντώνται στο γλεύκος; Πώς ταξινομούνται οι οίνοι ανάλογα με την περιεκτικότητα σακχάρου;
54. Γιατί δεν είναι επιθυμητή η παρουσία μεθανόλης στους οίνους; Ποια μέτρα θα πέρνατε προκειμένου να ελαχιστοποιήσετε την παρουσία της;
55. Με ποιες μεθόδους προσδιορίζεται η συγκέντρωση της αλκοόλης στους οίνους; Περιγράψτε μια μέθοδο.
56. Πώς παράγεται ο οξικός αιθυλεστέρας στους οίνους; Πώς μειώνεται η παραγωγή του;
57. Που οφείλεται   η    παρουσία   τερπενικών   ενώσεων   στους   οίνους;   Πώς προσδιορίζονται;
58. Που οφείλονται      τα      πρωτεϊνικά      θολώματα      στους     οίνους;      Πώς αντιμετωπίζονται;
59. Ποια είναι τα κύρια ανόργανα συστατικά του οίνου; Πώς προσδιορίζονται;
60. Σε ποιες ενώσεις οφείλεται το χρώμα του οίνου;
61. Με ποιο τρόπο προσθέτουμε το θειώδη ανυδρίτη στο γλεύκος;
62. Ποια είναι η δόση του θειώδη ανυδρίτη στην ερυθρή οινοποίηση και ποια στην λευκή οινοποίηση;
63. Πώς μεταβάλλεται το χρώμα του οίνου κατά την παλαίωση;
64. Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά της ροζέ οινοποίησης;
65. Περιγράψτε την παραγωγή ροζέ οίνου με την τεχνική της αφαίμαξης (saignée).
66. Ποιους τρόπους παρασκευής φυσικώς γλυκών κρασιών γνωρίζετε;
67. Ποιοι είναι οι κύριοι ελληνικοί φυσικώς γλυκοί οίνοι; Περιγράψτε την διαδικασία παραγωγής σε έναν εξ’ αυτών.
68. Πότε ένας οίνος ονομάζεται βερμούτ; Περιγράψτε τα στάδια παραγωγής του.
69. Πώς διακρίνονται οι αφρώδεις οίνοι ανάλογα με τη μέθοδο παρασκευής τους;
70. Πώς παρασκευάζονται τα αφρώδη κρασιά με ζύμωση σε κλειστή δεξαμενή;
71. Περιγράψτε την μέθοδο παρασκευής της ρετσίνας.
72. Πώς διακρίνονται οι αφρώδεις οίνοι ανάλογα με την περιεκτικότητά τους σε αζύμωτα σάκχαρα;
73. Ποια είναι τα μειονεκτήματα της οινοποίησης σε τροποποιημένη ατμόσφαιρα διοξειδίου του άνθρακα;
74. Πώς παρασκευάζονται τα αφρώδη κρασιά της Καμπανίας (σαμπάνια);
75. Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά των γλυκών κρασιών;

Σελίδα 10 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

76. Δώστε τον συντακτικό τύπο των παρακάτω ενώσεων: α) τρυγικό οξύ β) οξικό οξύ γ) αιθανόλη δ) γλυκόζη.
77. Τι είναι η απόσταξη; Να περιγράψετε μια συσκευή απλής απόσταξης
78. Τι γνωρίζετε για την παρουσία της κινναμυλικής εστεράσης σε ενζυμικά προϊόντα οινοποίησης;
79. Τι επιτυγχάνουμε με την προσθήκη λυσοζύμης στον οίνο;
80. Εξηγήστε τον μηχανισμό δράσης των εξωγενών ενζύμων που συνεισφέρουν στην εκχύλιση αρώματος κατά την οινοποίηση.
81. Να περιγράψετε τη διαδικασία μέτρησης της πυκνότητας ενός γλεύκους με τη χρήση πυκνόμετρου και αραιόμετρου. Ποια είναι η διαφορά ενός πυκνόμετρου από ένα αραιόμετρο;
82. Ποια είναι τα δευτερογενή προϊόντα της αλκοολικής ζύμωσης;
83. Τι είναι οι βιταμίνες; Δώστε ονομαστικά τις κύριες βιταμίνες που απαντώνται στον οίνο.
84. Τι εννοούμε με τον όρο γεωγραφική περιοχή; Πώς επιδρά αυτή σε μια αμπελουργική εκμετάλλευση;
85. Ποιες οι μορφές γεωργικού κεφαλαίου; Πώς αυτές διακρίνονται σε μια αμπελουργική εκμετάλλευση;
86. Ποια είναι τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται συνήθως για τον προσδιορισμό του μεγέθους μιας γεωργικής, αμπελουργικής εκμετάλλευσης;
87. Ποιοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν το συνολικό μεταποιητικό κόστος μιας οινοποιητικής μονάδας;
88. Ποιες είναι οι σταθερές και ποιες οι μεταβλητές δαπάνες σε μια αμπελουργική καλλιέργεια; Ποια η σημασία τους για τους παραγωγούς;
89. Να βρεθεί η ετήσια απόσβεση (με τη μέθοδο της σταθερής απόσβεσης) αμπελουργικού ελκυστήρα, ο οποίος είχε αξία αγοράς 15.500 €, όταν η ωφέλιμη ζωή του ανέρχεται σε είκοσι (20) έτη και η υπολειμματική του αξία σε 500€.
90. Ποιες αισθήσεις εμπλέκονται κατά την οργανοληπτική δοκιμασία του οίνου για το χαρακτηρισμό του;
91. Ποια είναι τα κύρια γευσιγνωστικά χαρακτηριστικά που αξιολογούνται κατά την οργανοληπτική δοκιμασία ερυθρού οίνου;
92. Τι ονομάζεται “σώμα κρασιού” και σε ποιες κατηγορίες διακρίνεται;
93. Ποια χαρακτηριστικά    καθορίζουν   την    “μύτη”    ενός    κρασιού κατά    την γευσιγνωστική διαδικασία;
94. Ποιοι παράμετροι αξιολογούνται κατά την αξιολόγηση της “εμφάνισης” ενός κρασιού;
95. Ποιες είναι οι θερμοκρασίες σερβιρίσματος κρασιού κατά την διάρκεια γευσιγνωστικής δοκιμασίας;
96. Πότε μια γευσιγνωστική δοκιμασία ονομάζεται τυφλή και πότε φανερή; Δώστε τα κύρια πλεονεκτήματα της κάθε μίας μεθόδου.
97. Με ποιον τρόπο γίνεται η καταμέτρηση των μικροοργανισμών του οίνου;
98. Τι είναι οι ζύμες και ποιος ο ρόλος τους στην οινοποίηση;
99. Με ποιο τρόπο χρησιμοποιούμε τις επιλεγμένες ζύμες στην οινοποίηση ;
100. Ποιοι είναι    οι    κύριοι    παράγοντες     που    επηρεάζουν     την    ανάπτυξη

Σελίδα 11 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

μικροοργανισμών κατά την ζύμωση γλεύκους;

101. Ποιος είναι ο ρόλος της μηλογαλακτικής ζύμωσης στην ερυθρή οινοποίηση; Πότε συνιστάται η εφαρμογή της;
102. Ποιες συνθήκες απαιτεί η πραγματοποίηση της μηλογαλακτικής ζύμωσης στην ερυθρή οινοποίηση;
103. Ποια βακτήρια ονομάζονται οξικά; Ποια μέτρα θα παίρνατε κατά την οινοποίηση, ώστε να αποφύγετε τη δράση τους;
104. Ποια μέτρα θα λαμβάνατε για να αποφύγετε την ασθένεια της άνθισης στους οίνους;
105. Ποια μέτρα θα λαμβάνατε για να αποφύγετε την ασθένεια της πάχυνσης στους οίνους;
106. Πώς επιδρά η γιββεριλίνη στην αύξηση του μεγέθους των ραγών και πότε γίνεται η εφαρμογή της;
107. Πώς καταπολεμώνται     οι    εδαφικοί    παθογόνοι    μικροοργανισμοί    στον αμπελώνα;
108. Πώς επηρεάζει η άρδευση την ποιότητα των οινικών προϊόντων;
109. Πώς γίνεται η εκτίμηση της γονιμότητας τους εδάφους για την εγκατάσταση αμπελώνα; Ποια στοιχεία αξιολογούνται;
110. Ποιοι παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν μείωση της γονιμότητας του εδάφους ενός αμπελώνα;
111. Με ποιους τρόπους μπορεί να βελτιωθεί η γονιμότητα ενός αμπελώνα;
112. Πότε γίνεται η εφαρμογή αζωτούχων λιπασμάτων σε αμπελώνα;
113. Τι είναι η μυκκόριζες και ποιος ο μηχανισμός δράσης τους;
114. Ποια μέτρα    ασφαλείας    λαμβάνονται    κατά    την    εφαρμογή γεωργικών φαρμάκων στον αμπελώνα;
115. Ποια μέτρα    ασφαλείας    πρέπει    να    λαμβάνονται    κατά    τη χρήση των οινολογικών ουσιών;
116. Σε ποιες ενέργειες είναι υποχρεωμένος να προβεί ο αμπελουργός μετά τη χρήση των γεωργικών φαρμάκων στον αμπελώνα;
117. Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα από την αλόγιστη χρήση των λιπασμάτων στην καλλιέργεια της αμπέλου και στο περιβάλλον;
118. Ποια είναι τα σπουδαιότερα προβλήματα από την άκαιρη και αλόγιστη χρήση ζιζανιοκτόνων στην καλλιέργεια της αμπέλου και στο περιβάλλον;
119. Ποια είναι τα κύρια υποπροϊόντα της οινοποίησης;
120. Ποια μέτρα ασφαλείας πρέπει να λαμβάνει ο αμπελουργός κατά τη χρήση των γεωργικών μηχανημάτων;
121. Ποια μέτρα    ασφαλείας    πρέπει    να    λαμβάνονται    κατά    τον καθαρισμό οινοδεξαμενών;
122. Τι είναι τα κρίσιμα σημεία ελέγχου σύμφωνα με το πρότυπο ποιότητας HACCP: Αναφέρετε δύο (2) παραδείγματα κατά την οινοποίηση.
123. Πώς προσδιορίζεται ο χρόνος έναρξης του τρυγητού στις επιτραπέζιες ποικιλίες της αμπέλου;
124. Ποια είναι τα κρίσιμα σημεία που πρέπει να προσέξουμε κατά την συγκομιδή των οινοποιήσιμων σταφυλιών;
125. Πώς εκτιμάται     η     ωρίμανση    του    σταφυλιού    στις    επιτραπέζιες     και

Σελίδα 12 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

σταφιδοποιήσιμες ποικιλίες της αμπέλου;

126. Ποιοι παράγοντες αναστέλλουν τον τρυγητό στις επιτραπέζιες ποικιλίες της αμπέλου;
127. Ποιες είναι οι μέθοδοι δειγματοληψίας σταφυλιού στον αμπελώνα;
128. Πώς προσδιορίζουμε την ημέρα έναρξης τρυγητού στις οινοποιήσιμες ποικιλίες ;
129. Πώς γίνεται η αύξηση και πώς η μείωση της οξύτητας του γλεύκους με χημικό τρόπο;
130. Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η μερική συμπύκνωση γλευκών;
131. Δώστε τις κυριότερες διαφορές κατά την ερυθρή και λευκή οινοποίηση.
132. Ποια στάδια περιλαμβάνει ο έλεγχος της πορείας της ωρίμανσης των σταφυλιών;
133. Πώς εξελίσσονται τα οργανικά οξέα, κατά την διάρκεια της ωρίμανσης, στις οινοποιήσιμες ποικιλίες;
134. Ποια είναι τα βασικά μηχανήματα μιας γραμμής εμφιάλωσης του κρασιού;
135. Τι γνωρίζετε για τις μεθόδους πωματισμού των φιαλών στο κρασί;
136. Ποιες είναι οι μεταβολές σε οξυγόνο και διοξείδιο του άνθρακα στη διάρκεια του γεμίσματος των φιαλών με κρασί;
137. Οι συσκευασίες οίνου bag-in-box από ποια τμήματα αποτελούνται και από τι υλικό κατασκευάζεται κάθε τμήμα; Αναφέρτε ένα σημαντικό πλεονέκτημα αυτών των συσκευασιών όσον αφορά τη διατήρηση της ποιότητας του οίνου
138. Αναφέρτε τις φυσικές ιδιότητες του φελλού που είναι σημαντικές για τον πωματισμό των φιαλών και αναπτύξτε μια από αυτές
139. Να εξηγήσετε γιατί κατά τον πωματισμό των γυάλινων φιαλών με φελλό το εσωτερικό του λαιμού πρέπει να είναι στεγνό και γιατί συνήθως διαβιβάζεται CO2 στο εσωτερικό φιάλης πριν αυτή πωματιστεί.
140. Πότε για την συσκευασία ποτών χρησιμοποιούνται επιστρεφόμενες γυάλινες φιάλες και πότε γυάλινες φιάλες μιας χρήσης;
141. Αναφέρατε ονομαστικά τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του γυαλιού ως υλικού για την κατασκευή φιαλών για τη συσκευασία οίνων και ποτών.
142. Ποιοι είναι βασικοί παραδοσιακοί τύποι γυάλινων φιαλών που χρησιμοποιούνται στην εμφιάλωση οίνου;
143. Τι είναι οι οσμές φελλού και που μπορεί να οφείλονται;
144. Περιγράψτε εν συντομία τη λειτουργία της γεμιστικής μηχανής χαμηλού κενού ίσης πίεσης. Ποια τα πλεονεκτήματά της;
145. Ποιες είναι οι κυριότερες μυκητολογικές ασθένειες τις αμπέλου;
146. Περιγράψτε τα συμπτώματα που εμφανίζει η άμπελος κατά την προσβολή από περονόσπορο. Τι μέτρα πρέπει να πάρουμε για την αντιμετώπιση του;
147. Ποιοι παράγοντες ευνοούν την ανάπτυξη του περονόσπορου και τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να περιορίσουμε την ανάπτυξή του στον αμπελώνα;
148. Ποιες ζημιές προκαλεί το ωίδιο της αμπέλου και ποιοι παράγοντες ευνοούν την εξάπλωσή του;
149. Ποιες ζημιές προκαλεί ο βοτρύτης της αμπέλου και ποιοι παράγοντες ευνοούν την εξάπλωσή του ;
150. Περιγράψτε τα συμπτώματα που εμφανίζει η άμπελος κατά την προσβολή

Σελίδα 13 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

από ευτυπίωση. Ποια από αυτά είναι παθογνωμονικά;

151. Περιγράψτε τα συμπτώματα που εμφανίζει η άμπελος κατά την προσβολή από ίσκα. Ποια από αυτά είναι παθογνωμονικά;
152. Τι είναι οι αδρομυκώσεις; Τι συμπτώματα προκαλούν στην άμπελο;
153. Ποια τα συμπτώματα του μολυσματικού εκφυλισμού της αμπέλου και πώς αντιμετωπίζονται;
154. Ποια τα συμπτώματα της βακτηριακής νέκρωσης της αμπέλου και πώς αντιμετωπίζονται;
155. Αν λάβετε υπόψη σας τους παράγοντες που επηρεάζουν τα φυτά, τον τρόπο, τις συνθήκες ανάπτυξης και διασποράς των παθογόνων, τι προληπτικά μέτρα θα λαμβάνατε ώστε να προστατέψετε την καλλιέργεια σας;
156. Τι είναι τα μυκητοκτόνα φάρμακα και σε ποιες βασικές ομάδες διακρίνονται.
157. Ποια τμήματα     της     αμπέλου     προσβάλλουν     τα     ακάρεα     και     πώς αντιμετωπίζονται;
158. Πώς εμφανίζεται και πώς μεταδίδεται η φυλλοξήρα στην ευρωπαϊκή άμπελο;
159. Πώς αντιμετωπίζεται η φυλλοξήρα στην άμπελο ;
160. Καταπολέμηση της ευδεμίδας της αμπέλου.
161. Καταπολέμηση των θριπών που προσβάλλουν την άμπελο.
162. Πώς αντιμετωπίζονται οι νηματώδεις στην άμπελο;
163. Ποια είναι τα συμπτώματα προσβολής του αμπελιού από ευδεμίδα και ποιος ο καταλληλότερος χρόνος επέμβασης;
164. Ποια είναι η διαδικασία εφαρμογής της μεθόδου παρεμπόδισης συζεύξεων;
165. Για την καταπολέμηση του οτιόρρυγχου συστήνεται νυχτερινός ψεκασμός. Εξηγήστε τον λόγο.
166. Με ποια καλλιεργητικά μέτρα μπορούμε να περιορίσουμε τους θρίπες;
167. Ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν σε περίπτωση επανεγκατάστασης αμπελώνα για να αποφευχθούν πιθανά προβλήματα από νηματώδεις;
168. Ποιες ζημιές μπορούν να προκαλέσουν οι αλεπούδες στο αμπέλι;
169. Σε ποιο βλαστικό στάδιο της αμπέλου εμφανίζονται οι ψευδόκοκκοι και ποια μέρη προσβάλουν;
170. Ποια είναι τα συμπτώματα προσβολής από τσιγαρολόγο στο αμπέλι;
171. Ποιος είναι ο ρόλος των παγίδων στον έλεγχο και την καταπολέμηση των εντόμων;
172. Με ποια κριτήρια επιλέγεται το «υποκείμενο» της αμπέλου και με ποια το εμβόλιο της αμπέλου;
173. Ποιες είναι οι σπουδαιότερες καλλιεργητικές φροντίδες ενός νεοϊδρυθέντος αμπελώνα;
174. Πότε και πού εφαρμόζεται ο πολλαπλασιασμός της αμπέλου με καταβολάδες;
175. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του πολλαπλασιασμού της αμπέλου με μόσχευμα;
176. Πότε συλλέγονται και πώς διατηρούνται τα μοσχεύματα της αμπέλου ;
177. Να αναφέρετε     τα     πλεονεκτήματα     και    μειονεκτήματα     των θερινών εμβολιασμών της αμπέλου.
178. Με ποια    κριτήρια   επιλέγονται    τα    φυτά    από    τα    οποία    γίνεται    λήψη πολλαπλασιαστικού υλικού της αμπέλου;

Σελίδα 14 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

179. Ποιοι είναι οι σκοποί του κλαδέματος μόρφωσης και καρποφορίας της αμπέλου;
180. Πώς διακρίνονται τα χειμερινά κλαδέματα της αμπέλου;
181. Ποια είναι τα θερινά κλαδέματα και τι σκοπό εξυπηρετούν στην άμπελο;
182. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την εκλογή του καταλληλότερου σχήματος ενός αμπελώνα;
183. Αναφέρετε τα κριτήρια κλαδέματος καρποφορίας στις οινοποιήσιμες ποικιλίες.
184. Πώς επιδρά η τοποθεσία, η έκθεση και το ανάγλυφο της επιφάνειας του εδάφους στην καλλιέργεια της αμπέλου;
185. Με ποιο τρόπο επιδρά η θερμοκρασία στα διάφορα βλαστικά στάδια της αμπέλου;
186. Με ποιο τρόπο επιδρά η ηλιοφάνεια στην ποιότητα των προϊόντων της αμπέλου;
187. Τι σκοπό έχει η βαθιά άροση πριν από την εγκατάσταση ενός αμπελώνα;
188. Πότε (χρονικά) ενδείκνυται η βαθιά άροση και γιατί;
189. Ποια είναι τα αποδεκτά χαρακτηριστικά ενός έρριζου υποκειμένου ;
190. Ποια είναι    τα    αποδεκτά    χαρακτηριστικά    ενός    έρριζου εμβολιασμένου υποκειμένου;
191. Ποιοι παράγοντες προσδιορίζουν τη διάταξη των φυτών στον αμπελώνα; Από τι εξαρτώνται οι αποστάσεις φύτευσης ενός αμπελώνα;
192. Με ποια κριτήρια επιλέγεται ο τρόπος υποστύλωσης ενός αμπελώνα;
193. Με ποιους τρόπους γίνεται ο πολλαπλασιασμός της αμπέλου;
194. Ποια είναι τα μειονεκτήματα του πολλαπλασιασμού της αμπέλου με σπόρο (γίγαρτο);
195. Πώς γίνεται η φύτευση στο φυτώριο για απόκτηση έρριζων υποκειμένων της αμπέλου;
196. Πώς αυξάνεται η ριζοβολία των μοσχευμάτων της αμπέλου;
197. Να περιγράψετε την τεχνική του εγκεντρισμού δια σχισμής στην άμπελο.
198. Πότε και πώς γίνεται ο Μαγιόρκειος εμβολιασμός της αμπέλου;
199. Με ποιο τρόπο και πότε γίνεται ο Αγγλικός επιτραπέζιος εμβολιασμός της αμπέλου;
200. Πώς γίνεται η στρωμάτωση των εμβολιασμένων μοσχευμάτων της αμπέλου και τι επιδιώκεται με αυτήν;
201. Με ποια κριτήρια επιλέγεται η περιοχή εγκατάστασης μητρικών φυτειών της αμπέλου;
202. Ποιες είναι οι κυριότερες καλλιεργητικές φροντίδες των μητρικών φυτειών της αμπέλου;
203. Να περιγράψετε την τεχνική μόρφωσης γραμμικού σχήματος στην άμπελο.
204. Να περιγράψετε την τεχνική μόρφωσης κρεβατίνας στην άμπελο.
205. Κριτήρια κλαδέματος καρποφορίας στις ποικιλίες σταφιδοποίησης.
206. Κριτήρια κλαδέματος καρποφορίας στις επιτραπέζιες ποικιλίες.
207. Πώς επιδρά η γιββεριλίνη στο αραίωμα των ραγών και πότε εφαρμόζεται;
208. Πώς επιδρά η γιββεριλίνη στην επιμήκυνση των σταφυλιών και πότε εφαρμόζεται;
209. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τον αριθμό των αρδεύσεων στον αμπελώνα;

Σελίδα 15 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

210. Ποιοι λόγοι επιβάλλουν την άρδευση με κατάκλυση τους χειμερινούς μήνες στην άμπελο;
211. Ποιος είναι ο κατάλληλος χρόνος για την άρδευση του αμπελώνα;
212. Πώς επιδρά η οργανική ουσία στη γονιμότητα του εδάφους;
213. Πώς επιδρά η άργιλος στη γονιμότητα του εδάφους;
214. Ποια είναι τα κυριότερα πετρώματα που συναντούμε στον ελληνικό και διεθνή αμπελώνα;
215. Τι γνωρίζετε για την πτώση του ουδέτερου τρυγικού ασβεστίου στο κρασί ;
216. Γιατί καταβυθίζουμε τα τρυγικά άλατα πριν την εμφιάλωση του κρασιού;
217. Τι γνωρίζετε για το θόλωμα φωσφορικού σιδήρου (λευκό θόλωμα) στο κρασί;
218. Τι γνωρίζετε για το θόλωμα τανινών – σιδήρου (μαύρο θόλωμα) στο κρασί;
219. Τι γνωρίζετε για το θόλωμα χαλκού στο κρασί;
220. Πώς αντιμετωπίζουμε τη δημιουργία του καστανού θολώματος στα κρασιά;
221. Με ποιους τρόπους γίνεται το «κολλάρισμα» στο κρασί;
222. Με ποια προϊόντα γίνεται το «κολλάρισμα» στο κρασί;
223. Ποια προϊόντα μπορούν να αντικαταστήσουν το θειώδες στην οινοποίηση;
224. Ποιος είναι ο ρόλος του βαρελιού στην παλαίωση του οίνου;
225. Τι επεμβάσεις και κατεργασίες γίνονται μετά το τέλος της αλκοολικής ζύμωσης του γλεύκους των σταφυλιών;
226. Ποιος ο ρόλος της χαμηλής θερμοκρασίας στη ζύμωση του γλεύκους των σταφυλιών;
227. Πόσα είδη δεξαμενών ζύμωσης υπάρχουν στην ερυθρά οινοποίηση και ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους;
228. Πώς διαπιστώνουμε το τέλος της αλκοολικής ζύμωσης στην ερυθρά οινοποίηση;
229. Ποιος ο ρόλος του φωτός και της θερμοκρασίας στις οξειδώσεις του κρασιού;
230. Ποια είναι η επίδραση του θειώδη ανυδρίτη στην εκχύλιση των συστατικών του σταφυλιού;

Σελίδα 16 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

4. Πρακτικό Μέρος: Κατάλογος Στοχοθεσίας Πρακτικών Ικανοτήτων και Δεξιοτήτων (Στοχοθεσία Εξεταστέας Ύλης Πρακτικού Μέρους)

Για την πιστοποίηση της επαγγελματικής ικανότητας, κατά το Πρακτικό Μέρος, οι υποψήφιοι της ειδικότητας Τεχνικός Αμπελουργίας Οινολογίας (Ν.4186/2013) , εξετάζονται σε γενικά θέματα επαγγελματικών γνώσεων και ικανοτήτων και επίσης σε ειδικές επαγγελματικές γνώσεις και ικανότητες, που περιλαμβάνονται αποκλειστικά στη στοχοθεσία του πρακτικού μέρους της ειδικότητας.

Α) Για την ανατομία και φυσιολογία της αμπέλου πρέπει να είναι ικανός να:

• Αναγνωρίζει τα υπέργεια και υπόγεια όργανα της αμπέλου
• Εντοπίζει τη θέση τους στην άμπελο
• Γνωρίζει τη βασική λειτουργία του κάθε οργάνου
• Αναγνωρίζει τον βλαστικό κύκλο της αμπέλου και τα φαινολογικά του στάδια και τις βασικές φυσιολογικές λειτουργίες του φυτού ανά φαινολογικό στάδιο

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Αναγνώριση των υπέργειων και υπόγειων οργάνων της αμπέλου σε πραγματικά φυτά Αναγνώριση του φαινολογικού σταδίου της αμπέλου σε πραγματικά φυτά

Β) Για τον πολλαπλασιασμό της αμπέλου πρέπει να είναι ικανός να:

• Αναγνωρίζει τα έρριζα εμβολιασμένα φυτά με τις σωστές προδιαγραφές
• Εκτελεί τις εργασίες που πρέπει να γίνουν πριν και κατά τη διάρκεια της φύτευσης
• Εκτελεί όλους τους εμβολιασμούς και ενοφθαλμισμούς
• Μπορεί να πολλαπλασιάσει με καταβολάδες

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Αναγνώριση έρριζου εμβολιασμένου φυτού με τις ορθές προδιαγραφές ανάμεσα σε άλλα που έχουν ελαττώματα

Φύτευση έρριζου εμβολιασμένου φυτού, εκτελώντας όλες τις προπαρασκευαστικές εργασίες Εμβολιασμός φυτών αμπέλου, με τους βασικούς τύπους εμβολιασμού •

Ενοφθαλμισμός φυτών αμπέλου, με τους βασικούς τύπους ενοφθαλμισμού • Δημιουργία νέου φυτού με καταβολάδα

Σελίδα 17 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

Γ) Για τα χειμερινά κλαδέματα πρέπει να είναι ικανός να:

• Αναγνωρίζει τα βασικότερα συστήματα διαμόρφωσης
• Εκτελεί το κλάδεμα για τη διαμόρφωση ενός φυτού αμπέλου
• Εκτελεί το κλάδεμα καρποφορίας

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Αναγνώριση των βασικών κλαδεμάτων διαμόρφωση σε πραγματικά φυτά αμπέλου Κλάδεμα διαμόρφωσης πραγματικών φυτών αμπέλου

Κλάδεμα καρποφορίας σε πραγματικά φυτά αμπέλου

Δ) Για τα θερινά ή χλωρά κλαδέματα πρέπει να είναι ικανός να:

Προσδιορίσει το θερινό κλάδεμα που απαιτείται ανάλογα με το φαινολογικό στάδιο της αμπέλου ή το επιθυμητό αποτέλεσμα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Προσδιορισμός του θερινού κλαδέματος που απαιτείται και εκτέλεσή του, ανάλογα με το φαινολογικό στάδιο, σε πραγματικό αμπελώνα.

Ε) Για τη συγκομιδή των σταφυλιών πρέπει να είναι ικανός να:

• Αναγνωρίζει πότε τα σταφύλια βρίσκονται στο στάδιο της ωρίμανσης
• Εκτελεί αντιπροσωπευτική δειγματοληψία σταφυλιών
• Εκτελεί βασικές εργαστηριακές αναλύσεις γλεύκους, δηλαδή προσδιορισμό σακχάρων, ολικής οξύτητας και Ph

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Αναγνώριση σε αμπελώνα το αν βρίσκεται στο στάδιο της ωρίμανσης

Δειγματοληψία σταφυλιών από ομοιόμορφο και ανομοιόμορφο αμπελώνα Εκτέλεση των ως άνω περιγραφόμενων εργαστηριακών αναλύσεων

ΣΤ) Για την αμπελογραφία πρέπει να είναι ικανός να:

• Γνωρίζει τα βασικά αμπελογραφικά χαρακτηριστικά
• Αναγνωρίζει 10 Ελληνικές και 10 ξένες ποικιλίες αμπέλου
• Αναγνωρίζει τα 5 περισσότερα χρησιμοποιούμενα υποκείμενα στην Ελλάδα

Σελίδα 18 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Αναγνώριση των βασικών αμπελογραφικών χαρακτηριστικών των ως άνω περιγραφόμενων ποικιλιών αμπέλου και υποκειμένων της

Ζ) Για την φυτοπαθολογία της αμπέλου να είναι ικανός να:

• Εντοπίζει και να αναγνωρίζειτα συμπτώματα και τα σημεία του φυτοπαθογόνου στο φυτό της αμπέλου
• Αξιολογεί την κατάσταση του φυτού,να προτείνει και να εφαρμόζει λύσεις για την αντιμετώπιση του φυτοπαθογόνου

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Αναγνώριση των συμπτωμάτων και των σημείων των παθογόνων μικροοργανισμών και των βλαβών που προκαλούν στον αμπελώνα

Η) Για την εντομολογία της αμπέλου να είναι ικανός να:

• Εντοπίζει, να αναγνωρίζει και να ταξινομεί τα έντομα και τους υπόλοιπους ζωικούς εχθρούς που προσβάλλουν την άμπελο
• Προσδιορίζει τα στάδια του βιολογικού κύκλου των εντόμων και να εκτιμάει το σωστό χρόνο επέμβασης
• Αξιολογεί την κατάσταση του φυτού,να προτείνεικαι να εφαρμόζει λύσεις για την αντιμετώπιση της ζημιάς

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Αναγνώριση    εντομολογικών   προσβολών    και    προσβολών    άλλων    ζωικών                          εχθρών                που προσβάλλουν τον αμπελώνα και των ζημιών που προκαλούν.

Θ) Για την εξέταση και χημική ανάλυση του γλεύκους και του οίνου πρέπει να είναι ικανός να:

• Ζυγίζει τα απαραίτητα αντιδραστήρια και να προετοιμάζει τα απαιτούμενα διαλύματα σύμφωνα με την χρησιμοποιούμενη μέθοδο
• Εφαρμόζει τα πρωτόκολλα των χημικών αναλύσεων που χρησιμοποιούνται
• Χρησιμοποιεί τα     όργανα     μέτρησης     αλκοολόμετρο,     πυκνόμετρο, αραιόμετρο, διαθλασίμετρο, πεχάμετρο, αγωγιμόμετρο, υγρασιόμετρο, φασματοφωτόμετρο
• Είναι σε θέση να κάνει απόσταξη με τη μορφή επίδειξης για τον προσδιορισμό αλκοόλης ή πτητικής οξύτητας
• Προσδιορίζει την ολική οξύτητα σε δείγμα γλεύκους ή οίνου
• Προσδιορίζει τον ελεύθερο και ολικό θειώδη ανυδρίτη σε δείγμα οίνου

Σελίδα 19 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

• Μετρά το Ph δείγματος οίνου με τη χρήση πεχαμέτρου
• Μετρά τη θολερότητα δείγματος οίνου

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Μέτρηση με τη χρήση αλκοολόμετρου – πυκνόμετρου – πεχαμέτρου – διαθλασίμετρου – φασματοφωτόμετρου

Παρασκευή διαλύματος συγκεκριμένης πυκνότητας

Προσδιορισμός συγκέντρωσης σακχάρου με χρήση αραιομέτρων και διαθλασίμετρων σε γλεύκος

Διόρθωση της αρχικής συγκέντρωσης σακχάρου Προσδιορισμός οξύτητας σε γλεύκος και σε οίνο Προσδιορισμός συγκέντρωσης θειώδους ανυδρίτη σε οίνο Προσδιορισμός αλκοόλης σε δείγμα οίνου

Προσδιορισμός ολικής οξύτητας σε δείγμα οίνου

Ι) Για την οργανοληπτική αξιολόγηση του οίνου πρέπει να είναι ικανός να:

• Χαρακτηρίζει και να αξιολογεί δείγμα οίνου ως προς τα οργανοληπτικά του χαρακτηριστικά (τύπος, χρώμα, οσμή, γεύση, συνολική εκτίμησης), και να είναι σε θέση να συμπληρώσει το αντίστοιχο έντυπο οργανοληπτικής αξιολόγησης με τα 4 βασικά βήματα [οπτική, οσφρητική, γευστική, συνολική εκτίμηση]
• Είναι σε θέση να εντοπίζει χαρακτηριστικά ελαττώματα σε δείγμα οίνου
• Αναγνωρίζει τυπικά χαρακτηριστικά συγκεκριμένων ελληνικών και διεθνών ποικιλιών

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οργανοληπτική αξιολόγηση δείγματος οίνου και συμπλήρωση εντύπου οργανοληπτικής αξιολόγησης.

ΙΑ) Για τη διαδικασία της οινοποίησης πρέπει να είναι σε θέση να:

• Εκτελεί τα στάδια της οινοποίησης σύμφωνα με τον απαιτούμενο εξοπλισμό σε κάθε στάδιο
• Αναγνωρίζει τις ζύμες και τα οινοποιητικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται κατά την διάρκεια της ζύμωσης
• Εκτελεί τα στάδια της λευκής, ερυθρής και ροζέ οινοποίησης
• Εκτελεί τις βασικές κατεργασίες που ακολουθούνται από το τέλος της αλκοολικής ζύμωσης και μέχρι την εμφιάλωση του οίνου
• Προσδιορίζει πότε και σε ποια δόση πρέπει να γίνεται η θείωση του γλεύκους και του•να εκτελεί την                       εργαστηριακή           διαδικασία                 που   θα ακολουθήσει    για                        τον                 έλεγχο

Σελίδα 20 από 21

Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ (Ν.4186/2013)

σταθεροποίησης    δείγματος   οίνου    (πρωτεϊνική   και    τρυγική)    και    να                                 αξιολογεί    τα αποτελέσματα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Υπολογισμός   δοσολογίας   θειώδη   ανυδρίτη    •Εκτέλεση   μεταζυμωτικών    διεργασιών   (π.χ. απολάσπωση, μετάγγιση)

ΙΒ) Για την οινολογική μικροβιολογία να είναι ικανός να:

• Παρασκευάζει καλλιέργεια ζυμών σε γλεύκος (εμβόλιο)
• Εμβολιάζει κατάλληλη ποσότητα γλεύκους προς ζύμωσηακολουθώντας το απαιτούμενο πρωτόκολλο

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:

Παρασκευή υγρής καλλιέργεια ζυμομύκητα (εμβολίου) •Μικροσκόπηση ζυμών και βακτηρίων

ΙΔ) Για την εδαφολογία-λιπασματολογία και διαχείριση γονιμότητας εδάφους να είναι ικανός να:

• Εφαρμόζει τις    μεθόδους    μέτρησης    της    οξύτητας    και    τις    μεθόδους βελτίωσης ελαττωματικών εδαφών
• Διαχωρίζει τις κλάσεις μηχανικής σύστασης του εδάφους
• Αναγνωρίζει τις εδαφικές απαιτήσεις των ποικιλιών οινοποιίας
• Υπολογίζει τη δόση λιπάσματος
• Αναγνωρίζει τις τροφοπενίες και τοξικότητες από μη παρασιτικές ασθένειες

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:

Δειγματοληψία εδάφους και φύλλων Προσδιορισμός υγρασίας εδάφους

Προσδιορισμός μηχανικής σύστασης εδάφους με υδρόμετρο Βουγιούκου Προσδιορισμός Ph και αγωγιμότητας εδάφους

Προσδιορισμός ανθρακικού ασβεστίου Προσδιορισμός οργανικής ουσίας

Αξιολόγηση εδαφολογικής και φυλλοδιαγνωστικής ανάλυσης αμπελώνα

Σελίδα 21 από 21

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ Ι»

1. Σε ποιους τύπους εδαφών ευδοκιμεί η καλλιέργεια της αμπέλου;

Γενικά, η καλλιεργούμενη άμπελος (vinifera) αναπτύσσεται καλύτερα σε εδάφη μέτριας σύστασης, γιατί σε αυτά το ριζικό σύστημα των πρέμνων βρίσκει ευνοϊκές συνθήκες αερισμού, υγρασίας και θερμοκρασίας.

Με τη χρησιμοποίηση μοσχευμάτων των υποκειμένων αμπέλου για την αντιμετώπιση της ριζόβιας μορφής φυλλοξήρας, οι ιδιότητες των εδαφών αποκτούν ιδιαίτερη σημασία γιατί τα χρησιμοποιούμενα υποκείμενα έχουν σημαντικά διαφορετικές απαιτήσεις από τις ποικιλίες vinifera. Αλλά και μεταξύ των ποικιλιών υπάρχει διαφοροποίηση στις απαιτήσεις.

Τα αμερικάνικα υποκείμενα παρουσιάζουν ευαισθησία στο ανθρακικό ασβέστιο.

Οι ποικιλίες σταφιδοποιίας και παραγωγής επιτραπέζιων σταφυλιών έχουν διαφορετικές εδαφικές απαιτήσεις από τις ποικιλίες οινοποιίας.

Οι πρώτες ευδοκιμούν και δίνουν προϊόντα ποιότητας, σε εδάφη ελαφρά, βαθιά και υγρά. Επίsης, προτιμούν εδάφη μέτριας γονιμότητας, γιατί σε πολύ γόνιμα εδάφη η ζωηρότητα της βλάστησης μπορεί να μειώσει την καρπόδεση και να καθυστερήσει την ωρίμανση του φορτίου.

Οι ποικιλίες οινοποιίας προτιμούν εδάφη ελαφρά, αβαθή, ξηρά και όχι ιδιαίτερα γόνιμα, στα οποία η παραγωγή είναι μικρή αλλά με εξαιρετική ποιότητα και με πρώιμη ωρίμανση

Στα οινοποιήσιμα αμπέλια δεν προτιμούνται εδάφη πλούσια σε οργανική ύλη, (συνήθως με μαύρο χρώμα), πεδινά ως επί το πλείστον, αυξάνουν τη στρεμματική απόδοση, με αποτέλεσμα το σταφύλι να έχει δύσκολη ωρίμανση και να είναι φτωχό σε γευστικά συστατικά.

2. Ποιες οι βασικές φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους που επηρεάζουν την αμπελοκαλλιέργεια;

Φυσικές ιδιότητες

• η δομή και σύσταση του εδάφους,
• το χρώμα του εδάφους,
• το βάθος,
• η διαθέσιμη υγρασία
• η θερμοκρασία.

Χημικές ιδιότητες

• το pH και
• η αλατότητα

Η γονιμότητα του εδάφους επηρεάζει την ευρωστία των πρέμνων, την ποσότητα και την ποιότητα της παραγωγής.

3. Πώς επιδρά η τοποθεσία, η έκθεση και το ανάγλυφο της επιφάνειας του εδάφους στην καλλιέργεια της αμπέλου;

Στο έδαφος μας ενδιαφέρει η τοπογραφία, η έκθεση, η φυσικοχημική σύσταση, το βάθος και η δομή του εδάφους.

Η κλίση του εδάφους παίζει μεγάλο ρόλο. Οι αμπελώνες που βρίσκονται σε πλαγιές λόφων δίνουν καλύτερης ποιότητας σταφύλια εξαιτίας της καλής στράγγισης, του αερισμού και της θέρμανσης του εδάφους.

Στα ψυχρά κλίματα, οι πλαγιές βοηθούν στο να εκτεθούν τα κλήματα στον ήλιο και να φτάσουν στην μέγιστη ωριμότητα. Αμπέλια που έχουν ανατολική έκθεση ωφελούνται από την διακριτική ζεστασιά του ήλιου την ώρα που ανατέλλει, που μάλιστα κάποιες φορές καλύπτεται από πρωινή ομίχλη. Αμπέλια που έχουν δυτική έκθεση εκτείνονται στην πιο έντονη ζεστασιά του απογεύματος.

Τα αμπέλια σε πλαγιές συνήθως έχουν καλύτερη αποστράγγιση και καλύτερη κυκλοφορία αέρα από τα αντίστοιχα σε επίπεδες περιοχές, αν και οι αμπελώνες σε πλαγιές είναι πιο δύσκολο να δουλευτούν και έχουν μεγαλύτερο κόστος καλλιέργειας.

4. α) Πότε (χρονικά) ενδείκνυται η βαθιά άροση και γιατί; β) Ποιες άλλες καλλιεργητικές εργασίες του εδάφους γίνονται στο αμπέλι;

α)  Μετά την εγκατάσταση του αμπελιού και αφού εξασφαλιστεί η ριζοβολία απαιτείται ένα φθινοπωρινό όργωμα που μπορεί να γίνεται μια φορά το χρόνο, σ’ αυτή την εποχή, σε βάθος 10-15 εκατ., για τη συγκράτηση ή την κάλυψη των φύλλων, την κάλυψη κοπριάς με το παράχωμα, την εξασφάλιση ψιλού χώματος για την άνοιξη στα βαριά εδάφη, τη διευκόλυνση του ξελακκώματος κ.λ.π.

Άλλο τέτοιο όργωμα μέσα στον ίδιο χρόνο είναι περιττό και το καλοκαίρι γενικά είναι επιζήμιο γιατί καταστρέφει τα ριζίδια.

β) Όσο το αμπέλι βρίσκεται σε βλάστηση δεν υπάρχει λόγος και δεν πρέπει να γίνονται ποτέ οργώματα με άροτρο, αλλά μόνο με άλλα ελαφρά εργαλεία και σε βάθος όχι περισσότερο από 5-10 εκατ. αλλά και τότε μόνο εφόσον υπάρχει χορτάρι.

Ένα διβόλισμα ή σκάλισμα σε βάθος 5-7 εκατοστά κάνουμε το Μάιο και ένα τον Ιούλιο.

Αν απαιτείται κόβουμε θερίζοντας το χορτάρι εφόσον δεν έχουμε φρέζα ή καλλιεργητή για ελαφρό σκάλισμα, ή με τη χρήση τσάπας ή χορτοκοπτικού μηχανήματος χειρός/πλάτης.

5. Με ποιους τρόπους γίνεται ο πολλαπλασιασμός της αμπέλου;
   
   

Ο εγγενής πολλαπλασιασμός στην άμπελο, όπως και σε όλα τα καλλιεργούμενα φυτά, γίνεται με γίγαρτα (σπέρματα), τα οποία σε κατάλληλες συνθήκες βλαστάνουν και δίνουν νέα φυτά.

Τα φυτά που προκύπτουν από τη βλάστηση των γιγάρτων είναι διαφορετικά μεταξύ τους αλλά και από το φυτό που πάρθηκαν τα γίγαρτα.

Χρησιμοποιείται μόνο για πειραματικούς σκοπούς και για τη δημιουργία νέων ποικιλιών αμπέλου.

Αγενώς η άμπελος μπορεί να πολλαπλασιασθεί με μόσχευμα, καταβολάδα και εμβολιασμό.

Πριν από την προσβολή της αμπέλου από τη φυλλοξήρα, ο αγενής πολλαπλασιασμός γινόταν με μόσχευμα και καταβολάδα. Σήμερα για τον πολλαπλασιασμό της αμπέλου χρησιμοποιείται συνδυασμός μοσχεύματος και εμβολιασμού. Τα ανθεκτικά στη φυλλοξήρα υποκείμενα πολλαπλασιάζονται με μοσχεύματα, πάνω στα οποία εμβολιάζεται η επιθυμητή ποικιλία. Η μέθοδος αυτή είναι και η μόνη αποτελεσματική για τη φύτευση νέων αμπελώνων.

6. Πότε, πως και πού εφαρμόζεται ο πολλαπλασιασμός της αμπέλου με καταβολάδες;

Καταβολάδα ονομάζεται η κληματίδα (ή τμήμα κληματίδας) που, χωρίς να αποκοπεί από το μητρικό πρέμνο, κάμπτεται και τοποθετείται μέσα στο έδαφος προς ριζοβόληοη.

Η χρησιμοποίηση της μεθόδου της καταβολάδας είναι σχετικά εύκολη. Μεγάλου μήκους κληματίδα του πρέμνου κάμπτεται μέσα οε αυλάκι του εδάφους, με βάθος 20-30 εκατοστών, το οποίο ανοίγεται στη θέση του νέου φυτού, με τρόπο ώστε δύο μόνο οφθαλμοί να εξέχουν από το έδαφος. Το αυλάκι καλύπτεται με υγρό χώμα για να ευνοηθεί η ριζοβολία.

Πριν την κάλυψη της καταβολάδας αφαιρούνται οι οφθαλμοί της κληματίδας από το σημείο έκφυσής της στο πρέμνο μέχρι την επιφάνεια του εδάφους.

Ο πιο κατάλληλος χρόνος εφαρμογής της μεθόδου είναι ο χειμώνας, λίγο πριν την έναρξη της βλάστησης.

Ο αποχωρισμός του νέου φυτού από το μητρικό γίνεται μετά από δύο χρόνια, έτσι ώστε να αναπτυχθεί επαρκώς το νέο φυτό.

Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις κάλυψης κενών θέσεων με φυτά σε παλιούς αμπελώνες ή μητρικούς αμπελώνες υποκειμένων.

7. Ποιες είναι οι κυριότερες καλλιεργητικές φροντίδες των μητρικών φυτειών της αμπέλου;

Οι μητρικές φυτείες υποκειμένων έχουν κεφαλωτό σύστημα διαμόρφωσης ενώ οι μητρικές φυτείες εμβολίων γραμμικό.

Για τη δημιουργία μητρικών φυτειών υποκειμένων χρησιμοποιούνται απλά έρριζα φυτά υποκειμένων απαλλαγμένα από ιούς και ελεγμένα από πλευρά βιοτύπου.

Συνοπτικά οι κυριότερες καλλιεργητικές φροντίδες των μητρικών φυτειών είναι οι ακόλουθες: Το χειμώνα, μετά την πτώση των φύλλων, οι κληματίδες αφαιρούνται από τη βάση τους και ο όγκος των διαπλεκόμενων μεταξύ τους κληματίδων κάθε φυτού, μαζί με αυτές άλλων φυτών δένονται πρόχειρα σε δέματα και μεταφέρονται σε παρακείμενα υπόστεγα.

Εκεί διεξάγεται ο τεμαχισμός των κληματίδων σε μοσχεύματα ριζοβολήσεως (προοριζόμενα για τη παραγωγή απλών – έρριζων φυτών) και εμβολιάσιμα (προοριζόμενα για τη παραγωγή έρριζων – εμβολιασμένων φυτών). Κατά το τεμαχισμό οι κληματίδες καθαρίζονται από τους πολύ λεπτούς ταχυφυείς και τους έλικες.

8. Πότε συλλέγονται και πώς διατηρούνται τα μοσχεύματα της αμπέλου και γιατί;

Κατά το τέλος του χειμώνα αρχές άνοιξης συλλέγονται κληματίδες οι οποίες πρέπει να είναι επαρκώς ώριμες. Καταλληλότερος χρόνος κοπής των κληματίδων είναι το τρίμηνο Ιανουαρίου – Μαρτίου. Εννοείται ότι δεν επιλέγονται κληματίδες ακατάλληλες, όπως προσβεβλημένες από διάφορα αίτια, πολύ λεπτές ή πολύ χοντρές κ.λπ.

Μετά την κοπή τους τα μοσχεύματα πρέπει να χρησιμοποιούνται το συντομότερο δυνατό, έτσι ώστε να μην αφυδατωθούν.

Για τον ίδιο λόγο, η κοπή των κληματίδων πρέπει να γίνεται με υγρό και συννεφιασμένο καιρό και αυτές να μεταφέρονται γρήγορα στο χώρο χρησιμοποίησης ή αποθήκευσής τους.

Εάν δε χρησιμοποιηθούν αμέσως, πρέπει να τοποθετούνται σε ψυκτικούς θαλάμους.

Συνήθως δένονται σε δέματα, και τοποθετούνται μέσα σε ψυκτικούς θαλάμους προκειμένου να διατηρηθούν μέχρις ότου χρησιμοποιηθούν.

Η αφυδάτωση των μοσχευμάτων αποτελεί το κύριο πρόβλημα κατά τη διατήρησή τους. Εάν χάσουν νερό από 15-20% τα μοσχεύματα αχρηστεύονται δηλαδή χάνουν την ικανότητά τους και να βλαστήσουν και να ριζοβολήσουν.

Η περιεκτικότητα των μοσχευμάτων σε νερό τη στιγμή της αποκοπής τους από τα μητρικά φυτά είναι περίπου 52-55% κατά βάρος.

Τα μοσχεύματα αν αφεθούν στον ατμοσφαιρικό αέρα χάνουν υγρασία.

Αν οι απώλειες υγρασίας ξεπεράσουν το 7% τότε αρχίζει σταδιακά να μειώνεται η ικανότητα αναγέννησης νέων φυτών (ριζοβολία και εκβλάστηση)

Αν οι απώλειες υγρασίας ξεπεράσουν το 20% τότε τα μοσχεύματα χάνουν οριστικά την ικανότητά τους για ριζοβολία.

9. Τι ονομάζουμε εμβολιασμό και ποιες οι προϋποθέσεις για υψηλά ποσοστά επιτυχίας;

Με τον όρο εμβολιασμός εννοούμε την τεχνική που χρησιμοποιείται για να ενώσουμε μέρη διαφορετικών φυτών, φέρνοντας σε επαφή τα κάμβιά τους και δημιουργώντας συνθήκες κατά τις οποίες οι κομμένες επιφάνειες ενώνονται και μεγαλώνουν εφεξής μαζί ως ένα σώμα, ως ένα δισυπόστατο φυτό.

Προϋποθέσεις για υψηλά ποσοστά επιτυχίας στους εμβολιασμούς:

• Βοτανική συγγένεια
• Επαφή καμβίων
• Δραστηριότητα καμβίων
• Η τεχνική και η δεξιοτεχνία του εμβολιαστή
• Εποχή – περιβαλλοντικοί παράγοντες
• Φυτικά μέρη απαλλαγμένα ιών
• Κατάλληλος εξοπλισμός
• Φροντίδες μετά τον εμβολιασμό

10. Πότε και πώς γίνεται ο Μαγιόρκειος εμβολιασμός της αμπέλου;

Ο Μαγιόρκειος εμβολιασμός εφαρμόζεται σε νεαρά ετήσια φυτά αμπέλου τα οποία νωρίς το φθινόπωρο βρίσκονται σε πολύ καλή βλαστική κατάσταση. Μάλιστα καλό είναι να ποτίσουμε τα νεαρά φυτά μια εβδομάδα πριν τον εμβολιασμό. Ο εμβολιασμός γίνεται κοντά στο έδαφος, σε κληματίδες που έχουν πάχος περίπου ένα εκατοστό ή και περισσότερο.

Το εμβόλιο λαμβάνεται από τις κληματίδες των αμπελώνων της εποχής αυτής και μετά τοποθετείται σε αντίστοιχη σχισμή στο υποκείμενο λίγο πάνω από την επιφάνεια του εδάφους και συνήθως δένεται με ελαστική ταινία. Έχει μεγάλη σημασία για την επιτυχία του εμβολιασμού κατά την εποχή αυτή να επιλέγονται εμβόλια ενδιάμεσου σταδίου ωρίμανσης.

11. Ποιοι είναι οι σκοποί του χειμερινού κλαδέματος μόρφωσης και καρποφορίας της αμπέλου; Πώς διακρίνονται τα χειμερινά κλαδέματα της αμπέλου; Αναφέρατε μερικά κλαδέματα διαμόρφωσης σχήματος (μόρφωσης).

Το χειμερινό κλάδεμα αποσκοπεί στη διατήρηση των πρέμνων σε σχήμα και μορφή, ώστε να επιτυγχάνεται η οικονομική εκμετάλλευση των πρέμνων και η καλή κατανομή των κληματίδων επί του πρέμνου, ώστε να εξασφαλίζεται ισορροπία, σταθερή παραγωγή και εξαιρετική ποιότητα προϊόντων.

Με κριτήριο τον επιδιωκόμενο στόχο, το χειμωνιάτικο κλάδεμα διακρίνεται σε κλάδεμα μόρφωσης και κλάδεμα καρποφορίας.

Μερικά κλαδέματα διαμόρφωσης σχήματος (μόρφωσης) είναι το κύπελλο, τα γραμμικά σχήματα, Royat, Αμφίπλευρο Royat, με αμολυτή Γκυγιώ (Guyot), γραμμοειδούς σχήματος με ανανεούμενο βραχίονα (Guyot), Κλάδεμα Sylvoz, Λύρας, γραμμικής σκάφης,  τα υψηλά σχήματα Κρεβατίνας, το Παραδοσιακό καλαθωτό σύστημα Σαντορίνης (κουλούρια), οι απλωταριές Κυκλάδων κ.α.

12. Γιατί γίνεται το χειμωνιάτικο κλάδεμα καρποφορίας; Ποια είναι τα βασικά κριτήρια επιλογής της κληματίδας και πως διακρίνεται το κλάδεμα καρποφορίας ανάλογα με τον αριθμό οφθαλμών που θα διατηρηθούν;

Το χειμωνιάτικο κλάδεμα καρποφορίας γίνεται κάθε χειμώνα και καθορίζει τον αριθμό των παραγωγικών μονάδων ανά βραχίονα και τον αριθμό των λανθανόντων οφθαλμών ανά παραγωγική μονάδα, με άλλα λόγια τον αριθμό των σταφυλιών που θα έχει κάθε πρέμνο. Το κλάδεμα απαιτεί γνώσεις, εμπειρία και δεξιοτεχνία. Το ακλάδευτο πρέμνο έχει ένα μεγάλο αριθμό κληματίδων. Από αυτές ο αμπελουργός θα εξαιρέσει τις περισσότερες από τη βάση τους και θα κρατήσει λίγες μόνο, τις οποίες θα συντμήσει σε λίγους οφθαλμούς.

Το τμήμα της κληματίδας που παραμένει στο βραχίονα και περιέχει κάποιο αριθμό λανθανόντων οφθαλμών, ονομάζεται παραγωγική μονάδα.

Τα βασικά κριτήρια επιλογής της κληματίδας που θα διατηρήσουμε ως παραγωγική μονάδα, πρέπει να είναι η ζωηρότητά της, η υγιεινή της κατάσταση, η θέση της και η κατεύθυνσή της. Κατά κανόνα εξαιρούμε την ανώτερη (γνωστή ως καβαλάρης) και διατηρούμε την κατώτερη (γνωστή ως πεζός). Επίσης, πρέπει να προσέξουμε να αφήσουμε κληματίδες που θα τις χρησιμοποιήσουμε για βραχίονες την επόμενη χρονιά εάν φυσικά χρειάζονται (ως αντικαταστάτες των παλιών) και εφόσον βρίσκονται στη σωστή θέση.

Ανάλογα με τον αριθμό οφθαλμών που θα διατηρηθούν, το κλάδεμα καρποφορίας διακρίνεται σε:

• Βραχύ (μέχρι 3 οφθαλμούς),
• Μακρύ (αμολυτές 5-10 οφθαλμών) και
• μικτό κλάδεμα.

Στις οινοποιήσιμες ποικιλίες εφαρμόζεται βραχύ κλάδεμα.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Ι

1. Ποιες είναι οι ιδιότητες των ελαφρών, μέσων και βαρέων εδαφών;

Οι ιδιότητες των εδαφών σε σχέση με τη μηχανική σύσταση συνοψίζονται ως εξής:

Τα ελαφριά εδάφη: έχουν καλή αποστράγγιση, εύκολη κατεργασία του εδάφους διακινείται εύκολα ο αέρας, θερμαίνονται και ψύχονται εύκολα, εκπλύνονται εύκολα και έχουν μικρή ικανότητα συγκράτησης των θρεπτικών στοιχείων για τη θρέψη των φυτών (συνεχείς λιπάνσεις) δεν συγκρατούν ικανοποιητικά ποσά υγρασίας (συνεχείς αρδεύσεις).

Βαριά εδάφη: Παρόλο που παρουσιάζουν καλή συγκράτηση των θρεπτικών στοιχείων από την άργιλο και έχουν καλό εφοδιασμό των φυτών με θρεπτικά στοιχεία και νερό, έχουν κακή στράγγιση του πλεονάζοντος νερού, άρα εύκολη κατάκλυση, για την κατεργασία του εδάφους χρειάζονται μηχανήματα μεγάλης ισχύος, στα εδάφη αυτά όταν είναι υγρά βουλιάζουν τα μηχανήματα ή τα ζώα, τα εδάφη αυτά όταν είναι ξηρά είναι πολύ δύσκολο να υποστούν κατεργασία, μπορούν να οργωθούν μόνον όταν το ποσοστό εδαφικής υγρασίας βρίσκεται σε πολύ στενό εύρος, ενώ τέλος τα εδάφη αυτά θερμαίνονται πολύ αργά την   άνοιξη, άρα η σπορά καθυστερεί.

Μέσης σύστασης εδάφη: έχουν εύκολη στράγγιση του πλεονάζοντος νερού, καλή συγκράτηση του νερού από το έδαφος για χρήση των φυτών, εύκολη κατεργασία του εδάφους σε μεγάλο εύρος περιεκτικότητας νερού, καλό εφοδιασμό των φυτών με θρεπτικά στοιχεία του εδάφους.

2. Α) Αναφέρατε επιγραμματικά τις μεθόδους προσδιορισμού της μηχανικής σύστασης του εδάφους. Β) Ποια τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της κάθε μιας;

α) Η Εμπειρική μέθοδος χρησιμοποιείται από όσους έχουν αποκτήσει πείρα εκτίμησης της μηχανικής σύστασης του εδάφους με την αφή. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή ποσότητα εδάφους διαβρέχεται με λίγο νερό στο χέρι και πλάθεται ώστε να διαβρεχτεί το έδαφος ομοιόμορφα. Στη συνέχεια το βρεγμένο έδαφος συμπιέζεται με το μεγάλο δάκτυλο, που συγχρόνως γλιστράει στην επάνω επιφάνεια του βρεγμένου εδάφους.

• Τα αμμώδη εδάφη σχηματίζουν αδρή επιφάνεια,
• τα πηλώδη σχετικά λεία επιφάνεια αλλά όχι γυαλιστερή,
• ενώ στα αργιλώδη εδάφη η επιφάνεια που σχηματίζεται είναι λεία και γυαλιστερή

Οι πιο διαδεδομένες Εργαστηριακοί μέθοδοι για τον προσδιορισμό της κοκκομετρικής σύστασης των εδαφών είναι η μέθοδος Bouyoucos και η μέθοδος του σιφωνίου. Οι εργαστηριακές μέθοδοι προσδιορισμού των μηχανικών κλασμάτων του εδάφους στηρίζονται άμεσα ή έμμεσα στην ταχύτητα καθιζήσεως των κλασμάτων του εδάφους. Οι εργαστηριακές μέθοδοι που εμμέσως βασίζονται στην ταχύτητα καθιζήσεως των κλασμάτων του εδάφους λέγονται, πυκνομετρικές και είναι η Μέθοδος κατά Weil και η Μέθοδος κατά Gee and Bauder

β) Οι δύο μέθοδοι κατά Weil και κατά Gee and Bauder εφαρμόζονται όταν επιθυμείται ακριβέστερος προσδιορισμός ιλύος και αργίλου διότι έχει επιβεβαιωθεί ότι η μέθοδος Bouyoucos υπερεκτιμά το ποσοστό αργίλου και υποεκτιμά το ποσοστό ιλύος. Η εφαρμογή τους απαιτεί περισσότερο χρόνο και πρακτικά συνήθως προτιμάται η Bouyoucos αν και είναι λιγότερο ακριβής.

3. Α) Πως εκφράζεται η οξύτητα του εδάφους; Β) Πότε ένα δείγμα εδάφους χαρακτηρίζεται ως ισχυρά όξινο και πότε ως ισχυρά αλκαλικό

Α) Ανάλογα με τη συγκέντρωση των κατιόντων υδρογόνου στο εδαφικό διάλυμα χαρακτηρίζουμε ένα έδαφος σαν όξινο, ουδέτερο ή αλκαλικό

Η οξύτητα των εδαφών εκφράζεται με τον αρνητικό λογάριθμο της συγκέντρωσης (moles/lt) των ιόντων υδρογόνου και συμβολίζεται ως pH:

Β) Τα εδάφη χαρακτηρίζονται ισχυρά όξινα όταν έχουν pH < 5 – 5,5 και ισχυρά αλκαλικά όταν έχουν pH> 8,5.

4. Ποιες είναι οι πηγές μεταβολής της οξύτητας του εδάφους ενός αμπελώνα;

Η αναπνοή των ριζών, των ζωικών οργανισμών και των μικροοργανισμών του εδάφους έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό CO₂ το οποίο κατά την αντίδραση του με το νερό σχηματίζει το ασθενές και ασταθές ανθρακικό οξύ (H₂CO₃). Κατά τη διάσπαση του H₂CO₃ παράγονται ιόντα H⁺ τα οποία εμπλουτίζουν το εδαφικό διάλυμα με H⁺ και οδηγούν σε μείωση του pH.

Όξινες συνθήκες επικρατούν και κατά την διάσπαση των οργανικών υπολειμμάτων. Κατά την βιολογική οξείδωση των οργανικών οξέων απελευθερώνονται ιόντα H⁺ που συμβάλλουν στη μείωση του pH.

Η όξινη βροχή που οφείλεται στην αυξημένη ύπαρξη ποσοτήτων SO₂, και NO_x, λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας και των βενζινοκινητήρων.

5. Α) Σε ποιες κατηγορίες διακρίνεται η οξύτητα των εδαφών; Β) Πως γίνεται ο προσδιορισμός της και ποια η σημασία της;

Α) Τα εδάφη διακρίνονται στις επόμενες κατηγορίες:

• Πολύ ισχυρά όξινα: pH<5
• Ισχυρά όξινα: pH = 5 – 5,5
• Μετρίως όξινα: pH = 5.5 – 6
• Ελαφρά όξινα: pH = 6 – 6,7
• Ουδέτερα: pH = 6,7 – 7
• Ελαφρά αλκαλικά: pH = 7 – 7,5
• Αλκαλικά: pH = 7,5 – 8
• Μέτρια αλκαλικά: pH = 8 – 8,5
• Ισχυρά αλκαλικά: pH> 8,5

Β) Η χρωματομετρική μέθοδος χρησιμοποιείται συχνά για την πρόχειρη μέτρηση του pH των εδαφών στην ύπαιθρο, αφού η ακρίβεια της μεθόδου είναι ±0,3 της μονάδας του pH και βασίζεται στην αλλαγή του χρώματος ενός δείκτη σε ορισμένη περιοχή του pH.

Για να μετρήσουμε το pH του εδάφους με μεγαλύτερη ακρίβεια χρησιμοποιούμε την ηλεκτρομετρική μέθοδο με την βοήθεια οργάνων, τα πεχάμετρα. Τα όργανα αυτά αποτελούνται από δύο ηλεκτρόδια, ένα της ύαλου και ένα του καλομέλανα και μετρούν την ηλεκτρεγερτική δύναμη που αναπτύσσεται μεταξύ των ηλεκτροδίων.

Το pH του εδάφους επηρεάζει άμεσα πολλές χημικές και βιοχημικές ιδιότητες και τη γονιμότητα και έμμεσα ορισμένες φυσικές ιδιότητες του εδάφους. Συγκεκριμένα η διαλυτότητα (διαθεσιμότητα) των θρεπτικών στοιχείων, το είδος και ο πληθυσμός οργανισμών και μικροοργανισμών και η γενικότερη βιολογική δραστηριότητα του εδάφους, το είδος της βλάστησης και η φυσιολογική ανάπτυξη και οι αποδόσεις των καλλιεργούμενων φυτών, εξαρτώνται από το pH του εδάφους. Επιπλέον από το pH του εδάφους καθορίζονται η κινητικότητα και ο ρυθμός διάσπασης ή αποδόμησης ορισμένων ρυπαντών στο έδαφος.

6. Τι ονομάζεται ρυθμιστική ικανότητα του εδάφους και από ποιους παράγοντες εξαρτάται;

Η Ρυθμιστική ικανότητα είναι ένα χημικός όρος που εκφράζει την αντίσταση που προβάλλει ένα σύστημα στις μεταβολές του pH, άρα Ρυθμιστική ικανότητα του εδάφους ονομάζουμε την ικανότητα του να αντιστέκεται στη μεταβολή του pH του όταν προστεθεί βάση ή οξύ.

Τα εδάφη εμφανίζουν ρυθμιστική ικανότητα η οποία εξαρτάται από την περιεκτικότητά τους σε άργιλο και την ορυκτολογική σύσταση της αργίλου, από την περιεκτικότητά τους  σε οργανική ουσία και το βαθμό αποσύνθεσής της. Δηλαδή η ρυθμιστική ικανότητα εξαρτάται ουσιαστικά από την Ικανότητα Ανταλλαγής Κατιόντων (ΙΑΚ) του εδάφους και από την ανταλλάξιμη οξύτητα.

Τα οργανικά και αργιλώδη εδάφη έχουν μεγάλη ρυθμιστική ικανότητα, τα αμμώδη έχουν μικρή.

7. Α) Πότε το έδαφος χαρακτηρίζεται ως αλατούχο και πότε ως αλκαλιωμένο; Β) Με ποιους τρόπους βελτιώνεται;

Α) Τα αλατούχα εδάφη απαντούν σ’ όλο τον κόσμο και δημιουργούνται κυρίως υπό την επίδραση ξηροθερμικών ή ημίξηρων κλιματικών συνθηκών και υψηλών θερμοκρασιών. Με τον όρο αλατότητα των εδαφών αναφερόμαστε στην υπερβολική συσσώρευση διαλυτών αλάτων στο εδαφικό διάλυμα σε τέτοιο επίπεδο ώστε να προκαλείται πρόβλημα στην ανάπτυξη των φυτών. Σε εδάφη με υψηλή περιεκτικότητα σε άλατα εμφανίζεται μείωση παραγωγής η οποία εξαρτάται από το καλλιεργούμενο είδος και το στάδιο ανάπτυξής του.

Ως αλκαλιωμένα χαρακτηρίζονται εκείνα που περιέχουν διαλυτά άλατα σε αυξημένες συγκεντρώσεις και συγχρόνως υψηλή αναλογία προσροφημένου Na⁺.

Γενικά τα προβληματικά λόγω αλάτων εδάφη διακρίνονται στα:

• Αλατούχα,
• Αλκαλιωμένα και
• Αλατουχοαλκαλιωμένα.

Β) Η παρουσία υψηλών επιπέδων αλάτων στο έδαφος καθιστά την ανάπτυξη των φυτών αδύνατη, συνέπεια του υψηλού ωσμωτικού φορτίου του εδαφοδιαλύματος. Μοναδικός και αποτελεσματικός τρόπος επιτυχούς βελτίωσης των αλατούχων εδαφών είναι η έκπλυση, δηλαδή η απομάκρυνση των ελεύθερων διαλυτών αλάτων με τεχνητή στράγγιση (κατάκλυση με νερό απαλλαγμένο από άλατα). Βέβαια, εκτός από την έκπλυση υπάρχουν και άλλες μέθοδοι, ελάχιστα αποτελεσματικές, όπως π.χ. απομάκρυνση των αλάτων δι’ αποξέσεως από την επιφάνεια του εδάφους ή η εφαρμογή νερού υπό πίεση. Η πρώτη προφανώς εφαρμόζεται σε περιοχές όπου υπάρχει έλλειψη νερού, χωρίς ωστόσο να είναι αρκούντος αποτελεσματική.

Στα αλκαλιωμένα εδάφη, για να απομακρυνθεί η ποσότητα του ανταλλάξιμου Na, προστίθεται γύψος. Το θειικό νάτριο που θα παραχθεί απομακρύνεται με έκπλυση.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΡΟΟΔΟΥ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ Ι

1. Πως ταξινομείται βοτανικά η άμπελος;

Το αμπέλι, ή κλήμα (Vitis vinifera) είναι αγγειόσπερμο φυτό, ανήκει στην τάξη των Ραμνωδών (Rhamnales) και στην οικογένεια των Αμπελοειδών (Vitaceae)  

Η οικογένεια των αμπελοειδών περιλαμβάνει αναρριχώμενα ποώδη ή ξυλώδη φυτά που φέρουν έλικες σε μερικούς κόμβους. Οι ταξιανθίες και οι έλικες εκφύονται απέναντι από τα φύλλα.

Μόνο όμως το γένος Vitis ενδιαφέρει την αμπελουργία. Σε αυτό υπάγονται τα δύο υπογένη, το υπογένος Euvitis και το υπογένος Muscandinia.

2. Τι ξέρετε για τα ριζικά τριχίδια της αμπέλου και ποια η σημασία τους στην καλλιέργεια της αμπέλου.

Tα ριζικά τριχίδια στο αμπέλι παράγουν την ορμόνη κυτοκινίνη. Η ορμόνη αυτή κατευθύνεται από τη ρίζα προς το υπέργειο τμήμα το φυτού και επηρεάζει αρκετές διαδικασίες αύξησης του φυτού, επειδή προκαλεί κινητοποίηση των θρεπτικών ουσιών, όπως την ανάπτυξη των παραγωγικών οργάνων και των σταφυλιών.

Το αμπέλι τρέφεται κυρίως από τις πολύ ψιλές ριζούλες οι οποίες απορροφούν τα διάφορα θρεπτικά στοιχεία τα οποία είναι διαλυμένα στο νερό. Το καλοκαίρι, που υπάρχει έλλειψη εδαφικής υγρασίας, το αμπέλι αναπτύσσει πάρα πολλά ριζικά τριχίδια, πάρα πολύ μικρής διαμέτρου,(σα μαλλί) τα οποία ¨σκαρφαλώνουν¨ προς την επιφάνεια του εδάφους προκειμένου να απορροφήσουν τις ελάχιστες ποσότητες εδαφικής υγρασίας.

3. Ποια είναι τα σημαντικότερα μορφολογικά χαρακτηριστικά του βλαστού της αμπέλου;

Οι έλικες ,Tο σταφύλι , Το γόνατο, Το μεσογόνατο, Το φύλλο, Ο Ταχυφυής, , Ο Οφθαλμός, Το Ακραίο Μερίστωμα

4. Περιγράψτε τη διαδικασία ωρίμανσης της ράγας.

Η ράγα στην αρχή είναι πράσινη, πλούσια σε οξέα και έχει πολύ μικρή περιεκτικότητα σε σάκχαρα. Το μέγεθός της σιγά σιγά αυξάνεται και παράλληλα αυξάνεται η περιεκτικότητά της σε σάκχαρα ενώ ταυτόχρονα μειώνεται η περιεκτικότητά της σε οργανικά οξέα.

Περκασμός ή γυάλισμα όπως το λέει και η ίδια η λέξη είναι η φάση αυτή κατά την οποία οι ράγες αρχίζουν να γυαλίζουν. Η φάση του περκασμού είναι εντυπωσιακή διότι οι ράγες των λευκών ποικιλιών γίνονται γυαλιστερές και των έγχρωμων ποικιλιών αποκτούν έγχρωμη απόχρωση.

Ωρίμανση του σταφυλιού

Είναι το χρονικό διάστημα από τον περκασμό μέχρι τον τρυγητό, μέχρι τότε δηλαδή που το σταφύλι θα είναι ώριμο να τρυγηθεί. Κατά την έναρξη της ωρίμανσης η ρώγα αρχίζει να μαλακώνει. Έτσι, αρχικά αλλάζει το χρώμα και μετατρέπεται από πράσινο σε κίτρινο για τις λευκές ποικιλίες και σε κόκκινο για τις έγχρωμες.

Οι ρώγες γίνονται μαλακές και ελαστικές. Σε αυτό το στάδιο, τα τσάμπουρα μετατρέπονται από τρυφερά βλαστάρια σε ξυλώδεις ιστούς, οι ρώγες μεγαλώνουν, αποκτώντας τον τελικό τους όγκο, ενώ τα σάκχαρα στη σάρκα αυξάνονται σε συνδυασμό με τα οξέα που μειώνονται.

5. Ποια είναι τα σπουδαιότερα συστατικά των ραγών;

Υδατάνθρακες (η γλυκόζη και η φρουκτόζη ,σάκχαρα )

 Οξέα (τρυγικό, μηλικό , κιτρικό, ασκορβικό ,γλυκονικό )

 Αζωτούχες ενώσεις (Στο μούστο και στη συνέχεια στο κρασί, το άζωτο περιλαμβάνεται σε ανόργανη και σε οργανική μορφή)

Φαινολικές ενώσεις (παράγωγα του φαινολικού οξέως, στιλμπένια, φλαβονοειδή, ανθοκυάνες, κατεχίνες και τανίνες )

Αρωματικές ενώσεις (To άρωμα των σταφυλιών οφείλεται σε εκατοντάδες ενώσεις οι οποίες ευρίσκονται στο σταφύλι σε πολύ μικρές ποσότητες. Οι πιο συνηθισμένες αρωματικές ενώσεις που έχουν μελετηθεί στο ευρωπαϊκό αμπέλι, είναι τα τερπένια. )

Βιταμίνες (Το σταφύλι περιέχει πολλές βιταμίνες )

6. Ποια είναι τα σημαντικότερα οξέα στη σύσταση της ράγας;

Το πιο σπουδαίο οξύ στις ρώγες των σταφυλιών είναι το τρυγικό οξύ.

Είναι ισχυρό οξύ, γι’ αυτό δίνει στα κρασιά χαμηλό pH.

Ένα άλλο οξύ που απαντάται στα σταφύλια, σε μικρότερες ποσότητες από το τρυγικό οξύ, είναι το μηλικό οξύ.

Άλλο οξύ το οποίο απαντάται σε μικρότερες ποσότητες από τα δύο παραπάνω είναι το κιτρικό οξύ.

Σε πολύ μικρές ποσότητες επίσης απαντάται το ασκορβικό οξύ και το γλυκονικό οξύ.

7. Τι γνωρίζετε για τις Φαινολικές ενώσεις της αμπέλου.

Είναι ενώσεις πολύ σημαντικές για την ποιότητα των αμπελοκομικών προϊόντων αλλά και για τον άνθρωπο, δεδομένου ότι έχουν αντιοξειδωτική και βακτηριοστατική δράση και τον προστατεύουν από καρδιαγγειακά νοσήματα. Οι κυριότερες φαινολικές ενώσεις που υπάρχουν στις ρώγες, καθώς επίσης και στα διάφορα αμπελοκομικά προϊόντα είναι: παράγωγα του φαινολικού οξέως, στιλμπένια, φλαβονοειδή, ανθοκυάνες, κατεχίνες και τανίνες.

Οι τανίνες επηρεάζουν τις γευστικές ιδιότητες των σταφυλιών και κατ’ επέκταση των κρασιών.

Στις φαινολικές ενώσεις και συγκεκριμένα στις ανθοκυάνες, στις φλαβόνες και στα καροτενοειδή, οφείλεται το χρώμα των ρωγών και το χρώμα των φύλλων.

8. Περιγράψτε συνοπτικά τη φωτοσύνθεση και αναλύστε τις φάσεις της.

Η φωτοσύνθεση είναι η διαδικασία κατά την οποία τα πράσινα φυτά και άλλοι οργανισμοί μετατρέπουν την φωτεινή ενέργεια σε χημική.

Η φωτοσύνθεση είναι η λειτουργία επάνω στην οποία στηρίζεται η ζωή στον πλανήτη μας. Με τη λειτουργία αυτή τα φυτά αυξάνονται μετατρέποντας σταθερές ανόργανες ενώσεις, όπως το διοξείδιο του άνθρακα και το νερό, σε οργανικές ουσίες.

Φωτοχημική φάση

Είναι η φάση στην οποία δεσμεύεται η απαραίτητη για τη φωτοσύνθεση ηλιακή ενέργεια από συγκεκριμένες χρωστικές των φυτών.

Οι χρωστικές αυτές είναι οι χλωροφύλλες, οι οποίες βρίσκονται σε ειδικά οργανίδια των φυτικών κυττάρων, τους χλωροπλάστες.

Οι χλωροφύλλες είναι δύο ειδών, η χλωροφύλλη α με χρώμα κυανοπράσινο και η χλωροφύλλη β με χρώμα κιτρινοπράσινο.

Στην ίδια φάση γίνεται και η φωτόλυση του νερού, δηλ. η διάσπασή του σε υδρογόνο και οξυγόνο.             Το υδρογόνο θα χρησιμοποιηθεί στη βιοχημική φάση, ενώ το οξυγόνο θα διαφύγει στον ελεύθερο αέρα.

Βιοχημική φάση

Στη φάση αυτή γίνεται η μετατροπή του διοξειδίου του άνθρακα σε ζάχαρα.

Το CΟ2, το οποίο φθάνει στους χλωροπλάστες από τον ατμοσφαιρικό αέρα αφού περάσει μέσα από τα στομάτια των φύλλων, ενώνεται αρχικά με ορισμένες ουσίες, οι οποίες είναι διαθέσιμες από τα φυτά και τελικά μετατρέπεται σε ένα απλό ζάχαρο, τη γλυκόζη. Από την γλυκόζη προέρχονται όλες οι άλλες οργανικές ουσίες των φυτών, μέσα από πολύπλοκες διεργασίες του μεταβολισμού των φυτών.

9. Ποιοι είναι οι παράγοντες που επιδρούν στη φωτοσύνθεση και πως την επηρεάζουν;

• Η ένταση του φωτισμού
• Η θερμοκρασία
• Ο άνεμος
• Η έλλειψη νερού
• Η επάρκεια ανόργανων θρεπτικών συστατικών

10. Για ποιο λόγο τα φυτά αναπνέουν; Ποια στάδια περιλαμβάνει η αναπνευστική αποδόμηση της γλυκόζης

Τα φυτά, όπως και όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, αναπνέουν.

• Η λειτουργία κατά την οποία το φυτό προσλαμβάνει οξυγόνο από τον αέρα και αποβάλλει διοξείδιο του άνθρακα, λέγεται αναπνοή.
• Η αναπνοή γίνεται σε όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου.
• Την ημέρα η αναπνοή στα φύλλα γίνεται κυρίως από τα στομάτια και τη νύχτα περισσότερο από την επιδερμίδα των φύλλων. Στις ρίζες και το πράσινο μέρος του βλαστού η αναπνοή γίνεται από την επιδερμίδα τους.

Με τη φωτοσύνθεση τα φυτά κατασκευάζουν τις πρώτες οργανικές ουσίες, κυρίως γλυκόζη.

Η σύνθεση πολύπλοκων ενώσεων απαιτεί την κατανάλωση ενέργειας η οποία αποκτάται από τις διαδικασίες του καταβολισμού.

• Κατά συνέπεια, τα φυτά απαιτούν συνεχώς ενέργεια τόσο για την ανανέωση των συστατικών τους όσο και για την αύξηση του σώματός τους (αύξηση σε μέγεθος και παραγωγή νέων οργάνων).
• Την ενέργεια αυτή λαμβάνουν από τη λειτουργία της αναπνοής. Θα πρέπει να διευκρινισθεί ότι η αναπνοή διακρίνεται σε αναπνοή νύχτας και φωτοαναπνοή.
• Από την ουσία αυτή θα προέλθουν μέσω πολύπλοκων βιοχημικών αντιδράσεων όλες οι άλλες ουσίες που βρίσκονται στο φυτικό σώμα, δηλ. οι υπόλοιποι υδατάνθρακες, τα λίπη, οι πρωτεΐνες, τα νουκλεοξέα κτλ. •Το σύνολο των βιοχημικών αντιδράσεων με τις οποίες γίνεται σύνθεση ή διάσπαση ουσιών στο κύτταρο ονομάζεται μεταβολισμός. Ειδικότερα, μιλάμε για αναβολισμό αν πρόκειται για σύνθεση πολύπλοκων ενώσεων από απλούστερες και για καταβολισμό όταν σύνθετες ουσίες διασπώνται σε απλούστερες.

Η αναπνευστική αποδόμηση της γλυκόζης περιλαμβάνει τρία στάδια:

• την γλυκόλυση,
• τον κύκλο του Krebs (ή κύκλο των τρικαρβοξυλικών οξέων)
• και την τελική οξείδωση.

Από αυτά, η γλυκόλυση πραγματοποιείται στο κυτταρόπλασμα, ενώ τα δύο άλλα στάδια, σε ειδικά οργανίδια του κυττάρου, τα μιτοχόνδρια.

11. Τι είναι η διαπνοή και ποιος ο ρόλος της για τα φυτά

Διαπνοή είναι η απώλεια νερού από τα φυτά με μορφή υδρατμών. Από φυσικής πλευράς, η διαπνοή δεν είναι τίποτε άλλο παρά εξάτμιση νερού από τις επιφάνειες των φυτών.

Εάν οι φυτικές επιφάνειες δεν ήταν υγρές, τότε όλη σχεδόν η ηλιακή ενέργεια που θα δέχονταν τα φυτά θα μετατρεπόταν σε θερμότητα. Το αποτέλεσμα θα ήταν υπερθέρμανση των φυτών με βλαβερές έως καταστρεπτικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και την επιβίωσή τους. Όμως, με την εξάτμιση νερού μέσω της διαπνοής οι επιφάνειες των φυτών ψύχονται λόγω της ιδιότητας που έχει το νερό να απορροφά θερμότητα από το περιβάλλον όταν εξατμίζεται.

Έτσι, το τελικό αποτέλεσμα της διαπνοής είναι η διατήρηση της θερμοκρασίας των φυτών από λίγους έως αρκετούς βαθμούς κάτω από τη θερμοκρασία του αέρα, ανάλογα με την ποσότητα του νερού που εξατμίζεται.

Τα φυτά διαπνέουν από όλα τα υπέργεια όργανά τους, ιδιαίτερα όμως από τα φύλλα. •Η διαπνοή γίνεται με δύο τρόπους, από τα στομάτια και από την εφυμενίδα.

12. Πως διακρίνονται τα ανόργανα θρεπτικά στοιχεία ανάλογα με την ποσότητα που βρίσκονται στα φυτά και ποια είναι τα κυριότερα;

Τα ανόργανα θρεπτικά συστατικά των φυτών διακρίνονται σε εκείνα που χρησιμοποιούνται από τα φυτά σε μεγαλύτερες ποσότητες (μακροστοιχεία) και σε άλλα που απαιτούνται σε μικρότερες ποσότητες (ιχνοστοιχεία).

Τα μακροστοιχεία είναι: άζωτο (Ν), φώσφορος (Ρ), κάλιο (Κ), μαγνήσιο (Mg), ασβέστιο (Ca), και θείο (S). Συνήθως εκφράζονται ως εκατοστιαίες αναλογίες στους φυσικούς ιστούς.

Τα ιχνοστοιχεία εκφράζονται συχνά ως μέρη στο εκατομμύριο (ppm) ακριβώς επειδή απαιτούνται σε πολύ μικρές ποσότητες. Αυτά είναι: σίδηρος (Fe), βόριο (Β), μαγγάνιο (Μη), ψευδάργυρος (Ζη), μολυβδαίνιο (Μο), χαλκός (Cu) και χλώριο (CI).

      Κυριότερα

Το άζωτο – Ο φώσφορος – Το κάλιο – Το θείο – Το ασβέστιο – Το μαγνήσιο – Ο σίδηρος – Ο ψευδάργυρος – Το βόριο – Το μολυβδαίνιο – Ο χαλκός – Το χλώριο

13. Περιγράψτε τα βλαστικά στάδια της αμπέλου

Α. Φούσκωμα ματιού

Β. Πράσινη κορυφή

Γ. Έξοδος φύλλων

Δ. Πρώτα φύλλα

Το πρώτο στάδιο

της βλαστικής περιόδου ξεκινά με την εκβλάστηση, τη διόγκωση δηλαδή των οφθαλμών, που σταδιακά ανοίγουν.

Ημερομηνία εκβλάστησης θεωρείται αυτή κατά την οποία το 50% των οφθαλμών ευρίσκεται στο στάδιο της πράσινης κορυφής.

Το δεύτερο στάδιο

της βλαστικής περιόδου ξεκινά με την ανθοφορία που παρατηρείται συνήθως κατά τα μέσα Μαΐου με αρχές Ιουνίου.

Ιδανικές θερμοκρασίες για ανθοφορία θεωρούνται από 20 έως 25οC.

το στάδιοτης αύξησης και ανάπτυξης των σταφυλιών. Αναλυτικότερα, από τη γονιμοποίηση του άνθους μέχρι την ωρίμανση οι ράγες περνούν από 3 στάδια. Στάδιο πράσινης ράγας Στάδιο ωρίμανσης Στάδιο υπερωρίμανσης

14. Με ποιο τρόπο επιδρά η θερμοκρασία στα διάφορα βλαστικά στάδια της αμπέλου;

Κατά την έναρξη της άνοιξης και μόλις οι θερμοκρασίες ξεπεράσουν τους 10οC, αρχίζει η διόγκωση των οφθαλμών και η εκβλάστηση.

Ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας για την αύξηση των βλαστών της αμπέλου είναι η θερμοκρασία του αέρα. Όταν η τελευταία είναι χαμηλή ή υπερβολική, τότε ο ρυθμός αύξησης των βλαστών επιβραδύνεται ενώ υπάρχει ένα κατώτερο όριο (διαφορετικό για κάθε ποικιλία) κάτω από το οποίο η αύξηση είναι αδύνατη.

Μάλιστα όσο υψηλότερες είναι οι επικρατούσες θερμοκρασίες, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο ρυθμός αύξησης των βλαστών.

Γενικά οι ιδανικές θερμοκρασίες είναι 25-30οC, από 30-32οC η ανάπτυξη μειώνεται, ενώ πάνω από 38οC σταματά.

Το δεύτερο στάδιο της βλαστικής περιόδου ξεκινά με την ανθοφορία

Ιδανικές θερμοκρασίες για ανθοφορία θεωρούνται από 20 έως 25οC.

Οι επικρατούσες θερμοκρασίες από το στάδιο της ανθοφορίας μέχρι την ωρίμανση αποτελούν βασικό παράγοντα για την τελική ποιότητα και ποσότητα του παραγόμενου οίνου. Για παράδειγμα, θερμοκρασίες περίπου 20οC κατά την περίοδο ωρίμανσης ευνοούν τη μετακίνηση των προϊόντων της φωτοσύνθεσης μέσα στο φυτό και τη συσσώρευσή τους στη ράγα. Αντίθετα, πολύ υψηλές θερμοκρασίες κατά τη περίοδο έχουν σαν συνέπεια τη μείωση του ρυθμού αποθήκευσης σακχάρων στη ράγα του φυτού, ενώ οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες οδηγούν στην καθυστέρηση της ωρίμανσης.

15. Τι είναι το μηδέν βλάστησης και τι ορίζεται ως ημερομηνία εκβλάστησης;

Γενικά η εκβλάστηση ευνοείται σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 10οC, όμως και αυτό διαφοροποιείται ανάλογα με τη ποικιλία.

Η θερμοκρασία αυτή ονομάζεται «μηδέν βλάστησης»

Ημερομηνία εκβλάστησης θεωρείται αυτή κατά την οποία το 50% των οφθαλμών ευρίσκεται στο στάδιο της πράσινης κορυφής.

16. Ποια είναι τα στάδια ανάπτυξης και ωρίμανσης της ράγας;

Αναλυτικότερα, από τη γονιμοποίηση του άνθους μέχρι την ωρίμανση οι ράγες περνούν από 3 στάδια.                                                                                                                                                                  Το πρώτο στάδιο της πράσινης ράγας, κατά το οποίο η ράγα είναι σκληρή και πράσινη και η διάρκεια του σταδίου μπορεί να φτάσει τις 60 ημέρες. Στο δεύτερο βήμα, κατά το οποίο μειώνεται ο ρυθμός αύξησης των ραγών, και αποτελεί ένα σύντομο στάδιο (10-15 ημέρες) πριν την έναρξη της ωρίμανσης που ονομάζεται περκασμός ή γυάλισμα.

Το δεύτερο στάδιο είναι αυτό της ωρίμανσης,. Το στάδιο αυτό ξεκινά περίπου από τα μέσα Αυγούστου, και η έναρξη του σηματοδοτείται από την αλλαγή του χρώματος των ερυθρών ποικιλιών.

Το τρίτο στάδιο της αύξησης της ράγας (ωρίμανση), ξεκινά από τα τέλη Ιουλίου με μέσα Αυγούστου και διαρκεί από 5-8 εβδομάδες, και στο τέλος του γίνεται η συγκομιδή των σταφυλιών. Ο χρόνος της συγκομιδής προσδιορίζεται από την αναλογία οξέων – σακχάρων

Αμέσως μετά το στάδιο της ωρίμανσης, ακολουθεί η φάση της υπερωρίμανσης που περιγράφεται ως η φάση εκείνη, κατά την οποία το σταφύλι δεν παίρνει τίποτα πλέον από το φυτό. Εξακολουθεί να ζει για λίγο ακόμα ξοδεύοντας τα αποθέματα που έχει. Η εξάτμιση του νερού συνεχίζεται και σε αυτή τη φάση, με αποτέλεσμα να αυξάνει ακόμα περισσότερο η περιεκτικότητα του σταφυλιού σε σάκχαρα. Αυτό κάποτε τελειώνει, οπότε το σταφύλι νεκρώνεται.

17. Τι είναι ταχυφυής και τι λανθάνων οφθαλμός και ποιες είναι οι διαφορές τους;

Οι οφθαλμοί ευρίσκονται πάνω στους κόμβους, στις μασχάλες των φύλλων. Στους νεαρούς βλαστούς, οι οποίοι αρχίζουν να εκπτύσσονται την άνοιξη, σε κάθε γόνατο υπάρχει ένας σχετικά ογκώδης οφθαλμός.

Ο οφθαλμός αυτός λέγεται χειμέριος ή λανθάνων γιατί θα παραμείνει σε λανθάνουσα κατάσταση όλο τον επόμενο χειμώνα και θα εκπτυχθεί την επόμενη βλαστική περίοδο, δηλαδή τον επόμενο χρόνο. Με άλλα λόγια δηλαδή, θα εμφανιστεί τη μια βλαστική περίοδο (π.χ. τη βλαστική περίοδο του έτους 2015)και θα εκπτυχθεί την επόμενη βλαστική περίοδο (δηλαδή την άνοιξη του 2016).

Από τα κάτω συνήθως γόνατα του βλαστού αυτού (που θα προκύψει από το χειμέριο οφθαλμό) εκπτύσσονται πολλές φορές την ίδια βλαστική περίοδο ένας ή και περισσότεροι οφθαλμοί (ένας από κάθε γόνατο), οι γνωστοί ταχυφυείς οφθαλμοί. Ο βλαστός που προέρχεται από τον ταχυφυή οφθαλμό λέγεται ταχυφυής βλαστός ή αλλιώς μεσοκάρδιος.

Ο μεσοκάρδιος βλαστός φέρει και αυτός στα γόνατά του (όπως ο κύριος βλαστός από τον οποίο προήλθε) λανθάνοντες (ή αλλιώς χειμέριους) οφθαλμούς. Στις περισσότερες ποικιλίες, οι μεσοκάρδιοι αυτοί βλαστοί φέρουν σταφύλια. Δηλαδή οι μεσοκάρδιοι βλαστοί φέρουν σταφύλια μέσα στην ίδια βλαστική περίοδο που εκπτύσσονται.

18. Γιατί σε κληματίδες ηλικίας ενός έτους και άνω υπάρχουν μόνο λανθάνοντες οφθαλμοί;

Ο λανθάνων οφθαλμός εκπτύσσεται την επόμενη περίοδο από αυτήν του σχηματισμού και δίνει τον κύριο βλαστό.

19. Ποιος ο ρόλος του βορίου στη γονιμοποίηση της αμπέλου;

Το βόριο χαρακτηρίζεται σαν το σημαντικότερο στοιχείο που σχετίζεται με την ανάπτυξη, το σχηματισμό των ανθέων, των ραγών και της παραγωγής του αμπελιού. Κατά τη τροφοπενία βορίου παρατηρούνται φαινόμενα όπως προβλήματα εκβλάστησης, ανθόρροια, μικροκαρπία ή και πλήρη ακαρπία.

20. Ποιες είναι οι τρεις διαφορετικές κατηγορίες ωρίμανσης στο αμπέλι;

Μιλώντας για ωρίμανση στα αμπέλια διακρίνουμε:

τη βιολογική ωρίμανση που λαμβάνει χώρα, όταν τα κουκούτσια είναι έτοιμα να βλαστήσουν,

 τη βιομηχανική ωρίμανση , όταν έχει συντεθεί η μέγιστη ποσότητα σακχάρων στη ρώγα, και

την τεχνολογική ωρίμανση που ενδιαφέρει, κυρίως, την οινολογία και που θα μπορούσε να περιγραφεί σαν η στιγμή εκείνη που το σταφύλι έχει χημική σύσταση ανάλογη του κρασιού που θέλουμε να φτιάξουμε.

ΘΕΜΑ:  ΦΥΛΛΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΣΤΟ ΑΜΠΕΛΙ

1. Για ποιο λόγο κάνουμε Φυλλοδιαγνωστική στο αμπέλι;

Η φυλλοδιαγνωστική είναι μια από τις μεθόδους που δίνουν πληροφορίες για το επίπεδο των θρεπτικών στοιχείων των φυτών. Η φυλλοδιαγνωστική εξυπηρετεί δυο σκοπούς: τον προσδιορισμό της θρεπτικής κατάστασης των πρέμνων και την πρόληψη μιας ενδεχόμενης έλλειψης που θα παρουσιαστεί στον αμπελώνα. Με τη χρήση αυτής της μεθόδου οι αμπελουργοί ρυθμίζουν καλύτερα το πρόγραμμα λίπανσης και μειώνουν το κόστος, προσθέτοντας ακριβώς ό,τι χρειάζεται το φυτό. Η φυλλοδιαγνωστική είναι η ακτινογραφία της θρεπτικής κατάστασης του αμπελώνα. Δείχνει στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή αυτό το θρεπτικό στοιχείο που λείπει στο φυτό ανεξαρτήτων αν υπάρχει ή όχι στο έδαφος.

2. Ποια τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της Φυλλοδιαγνωστικής;

Πλεονεκτήματα

α. Προσδιορίζει τα θρεπτικά στοιχείων που λείπουν ή περισσεύουν όχι στο έδαφος μόνο αλλά στο ίδιο το φυτό εκεί που πρέπει να φτάσει ( και ενδεχομένως δεν πήγε) το λίπασμα που ρίξαμε στο έδαφος.

β. Μαθαίνουμε για τα θρεπτικά στοιχεία που βρίσκονται σε επάρκεια και για αυτά που υπερβαίνουν την επάρκεια και η περίσσεια τους ίσως προκαλεί τοξικότητα στα φυτά.

γ. Μετράει αποτελεσματικά τα μικρο- και μακρο- θρεπτικά στοιχεία και υποδεικνύει την ανάγκη αλλαγών στα προγράμματα λίπανσης.

δ. Οι αναλύσεις φύλλων ενσωματώνουν όλους τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν τη διαθεσιμότητα και την πρόσληψη θρεπτικών ουσιών και δείχνουν την ισορροπία μεταξύ των θρεπτικών στοιχείων.

Μειονεκτήματα

Στα μειονεκτήματα της φυλλοδιαγνωστικής συγκαταλέγονται ότι αυτή διαπιστώνει απλώς την έλλειψη ή περίσσεια θρεπτικών στοιχείων χωρίς να εξηγεί τα αίτια, ενώ πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και ότι η περιεκτικότητα των φύλλων σε διάφορα θρεπτικά στοιχεία μεταβάλλεται ανάλογα με την ηλικία των φύλλων και την εποχή.

3. Πως γίνεται η δειγματοληψία για Φυλλοδιαγνωστική στο αμπέλι;

α. Για να πάρουμε δείγμα από ένα ορισμένο αμπελοτεμάχιο κατά την περίοδο της άνθισης όταν έχει πέσει το 50-80% περίπου των πηλιδίων, συλλέγουμε τυχαία πρέμνα που αντιπροσωπεύουν τη μέση κατάσταση αυτού. Σε κάθε ένα από αυτά τα πρέμνα επιλέγουμε δυο κύριους, γόνιμους βλαστούς, οι οποίοι είναι επαρκώς εκτεθειμένοι στην ηλιακή ακτινοβολία κι έχουν κανονική ζωηρότητα. Η επιλογή των βλαστών γίνεται και από τις δυο πλευρές του φυλλώματος. Στη συνέχεια αφαιρούμε το φύλλο που βρίσκεται απέναντι από το κατώτερο σταφύλι, κόβουμε το έλασμα και κρατάμε το μίσχο. Συλλέγουμε περίπου 100 μίσχους, οι οποίοι αποτελούν το δείγμα. Αν οι μίσχοι είναι μικροί, θα πρέπει να συλλεγούν περισσότεροι, ώστε να υπάρχει αρκετό υλικό για ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα.

β. Η δειγματοληψία κατά τον περκασμό είναι παρόμοιας διαδικασίας, με τη διαφορά ότι επιλέγεται το πλέον πρόσφατα ώριμο φύλλο στον κύριο βλαστό. Το φύλλο αυτό είναι το τελευταίο του βλαστού που έχει αποκτήσει πλήρες μέγεθος την περίοδο της δειγματοληψίας και είναι συνήθως το 6^ο ή το 7^ο φύλλο από την αυξανόμενη κορυφή ενός ενεργά αναπτυσσόμενου βλαστού.

Στη συνέχεια, το δείγμα σε χάρτινη σακούλα, στην οποία αναγράφονται το όνομα, ο χώρος και η ημερομηνία συλλογής, καθώς και η ποικιλία, το αμπελοτεμάχιο όπου συλλέχτηκε το δείγμα και η κατάσταση του αμπελώνα. Κατόπιν, το δείγμα στέλνεται σε κατάλληλο εργαστήριο όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.

4. Ποιες οι κριτικές συγκεντρώσεις της Φυλλοδιαγνωστικής στο αμπέλι;

Κριτική συγκέντρωση ενός θρεπτικού στοιχείου σε έναν φυτικό ιστό ορίζεται εκείνη με την οποία επιτυγχάνεται το 90% της μέγιστης παραγωγής. Όταν οι συγκεντρώσεις ενός θρεπτικού στοιχείου βρίσκονται κάτω από την κριτική συγκέντρωση, τότε η παραγωγή μειώνεται σε επίπεδα <90% της μέγιστης. Για το αμπέλι ένα επαρκές εύρος συγκεντρώσεων για κάθε θρεπτικό στοιχείο, εντός του οποίου η παραγωγή αντιστοιχεί στο 90% της μέγιστης, σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό, έχει όπως παρακάτω:

ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΙΙ

1. 
   Οι στόχοι της κατεργασίας του εδάφους ταξινομούνται στις εξής κατηγορίες:
2. 
   Βελτίωση εδαφικών ιδιοτήτων (απορρόφηση, αποθήκευση νερού, αερισμός, θερμοκρασία εδάφους, ενσωμάτωση υπολειμμάτων και λιπασμάτων)
   2. Προετοιμασία της σποροκλίνης (δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος να δεχθεί τον σπόρο, καλή επαφή με το έδαφος, επαρκές νερό, καλή θερμοκρασία)
3. Διαμόρφωση της επιφάνειας του αγρού (διατήρηση μικρής κλίσης <3%, αναχώματα κάθετα προς την κλίση ή αναβαθμίδες, αυλάκια ή σαμάρια)
   4. Καταπολέμηση ζιζανίων (μηχανικό ξερίζωμα ή καταστροφή του υπέργειου τμήματος)

2. Ένα από τα είδη κατεργασίας του εδάφους είναι η αναστροφή. Τι γνωρίζεται;

Αναστροφή – είναι η κοπή του εδάφους και η πλήρης αναστροφή του κατά 180 °. Το έδαφος ανακατεύεται και θρυμματίζεται σε βώλους διαφόρων μεγεθών, αναλόγως της υγρασίας του.
Γίνεται σε διάφορα βάθη – από 10 μέχρι 70 cm.
Στόχος: Ξερίζωμα των ζιζανίων, Ενσωμάτωση λιπασμάτων ή φυτικών υπολειμμάτων, Θρυμματισμός και ανακάτεμα του εδάφους σε διάφορα βάθη.
Μηχανήματα: υνιοφόρα άροτρα, δισκάροτρα, δισκοσβάρνες

3. Ποιοι είναι οι βασικότεροι στόχοι της κύριας κατεργασίας του εδάφους;

• η καταπολέμηση των ζιζανίων
• η ενσωμάτωση φυτικών υπολειμμάτων και οργανικών λιπασμάτων στο έδαφος
• η ισοπέδωση επιφάνειας από ανωμαλίες, λόγω ιχνών από οχήματα στην προηγούμενη καλλιέργεια
• η χαλάρωση και αναμόχλευση για ταχεία ανάπτυξη των ριζών
• η αύξηση της ζώνης της ριζόσφαιρας
• η ταχύτερη αφομοίωση του νερού των βροχοπτώσεων
• δημιουργία κατάλληλης σποροκλίνης που θα δεχθεί τον σπόρο (θερμοκρασία, υγρασία)
• κάλυψη λιπασμάτων
• καταπολέμηση ορισμένων εντομολογικών εχθρών (έκθεσή τους σε δυσμενείς συνθήκες στην επιφάνεια του εδάφους)
• προστασία εδάφους από διάβρωση

4. Ποια η χρήση των αρότρων και της φρέζας;

1. ΑΡΟΤΡΑ (ΥΝΑΡΟΤΡΑ – ΔΙΣΚΑΡΟΤΡΑ) (για αναστροφή – κοπή εδάφους και αναστροφή του κατά 180 μοίρες – 10 έως 70 cm)

Είναι από τα παλαιότερα γεωργικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται.

Με το άροτρο γίνεται αναστροφή του εδάφους και συγχρόνως θρυμματισμός του εδάφους

• καταστροφή ζιζανίων
• αερισμός
• ενσωμάτωση φυτικών υπολειμμάτων ή λιπασμάτων
• ανακάτεμα εδάφους σε διάφορα βάθη

2. ΤΑ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΑ ΣΚΑΠΤΙΚΑ Ή ΦΡΕΖΕΣ (για σκαφή – κοπή και ταυτόχρονα ανακάτεμα των επιφανειακών στρωμάτων)

Χρησιμοποιούνται τόσο για την κύρια αλλά και για την δευτερεύουσα κατεργασία του εδάφους (θρυμματισμός). Επίσης, χρησιμοποιούνται σε φυτρωμένα χωράφια για σκάλισμα και για την ενσωμάτωση λιπασμάτων και φυτικών υπολειμμάτων στο έδαφος.

5. Μηχανήματα κύριας και δευτερεύουσας κατεργασίας.

ΚΥΡΙΑΣ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑΣ: άροτρα (υνάροτρα, δισκάροτρα), περιστροφικά σκαπτικά ή φρέζες, αυλακωτήρες,

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑΣ: καλλιεργητής, σβάρνες (δισκοσβάρνες, οδοντωτές σβάρνες), κύλινδροι, ισοπεδωτές)

6. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη σπορά (επιτυχημένο φύτρωμα);

– η επιλογή κατάλληλης ποιότητας σπόρου
– η κατάλληλη προετοιμασία του εδάφους, δημιουργία κατάλληλης σποροκλίνης
– επαρκής υγρασία
– ευνοϊκή για το σπόρο θερμοκρασία
– κατάλληλη μέθοδος σποράς

7. Φθινοπωρινή ή Χειμωνιάτικη σπορά – Ανοιξιάτικη σπορά

Α) Φθινοπωρινή ή Χειμωνιάτικη σπορά
ΣΠΟΡΆ κατά το φθινόπωρο (Νοέμβριο) ή στις αρχές του χειμώνα (αρχές Δεκεμβρίου)
ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ κατά το τέλος της άνοιξης (τέλος Μαΐου) ή στις αρχές του καλοκαιριού (Ιούνιος)

Ποια είναι τα χειμερινά φυτά:
σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, βρώμη, βίκος, μπιζέλια, κουκιά φακή, λινάρι, ορισμένα είδη τριφυλλιών κ.ά.

Β) Ανοιξιάτικη σπορά

Γίνεται από την αρχή μέχρι το τέλος της άνοιξης

Τα φυτά που σπέρνονται είναι θερμών κλιμάτων ή θερμόφιλα και είναι:
ζαχαρότευτλα, αραβόσιτος, βαμβάκι και ρύζι

8. Τι είναι η εξατμισοδιαπνοή και τι εκφράζει; Από ποιους παράγοντες καθορίζεται η εξατμισοδιαπνοή;

Εκφράζει τις απώλειες νερού μιας καλλιέργειας.

Είναι το άθροισμα της εξάτμισης νερού από το έδαφος και της διαπνοής από τα φυτά για ένα δεδομένο χρονικό διάστημα.

Καθορίζεται από τρεις παράγοντες:

• το φύλλωμα που έχουν αναπτύξει τα φυτά
• τις συνθήκες της ατμόσφαιρας
• την επάρκεια του εδαφικού νερού για τα φυτά

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΡΟΟΔΟΥ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

1. Ποιοι είναι οι κυριότεροι στόχοι της βιολογικής γεωργίας, σύμφωνα με την I.F.O.A.M.;

Σύμφωνα με την I.F.O.A.M. οι κυριότεροι στόχοι της βιολογικής γεωργίας είναι:

• να παράγει τροφή υψηλής θρεπτικής αξίας σε επαρκή ποσότητα.
• να υποβοηθεί τους βιολογικούς κύκλους στο αγροοικοσύστημα δείχνοντας σεβασμό σε όλα τα στοιχεία που το συνθέτουν: μικροοργανισμούς, φυτά και ζώα.
• να διατηρεί και να αυξάνει μακροπρόθεσμα τη γονιμότητα του εδάφους. Να εργάζεται, όσο το δυνατόν, μέσα σε κλειστά συστήματα σε σχέση με την οργανική ουσία και τα θρεπτικά στοιχεία.
• να χρησιμοποιεί, όσο το δυνατόν, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Να εργάζεται, όσο το δυνατόν, με υλικά και ουσίες που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν σε ένα αγρόκτημα ή οπουδήποτε αλλού.
• να προσφέρει στα εκτρεφόμενα ζώα συνθήκες ζωής τέτοιες που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη των βασικών πλευρών της έμφυτης συμπεριφοράς τους.
• να περιορίζει όλες τις μορφές ρύπανσης που προέρχονται από τη γεωργική πρακτική.
• να διατηρεί τη γενετική ποικιλομορφία των γεωργικών οικοσυστημάτων, όπως και να προστατεύει τα άγρια φυτά και ζώα.
• να προσφέρει στους παραγωγούς διαβίωση σύμφωνη με τα ανθρώπινα δικαιώματα των Ηνωμένων Εθνών, να καλύπτει τις βασικές ανάγκες τους και να τους παρέχει επαρκές εισόδημα και ικανοποίηση από την εργασία τους σε ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον.

2. Να εξετάσετε εάν οι ακόλουθες μορφές λίπανσης ανταποκρίνονται στην ολιστική προσέγγιση της γεωργίας και με ποιο τρόπο: α)η χλωρή λίπανση, β)το χημικό λίπασμα, γ)η ενσωμάτωση φυτικών υπολειμμάτων υγιών φυτών στο έδαφος και δ) η χρήση χωνεμένης κοπριάς.

α) Η χλωρή λίπανση:

• δίνει άζωτο,
• βοηθάει στην αξιοποίηση και άλλων θρεπτικών συστατικών,
• βελτιώνει τη δομή του εδάφους,
• αξιοποιεί το βρόχινο νερό, συγκροτώντας το και εμποδίζοντας τη διάβρωση του εδάφους,
• συμβάλλει στην προσέλκυση ωφέλιμων οργανισμών (εντόμων, κ.α. και στην αντιμετώπιση των ασθενειών.
• λειτουργεί ανταγωνιστικά ως προς την αυτοφυή βλάστηση και περιορίζει την ανάπτυξή της.

β) το χημικό λίπασμα:

• δίνει μόνο άζωτο,
• μεταβάλλει την οξύτητα του εδάφους και επομένως και το είδος των οργανισμών που ζουν σ’ αυτό.

Σε μια ευρύτερη θεώρηση

• απαιτεί τεράστιες ποσότητες ενέργειας για την παραγωγή του, άρα συμβάλλει στην εξάντληση των αποθεμάτων των ορυκτών καυσίμων.

γ) η ενσωμάτωση στο έδαφος φυτικών υπολειμμάτων που προέρχονται από υγιή φυτά:

• δίνει άζωτο,
• δίνει πολλά άλλα θρεπτικά συστατικά στο έδαφος,
• αξιοποιεί τα φυτικά υπολείμματα των καλλιεργειών της περιοχής και συντελεί στην ανακύκλωση της οργανικής ουσίας.

δ) η χρησιμοποίηση χωνεμένης κοπριάς:

• δίνει άζωτο,
• δίνει πολλά άλλα θρεπτικά συατατικά ατο έδαφος,
• αξιοποιεί τα ζωικά απόβλητα και συντελεί στην ανακύκλωση της οργανικής ουσίας

Από τους τέσσερις λοιπόν τρόπους, που ο παραγωγός έχει στη διάθε­σή του για να δώσει άζωτο στην καλλιέργεια, αν επιθυμεί να κάνει βιοκαλλιέργεια, θα πρέπει να επιλέξει εκείνον ή εκείνους οι οποίοι ανταποκρίνονται στην ολιστική προσέγγιση. Και αυτοί είναι οι α, γ και δ. Ο β τρόπος (χρήση χημικού λιπάσματος) δεν ανταποκρίνεται στην ολιστική προσέγγιση και γι’ αυτό δε χρησιμοποιείται στη βιολογική γεωργία. Αποτελεί πηγή αζώτου, η οποία συντελεί μεν στην ανάπτυξη της βλάστησης, αντιμετωπίζει όμως αποσπασματικά και μεμονωμένα την αναπλήρωση του αζώτου αγνοώντας τους υπόλοιπους παράγοντες της γεωργικής πράξης.

3. Να αναλύσετε τη διαχρονική προσέγγιση, ως βασική αρχή του βιολογικού τρόπου παραγωγής αγροτικών προϊόντων.

Η Διαχρονική προσέγγιση ως βασική αρχή του βιολογικού τρόπου παραγωγής α­γροτικών προϊόντων δηλώνει την προσέγγιση της γεωργικής πράξης με κριτήριο τη μακροχρόνια επίδρασή της στους παράγοντες που εμπλέκο­νται σε αυτή. Όταν δηλαδή θέλουμε να επιλέξουμε το είδος του φυτού που θα φυτέψουμε, θα πρέπει να σκεφτούμε τις μακροχρόνιες επιπτώσεις αυτής της επιλογής στο έδαφος, στην επάρκεια του διαθέσιμου για άρδευ­ση νερού, στην ποικιλία των φυτικών οργανισμών του αγροκτήματος και της ευρύτερης περιοχής. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν το φυτό αυτό ταιριάζει με το συγκεκριμένο έδαφος ή αν θα αντιμετωπίσουμε ελλείψεις θρεπτικών στοιχείων τέτοιες, ώστε να είναι οικονομικά και οικολογικά α­σύμφορη η καλλιέργειά του. Ή μήπως πάλι ο παραγωγός, προκειμένου να ανταποκριθεί στις μεγάλες απαιτήσεις σε νερό αναγκάζεται να κάνει δαπανηρές γεωτρήσεις, οι οποίες με τη σειρά τους εξαντλούν τα υδατικά αποθέματα της ευρύτερης περιοχής με μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ισορροπία του τοπικού οικοσυστήματος.

4. Με ποιο τρόπο η συμβατική γεωργία δημιουργεί πρόβλημα στο έδαφος; Αναλύστε την αντιμετώπισή του με «εξυγίανση» του εδάφους.

Η συμβατική γεωργία, με τις μεθόδους που χρησιμοποιεί (μη ισορρο­πημένες χημικές λιπάνσεις, ανεπαρκής οργανική λίπανση), δημιουργεί συχνά στο έδαφος συνθήκες, οι οποίες ευνοούν την ανάπτυξη των φυτο­παθογόνων μικροβίων, που ζουν στο έδαφος και προσβάλλουν τα φυτά. Όταν συμβεί αυτό, προσπαθεί να καταστείλει την προσβολή κάνοντας «απολύμανση» του εδάφους με τη χρήση εξαιρετικά τοξικών ουσιών, ό­πως π.χ. παλιότερα το βρωμιούχο μεθύλιο, ουσία εξαιρετικά επικίνδυνη για τον άν­θρωπο και το περιβάλλον, ή, στην καλύτερη περίπτωση, με τη χρήση υπέρ­θερμου ατμού. Έτσι όμως, σκοτώνονται σχεδόν όλοι οι μικροοργανισμοί του εδάφους. Βραχυπρόθεσμα, αυτό μπορεί να λύσει το άμεσο πρόβλημα της προστασίας των φυτών. Όμως, με το βιολογικό κενό που έχει δημιουργηθεί, αν γίνει ξανά μόλυνση του εδάφους με μικρό, έστω, πληθυ­σμό κάποιου (φυτοπαθογόνου μικροβίου, αυτό επειδή δεν έχει ανταγωνι­στές, πολλαπλασιάζεται ανενόχλητα και ταχύτατα και τελικά καταστρέ­φει τα καλλιεργούμενα φυτά.

Στη βιολογική γεωργία, λοιπόν, δεν υπάρχει η έννοια της «απολύμαν­σης», αλλά η έννοια του «ζωντανέματος», της εξυγίανσης του εδάφους. Με τους χειρι­σμούς για το «ζωντάνεμα του εδάφους» και τις αμει­ψισπορές, στις βιολογικές καλλιέργειες συνήθως δεν παρατηρούνται α­ξιόλογα προβλήματα από παθογόνα του εδάφους. Στην πράξη όμως, μπο­ρεί, ιδίως στο στάδιο της μετατροπής από συμβατική σε βιολογική, να πα­ρατηρηθούν περιστασιακά τέτοια προβλήματα, εντοπισμένα συνήθως σε λίγα σημεία ενός κτήματος. Σ’ αυτή την περίπτωση, προτείνεται η μέθοδος της ηλιοθέρμανσης. Μπορεί να εφαρμοστεί σε οπωρώνες ή ανοιχτά χω­ράφια ή θερμοκήπια στη διακοπή της καλλιέργειας λαχανικών. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή, καλύπτεται το έδαφος στη διάρκεια του καλοκαιριού για 6-7 εβδομάδες με διαφανές πλαστικό. Έτσι αυξάνεται η θερμοκρασία του εδάφους και πολλαπλασιάζονται οι μη βλαβεροί μικροοργανισμοί, με τις ωφέλιμες συνέπειες που έχουν.

5. Να αναλύσετε τις επιπτώσεις στη δομή του εδάφους από τη συμβατική κατεργασία του, καθώς και τον τρόπο αντιμετώπισης της κατεργασίας του εδάφους στα πλαίσια της βιολογικής καλλιέργειας.

Με κάθε καλλιεργητική επέμβαση, κάθε «πέρασμα» πά­νω από το έδαφος με τα αγροτικά μηχανήματα μπορεί να έχει και αρνη­τικά αποτελέσματα πάνω στη δομή. Αυτά κυρίως οφείλονται:

1. στο βάρος των μηχανημάτων,
2. στον αριθμό των περασμάτων που κάνουμε στην καλλιεργητική περίοδο,
3. στο χρόνο που επιλέγουμε να γίνει η καλλιεργητική επέμβαση,
4. στο είδος των εργαλείων και την κατεργασία που αυτά κάνουν.

Η κυριότερη αρνητική συνέπεια είναι η συμπίεση του εδάφους, που προκαλείται από το πάτημα, και η καταστροφή των πόρων. Έτσι περιορί­ζεται ο αερισμός του εδάφους, η κυκλοφορία του νερού και η ανάπτυξη και αναπνοή των ριζών.

Για να ελαχιστοποιήσουμε αυτές τις επιπτώσεις, ιδίως στη βιολογική γεωργία όπου στηριζόμαστε στην πρόληψη και δημιουργία καλών συνθη­κών υγείας και ανάπτυξης για τα φυτά και όχι στην τεχνητή συντήρησή τους με διαλυτά λιπάσματα και ισχυρά φάρμακα, λαμβάνουμε τα εξής μέτρα:

 Όσον αφορά το βάρος, επιλέγουμε τα ελαφρότερα δυνατά μηχανήμα­τα, που έχουν την ισχύ που απαιτείται για την εργασία που χρειάζεται, ώστε να μη συμπιέζεται το έδαφος.

 Όσον αφορά τον αριθμό των περασμάτων, επιδιώκουμε την ελάχιστη κατεργασία (minimumtillage).Φροντίζουμε να κάνουμε, στις συνθή­κες της καλλιέργειάς μας, τα ελάχιστα δυνατά περάσματα. Συνδυάζου­με, όπου μπορούμε, τις εργασίες, π.χ. όργωμα και σπορά, με τα αντί­στοιχα μηχανήματα προσαρμοσμένα μαζί στον ελκυστήρα. Εφαρμό­ζουμε την ακαλλιέργεια (notillage), όπου και όταν αυτό είναι δυνατόν. Με τη μέθοδο της φυσικής καλλιέργειας (μέθοδος Φουκουόκα) έχει α­ποδειχτεί ότι μπορούμε να σπέρνουμε κατευθείαν χωρίς όργωμα, με πολύ καλά αποτελέσματα, π.χ. ρύζι πάνω σε υπολείμματα προηγούμε­νης καλλιέργειας κριθαριού που έχει θεριστεί. Εδώ το όργωμα, δηλα­δή το «αφράτεμα» το εδάφους, γίνεται από τα ίδια τα φυτά και ιδίως από τα βαθύρριζα φυτά χλωρής λίπανσης που μετέχουν στην αμειψι­σπορά, αλλά και από την έντονη βιολογική δραστηριότητα του εδά­φους (π.χ. γαιοσκώληκες).

Άλλη εφαρμογή της ακαλλιέργειας είναι η συνεχής κάλυψη του εδά­φους με βίκο ή άλλα ψυχανθή (τριφύλλια κυρίως). Σε μια τέτοια ζω­ντανή εδαφοκάλυψη μπορούμε να διατηρούμε δέντρα ή και, σε ορι­σμένες περιπτώσεις, να μεταφυτεύουμε κηπευτικά χωρίς πρόβλημα ζι­ζανίων.

 Όσον αφορά το χρόνο, επιλέγουμε την κατάλληλη χρονική στιγμή. Βα­σικά πρέπει να προσέχουμε την υγρασία του εδάφους. Αν το έδαφος είναι πολύ υγρό, με μια άκαιρη κατεργασία θα δημιουργηθούν σκλη­ροί και μεγάλοι σβόλοι, που είναι δύσκολο να σπάσουν και μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη σοδειά, ακόμη και για αρκετά από τα επόμε­να χρόνια! Αν πάλι το έδαφος ξεραθεί πολύ, τότε είναι δύσκολο έως αδύνατο να δουλευτεί και η επέμβαση σ’ αυτό χαλάει τη δομή του. Ό­σον αφορά τον εξοπλισμό μας (ελκυστήρα και παρελκόμενα), καταπο­νείται σοβαρά και κινδυνεύει με καταστροφή, π.χ. θραύση εργαλεί­ων και «κόλλημα» κινητήρα. Άρα το έδαφος πρέπει να δουλεύεται σε μια ενδιάμεση κατάσταση με λίγη υγρασία, στον «ρώγο» του, όπως χα­ρακτηριστικά λέγεται.

 Όσον αφορά το είδος των μηχανημάτων – εργαλείων, χρησιμοποιού­νται συνήθως:

Ελκυστήρες. Οι ερπυστριοφόροι ελκυστήρες, καθώς το βάρος τους κατανέμεται ομοιόμορφα σε μεγάλη επιφάνεια, συμπιέζουν λιγότερο το έδαφος. ‘Έτσι τους προτιμούμε σε βαριά εδάφη, που στεγνώνουν δύσκολα την άνοιξη.

6. Ποια υλικά βιολογικής γεωργίας θα χρησιμοποιήσετε σε συγκεκριμένες τροφοπενίες φωσφόρου, καλίου, ασβεστίου και μαγνησίου.

Έλλειψη φωσφόρου: Α­ντιμετωπίζεται με προσθήκη φωσφορικών πετρωμάτων (φωσφορίτες). Η δράση τους βέβαια είναι σχετικά αργή. Περιέχουν 20-30% φώσφο­ρο. Μεγάλη περιεκτικότητα σε φώσφορο έχουν τα ιχθυάλευρα (25%) και τα οστεάλευρα (18-22%) και η δράση τους είναι πιο γρήγορη. Η κοπριά από θαλασσοπούλια (Guano) περιέχει 12% φώσφορο.

 Έλλειψη καλίου: η έλλειψη αυτή μπορεί να παρουσιαστεί σε ελαιώ­νες, όταν το έδαφος είναι φτωχό σε κάλιο, αλλά και σε άλλες καλλιέρ­γειες (αμπέλι, κηπευτικά). Αντιμετωπίζεται με την προσθήκη στο έδα­φος πετρωμάτων, που περιέχουν θειικό κάλιο με άλατα μαγνησίου. Περιέχουν 22-30% κάλιο και 10-18% μαγνήσιο. Στο εμπόριο υπάρχει επίσης και καλιούχο λίπασμα από υπολείμματα ζαχαροβιομηχανίας, περιεκτικότητας 40% σε κάλιο. Η στάχτη από ξύλα έχει 8-15% κάλιο.

 Έλλειψη ασβεστίου: αντιμετωπίζεται με διάφορες μορφές ανθρακι­κού ασβεστίου (μαρμαρόσκονη, κιμωλία) ή σκόνη σβησμένου ή άσβη­στου ασβέστη. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί, επίσης, και σκόνη δολομί­τη (ο δολομίτης περιέχει και μαγνήσιο). Στις μηλιές επιτρέπεται -από τον κανονισμό της Ε.Ε.- ο ψεκασμός με χλωριούχο ασβέστιο.

 Έλλειψη μαγνησίου: προστίθεται στο έδαφος κιζερίτης (θειικό μαγνήσιο).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Ι

1. α) Ποια είναι τα μέρη ενός τυπικού άνθους; β) Ποια άνθη λέγονται πλήρη, ελλιπή, τέλεια και ατελή;

α) Τα άνθη είναι τα βασικά όργανα αναπαραγωγής των φυτών. Τα μέρη ενός τυπικού άνθους είναι:

α) Ο κάλυκας, που αποτελείται από πράσινα φυλλάρια, τα σέπαλα

β) Η στεφάνη, που αποτελείται από έγχρωμα φυλλάρια, τα πέταλα.

Κάλυκας και στεφάνη αποτελούν τα επουσιώδη ή μη βασικά μέρη του άνθους.

γ) Οι στήμονες (ή ανδρείο), που αποτελούν τα αρσενικά όργανα αναπαραγωγής. Κάθε στήμονας αποτελείται από το νήμα και τους ανθήρες.

Μέσα στον ανθήρα σχηματίζονται οι γυρεόκοκκοι, που είναι υπεύθυνοι για την γονιμοποίηση του θηλυκού μέρους του άνθους,

δ) Ο ύπερος (ή γυναικείο), που αποτελεί το θηλυκό όργανο αναπαραγωγής. Αποτελείται από την ωοθήκη στη βάση και το στίγμα στην κορυφή. Συνήθως μεταξύ ωοθήκης και στίγματος υπάρχει ένας σωλήνας που ονομάζεται στύλος.  Οι στήμονες και ο ύπερος αποτελούν τα ουσιώδη μέρη του άνθους.

Όλα τα μέρη του άνθους φέρονται πάνω στην ανθοδόχη.

Η σύνδεση του άνθους με τον βλαστό, στον οποίο φέρεται, γίνεται με τον ποδίσκο του άνθους

β) Τα άνθη που έχουν και τα τέσσερα παραπάνω μέρη λέγονται πλήρη.

Εάν τα άνθη δεν έχουν και τα τέσσερα μέρη λέγονται ελλιπή. Όταν ένα άνθος έχει και στήμονες και ύπερο, δηλαδή και το ανδρείο και το γυναικείο τμήμα, ονομάζεται τέλειο. Το άνθος που δεν έχει ύπερο ή στήμονες λέγεται ατελές

2. Τι σημαίνουν οι όροι επικονίαση, σταυρεπικονίαση και αυτεπικονίαση;

Ο όρος επικονίαση αναφέρεται κυρίως στην απελευθέρωση και με οποιονδήποτε τρόπο μεταφορά της γύρης από τους στήμονες ενός άνθους στο στίγμα ενός άλλου άνθους. Αυτό αποτελεί και το πρώτο βήμα στην αναπαραγωγή του φυτού.

Αν η γύρη μεταφέρεται σε στίγμα του ίδιου άνθους ή σε οποιοδήποτε άνθος του ίδιου φυτού, το είδος της επικονίασης λέγεται αυτογονιμοποίηση και τα φυτά αυτογονιμοποιούμενα.

Όταν η γύρη μεταφέρεται σε στίγμα άλλου φυτού, το είδος της επικονίασης λέγεται σταυρογονιμοποίηση και τα φυτά σταυρογονιμοποιούμενα.

3. α) Πότε ένας καρπός ονομάζεται γνήσιος και πότε ψευδής; β) Από ποια μέρη αποτελείται ένας σπόρος;

α) Όταν ο καρπός αναπτύσσεται μόνο από την ωοθήκη ονομάζεται γνήσιος, ενώ όταν στον σχηματισμό του συμμετέχουν και άλλα μέρη του άνθους ονομάζεται ψευδής.

β) Ένας σπόρος αποτελείται από τα παρακάτω μέρη:

α) Έμβρυο

β) Ενδοσπέρμιο

γ) Κοτύλες

δ) Περιβλήματα

4. α) Τι ονομάζεται ενοφθαλμισμός και τι εγκεντρισμός; β) Πότε ενδείκνυται η χρήση της κάθε μεθόδου;

α) Εμβολιασμός είναι η ένωση που γίνεται για τη συγκόλληση ενός τμήματος ενός φυτού, του εμβολίου, με τμήμα ενός άλλου φυτού, του υποκειμένου (που είναι η ρίζα ή ο κορμός). Αν το εμβόλιο είναι ένας οφθαλμός με ένα κομμάτι φλοιού ο εμβολιασμός λέγεται ενοφθαλμισμός, ενώ αν είναι κομμάτι βλαστού με δύο ή περισσότερους οφθαλμούς ο εμβολιασμός λέγεται εγκεντρισμός.

β) Από τα είδη των εμβολιασμών, ο ενοφθαλμισμός χρησιμοποιείται από τους φυτωριούχους για εμβολιασμό των δενδρυλλίων, για αλλαγή ποικιλίας,  ενώ ο εγκεντρισμός προσφέρεται καλύτερα για μεγάλης ηλικίας δένδρα και γίνεται όταν είναι δύσκολο να γίνει ενοφθαλμισμός.

5. α) Ποιες είναι οι μέθοδοι του αγενούς πολλαπλασιασμού; β) Τι είναι τα χειμερινά και τι τα θερινά μοσχεύματα;

α) Ο αγενής πολλαπλασιασμός στηρίζεται στην ικανότητα των φυτών να ξαναδημιουργούν από διάφορα φυτικά μέρη τα όργανα που τους λείπουν.

Με τον αγενή πολλαπλασιασμό τα νέα άτομα προκύπτουν χωρίς τη σύμπραξη των γενετικών κυττάρων, αλλά με κυτταροδιαίρεση των σωματικών κυττάρων, γι’ αυτό και τα καινούρια φυτά μοιάζουν απόλυτα με το μητρικό. Μέθοδοι του αγενούς πολλαπλασισμού είναι τα μοσχεύματα, οι καταβολάδες, παραφυάδες και ο εμβολιασμός. Για ορισμένα είδη ο πολλαπλασιασμός γίνεται και με ιστοκαλλιέργεια.

β) Μοσχεύματα είναι κομμάτια βλαστών, φύλλων ή ριζών τα οποία μετά την κοπή τους από το μητρικό φυτό είναι συνήθως σε θέση, όταν τοποθετηθούν σε κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας, υγρασίας και αερισμού, να σχηματίζουν βλαστούς και ρίζες και να δίνουν κανονικά φυτά, εντελώς όμοια με τα μητρικά τους.

Στην περίπτωση των μοσχευμάτων βλαστού το μόσχευμα είναι είτε κομμάτι ώριμου βλαστού, που λαμβάνεται μετά το τέλος της βλαστικής περιόδου, οπότε έχουμε τα χειμερινά μοσχεύματα ή μοσχεύματα σκληρού ξύλου, είτε κομμάτι από άγουρο βλαστό της τρέχουσας βλαστικής περιόδου, οπότε έχουμε τα θερινά μοσχεύματα ή μοσχεύματα μαλακού ξύλου.

6. Τι ονομάζεται αγενής και τι εγγενής πολλαπλασιασμός των φυτών;

Ο Αγενής πολλαπλασιασμός βασίζεται στην ικανότητα των φυτών να γεννούν από φυτικά τους μέρη νέα άτομα με τις ίδιες ακριβώς ιδιότητες που χαρακτηρίζουν τα μητρικά φυτά από τα οποία προήλθαν. Καλείται αγενής πολλαπλασιασμός γιατί οι νέοι οργανισμοί δεν είναι προϊόντα γονιμοποίησης, δηλαδή δεν προέρχονται από την ένωση των δύο γενών.

Ο Εγγενής πολλαπλασιασμός αποτελεί τον κατ’ εξοχήν φυσικό τρόπο πολλαπλασιασμού των φυτών. Ονομάζεται εγγενής διότι οι σπόροι που χρησιμοποιούνται για την απόκτηση νέων φυτών, προέρχονται από τη γονιμοποίηση και ανάπτυξη του ωαρίου, μέσα στο άνθος, διαδικασία στην οποία παίρνουν μέρος και τα δύο γένη του φυτού.

Οι σπόροι, ως τελικό προϊόν της εγγενούς αναπαραγωγής, δεν μπορούν να διατηρήσουν τα τυπικά χαρακτηριστικά της ποικιλίας από την οποία προέρχονται αλλά εκφυλίζονται, εξαιτίας της ανάμειξης του γενετικού υλικού των δύο ατόμων που συνέπραξαν στη γονιμοποίηση. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καλλιεργητικό υλικό στην δενδροκομία από το οποίο θα προκύψουν νέα φυτά για εγκατάσταση νέων καλλιεργειών.

7. Πώς γίνεται ο πολλαπλασιασμός με την ιστοκαλλιέργεια;

Ο πολλαπλασιασμός με ιστοκαλλιέργεια είναι γνωστός ως μικρο – πολλαπλασιασμός λόγω των πολύ μικρών φυτικών μερών που χρησιμοποιεί για την παραγωγή νέων φυτών. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται συνήθως οι κορυφές των βλαστών (μεριστώματα) και γι’ αυτό η μέθοδος λέγεται μεριστωματική καλλιέργεια. Τα μέρη του φυτού απομονώνονται από το μητρικό κάτω από ασηπτικές συνθήκες, τοποθετούνται σε κατάλληλο θρεπτικό υπόστρωμα, σε δοκιμαστικούς σωλήνες ή κωνικές φιάλες και πολύ σύντομα αναγεννούν διάφορα φυτικά όργανα (ρίζες, βλαστούς) και δίνουν πλήρη φυτά.

8. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του εγγενούς πολλαπλασιασμού;

Ο πολλαπλασιασµός µε σπόρο (εγγενής) παρουσιάζει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα:

• Θεωρείται ότι είναι χαµηλού κόστους πολλαπλασιασµός.
• Μπορεί να γίνει παραγωγή και εισαγωγή νέων ποικιλιών σε καλλιέργεια.
• Η γενετική παραλλακτικότητα των παραγόµενων φυτών εξασφαλίζει τη διαιώνιση του είδους σε περιπτώσεις προσβολών ή δυσµενών περιβαλλοντικών συνθηκών (παγετός, φωτιά κτλ).
• Η δυνατότητα επιλεγµένης γονιµοποίησης, µέσω της επιλογής των δύο γονέων, και η παραγωγή έτσι αξιόλογων υβριδίων
• Η όχι τόσο εκτεταµένη µεταφορά και διάδοση ιών, όπως συµβαίνει µε τον αγενή πολλαπλασιασµό
• Η διακίνηση των σπόρων ως πολλαπλασιαστικό υλικό υπόκειται σε λιγότερους φυτοϋγειονοµικούς περιορισµούς.

Τα μειονεκτήματα του εγγενούς πολλαπλασιασμού αντίθετα είναι:

• Γενετική διαφοροποίηση των απογόνων, αφού οι απόγονοι διαφέρουν γενετικά και µεταξύ τους αλλά και µε τους γονείς τους. Έτσι δεν αναπαράγεται πιστά η ποικιλία ή ο κλώνος που θέλουµε να καλλιεργήσουµε.
• Εµφανίζονται προβλήµατα στο φύτρωµα του σπόρου λόγω λήθαργου και ζωτικότητας του σπόρου
• Το γένος – φύλο της παραγόµενης γενιάς δεν είναι δυνατό να εκτιµηθεί άµεσα, αφού πρέπει να περάσουν πρώτα αρκετά χρόνια για να έλθει σε καρποφορία για να διαπιστωθεί αυτό.
• Το ισχυρό ριζικό σύστηµα των παραγοµένων φυτών (σποροφύτων) ενώ αποτελεί πλεονέκτηµα για την αντοχή τους σε περιορισµένη διαθεσιµότητα εδαφικής υγρασίας, παράλληλα αποδεικνύεται ισχυρό µειονέκτηµα κατά τη µεταφύτευση, όπου µπορεί να υπάρξουν υψηλά ποσοστά αποτυχίας σε περίπτωση απώλειας σηµαντικού µέρους του ριζικού συστήµατος, τα οποία όµως τελικά λύνονται µε τη µεταφύτευση των ειδών αυτών µε µπάλα χώµατος.
• Η είσοδος σε καρποφορία των δένδρων είναι πιο αργή σε σχέση µε τα δένδρα που παράγονται µε µεθόδους αγενούς πολλαπλασιασµού, λόγω της παρατεταµένης περιόδου νεανικότητας που χαρακτηρίζει τα σπορόφυτα.

9. α) Τι ονομάζεται βιολογικός κύκλος του φυτού; β) Σε ποια στάδια διαιρείται;

α) Το σύνολο των φαινομένων αύξησης, διαίρεσης και διαφοροποίησης των κυττάρων, με τα οποία προκύπτουν από ένα φυτό οι απόγονοί του, ονομάζεται βιολογικός κύκλος των φυτών. Στα ετήσια φυτά, π.χ. που καλλιεργούνται για το σπόρο τους, ο βιολογικός κύκλος ξεκινά με την σπορά και ολοκληρώνεται με την συγκομιδή του ώριμου σπόρου. Στην περίπτωση αυτή ο βιολογικός κύκλος διαρκεί κάποιους μήνες. Ο χρόνος που απαιτείται για την συμπλήρωση του βιολογικού κύκλου εξαρτάται από το είδος του φυτού και από το περιβάλλον της καλλιέργειας.

β) Ο βιολογικός κύκλος των φυτών διαιρείται σε πολλά στάδια. Από γεωργική άποψη, τα στάδια αυτά μπορούν να διακριθούν σε:

α) Στάδιο βλάστησης του σπόρου – φύτρωμα.

β) Βλαστικό στάδιο ή στάδιο βλαστικής ανάπτυξης και

γ) Αναπαραγωγικό στάδιο ή στάδιο αναπαραγωγικής ανάπτυξης.

10. Τι ορίζεται ως φυτορρυθμιστική ουσία (φυτορμόνη); Ποιος είναι ο ρόλος των αυξινών και των γιββερελλινών στην αύξηση των φυτών;

Ως φυτορρυθμιστική ουσία (φυτορμόνη) ορίζεται μια οργανική ουσία, που δεν είναι θρεπτικό συστατικό, δεν παρέχει δηλαδή στο φυτό ενέργεια ή απαραίτητα μεταλλικά στοιχεία, και που σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις προάγει, παρεμποδίζει ή τροποποιεί ποιοτικά και ποσοτικά την αύξηση και την ανάπτυξη του φυτού.

Οι φυτορρυθμιστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται συνήθως για την αύξηση των φυτών είναι οι αυξίνες, οι γιββερελλίνες, οι κυτοκινίνες, το αιθυλένιο και οι ανασταλτικές ουσίες.

Οι αυξίνες ρυθμίζουν τη διαίρεση και αύξηση των κυττάρων. Είναι πολύ αποτελεσματικές για την βελτίωση της ριζοβολίας μοσχευμάτων και για την πρόληψη της υπερβολικής ανάπτυξης λαίμαργων βλαστών σε καρποφόρα δένδρα.

Οι γιββερελλίνες, που δρουν με την παρουσία αυξινών, επιδρούν τόσο στην αύξηση όσο και σε άλλες δραστηριότητες του φυτού, όπως ο λήθαργος, η άνθηση κ.α.

11. α) Τι ονομάζεται βλαστική ικανότητα του σπόρου; β) Τι ονομάζεται φυτρωτική ικανότητα;

α) Βλαστική ικανότητα ενός σπόρου καλείται η ικανότητα που έχει το έμβρυό του, όταν βρεθεί σε κατάλληλες συνθήκες, να αυξάνει και να αναπτύσσεται σε φυτάριο και φυτό όμοιο με το μητρικό. Η βλαστική ικανότητα μετριέται ως ποσοστό των σπόρων που βλαστάνουν και δίνουν κανονικά φυτά, όταν αυτά βρεθούν σε κατάλληλες περιβαλλοντολογικές συνθήκες.

β) Φύτρωμα ενός σπόρου ονομάζεται η έξοδος του βλαστιδίου από το έδαφος στο οποίο σπάρθηκε. Στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος για φυτρωτική ικανότητα. Σπόρος με υψηλή βλαστική ικανότητα αναμένεται να έχει αντίστοιχα υψηλή φυτρωτική ικανότητα στο χωράφι. Συμβαίνει πολλές φορές να έχει σπαρθεί στο χωράφι κανονική ποσότητα σπόρου, αλλά να μην επιτυγχάνεται ικανοποιητικό φύτρωμα.

Αυτό συμβαίνει γιατί μερικοί σπόροι δε δίνουν καθόλου φυτά, ενώ άλλοι δίνουν φυτά τόσο αδύνατα που δεν μπορούν να βγουν στην επιφάνεια του εδάφους

12. α) Πότε λέμε ότι ο σπόρος βρίσκεται σε λήθαργο; β) Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες αιτίες λήθαργου; γ) Με ποια μέσα και τρόπους μπορεί να διακοπεί ο λήθαργος;

α) Πολλοί σπόροι δεν βλαστάνουν αμέσως, έστω και αν τους εξασφαλισθεί το νερό, το οξυγόνο και η κατάλληλη θερμοκρασία, γιατί βρίσκονται σε λήθαργο.

Λήθαργος ονομάζεται η “φυσιολογική” εκείνη κατάσταση στην οποία ο σπόρος δεν μπορεί να βλαστήσει, ακόμη και αν οι συνθήκες του περιβάλλοντος είναι ιδανικές για τη βλάστηση. Αποτελεί επομένως παρανόηση να θεωρείται ο λήθαργος ως μια περίοδος ανάπαυσης του σπόρου, όταν δεν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για βλάστηση.

Η ικανότητα των σπόρων να καθυστερούν τη βλάστησή τους, δηλαδή να ληθαργούν, είναι ένας σημαντικός μηχανισμός επιβίωσης των φυτών και ο τρόπος με τον οποίο τα φυτά καθίστανται ικανά να ξεπερνούν τις δυσκολίες προσαρμογής τους στο περιβάλλον.

β) Τα αίτια του λήθαργου είναι:

• Αδιαπέρατα περιβλήματα του σπόρου
• Ανώριμο έμβρυο
• Χημικές ουσίες του σπόρου

γ) Για να διακοπεί ο λήθαργος και να προαχθεί η βλάστηση των σπόρων, απαιτείται πολλές φορές η επίδραση ενός ή περισσοτέρων παραγόντων, όπως φωτισμού ή συνδυασμού υγρασίας και χαμηλής θερμοκρασίας ή έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες ή ξήρανση κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης.

Για τη διακοπή του λήθαργου χρησιμοποιούνται επίσης χημικά μέσα, όπως θειικό και υδροχλωρικό οξύ, ακετόνη, αλκοόλες και νιτρικό κάλιο.

Υπάρχουν επίσης εργαστηριακές μέθοδοι διάρρηξης των περι-βλημάτων των σπόρων που ληθαργούν, όπως εμβάπτιση του σπόρου σε ζεστό νερό, ψαλίδισμα της κορυφής του σπόρου με αιχμηρή λεπίδα, τρύπημα του εμβρύου με βελόνα, έκθεση σε εναλλασσόμενες θερμοκρασίες (υψηλές, χαμηλές), μηχανική πίεση του σπόρου κ.ά.

Η διάρρηξη των περιβλημάτων των σπόρων που ληθαργούν, επιτυγχάνεται στη φύση με την επίδραση εναλλασσόμενων συνθηκών υγρασίας και ξηρασίας, υψηλών και χαμηλών θερμοκρασιών, πυρκαγιών, διόδου των σπόρων μέσω των στομάχων των ζώων, εξαιτίας δράσης της οξύτητας του εδάφους, προσβολών από μικροοργανισμούς κ.α.

Πολλές φορές ο λήθαργος των σπόρων διακόπτεται χωρίς καμιά παρέμβαση ή προμεταχείριση και μόνο με την πάροδο μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, μεγάλης ή μικρής ανάλογης με το είδος του σπόρου.

13. Αναφέρατε μερικούς από τους δυσμενείς παράγοντες για φύτρωμα, που μπορούν να συναντηθούν στο χωράφι.

• Δυσμενείς θερμοκρασίες.
• Έλλειψη υγρασίας.
• Κατάκλυση του εδάφους.
• Κακή δομή του εδάφους.
• Συμπαγές έδαφος και κακή επαφή σπόρου και εδάφους. Αυξημένη αλατότητα του εδάφους.
• Υπολείμματα ζιζανιοκτόνων και άλλων φυτοφαρμάκων. Ακατάλληλο pH του εδάφους.
• Εγκαύματα από λιπάσματα.
• Βιοτικοί παράγοντες (έντομα, μύκητες, βακτήρια, πουλιά κ.ά).

 ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ (Θ)

1. Ποια είναι τα συμπτώματα του μολυσματικού εκφυλισμού της αμπέλου;

• Συμπτώματα παρατηρούνται στα φύλλα, τις κλιματίδες και τους βότρεις

1. Στα φύλλα προκαλεί διάφορες παραμορφώσεις και ποικιλόχρωση
2. Στις κλιματίδες παρατηρούνται διπλοί κόμβοι, βραχυγονάτωση, διχάλωση και δεσμίωση (μορφή θάμνου).

3,  Όσον αφορά στις ράγες αυτές είναι μικρές, χωρίς σπέρματα, που συχνά πέφτουν

2. Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου της αμπέλου και πως αντιμετωπίζονται;

Χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι ο σχηματισμός σφαιρικών όγκων κυρίως στα υπέργεια μέρη του πρέμνου. Συχνά, οι όγκοι σχηματίζονται στο σημείο εμβολιασμού, μπορεί όμως να έχουμε προσβολές και στο ριζικό σύστημα.

Καχεξία, νανισμός, χλώρωση, ξήρανση βραχιόνων, μείωση παραγωγής, νέκρωση

ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

• Εγκατάσταση σπορίων και φυταρίων σε εδάφη απαλλαγμένα από την ασθένεια
• Αποφυγή τραυματισμού των πρέμνων
• Καταπολέμηση των εντόμων εδάφους και των νηματωδών
• Χρησιμοποίηση υγειούς πολλαπλασιαστικού υλικού στις νέες φυτείες
• Απολύμανση με φορμόλη ή οινόπνευμα των εργαλείων εμβολιασμού και κλαδέματος

1. Ποια τα συμπτώματα της βακτηριακής νέκρωσης της αμπέλου και πως αντιμετωπίζονται; 

Συμπτώματα:παρατηρούνται κυρίως στις κεφαλές, τους βραχίονες και τις κλιματίδες.

• Τρυφερές κλιματίδες, μίσχοι και ράχη των σταφυλιών
• Σχηματίζονται επιμήκη, καστανόμαυρα έλκη – εξελίσσονται σε μαύρες, βαθιές ρωγμές που φτάνουν μέχρι την εντεριώνη
• παρατηρείται καστανός μεταχρωματισμός των αγγείων του ξύλου σε κατά μήκος τομή
• Μερικές ή όλες οι κεφαλές σε έναν βραχίονα δεν εκπτύσσονται την άνοιξη, ενώ άλλες στο ίδιο πρέμνο δίνουν βλάστηση
• Σε ορισμένες κεφαλές παρατηρείται έκπτυξη οφθαλμών στη μία πλευρά, ενώ στην άλλη δίνουν βλάστηση καχεκτική που γρήγορα ξηραίνεται
• Όσον αφορά στα φύλλα σε πολύ υγρή άνοιξη μπορεί να εμφανιστεί έντονη κηλίδωση στα φύλλα (καστανές, γωνιώδεις κηλίδες)

ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ

• χρήση πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού από αμόλυντες περιοχές
• Αφαίρεση των ασθενών ιστών και καταστροφή τους (συνεχής απολύμανση εργαλείων κλαδέματος – να κλαδεύονται πρώτα τα υγιή πρέμνα)
• το κλάδεμα γίνεται όσο το δυνατό πιο όψιμα (ξηρό καιρό και ψεκασμός με βορδιγάλειο
• Συνιστώνται 1-2 ψεκασμοί με χαλκούχα την άνοιξη

ΟΙΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ (Θ)

1. Ποια είναι τα πιθανά αίτια διακοπής της ζύμωσης;

Η υψηλή θερμοκρασία, η χαμηλή θερμοκρασία στα ψυχρά κλίματα, η αυστηρή αναεροβίωση, η μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε σάκχαρα ή η καθυστερημένη προσθήκη σακχάρων, η μόλυνση του γλεύκους από βακτήρια ή άγριες ζύμες

1. Ποια μέτρα θα λαμβάνατε για να αποφύγετε την ασθένεια της πάχυνσης στους οίνους;

Εμφανίζεται κυρίως σε οίνους που προέρχονται από σάπια σταφύλια και σε οίνους με μικρή περιεκτικότητα τανίνης.

Πρόληψη:

• αποφυγή χρήσης σάπιων σταφυλιών
• θείωση κατά την οινοποίηση σε συγκεντρώσεις όμως που να μην αναστέλλεται η μηλογαλακτική ζύμωση
• πλήρης ζύμωση του γλεύκους
• επαρκής περιεκτικότητα τανίνης

1. Ποια είναι τα πιθανά θολώματα που εμφανίζονται στο κρασί;

Καστανό θόλωμα που οφείλεται στην ενζυματική οξείδωση των τανινών από το οξυγόνο

Το λευκό θόλωμα που οφείλεται σε ίζημα φωσφορικού Fe

το κυανό θόλωμα που οφείλεται σε ένωση του Fe με ανθοκυάνες ή/και τανίνες. Με την επίδραση του Ο2 ο δισθενής Fe οξειδώνεται σε τρισθενή, ο οποίος δημιουργεί σύμπλοκες ενώσεις κυανού χρώματος.

ΕΝΤΟΜΟΛΟΓΙΑ (Θ)

1. Για την καταπολέμηση του οτιόρρυγχου συστήνεται νυχτερινός ψεκασμός. Εξηγήστε το λόγο.

Είναι νυκτόβια έντομα, ανεβαίνουν από το έδαφος στο πρέμνο την νύχτα και αρχίζουν την τροφική τους δραστηριότητα.

1. Με ποια μέτρα μπορούμε να περιορίσουμε την δροσόφιλα;

• Καλλιεργητικά Μέτρα

Καταστροφή προσβεβλημένων καρπών, αποφυγή πυκνοραγίας για να μειωθούν τα σκασίματα λόγω συμπίεσης

• Χημική Καταπολέμηση σε περίπτωση προσβολής ψεκασμός κατά την περίοδο ωρίμανσης των βότριων

Α) Ψεκασμοί καλύψεως φυλλώματος με την εμφάνιση των πρώτων ατόμων

Β) Με τοποθέτηση παγίδων με τροφικό ελκυστικό και deltamethrin

1. Ποια είναι τα συμπτώματα προσβολής από Τσιγαρολόγος στο αμπέλι;

ΖΗΜΙΕΣ

• Το θηλυκό ωοτοκεί σε φύλλο ή ομάδα φύλλων (περί τα τέλη Μαΐου με μέσα Ιουνίου), τυλίγοντας χαρακτηριστικά το έλασμα και δημιουργεί μία στενόμακρη θήκη σαν «τσιγάρο»
• Κόβει εν μέρει το μίσχο έτσι ώστε το φύλλο να μαραθεί και να μπορέσει να το τυλίξει
• Σε κάθε θήκη μπορεί να ωοτοκήσει έως 5-6 αυγά αλλά συνήθως αποθέτει 1.
• Οι προνύμφες αναπτύσσονται τρώγοντας το εσωτερικό του συνεστραμμένου φύλλου

7. Ποια είναι τα συμπτώματα από προσβολή νηματωδών στα πρέμνα;

• Τα πρέμνα εξασθενίζουν από την προσβολή των νηματωδών, τα φύλλα παρουσιάζονται χλωρωτικά και η παραγωγή μειώνεται
• δημιουργία μικρών όγκων (φυματίων) στα ριζίδια που το καθένα μπορεί να περιέχει ένα ή περισσότερα θηλυκά

ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΥΣΙΓΝΩΣΙΑΣ (Θ)

1. Ποιες αισθήσεις εμπλέκονται κατά την οργανοληπτική δοκιμασία του οίνου για το χαρακτηρισμό του;

Δοκιμάζοντας ή καταναλώνοντας κρασί, το μυρίζουμε, το γευόμαστε και αισθανόμαστε την επαφή του στο εσωτερικό του στόματος.

Και όλα αυτά αφού πιθανόν προηγουμένως έχουμε ακούσει τον χαρακτηριστικό ήχο του φελλού ή του κρασιού που πέφτει στο ποτήρι.

Χρησιμοποιούμε λοιπόν όλες τις αισθήσεις: όραση, όσφρηση, αφή και γεύση

Σημαντικές είναι και ο ρόλος της μνήμης στη δοκιμασία.

Οι 4 λειτουργίες της μνήμης είναι: η σύγκριση, η ενθύμηση, η κρίση και η έκφραση

1. Τι γνωρίζεται για την ατομική γευσιγνωσία;

Έχει να κάνει με τις προσωπικές πεποιθήσεις κάποιου για το τι εστί «ποιοτικό κρασί». Η γευσιγνωσία εδράζει στις προτιμήσεις και τα γούστα του καθενός. Μια ατομική δοκιμή μπορεί να έχει πολλά πρόσωπα (κάθετη, οριζόντια, ποικιλιακή κλπ.) Μας προσφέρει τη δυνατότητα να αναπτύξουμε τις προσωπικές μας γευσιγνωστικές ικανότητες.

1. Α) Πότε μια γευσιγνωστική δοκιμασία ονομάζεται τυφλή και πότε φανερή;

Β) Δώστε τα κύρια πλεονεκτήματα της κάθε μίας μεθόδου.

1. ΤΥΦΛΗ ΓΕΥΣΙΓΝΩΣΙΑ

Είναι η δοκιμασία υπό καθεστώς ανωνυμίας.

• όλες οι φιάλες των υπό δοκιμασία οίνων καλύπτονται, για να αποφεύγεται ο κίνδυνος να επηρεαστούν οι κριτές.
• χρησιμοποιείται στους διαγωνισμούς κρασιών για να διασφαλίσουν την ορθότητα και την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων

2. ΦΑΝΕΡΗ ΓΕΥΣΙΓΝΩΣΙΑ

Ασκείται συνήθως στις περιπτώσεις που δοκιμάζουν άτομα και όχι ομάδες.

Α) Στην κρίση των δοκιμαστών περιλαμβάνονται όλα τα δομικά στοιχεία που συγκροτούν την προσωπικότητα ενός οίνου (ποικιλίες, σοδειά, παραγωγός, σταθερότητα από χρονιά σε χρονιά κ.ά.), το πεδίο αξιολόγησης διευρύνεται, επιτρέποντας μια πιο σφαιρική και αντικειμενική κρίση.

Β) Η φανερή γευστική δοκιμή έχει να κάνει με τη σαφή αντίληψη ενός και μόνο δοκιμαστή για το τι εστί «ποιοτικός οίνος».

Τι είναι το σώμα του κρασιού και τι ο φρουτώδης χαρακτήρας του;

ΕΜΦΙΑΛΩΣΗ

Πλυντήριο Φιαλών

Η χρήση πλυντηρίου, έχει ως στόχο την απομάκρυνση κάθε ξένου σώματος από τις φιάλες, ώστε καθαρές να οδηγηθούν στη γεμιστική μηχανή για να πληρωθούν με κρασί. Η χρησιμοποίηση καινούριων ή επιστρεφόμενων φιαλών, καθορίζει και τον τύπο του πλυντηρίου που απαιτείται. Υπάρχουν απλά πλυντήρια που ξεπλένουν τις φιάλες, κυρίως από σκόνη και κομματάκια γυαλιού από την κατασκευή, τα οποία χρησιμοποιούν καθαρό νερό και χρησιμοποιούνται για καινούριες φιάλες, πριν την εμφιάλωση.

Τα πιο σύνθετα πλυντήρια, που χρησιμοποιούν διάλυμα NaOH και διάφορα απορρυπαντικά, βρίσκουν εφαρμογή στις επιστρεφόμενες φιάλες.

Επιλογή πλυντηρίου

Τροφοδοσία φιαλών

Πλύσιμο – διαβροχή φιαλών

Απομάκρυνση ετικετών

Ξέπλυμα

Στράγγισμα

Αποστείρωση

Γεμιστική μηχανή

Η γεμιστική μηχανή, γεμίζει τα δοχεία (φιάλες) συγκεκριμένου όγκου, με καθορισμένη ποσότητα κρασιού. Ταυτόχρονα, αφήνεται ελεύθερος  χώρος αρκετός για μια ενδεχόμενη διαστολή του περιεχομένου λόγω αύξησης της θερμοκρασίας. Ακολουθεί πωματισμός.

Μέθοδος εμφιάλωσης είναι το σύνολο των διαδικασιών που γίνονται ακριβώς πριν το γέμισμα, με σκοπό τη μείωση των μικροοργανισμών και την παρεμπόδιση της ανάπτυξής τους μέσα στη φιάλη – είδος  φιλτραρίσματος, εμφιάλωση εν θερμώ- ή ακόμα για τη μείωση αρνητικών αποτελεσμάτων οξείδωσης  – εμφιάλωση με χρήση αδρανούς αερίου. Συστήματα γεμίσματος είναι αυτά που περιγράφονται πιο κάτω και αφορούν την καθαυτή διαδικασία γεμίσματος της φιάλης.

Οι γεμιστικές, διακρίνονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: Αυτές που γεμίζουν σε σταθερό ύψος (χωρίς ο όγκος να είναι απαραίτητα ίδιος) και σε ογκομετρικές που δίνουν στη φιάλη την ίδια ποσότητα κάθε φορά. Οι ογκομετρικές γεμιστικές χρησιμοποιούνται και για οινοπνευματώδη ποτά, όπου για φορολογικούς λόγους έχουμε ανάγκη μεγάλης ακρίβειας όγκου. Επειδή ο όγκος διαφέρει από φιάλη σε φιάλη, το σύστημα έχει σημαντικές αποκλίσεις της στάθμης γεμίσματος και λιγότερο ικανοποιητικό αισθητικό αποτέλεσμα.

Ογκομετρικές γεμιστικές

Ογκομετρική μικρού δοχείου

Ένα μικρό δοχείο που αντιστοιχεί στον επιθυμητό όγκο είναι βυθισμένο στο δοχείο γεμιστικού. Όταν αυτό το μικρό δοχείο ανασηκωθεί, ανοίγει το μπεκ και το περιεχόμενό του τρέχει στη φιάλη.

Ογκομετρική σταθερού εμβόλου

Το έμβολο – κύλινδρος είναι σταθερό και βρίσκεται έξω από το δοχείο γεμιστικού και πάνω από το μπεκ γεμίσματος του κυλίνδρου. Ο όγκος που μένει ελεύθερος γεμίζει με κρασί. Η τροφοδοσία του ελεύθερου χώρου εξασφαλίζεται με τη βοήθεια της βαρύτητας. Το κρασί, με τη βοήθεια του εμβόλου, ωθεί το αδρανές αέριο στο χώρο συμπίεσης. Όταν το κρασί φτάσει στο ύψος του εμβόλου, η τροφοδοσία του διακόπτεται. Το συμπιεσμένο αέριο ωθεί το κρασί, επιτρέποντας το γέμισμα της φιάλης. Ένας σωλήνας που διαπερνά το έμβολο επιτρέπει την έξοδο του αέρα από τη φιάλη.

Ογκομετρική κινητού εμβόλου

Το γέμισμα του δοσομετρικού κυλίνδρου γίνεται με αναρρόφηση χάρη στο κενό που δημιουργεί το έμβολο ανεβαίνοντας. Το κατέβασμα του εμβόλου διοχετεύει το κρασί στη φιάλη.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΦΥΤΙΚΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ

Το φυτικό κύτταρο αποτελείται από :

• Πυρήνας
• Ενδοπλασματικό δίκτυο 3)Σύμπλεγμα Golgi

4)Λυσοσώματα 5)Υπεροξειδιοσώματα 6)Χυμοτόπια

7)Χλωροπλάστες 8)Μιτοχόνδρια

9)Κυτταρικός σκελετός 10)Κυτταρικό τοίχωμα

• Ενδομεμβρανικό Σύστημα

1)         Πυρήνας

• Ο πυρήνας είναι το πιο ευδιάκριτο οργανίδιο των ευκαρυωτικών κυττάρων.
• Κατά κανόνα υπάρχει ένας πυρήνας σε κάθε κύτταρο.
• Υπάρχουν ωστόσο και κύτταρα με δυο πυρήνες, όπως το κύτταρο του πρωτόζωου (Paramecium) ή κύτταρα με πολυάριθμους πυρήνες, όπως ορισμένα μυϊκά. Υπάρχουν όμως και κύτταρα, όπως είναι τα ερυθρά αιμοσφαίρια, που κατά τη διάρκεια της διαφοροποίησης τους χάνουν τον πυρήνα τους.

• Το σχήμα του πυρήνα είναι συνήθως σφαιρικό ή ωοειδές.
• Σε μερικά κύτταρα βρίσκεται περίπου στο κέντρο

τους, σε αλλά όμως δε φαίνεται να έχει σταθερή θέση.

• Ο πυρήνας περιβάλλεται από την πυρηνική μεμβράνη, που αποτελείται από δύο στοιχειώδεις μεμβράνες, μια εσωτερική και μια εξωτερική. Η παρατήρηση της με

το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο δείχνει ότι κατά

διαστήματα παρουσιάζει πόρους, που σχηματίζονται από τη συνένωση της εσωτερικής με την εξωτερική μεμβράνη. Οι πυρηνικοί πόροι παίζουν σημαντικό

ρόλο στην επικοινωνία του πυρήνα με το κυτταρόπλασμα, γιατί ελέγχουν τα μακρομόρια που ανταλλάσσονται μεταξύ τους.

• Το εσωτερικό του πυρήνα καταλαμβάνεται από το πυρηνόπλασμα. Είναι μια ημίρρευστη ουσία, στην οποία περιέχονται το σύνολο σχεδόν του DΝΑ του ευκαρυωτικού κυττάρου, ένας ή περισσότεροι πυρηνίσκοι και διάφορες χημικές ενώσεις (νουκλεοτίδια, ένζυμα, πρωτεΐνες κ.ά.).

• Ο πυρηνίσκος είναι μια δομή που διακρίνεται εύκολα στο μικροσκόπιο από το σφαιρικό σχήμα της και την πυκνή υφή της. Αποτελείται κυρίως από RNA και DNA και δεν περιβάλλεται από

στοιχειώδη μεμβράνη. Σ’ αυτόν συντίθεται το

rRNA (συστατικό των ριβοσωμάτων).

Ο ρόλος του πυρήνα για τη ζωή των κυττάρων είναι σημαντικός, αφού:

α. Φυλάσσει το γενετικό υλικό (DNA). Με βάση τις πληροφορίες που είναι καταγραμμένες σ’ αυτό καθορίζονται οι ιδιότητες του κυττάρου, και κατ’ επέκταση του οργανισμού, και ελέγχονται όλες οι κυτταρικές δραστηριότητες.

β. Είναι το οργανίδιο στο οποίο διπλασιάζεται το γενετικό υλικό, με τρόπο που εξασφαλίζει τη

μεταβίβαση των γενετικών πληροφοριών, αναλλοίωτων, από κύτταρο σε κύτταρο αλλά και από γενιά σε γενιά,

γ. Είναι το οργανίδιο στο εσωτερικό του οποίου συντίθενται τα διάφορα είδη RNA από γενετικές πληροφορίες που φέρει το DNA.

Κάτι που δείχνει τη μεγάλη σημασία του πυρήνα για τη ζωή του κυττάρου είναι το γεγονός ότι κύτταρα τα οποία έχασαν τον πυρήνα τους κατά τη διαφοροποίηση τους (π.χ. ερυθρά αιμοσφαίρια) ή κύτταρα από τα οποία αφαιρέθηκε τεχνητά ο πυρήνας δεν αναπαράγονται και εμφανίζουν μικρό αριθμό μεταβολικών διεργασιών και περιορισμένη διάρκεια ζωής.

2)        Ενδοπλασματικό δίκτυο:

• Είναι ένα πολυδαίδαλο σύνολο αγωγών και κύστεων το οποίο διασχίζει το κυτταρόπλασμα. Οι μεμβράνες του, που αποτελούν το 50% και πλέον των

στοιχειωδών μεμβρανών του κυττάρου, συχνά

εμφανίζονται συνδεδεμένες με την πλασματική μεμβράνη, τον πυρηνικό φάκελο ή τις μεμβράνες των υπόλοιπων οργανιδίων.

• Λόγω αυτών των συνδέσεων το ενδοπλασματικό δίκτυο λειτουργεί ως ένας κοινός αγωγός, που επιτρέπει τη μεταφορά ουσιών μεταξύ των διάφορων τμημάτων του κύτταροπλάσματος και, ίσως, μεταξύ του πυρήνα και του εξωκυτταρικού περιβάλλοντος. Οι μεμβράνες

του παρέχουν επιφάνειες στις οποίες εδράζονται

ένζυμα. Σε διαφορετικές περιοχές εδράζονται ένζυμα που εξυπηρετούν διαφορετικές

αντιδράσεις του μεταβολισμού.

• Στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο παρουσιάζεται με δύο μορφές, το αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο και το λείο ενδοπλασματικό δίκτυο. Το αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο φέρει στην εξωτερική επιφάνεια των μεμβρανών του μικρούς

σχηματισμούς, τα ριβοσώματα. Οι σχηματισμοί

αυτοί δεν περιβάλλονται από μεμβράνη και αποτελούνται από rRNA και πρωτεΐνες.

• Στα ριβοσώματα γίνεται η

πρωτεϊνοσύνθεση. Στη συνέχεια οι πρωτεΐνες που συντίθενται εισέρχονται στο εσωτερικό των αγωγών. Εκεί ενδέχεται να υποστούν

τροποποιήσεις (π.χ. προσθήκη σακχάρων).

Ριβοσώματα υπάρχουν όχι μόνο στην επιφάνεια των μεμβρανών του αδρού ενδοπλασματικού δικτύου, αλλά και ελεύθερα στο κυτταρόπλασμα, καθώς επίσης και στα μιτοχόνδρια και στους χλωροπλάστες. Τα οργανίδια αυτά έχουν τη δυνατότητα να

συνθέτουν, ανεξάρτητα από το κύτταρο,

πρωτεΐνες που τους είναι απαραίτητες.

• Το λείο ενδοπλασματικό δίκτυο, αν και αποτελεί συνέχεια του αδρού, διαφέρει από

αυτό, γιατί δε φέρει ριβοσώματα και γιατί έχει περισσότερο σωληνοειδή εμφάνιση. Η

λειτουργία του σχετίζεται με τη σύνθεση

λιπιδίων και την εξουδετέρωση τοξικών ουσιών.

3)        Σύμπλεγμα Golgi:

• Αποτελείται από ομάδες παράλληλων πεπλατυσμένων σάκων από στοιχειώδη μεμβράνη. Είναι το οργανίδιο που συγκεντρώνει και τροποποιεί τις πρωτεΐνες που παράγονται

στο αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο.

4)        Λυσοσώματα:

• Τα λυσοσώματα είναι σφαιρικά οργανίδια που περιβάλλονται από απλή στοιχειώδη μεμβράνη.

Περιέχουν υδρολυτικά ένζυμα που βοηθούν στην πέψη μεγαλομοριακών ουσιών

ενδοκυτταρικής ή εξωκυτταρικής προέλευσης, αλλά και μικροοργανισμών, που πιθανόν έχουν εισβάλει στο κύτταρο (ζωικό) με τη διαδικασία της ενδοκύττωσης.

• Αν τα δραστικότατα αυτά ένζυμα δε βρίσκονταν στο εσωτερικό των λυσοσωμάτων, αλλά ήταν ελεύθερα στο κυτταρόπλασμα, τότε γρήγορα θα διασπούσαν και τα συστατικά του ίδιου του κυττάρου, οπότε θα το κατέστρεφαν. Στα

φυτικά κύτταρα ως λυσοσώματα λειτουργούν

ορισμένα χυμοτόπια.

5)        Υπεροξειδιοσώματα:

• Είναι μικρά σφαιρικά κυστίδια που περιβάλλονται από απλή στοιχειώδη μεμβράνη και περιέχουν οξειδωτικά ένζυμα, που βοηθούν διάφορες μεταβολικές διεργασίες. Ειδικά στα υπεροξειδιοσώματα των ηπατικών και νεφρικών κυττάρων γίνεται και η μετατροπή του οινοπνεύματος σε ακεταλδεΰδη. Εξασφαλίζεται έτσι η αποτοξίνωση του οργανισμού μας από το οινόπνευμα που καταναλώνουμε.

• Μια άλλη πολύ σημαντική προσφορά των υπεροξειδιοσωμάτων για τη ζωή του κυττάρου, και κατ’ επέκταση του οργανισμού, είναι και η μετατροπή του υπεροξειδίου του υδρογόνου (Η202) σε οξυγόνο και νερό. Η μετατροπή αυτή είναι αναγκαία, γιατί το υπεροξείδιο του

υδρογόνου που παράγεται κατά τις αντιδράσεις

μεταβολισμού είναι ιδιαίτερα τοξικό.

6)        Κενοτόπια:

• Με τον όρο κενοτόπιο αναφερόμαστε σε κάθε κυστίδιο που περιβάλλεται από απλή στοιχειώδη μεμβράνη και περιέχει ένα υδατώδες υγρό. Στα ζωικά κύτταρα υπάρχουν διάφορα είδη

κενοτοπίων. Παράδειγμα αποτελούν τα πεπτικά

κενοτόπια, που δημιουργούνται κατά την ενδοκύττωση μικροοργανισμών και σωματιδίων τροφής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κενοτόπια των φυτικών κυττάρων, που ονομάζονται χυμοτόπια

Τα χυμοτόπια

• αποτελούν συνήθως αποθήκες θρεπτικών ουσιών (π.χ. σακχαρόζης), χρωστικών ή ιόντων διαλυμένων στο υδατώδες υγρό. Σε ορισμένες περιπτώσεις αποθηκεύουν επίσης άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού.

7)         Χλωροπλάστες:

• Υπάρχουν μόνο στα κύτταρα των πράσινων τμημάτων των φυτών. Στα οργανίδια αυτά γίνεται η

φωτοσύνθεση.

• Υπάρχουν επίσης μεμονωμένες μεμβρανώδεις δομές, τα ελασμάτια, που συνδέουν τα grana μεταξύ τους.

Στο στρώμα του χλωροπλάστη βρίσκεται και DNA, όπως επίσης ένζυμα και ριβοσώματα, που του επιτρέπουν να διαιρείται και να δίνει θυγατρικά οργανίδια, αλλά και να συνθέτει μερικές από τις πρωτεΐνες του, χωρίς να εξαρτάται ολοκληρωτικά από το γενετικό υλικό του πυρήνα.

• Οι χλωροπλάστες ανήκουν σε μια ευρύτερη κατηγορία οργανιδίων των φυτικών κυττάρων, που ονομάζονται πλαστίδια. Στα πλαστίδια

ανήκουν και οι άχρωμοι αμυλοπλάστες, που βρίσκονται στα κύτταρα των ριζών των φυτών και αποτελούν αποθήκες αμύλου, καθώς επίσης οι χρωμοπλάστες, που περιέχουν χρωστικές και βρίσκονται στα άνθη, στα φύλλα και στους καρπούς.

8)        Μιτοχόνδρια:

• Τα μιτοχόνδρια υπάρχουν σε όλα τα ευκαρυωτικά κύτταρα (φωτοσυνθετικά και μη), με εξαίρεση τα ώριμα ερυθρά αιμοσφαίρια. Είναι τα οργανίδια στα οποία γίνεται μετατροπή της ενέργειας σε μορφή που να μπορεί να

αξιοποιηθεί για τις διάφορες λειτουργίες του

κυττάρου. Το σχήμα των μιτοχονδρίων ποικίλλει (επίμηκες, σφαιρικό ή ωοειδές), όπως ποικίλλει και ο αριθμός τους στους διάφορους τύπους κυττάρων.

• Γενικώς, κύτταρα που έχουν υψηλές απαιτήσεις σε χημική ενέργεια, όπως τα μυϊκά, έχουν και πάρα πολλά μιτοχόνδρια, ενώ κύτταρα με μικρότερες ενεργειακές απαιτήσεις έχουν μικρότερο αριθμό μιτοχονδρίων. Όπως οι

χλωροπλάστες, έτσι και τα μιτοχόνδρια

περιβάλλονται από διπλή στοιχειώδη μεμβράνη. Η εξωτερική μεμβράνη είναι λεία, ενώ η εσωτερική παρουσιάζει .αναδιπλώσεις προς το εσωτερικό του μιτοχονδρίου. Στις αναδιπλώσεις αυτές εντοπίζονται διάφορα ένζυμα.

• Όπως στους χλωροπλάστες, έτσι και στα μιτοχόνδρια ο χώρος μέσα από την εσωτερική μεμβράνη καλύπτεται από μια παχύρρευστη μάζα, τη μήτρα του μιτοχονδρίου. Στη μήτρα του μιτοχονδρίου, όπως και στο στρώμα του

χλωροπλάστη, υπάρχουν DNA, ένζυμα και

ριβοσώματα. Τα οργανίδια δηλαδή αυτά διαθέτουν τον απαραίτητο εξοπλισμό, που τους εξασφαλίζει μια σχετική γενετική αυτοδυναμία.

Χάρη σ’ αυτό το μηχανισμό μπορούν να

παράγουν ορισμένες πρωτεΐνες και να

διπλασιάζονται ανεξάρτητα από το διπλασιασμό του κυττάρου.

9)        Κυτταρικός σκελετός

• Πριν από λίγες μόλις δεκαετίες οι βιολόγοι

αντιλαμβάνονταν το εσωτερικό του κυττάρου ως μια ημίρρευστη άμορφη μάζα μέσα στην οποία αιωρούνταν ή έπλεαν τα οργανίδια. Οι

σύγχρονες όμως τεχνικές της ηλεκτρονικής μικροσκοπίας έχουν αποκαλύψει ότι το κυτταρόπλασμα των ευκαρυωτικών κυττάρων διασχίζεται από ένα πολύμορφο πλέγμα ινιδίων, τα οποία συγκροτούν τον κυτταρικό σκελετό.

• Χάρη στον κυτταρικό σκελετό, που αποτελείται από μικροΐνίδια, ενδιάμεσα ινίδια και μικροσωληνίσκους, τα κύτταρα υποστηρίζονται μηχανικά. Μπορούν έτσι να διατηρούν το σχήμα τους, όπως μπορούν και να το μεταβάλλουν. Χάρη στον κυτταρικό σκελετό τα οργανίδια συγκρατούνται στη θέση τους, αλλά και βοηθούνται στην κίνηση τους στο εσωτερικό του κυττάρου. Στα ζωικά κύτταρα σχηματίζεται από μικροσωληνίσκους το κεντροσωμάτιο, το οποίο

αποτελείται από δύο κεντρίλια και συμβάλλει στην

κυτταρική διαίρεση. Τέλος ο κυτταρικός σκελετός βοηθά την κίνηση και του ίδιου του κυττάρου, όταν αυτό είναι απαραίτητο.

10)         Κυτταρικό τοίχωμα

• Παρά το ότι η πλασματική μεμβράνη θεωρείται το εξωτερικό σύνορο του κυττάρου, πολλά κύτταρα διαθέτουν και πρόσθετα περιβλήματα. Από τα

σημαντικότερα είναι το κυτταρικό τοίχωμα των

φυτικών κυττάρων, το οποίο αποτελεί στοιχείο διάκρισης ανάμεσα στα φυτικά και στα ζωικά κύτταρα. Είναι ένα σχετικά ανθεκτικό εξωτερικό περίβλημα, που αποτελείται από διάφορους πολυσακχαρίτες. Ο κυριότερος από αυτούς είναι η κυτταρίνη.

• Το κυτταρικό τοίχωμα είναι συμπαγές και ικανό να ανθίσταται σε ισχυρές πιέσεις. Προστατεύει έτσι το φυτικό κύτταρο από διάρρηξη, όταν βρίσκεται σε υποτονικό περιβάλλον, και, επειδή του προσδίδει ανθεκτικότητα και ελαστικότητα, προσφέρει «σκελετική» υποστήριξη σε

ολόκληρο το φυτό.

11)        Ενδομεμβρανικό σύστημα

• Σύμφωνα με την αντίληψη που επικρατεί στη

σύγχρονη Βιολογία, οι μεμβράνες του κυττάρου συγκροτούν ένα ενιαίο δομικά και λειτουργικά σύνολο, το ένδομεμβρανικό σύστημα. Το

σύστημα αυτό περιλαμβάνει τα ακόλουθα οργανίδια: ενδοπλασματικό δίκτυο, σύμπλεγμα Golgi, λυσοσώματα, υπεροξειδιοσώματα και κενοτόπια.

ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

• Τα ζωντανά κύτταρα αποτελούνται από περιορισμένο αριθμό χημικών στοιχείων. Ιδιαίτερο ρόλο παίζει ο Άνθρακας (C), το

Υδρογόνο (H), το Οξυγόνο (Ο), το Άζωτο και το Θείο (S) που αποτελούν και το 99% περίπου του βάρους του. Τα χημικά συστατικά του είναι δυνατόν να ταξινομηθούν σε ανόργανα (Νερό (H2O) + μεταλλικά ιόντα) και οργανικά πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπη και πυρηνικά οξέα.

Ένα ζωικό ή φυτικό κύτταρο αποτελείται κατά προσέγγιση από:

•    ύδωρ 75-85%,

• Πρωτεΐνη 10-20%,

•    Λιπίδια 2-3%,

• Υδατάνθρακες 1% και

•    ανόργανα υλικά 1%

Παρακολούθηση της ωρίμασης των σταφυλιών

Για την παραγωγή οίνου χρησιμοποιούνται διάφορες πρώτες ύλες, όπως το μήλο, από το οποίο παράγεται ο μηλίτης οίνος, το ρύζι, προϊόν του οποίου είναι το σάκερ και φυσικά το σταφύλι, που αποτελεί τη βάση της οινοποιίας. Η πορεία ωρίμασης των σταφυλιών πρέπει να είναι γνωστή, γιατί οι μεταβολές στη σύνθεση του είναι εκείνες που εξασφαλίζουν τις προϋποθέσεις της παραγωγής ενός καλού οίνου.

Στο πρώτο στάδιο οι ράγες είναι πράσινες και σκληρές. Κατά το τέλος της περιόδου αυτής περιέχουν σάκχαρα και οξέα, στην ίδια περίπου αναλογία.

Το δεύτερο στάδιο, το οποίο είναι σημαντικό από τεχνολογικής πλευράς, χαρακτηρίζεται από την αλλαγή του χρώματος των ραγών. Παράλληλα, το μέγεθος τους αυξάνεται και γίνονται πιο μαλακές. Επίσης, τα γίγαρτα (κουκούτσια) αλλάζουν χρώμα και σχήμα. Η οξύτητα της ράγας μειώνεται και αρχίζει η συσσώρευση των σακχάρων. Η μεταβολή αυτή, η οποία ονομάζεται περκασμός, είναι ταχύτατη. Μία ράγα αλλάζει χρώμα πολύ γρήγορα και συγκεκριμένα σε μία ημέρα.

Το τελικό στάδιο είναι εκείνο της ωρίμασης. Το μέγεθος της ράγας συνεχίζει να αυξάνει, η δε μεταβολή της επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες και κυρίως από τη βροχή και την ποικιλία. Το μέγεθος και η σύσταση των ραγών ενός σταφυλιού παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία.

Κατά το στάδιο αυτό συσσωρεύονται στη ράγα σάκχαρα, τα οποία αποτελούνται από γλυκόζη και φρουκτόζη. Τα σάκχαρα παράγονται στα φύλλα και από εκεί μεταφέρονται στα σταφύλια

Τα οξέα παρουσιάζουν μεγάλη μεταβολή. Τα σπουδαιότερα οξέα του σταφυλιού είναι το τρυγικό και το μηλικό. Η περιεκτικότητα της ράγας σε μηλικό οξύ είναι μεγαλύτερη από ό,τι σε τρυγικό κατά το στάδιο της αλλαγής του χρώματος, κατά την περίοδο όμως της ωρίμασης μειώνεται σε μηλικό οξύ, με αποτέλεσμα να αντιστρέφεται η αναλογία στα ώριμα σταφύλια. Η ράγα περιέχει επίσης και κιτρικό οξύ, το οποίο παραμένει σταθερό κατά τη διάρκεια της ωρίμασης.

Προσδιορισμός του χρόνου του τρυγητού

Η συγκομιδή των σταφυλιών ονομάζεται τρυγητός. Η ημέρα του τρυγητού δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί. Αν γίνεται νωρίς, τότε το γλεύκος (μούστος) δεν θα έχει την απαιτούμενη ποσότητα σακχάρων ώστε να παραχθεί καλής ποιότητας οίνος. Αντίθετα, αν τα σταφύλια είναι υπερώριμα, δεν έχουν αρκετά οξέα, τα οποία είναι απαραίτητα για την ομαλή αλκοολική ζύμωση του γλεύκους, τη διατήρηση του οίνου, το λαμπερό χρώμα, τη γεύση και το άρωμα του. Πολλές φορές, επίσης, οι καιρικές συνθήκες δεν επιτρέπουν την πραγματοποίηση του τρυγητού τότε που πρακτικά έπρεπε να γίνει (π.χ. βροχοπτώσεις). Οι αγρότες προσδιορίζουν εμπειρικά το στάδιο του τρυγητού από το χρώμα, τη σκληρότητα και τη γεύση των σταφυλιών.

Για τον προσδιορισμό της ημέρας του τρυγητού θα πρέπει να γίνονται δειγματοληψίες και έλεγχοι των δειγμάτων τόσο στον αμπελώνα, όσο και στο εργαστήριο. Η λήψη αντιπροσωπευτικού δείγματος απαιτεί μεγάλη προσοχή. Αναφέρθηκε παραπάνω ότι η σύνθεση των ραγών του ιδίου σταφυλιού δεν είναι όμοια, αλλά διαφέρει από θέση σε θέση.. πολύ περισσότερο διαφοροποιήσεις υπάρχουν στη σύνθεση των ραγών που προέρχονται από διαφορετικά σταφύλια ενός πρέμνου ή ακόμη και από σταφύλια διαφορετικών πρέμνων. Είναι αποδεκτό ότι δείγμα ένα δείγμα θεωρείται αντιπροσωπευτικό, όταν αποτελείται από 250 τουλάχιστον ράγες, οι οποίες έχουν ληφθεί από διαφορετικά πρέμνα. Η κάθε ράγα λαμβάνεται από διαφορετική θέση του σταφυλιού, από σταφύλια που έχουν διαφορετικό προσανατολισμό και βρίσκονται σε διαφορετικό ύψος από το έδαφος. Ο ελάχιστος, επομένως, αριθμός πρέμνων από τα οποία θα ληφθεί δείγμα πρέπει να είναι 250. Η δειγματοληψία αρχίζει από την περίοδο αλλαγής του χρώματος των ραγών και συνεχίζεται μέχρι τον τρυγητό.

Το δείγμα συμπιέζεται και παραλαμβάνεται το γλεύκος, στο οποίο γίνεται μέτρηση σακχάρων και οξέων. Η σχέση των σακχάρων προς τα οξέα είναι ένας καλός δείκτης ωριμότητας και είναι ο πιο απλός τρόπος για τον προσδιορισμό του τρυγητού. Ο λόγος αυτός πρέπει να είναι μεταξύ 30 και 50 για τα λευκά κρασιά και μεταξύ 34-58 για τα ερυθρά. Ένας άλλος δείκτης είναι ο λόγος γλυκόζης προς φρουκτόζη, ο οποίος πρέπει να είναι κοντά στο 0.95.

Οπωσδήποτε τα αποτελέσματα των μετρήσεων πρέπει να συγκρίνονται με εκείνα των προηγούμενων ετών και να αξιοποιείται κάθε προγενέστερη εμπειρία.

ΔΙΕΚ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΟΙΝΩΝ & ΠΟΤΩΝ

 Εργασία Προόδου

Χρήστος Καραμήτρος 

ΘΕΜΑ: Φυσικός φελλός

1. Με βάση την παρουσίαση για τους φελλούς, περιγράψτε τη διαδικασία παραγωγής πωμάτων οίνου από φυσικό φελλό, καθώς και τις ιδιότητες που έχει ο φυσικός φελλός και που τον καθιστούν ιδανικό υλικό για τον πωματισμό φιαλών οίνου. Αναφέρετε επίσης κάποια πιθανά μειονεκτήματα του φυσικού φελλού.

Α. Διαδικασία παραγωγής πωμάτων οίνου από φυσικό φελλό.

– Κάθε φελλόδεντρο δίνει περίπου 60 κιλά φελλού σε κάθε συγκομιδή, η οποία λαμβάνει χώρα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

– Στην πρώτη φάση οι φλοιοί στοιβάζονται στην ύπαιθρο για έξι έως δώδεκα μήνες για να αποξηραθούν και να ισιώσουν. Καλό είναι να αποφεύγεται κάθε επαφή με το έδαφος, γιατί μπορούν να μεταφερθούν μικροοργανισμοί στους φελλούς.

 – Εδώ, λαμβάνει χώρα η πρώτη ταξινόμηση, ανάλογα με το πάχος του φλοιού, την  εμφάνισή και την ποιότητά του.

– Η πρώτη διεργασία που λαμβάνει χώρα στον χώρο του εργοστασίου είναι ο κλιβανισμός. Ο φελλός βράζεται για μία ώρα τουλάχιστον σε νερό που περιέχει χημικά αντισηπτικά.

– Στη συνέχεια αποθηκεύεται για 8-15 μέρες για να στεγνώσει, σε χώρο που έχει θερμοκρασία 15-20^οC και που αερίζεται καλά για να μην αναπτυχθεί μούχλα. Η διαλογή επαναλαμβάνεται και οι φελλοί βράζονται για άλλη μία φορά για χρονικό διάστημα τουλάχιστον μισής ώρας.

– Οι σανίδες του φλοιού κόβονται σε λωρίδες με πάχος αντίστοιχο του επιθυμητού ύψους του πώματος. Τα πώματα εξάγονται με τη βοήθεια διατρητικών μηχανημάτων, όσο το δυνατόν πιο κοντά στην ψίχα και όχι στην επιφάνεια του φλοιού.

 – Παραλαμβάνουμε επομένως, κυλινδρικούς φελλούς με διάμετρο 23-26 mm συνήθως, τιμή που αυξάνεται στο 32 για τους αφρώδεις οίνους. Άλλη μία διαλογή γίνεται σε αυτό το σημείο για να αποκλείσουμε τα μέρη που έχουν μεγάλα ελαττώματα, όπως κίτρινες κηλίδες και πράσινα ή ξεραμένα μέρη του φλοιού. Με τον τρόπο αυτό πετιέται ένα μεγάλο ποσοστό φελλού, της τάξης του 70%.

–  Έτσι, από 100 κιλά, θα μας χρησιμοποιηθούν τελικά μόνο τα 30 κιλά, τα οποία αντιστοιχούν περίπου σε 10.000 πώματα.

– Μετά τον σχηματισμό τους, τα πώματα μπαίνουν σε διχτυωτούς σάκους και περνάνε από πλύσιμο και απολύμανση.

– Ο φελλός στη συνέχεια χρωματίζεται με χρωστικές ή λευκαίνεται με χλώριο και στεγνώνεται για μία ώρα περίπου. Με το πέρας αυτής της διαδικασίας, παραμένει ακόμη υγρασία σε ποσοστό περίπου ίσο με 6-8%.

– Ανάλογα με το μέγεθος και τον αριθμό των πόρων που έχουν τελικά τα πώματα, γίνεται μία ακόμη διαλογή χειρονακτικά.

– Στη συνέχεια, οι φελλοί ενυδατώνονται με ατμό και επενδύονται με συνθετικό κερί, για να κρατήσουν σταθερή την υγρασία τους σε ποσοστό 8-10%.

– Τέλος, συσκευάζονται ερμητικά σε σάκους από πολυαιθυλένιο υψηλής αντοχής, στους οποίους προστίθενται ατμοί SO2. Κάθε σάκος περιέχει ένα συγκεκριμένο αριθμό τεμαχίων, τα οποία θα είναι 1000 ή 5000. Ανάλογα με τις ανάγκες του οινοποιείου και με γνώμονα πάντα την ελάχιστη επαφή των φελλών με τον αέρα πριν την εμφιάλωση, διαλέγει ο πελάτης τις συσκευασίες που τον εξυπηρετούν.

Β. Οι ιδιότητες φυσικού φελλού για τον πωματισμό φιαλών οίνου ως το ιδανικό υλικό, έχουν όπως παρακάτω:

Πυκνότητα – Απαλότητα: είναι μεγέθη αντίστροφα μεταξύ τους. Οι τιμές τους επηρεάζονται από τις εδαφοκλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή που βρίσκεται το δάσος ανάμεσα σε δύο συγκομιδές, από την ποιότητα του φελλού και από υγρασία που περιέχει.

Επιθυμητά είναι μικρή πυκνότητα και αντίστοιχα μεγάλη απαλότητα για να εκτιμήσουμε ως ποιοτικό ένα φελλό. Αντίθετα, πρέπει να γνωρίζουμε ότι ένας υπερβολικά απαλός φελλός δύσκολα επανέρχεται μετά από πίεση στις αρχικές του διαστάσεις.
Η απαλότητά του φελλού μπορεί να οφείλεται στην διόγκωση που υφίσταται ο φελλός κατά το βρασμό του, ενώ μπορεί επίσης να οφείλεται σε παχιά κυτταρικά τοιχώματα και σε μεγάλη περιεκτικότητα σε λιγνίνη.
 

Σκληρότητα: είναι αποτέλεσμα του πάχους του φελλού. Στον ξυλώδη φελλό οι υπερκείμενες στιβάδες που σχηματίζονται εξωτερικά του ήδη υπάρχοντος φελλού, αυξάνουν την πυκνότητα και την σκληρότητα του, με αποτέλεσμα να γίνεται ακατάλληλος για την κατασκευή πωμάτων.

Ελαστικότητα: είναι η σημαντικότερη ιδιότητα του φελλού, που οφείλεται στις λιπαρές ουσίες που βρίσκονται στα κυτταρικά τοιχώματα και το αέριο που περιέχει. Σ’ αυτήν βασίζεται και ο τρόπος πωματισμού των φιαλών. Η ελαστικότητά του φελλού, του επιτρέπει να επανέρχεται στις αρχικές του διαστάσεις αφού συμπιεστεί. Η επαναφορά γίνεται σε δύο στάδια:

Αρχικά, ο φελλός αποκτά το 85% των αρχικών του διαστάσεων, ενώ σε 3 με 24 ώρες, έχει επανακτήσει το 99% του αρχικού του μεγέθους. Αν όμως, μείνει για μήνες ή χρόνια συμπιεσμένος, τότε χάνει σταδιακά την ελαστικότητά του. Ωστόσο, η συνεχής επαφή με το κρασί, του επιτρέπει να διατηρεί υψηλές τιμές ελαστικότητας για μεγάλα χρονικά
διαστήματα.

Αδιαπερατότητα: οφείλεται και αυτή στις λιπαρές ύλες του φελλού, που βρίσκονται στις κυτταρικές του μεμβράνες και στην αντιπίεση που παράγεται από τα αέρια των κυττάρων. Όμως, ο φελλός δεν είναι τελείως αδιάβροχος. Αν εμβαπτιστεί σε νερό, απορροφά ποσότητα ίση με το 20% του ξηρού του βάρους. Έχει επίσης, το χαρακτηριστικό ότι επιπλέει στο νερό.

Πρόσφυση: βασίζεται στην ελαστικότητα του φελλού και στην παρουσία ρητινωδών ουσιών. Βασικό είναι το χαρακτηριστικό του φελλού να σχηματίζει χιλιάδες μικροσκοπικές βεντούζες από το κόψιμο των κυττάρων του κατά την επεξεργασία του.

Γ.  Μειονεκτήματα φυσικού φελλού.

– Στους φελλούς με κακή εμφάνιση, γίνεται το λεγόμενο μακιγιάρισμα ή πουδράρισμα.

– Η διαδικασία αυτή συνίσταται στην προσθήκη σκόνης φελλού που προέρχεται από φυσικό φελλό (πούδρα) στο εξωτερικό των πωμάτων, για να καλυτερέψει την εμφάνιση τους. Λαμβάνει χώρα μέσα σε ένα τύμπανο, στο οποίο υπάρχει αυτή τη σκόνη και μία κολλητική ουσία που συμβάλλει στην προσκόλληση της πούδρας στο φελλό. Αυτή η διαδικασία δεν έχει καμία επίδραση στις μηχανικές ιδιότητες του φελλού, όμως από την άλλη δεν καλυτερεύει και την ποιότητά του.

–  Ένα πρόβλημα, όμως, που παρουσιάζεται είναι η ψηλή προσκολλητική του
 ικανότητα. Αυτή, αν ο φελλός χρησιμοποιηθεί στεγνός, μπορεί να προκαλέσει
 φθορές στην ταπωτική μηχανή. Για το λόγο αυτό, γίνεται η διαδικασία του
 παραφιναρίσματος κατά την οποία προστίθενται διάφορα προϊόντα με κύριο  σκοπό τη μετατροπή της επιφάνειας του φελλού από σκληρή σε μαλακιά και  ολισθηρή.

– Βασικό μειονέκτημά τους είναι η μικρή διάρκεια ολισθηρότητας και η άσχημη αισθητική του φελλού

– Μεγάλο μειονέκτημα που παρουσιάζεται, είναι η πιθανή εισροή του οίνου στο εσωτερικό των πωμάτων λόγω τριχοειδών φαινομένων.

ΓΕΝΙΚΗ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ

Ενδεικτικές Ερωτήσεις Εξετάσεων

 Α. Συμπληρώστε με Χ αν οι προτάσεις που ακολουθούν είναι σωστές ή λανθασμένες.

1. Το δένδρο έχει κεντρικό κορμό και αυτοστηρίζεται. Σωστό

2. Η κερασιά είναι αειθαλές δένδρο. Λάθος

3. Το αραίωμα είναι η καλλιεργητική τεχνική κατά την οποία αφαιρείται μέρος της κόμης του δένδρου. Λάθος

4. Η φυτοπροστασία μεταξύ άλλων στοχεύει στην ορθολογική αντιμετώπιση των εχθρών και των ασθενειών των φυτών. Σωστό

Β. Συμπληρώστε τα κενά στις επόμενες προτάσεις.

5. Στα οπωροκηπευτικά ανήκουν:

α) Οπωροφόρα δένδρα

β) Κηπευτικά

6. Ο καρπός της κυδωνιάς ονομάζεται «κυδώνι» και της δαμασκηνιάς «δαμάσκηνο».

7. Υπάρχουν δύο τρόποι πολλαπλασιασμού των φυτικών ειδών: ο εγγενής κατά τον οποίο χρησιμοποιείται ο σπόρος του φυτού και ο αγενής κατά τον χρησιμοποιούνται άλλα μέρη του φυτού όπως μοσχεύματα, παραφυάδες, καταβολάδες

 .

8. Τα δύο είδη κλαδέματος είναι:

α) Διαμόρφωσης

β) Καρποφορίας

9. Δύο από τα συστήματα (είδη) άρδευσης είναι:

α)  επιφανειακή άρδευση

β)  τεχνητή βροχή

10. Τυποποίηση είναι η διαδικασία κατάταξης των καρπών σε ποιοτικές κατηγορίες με σκοπό την καλύτερη προώθηση τους στην αγορά.

Γ. Συμπληρώστε τις λέξεις κλειδιά που περιγράφουν το ακόλουθο σχήμα:

11. Ποιο είναι το όνομα του καρπού του σχήματος; Δίπλα από την κάθε γραμμή ονοματίστε το μέρος του καρπού που υποδεικνύεται: Εσπεριδοειδή: Εσπερίδιο

Δ. Αντιστοιχίστε σχετικά τις έννοιες της στήλης Α & Β.

12. Στήλη Α Στήλη Β

α) Αναπαραγωγικό όργανο                                           iii) Άνθος

β) Παγετός                                                     iv) Μη παθογόνο αίτιο απώλειας παραγωγής

γ) Υποκείμενο                                                         i) Εμβολιασμός

δ) Γραμμικό καλλιεργητικό σχήμα                           v) «Παλμέτα»

ε) Πορτοκαλιά                                                       ii) Υποτροπικό δένδρο

Ε. Αναπτύξτε την απάντηση σας στις ακόλουθες ερωτήσεις:

13. Αναφέρεται τις ζώνες διασποράς των καλλιεργούμενων φυτικών ειδών και στη συνέχεια δύο κατηγορίες ή είδη καρποφόρων δένδρων/θάμνων για κάθε μία από αυτές. (5 μονάδες)

α.         Ζώνη των φυλλοβόλων είδών (Αμπέλι, Γιγαρτόκαρπα, Πυρηνόκαρπα, Ακρόδρυα)

β.         Ζώνη των υποτροπικών καλλιέργειών (Ελιά, Εσπεριδοειδή, Αβοκάντο)

γ.         Ζώνη των τροπικών καλλιεργειών (Μπανάνα, Ανανάς, Μάνγκο, Παπάγια)

14. Αναφέρατε τρία από τα μέρη του δένδρου καθώς και μία από τις βασικές τους λειτουργίες.

α.  Η ρίζα                (στήριξη του δένδρου)

β.  Φύλλα                      (φωτοσύνθεση)

γ.  Άνθος                (Συνιστά το αναπαραγωγικό όργανο του φυτού)

15. Τι είναι ο εμβολιασμός; Περιγράψτε γενικά την συγκεκριμένη μέθοδο.

Εμβολιασμός είναι η μέθοδος του αγενούς πολλαπλασιασμού κατά την οποία δύο φυτικά μέρη (εμβόλιο & υποκείμενο) έρχονται σε επαφή με σκοπό να ενωθούν και να αποτελέσουν ένα ενιαίο φυτικό σύνολο.

ØΥπάρχουν δύο βασικοί τύποι εμβολιασμού:

ο ενοφθαλμισμός & ο εκκεντρισμός

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΡΟΟΔΟΥ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Ι

1. Περιγράψτε το φαινόμενο αναστροφής της θερμοκρασίας σε περιοχές που χαρακτηρίζουμε ως θύλακες παγετού.

H θερμοκρασία είναι συνήθως αντιστρόφως ανάλογη προς το υψόμετρο αλλά σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται αναστροφή της θερμοκρασίας.

Π.χ. τον χειμώνα, όταν επικρατεί άπνοια και αιθρία, ο αέρας κοντά στο έδαφος και ιδιαίτερα στο βάθος μιας κοιλάδας ψύχεται περισσότερο λόγω ακτινοβολίας της γης, οπότε η θερμοκρασία είναι χαμηλότερη από τα υψηλότερα σημεία ή τις παρυφές της κοιλάδας. Tέτοιες χαμηλές τοποθεσίες, σε αντίθεση με τις κεκλιμένες, αποτελούν θύλακες παγετού και είναι επικίνδυνες κυρίως για πολυετείς καλλιέργειες (δένδρα).

2. Ποια καλούνται θερμόφιλα και ποια ψυχρόφιλα φυτά; Αναφέρατε μερικά παραδείγματα.

Tα καλλιεργούμενα φυτά διακρίνονται σε δύο ομάδες, με βάση τις θερμικές τους απαιτήσεις για ανάπτυξη:

—αυτά που κατάγονται από τα εύκρατα κλίματα και καλούνται ψυχρόφιλα και

—αυτά που προέρχονται από τους τροπικούς και καλούνται θερμόφιλα.

Φασόλια, βαμβάκι, καπνός, ελιά, μπανάνα, ανανάς

3. Τι είναι η εαρινοποίηση και ποιες οι επιπτώσεις της στην καλλιέργεια των φυτών;

Τα ψυχρόφιλα φυτά πρέπει να περάσουν μία περίοδο χαμηλών θερμοκρασιών για να μπορέσουν να ανθίσουν. Οι χαμηλές θερμοκρασίες επηρεάζουν άμεσα τον σχηματισμό ανθικών καταβολών στους οφθαλμούς ή απλώς επιταχύνουν την άνθηση. Σημαντικό ρόλο παίζει ο βαθμός και η διάρκεια της ψύξης. Για τα περισσότερα είδη φυτών οι καλύτερες θερμοκρασίες βρίσκονται μεταξύ 0 και 5 °C, είναι όμως δυνατόν, αυτές να φθάνουν για ορισμένα είδη μέχρι τους -5 °C και για άλλα μέχρι 10 °C. Η ελάχιστη διάρκεια της ψύξης είναι συνήθως 5-6 εβδομάδες. Ορισμένες ποικιλίες ροδάκινων χρειάζονται τουλάχιστον 1100 ώρες κάτω από τους 5 °C για να ανθήσουν. Εάν σε αυτό το χρονικό διάστημα ανέβουν οι θερμοκρασίες, τότε διακόπτεται η εαρινοποίηση και τα φυτά δεν ανθίζουν.

4. Ποιες είναι οι βασικές κατηγορίες των ανόργανων τεμαχιδίων του εδάφους και πώς χαρακτηρίζονται τα εδάφη από πλευράς μηχανικής σύστασης;

Τα στερεά υλικά του εδάφους είναι ανόργανα και οργανικά.

Τα ανόργανα υλικά προέρχονται από τα αρχικά πετρώματα και τα ορυκτά (μητρικό υλικό) μετά από φυσικές και χημικές διεργασίες που διήρκεσαν πάρα πολλά χρόνια.

Ανάλογα με το μέσο τους μέγεθος, τα ανόργανα τεμαχίδια ενός εδάφους ονομάζονται:

• άμμος με διάμετρο από 2-0,02 χιλ.
• ιλύς με διάμετρο από 0,02 – 0,002 χιλ.
• άργιλος με διάμετρο μικρότερη από 0,002 χιλ

Γενικά, τα εδάφη ονομάζονται

—χονδρόκοκκο ή ελαφρά όταν περιέχουν σε μεγάλη αναλογία άμμο,

—λεπτόκοκκα ή βαρειά όταν επικρατεί η άργιλος και

—μέσης σύστασης ή πηλώδη όταν οι τρεις κατηγορίες βρίσκονται σε περίπου ίσες αναλογίες.

5. Τι σημαίνει οξύτητα εδάφους και πως επιδρά στη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων;
6. Τι καλείται οργανική ύλη του εδάφους και γιατί είναι πολύτιμο συστατικό του εδάφους;

Εκτός από τα ανόργανα τεμαχίδια που προέρχονται από τα μητρικά πετρώματα, το έδαφος περιέχει και συστατικά οργανικής προέλευσης, αλλά και πληθώρα ζωντανών οργανισμών. Τα οργανικής προέλευσης υλικά προέρχονται από αποσύνθεση ζωντανών οργανισμών, φυτικών και ζωικών, όπως π.χ. υπολλείματα φύλλων, ριζών, στελεχών, ζώων, μικροβίων κτλ.

—Τα υλικά αυτά, τα οποία βρίσκονται σε διάφορα στάδια αποσύνθεσης, αποτελούν την οργανική ύλη του εδάφους.

Η οργανική ύλη είναι πολύτιμο συστατικό του εδάφους, διότι:

α) βελτιώνει την εδαφική δομή δρώντας ως συγκολλητική ουσία των ανόργανων τεμαχιδίων

β) είναι πηγή ανόργανων θρεπτικών συστατικών, όπως του αζώτου και του φωσφόρου, τα οποία αποδίδει στο έδαφος μετά την αποσύνθεσή της

γ) συγκρατεί μεγάλες ποσότητες νερού, οι οποίες μπορεί να απορροφηθούν από τις ρίζες των φυτών.

7. Τι καλούμε οικοσύστημα; Αναφέρατε μερικά παραδείγματα ταξινόμησης.

Με την έννοια «οικοσύστημα», εννοούμε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς που μπορεί να υπάρχουν σε έναν τόπο, τα ζώα και τα φυτά δηλαδή, μαζί με ότι τα περιβάλλει και δεν είναι ζωντανό, όπως για παράδειγμα το χώμα ή το νερό, ο αέρας, μια πέτρα, ένας βράχος, ένα κτίσμα κ.λπ.

Οικοσυστήματα στα οποία ο άνθρωπος παρεμβαίνει ελάχιστα ή καθόλου αποκαλούνται φυσικά οικοσυστήματα, σε αντίθεση με τα

 γεωργικά οικοσυστήματα στη σύνθεση των οποίων ο άνθρωπος επεμβαίνει αποφασιστικά.

Ανάλογα με την ευρύτερη κλιματική περιοχή που βρίσκονται τα οικοσυστήματα αποκαλούνται τροπικά, ερημικά, μεσογειακά, αρκτικά, κτλ.

Τέλος, ανάλογα με το είδος της βλάστησης που επικρατεί, μιλάμε για δασικά οικοσυστήματα, φρυγανικά οικοσυστήματα, κ.ο.κ.

8. Τι ονομάζουμε τροφική αλυσίδα και τι τροφικό πλέγμα;

Σε κάθε οικοσύστημα υπάρχουν σαφείς τροφικές σχέσεις μεταξύ των βιοτικών παραγόντων, οι οποίες δημιουργούν την τροφική αλυσίδα του συγκεκριμένου οικοσυστήματος.

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι τροφικών αλυσίδων. Ο ένας έχει ως τροφική βάση τους παραγωγούς, δηλαδή από τα φυτά τρέφονται τα φυτοφάγα ζώα, από τα φυτοφάγα ζώα τρέφονται τα σαρκοφάγα και από αυτά τρέφονται μεγαλύτερα σαρκοφάγα ζώα.

Η δεύτερη αλυσίδα είναι η σαπροφυτική αλυσίδα, η οποία έχει ως τροφική βάση τη νεκρή οργανική ύλη και η ύπαρξη της οποίας είναι ιδιαίτερα σημαντική σε όλα τα οικοσυστήματα αφού εξασφαλίζει το κλείσιμο του κύκλου της ύλης (ανακύκλωση της ύλης).

9. Από τι αποτελείται το φυτικό κύτταρο;

Το φυτικό κύτταρο αποτελείται από :

1)Πυρήνας

2)Ενδοπλασματικό δίκτυο

3)Σύμπλεγμα Golgi

4)Λυσοσώματα

5)Υπεροξειδιοσώματα

6)Χυμοτόπια

7)Χλωροπλάστες

8)Μιτοχόνδρια

9)Κυτταρικός σκελετός

10)Κυτταρικό τοίχωμα

11)Ενδομεμβρανικό Σύστημα

• Γιατί ο ρόλος του πυρήνα για τη ζωή των κυττάρων είναι σημαντικός;

Ο ρόλος του πυρήνα για τη ζωή των κυττάρων είναι σημαντικός, αφού:

α. Φυλάσσει το γενετικό υλικό (DNA). Με βάση τις πληροφορίες που είναι καταγραμμένες σ’ αυτό καθορίζονται οι ιδιότητες του κυττάρου, και κατ’ επέκταση του οργανισμού, και ελέγχονται όλες οι κυτταρικές δραστηριότητες.

β. Είναι το οργανίδιο στο οποίο διπλασιάζεται το γενετικό υλικό, με τρόπο που εξασφαλίζει τη μεταβίβαση των γενετικών πληροφοριών, αναλλοίωτων, από κύτταρο σε κύτταρο αλλά και από γενιά σε γενιά,

γ. Είναι το οργανίδιο στο εσωτερικό του οποίου συντίθενται τα διάφορα είδη RNA από γενετικές πληροφορίες που φέρει το DNA.

Κάτι που δείχνει τη μεγάλη σημασία του πυρήνα για τη ζωή του κυττάρου είναι το γεγονός ότι κύτταρα τα οποία έχασαν τον πυρήνα τους κατά τη διαφοροποίηση τους (π.χ. ερυθρά αιμοσφαίρια) ή κύτταρα από τα οποία αφαιρέθηκε τεχνητά ο πυρήνας δεν αναπαράγονται και εμφανίζουν μικρό αριθμό μεταβολικών διεργασιών και περιορισμένη διάρκεια ζωής.

• Ποιο ο ρόλος των χλωροπλαστών στα κύτταρα;

Υπάρχουν μόνο στα κύτταρα των πράσινων τμημάτων των φυτών. Στα οργανίδια αυτά γίνεται η φωτοσύνθεση.

• Υπάρχουν επίσης μεμονωμένες μεμβρανώδεις δομές, τα ελασμάτια, που συνδέουν τα grana μεταξύ τους. Στο στρώμα του χλωροπλάστη βρίσκεται και DNA, όπως επίσης ένζυμα και ριβοσώματα, που του επιτρέπουν να διαιρείται και να δίνει θυγατρικά οργανίδια, αλλά και να συνθέτει μερικές από τις πρωτεΐνες του, χωρίς να εξαρτάται ολοκληρωτικά από το γενετικό υλικό του πυρήνα.

• Οι χλωροπλάστες ανήκουν σε μια ευρύτερη κατηγορία οργανιδίων των φυτικών κυττάρων, που ονομάζονται πλαστίδια. Στα πλαστίδια ανήκουν και οι άχρωμοι αμυλοπλάστες, που βρίσκονται στα κύτταρα των ριζών των φυτών και αποτελούν αποθήκες αμύλου, καθώς επίσης οι χρωμοπλάστες, που περιέχουν χρωστικές και βρίσκονται στα άνθη, στα φύλλα και στους καρπούς.

• Ποιες είναι οι βασικές λειτουργίες της ρίζας;

• Ποιες είναι οι λειτουργίες του βλαστού;

• Τι ονομάζονται γόνατα και τι μεσογονάτια διαστήματα;

Kατά μήκος του βλαστού υπάρχουν τα γόνατα ή αλλιώς κόμποι και τα μεσογονάτια ή αλλιώς μεσοκόμπια διαστήματα. Στα γόνατα εκφύονται τα φύλλα, οι έλικες και οι ταξιανθίες.

15. Ποιες είναι οι διαφορές του ριζικού συστήματος των δικότυλων και μονοκότυλων φυτών;

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΡΟΟΔΟΥ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Ι

1. Περιγράψτε το φαινόμενο αναστροφής της θερμοκρασίας σε περιοχές που χαρακτηρίζουμε ως θύλακες παγετού.

H θερμοκρασία είναι συνήθως αντιστρόφως ανάλογη προς το υψόμετρο αλλά σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται αναστροφή της θερμοκρασίας.

Π.χ. τον χειμώνα, όταν επικρατεί άπνοια και αιθρία, ο αέρας κοντά στο έδαφος και ιδιαίτερα στο βάθος μιας κοιλάδας ψύχεται περισσότερο λόγω ακτινοβολίας της γης, οπότε η θερμοκρασία είναι χαμηλότερη από τα υψηλότερα σημεία ή τις παρυφές της κοιλάδας. Tέτοιες χαμηλές τοποθεσίες, σε αντίθεση με τις κεκλιμένες, αποτελούν θύλακες παγετού και είναι επικίνδυνες κυρίως για πολυετείς καλλιέργειες (δένδρα).

2. Ποια καλούνται θερμόφιλα και ποια ψυχρόφιλα φυτά; Αναφέρατε μερικά παραδείγματα.

Tα καλλιεργούμενα φυτά διακρίνονται σε δύο ομάδες, με βάση τις θερμικές τους απαιτήσεις για ανάπτυξη:

—αυτά που κατάγονται από τα εύκρατα κλίματα και καλούνται ψυχρόφιλα και

—αυτά που προέρχονται από τους τροπικούς και καλούνται θερμόφιλα.

Φασόλια, βαμβάκι, καπνός, ελιά, μπανάνα, ανανάς

3. Τι είναι η εαρινοποίηση και ποιες οι επιπτώσεις της στην καλλιέργεια των φυτών;

Τα ψυχρόφιλα φυτά πρέπει να περάσουν μία περίοδο χαμηλών θερμοκρασιών για να μπορέσουν να ανθίσουν. Οι χαμηλές θερμοκρασίες επηρεάζουν άμεσα τον σχηματισμό ανθικών καταβολών στους οφθαλμούς ή απλώς επιταχύνουν την άνθηση. Σημαντικό ρόλο παίζει ο βαθμός και η διάρκεια της ψύξης. Για τα περισσότερα είδη φυτών οι καλύτερες θερμοκρασίες βρίσκονται μεταξύ 0 και 5 °C, είναι όμως δυνατόν, αυτές να φθάνουν για ορισμένα είδη μέχρι τους -5 °C και για άλλα μέχρι 10 °C. Η ελάχιστη διάρκεια της ψύξης είναι συνήθως 5-6 εβδομάδες. Ορισμένες ποικιλίες ροδάκινων χρειάζονται τουλάχιστον 1100 ώρες κάτω από τους 5 °C για να ανθήσουν. Εάν σε αυτό το χρονικό διάστημα ανέβουν οι θερμοκρασίες, τότε διακόπτεται η εαρινοποίηση και τα φυτά δεν ανθίζουν.

4. Ποιες είναι οι βασικές κατηγορίες των ανόργανων τεμαχιδίων του εδάφους και πώς χαρακτηρίζονται τα εδάφη από πλευράς μηχανικής σύστασης;

Τα στερεά υλικά του εδάφους είναι ανόργανα και οργανικά.

Τα ανόργανα υλικά προέρχονται από τα αρχικά πετρώματα και τα ορυκτά (μητρικό υλικό) μετά από φυσικές και χημικές διεργασίες που διήρκεσαν πάρα πολλά χρόνια.

Ανάλογα με το μέσο τους μέγεθος, τα ανόργανα τεμαχίδια ενός εδάφους ονομάζονται:

• άμμος με διάμετρο από 2-0,02 χιλ.
• ιλύς με διάμετρο από 0,02 – 0,002 χιλ.
• άργιλος με διάμετρο μικρότερη από 0,002 χιλ

Γενικά, τα εδάφη ονομάζονται

—χονδρόκοκκο ή ελαφρά όταν περιέχουν σε μεγάλη αναλογία άμμο,

—λεπτόκοκκα ή βαρειά όταν επικρατεί η άργιλος και

—μέσης σύστασης ή πηλώδη όταν οι τρεις κατηγορίες βρίσκονται σε περίπου ίσες αναλογίες.

5. Τι σημαίνει οξύτητα εδάφους και πως επιδρά στη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων;
6. Τι καλείται οργανική ύλη του εδάφους και γιατί είναι πολύτιμο συστατικό του εδάφους;

Εκτός από τα ανόργανα τεμαχίδια που προέρχονται από τα μητρικά πετρώματα, το έδαφος περιέχει και συστατικά οργανικής προέλευσης, αλλά και πληθώρα ζωντανών οργανισμών. Τα οργανικής προέλευσης υλικά προέρχονται από αποσύνθεση ζωντανών οργανισμών, φυτικών και ζωικών, όπως π.χ. υπολλείματα φύλλων, ριζών, στελεχών, ζώων, μικροβίων κτλ.

—Τα υλικά αυτά, τα οποία βρίσκονται σε διάφορα στάδια αποσύνθεσης, αποτελούν την οργανική ύλη του εδάφους.

Η οργανική ύλη είναι πολύτιμο συστατικό του εδάφους, διότι:

α) βελτιώνει την εδαφική δομή δρώντας ως συγκολλητική ουσία των ανόργανων τεμαχιδίων

β) είναι πηγή ανόργανων θρεπτικών συστατικών, όπως του αζώτου και του φωσφόρου, τα οποία αποδίδει στο έδαφος μετά την αποσύνθεσή της

γ) συγκρατεί μεγάλες ποσότητες νερού, οι οποίες μπορεί να απορροφηθούν από τις ρίζες των φυτών.

7. Τι καλούμε οικοσύστημα; Αναφέρατε μερικά παραδείγματα ταξινόμησης.

Με την έννοια «οικοσύστημα», εννοούμε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς που μπορεί να υπάρχουν σε έναν τόπο, τα ζώα και τα φυτά δηλαδή, μαζί με ότι τα περιβάλλει και δεν είναι ζωντανό, όπως για παράδειγμα το χώμα ή το νερό, ο αέρας, μια πέτρα, ένας βράχος, ένα κτίσμα κ.λπ.

Οικοσυστήματα στα οποία ο άνθρωπος παρεμβαίνει ελάχιστα ή καθόλου αποκαλούνται φυσικά οικοσυστήματα, σε αντίθεση με τα

 γεωργικά οικοσυστήματα στη σύνθεση των οποίων ο άνθρωπος επεμβαίνει αποφασιστικά.

Ανάλογα με την ευρύτερη κλιματική περιοχή που βρίσκονται τα οικοσυστήματα αποκαλούνται τροπικά, ερημικά, μεσογειακά, αρκτικά, κτλ.

Τέλος, ανάλογα με το είδος της βλάστησης που επικρατεί, μιλάμε για δασικά οικοσυστήματα, φρυγανικά οικοσυστήματα, κ.ο.κ.

8. Τι ονομάζουμε τροφική αλυσίδα και τι τροφικό πλέγμα;

Σε κάθε οικοσύστημα υπάρχουν σαφείς τροφικές σχέσεις μεταξύ των βιοτικών παραγόντων, οι οποίες δημιουργούν την τροφική αλυσίδα του συγκεκριμένου οικοσυστήματος.

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι τροφικών αλυσίδων. Ο ένας έχει ως τροφική βάση τους παραγωγούς, δηλαδή από τα φυτά τρέφονται τα φυτοφάγα ζώα, από τα φυτοφάγα ζώα τρέφονται τα σαρκοφάγα και από αυτά τρέφονται μεγαλύτερα σαρκοφάγα ζώα.

Η δεύτερη αλυσίδα είναι η σαπροφυτική αλυσίδα, η οποία έχει ως τροφική βάση τη νεκρή οργανική ύλη και η ύπαρξη της οποίας είναι ιδιαίτερα σημαντική σε όλα τα οικοσυστήματα αφού εξασφαλίζει το κλείσιμο του κύκλου της ύλης (ανακύκλωση της ύλης).

9. Από τι αποτελείται το φυτικό κύτταρο;

Το φυτικό κύτταρο αποτελείται από :

1)Πυρήνας

2)Ενδοπλασματικό δίκτυο

3)Σύμπλεγμα Golgi

4)Λυσοσώματα

5)Υπεροξειδιοσώματα

6)Χυμοτόπια

7)Χλωροπλάστες

8)Μιτοχόνδρια

9)Κυτταρικός σκελετός

10)Κυτταρικό τοίχωμα

11)Ενδομεμβρανικό Σύστημα

• Γιατί ο ρόλος του πυρήνα για τη ζωή των κυττάρων είναι σημαντικός;

Ο ρόλος του πυρήνα για τη ζωή των κυττάρων είναι σημαντικός, αφού:

α. Φυλάσσει το γενετικό υλικό (DNA). Με βάση τις πληροφορίες που είναι καταγραμμένες σ’ αυτό καθορίζονται οι ιδιότητες του κυττάρου, και κατ’ επέκταση του οργανισμού, και ελέγχονται όλες οι κυτταρικές δραστηριότητες.

β. Είναι το οργανίδιο στο οποίο διπλασιάζεται το γενετικό υλικό, με τρόπο που εξασφαλίζει τη μεταβίβαση των γενετικών πληροφοριών, αναλλοίωτων, από κύτταρο σε κύτταρο αλλά και από γενιά σε γενιά,

γ. Είναι το οργανίδιο στο εσωτερικό του οποίου συντίθενται τα διάφορα είδη RNA από γενετικές πληροφορίες που φέρει το DNA.

Κάτι που δείχνει τη μεγάλη σημασία του πυρήνα για τη ζωή του κυττάρου είναι το γεγονός ότι κύτταρα τα οποία έχασαν τον πυρήνα τους κατά τη διαφοροποίηση τους (π.χ. ερυθρά αιμοσφαίρια) ή κύτταρα από τα οποία αφαιρέθηκε τεχνητά ο πυρήνας δεν αναπαράγονται και εμφανίζουν μικρό αριθμό μεταβολικών διεργασιών και περιορισμένη διάρκεια ζωής.

• Ποιο ο ρόλος των χλωροπλαστών στα κύτταρα;

Υπάρχουν μόνο στα κύτταρα των πράσινων τμημάτων των φυτών. Στα οργανίδια αυτά γίνεται η φωτοσύνθεση.

• Υπάρχουν επίσης μεμονωμένες μεμβρανώδεις δομές, τα ελασμάτια, που συνδέουν τα grana μεταξύ τους. Στο στρώμα του χλωροπλάστη βρίσκεται και DNA, όπως επίσης ένζυμα και ριβοσώματα, που του επιτρέπουν να διαιρείται και να δίνει θυγατρικά οργανίδια, αλλά και να συνθέτει μερικές από τις πρωτεΐνες του, χωρίς να εξαρτάται ολοκληρωτικά από το γενετικό υλικό του πυρήνα.

• Οι χλωροπλάστες ανήκουν σε μια ευρύτερη κατηγορία οργανιδίων των φυτικών κυττάρων, που ονομάζονται πλαστίδια. Στα πλαστίδια ανήκουν και οι άχρωμοι αμυλοπλάστες, που βρίσκονται στα κύτταρα των ριζών των φυτών και αποτελούν αποθήκες αμύλου, καθώς επίσης οι χρωμοπλάστες, που περιέχουν χρωστικές και βρίσκονται στα άνθη, στα φύλλα και στους καρπούς.

• Ποιες είναι οι βασικές λειτουργίες της ρίζας;

• Ποιες είναι οι λειτουργίες του βλαστού;

• Τι ονομάζονται γόνατα και τι μεσογονάτια διαστήματα;

Kατά μήκος του βλαστού υπάρχουν τα γόνατα ή αλλιώς κόμποι και τα μεσογονάτια ή αλλιώς μεσοκόμπια διαστήματα. Στα γόνατα εκφύονται τα φύλλα, οι έλικες και οι ταξιανθίες.

15. Ποιες είναι οι διαφορές του ριζικού συστήματος των δικότυλων και μονοκότυλων φυτών;

ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ – ΘΡΕΨΗ & ΛΙΠΑΝΣΗ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ

Μίχος Γιώργος

Γεωπόνος

Μsc Αγροτική Ανάπτυξη

Α. Εδαφολογικές Απαιτήσεις

1.  Το έδαφος

Το έδαφος αποτελεί μέρος του περιβάλλοντος, το οποία είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη των υπαίθριων καλλιεργειών. Εξαιτίας των φυσικοχημικών και βιολογικών του ιδιοτήτων παρέχει στα φυτά στήριξη, νερό και θρεπτικά στοιχεία. Το έδαφος αποτελείται από τρεις φάσεις: α) στερεή, β) υγρή και γ) αέρια.

Τα στερεά συστατικά του εδάφους είναι ανόργανα και οργανικά. Τα ανόργανα προέρχονται από τα αρχικά πετρώματα και ορυκτά των ενδότερων στρωμάτων της γης και τα οποία ανάλογα με το μέγεθος τους διακρίνονται σε: α) άμμο (2 – 0,02 mm., β) ιλύ (0,02 – 0,002 mm) & γ) άργιλο (<0,002 mm). Τα συστατικά αυτά σπάνια παραμένουν μεμονωμένα. Συνήθως συνενώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν μεγαλύτερα ή μικρότερα συσσωματώματα. Το κενό που μένει ανάμεσα στα στερεά συστατικά του εδάφους ονομάζεται πορώδες και στο οποίο απαντώνται η υγρή και η αέρια φάση του εδάφους.

Η ικανότητα του εδάφους να εφοδιάζει τα φυτά με ανόργανα θρεπτικά στοιχεία ονομάζεται γονιμότητα. Πιθανόν να υπάρχουν εδάφη με υψηλές περιεκτικότητας σε θρεπτικά στοιχεία και να χαρακτηρίζονται ως χαμηλής γονιμότητας επειδή τα στοιχεία αυτά δεν είναι άμεσα διαθέσιμα στα φυτά. Σημαντική παράμετρος της οποίας είναι η αντίδραση του εδάφους, η οποία εκφράζεται με την κλίμακα του pH. Συνεπώς τα φυτά αναπτύσσονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μόνο όταν το καλλιεργούμενο έδαφος έχει το κατάλληλο pH.

Εκτός από τα ανόργανα συστατικά του, το έδαφος περιέχει και οργανικά συστατικά, τα οποία προέρχονται από την αποσύνθεση ζωικών και φυτικών οργανισμών. Τα συστατικά αυτά αποτελούν την οργανική ύλη του εδάφους, η οποία αποτελεί πολύτιμο συστατικό του διότι: α) βελτιώνει την δομή του, με αποτέλεσμα να συγκρατείται μεγαλύτερη ποσότητα νερού και β) αποτελεί πηγή ανόργανων θρεπτικών στοιχείων.

2.  Ανάλυση Εδάφους

Εδαφολογική ανάλυση είναι κάθε χημική, φυσική ή βιολογική μέτρηση που γίνεται στο έδαφος.

Η εδαφολογική ανάλυση αποσκοπεί: α)στην έγκαιρη διάγνωση της περιεκτικότητας του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία, β) στην εκτίμηση των αναγκών μιας καλλιέργειας σε θρεπτικά στοιχεία, και γ) στον καθορισμό ενός ενδεδειγμένου προγράμματος λίπανσης, ώστε τελικά να αποφευχθούν ενδεχόμενες τροφοπενίες ή τοξικότητες που οφείλονται σε υπερβολική λίπανση των καλλιεργειών.

Κατάλληλος χρόνος για την για την λήψη δείγματος εδάφους για ανάλυση είναι το μεσοδιάστημα μεταξύ της περιόδου των δύο καλλιεργειών και οπωσδήποτε πριν την εφαρμογή της λίπανσης. Για τη λήψη των δειγμάτων συνίσταται να λαμβάνουν σύνθετα δείγματα, δηλαδή 5-25 επιμέρους δείγματα από διάφορα σημεία της καλλιεργούμενης έκτασης του αγρού, τα οποία στη συνέχεια συνενώνονται. Το βάθος της δειγματοληψίας, ανάλογα με την καλλιέργεια καθορίζεται περίπου στα 30 cm και 7,5-10 cm για πολυετείς – δενδρώδεις-θαμνώδεις και ετήσιες – ποώδεις καλλιέργειες.

Ωστόσο η ανάλυση του εδάφους ως πρακτική ορθής εφαρμογής λίπανσης έχει συγκεκριμένα μειονεκτήματα διότι: α) ενδεχομένως το δείγμα χώματος που λήφθηκε να μη αντιπροσωπεύει την συνολική περιοχή του εδάφους γύρω από την οποία αναπτύσσεται το ριζικό σύστημα της καλλιέργειας και β) η συσχέτιση μεταξύ του επιπέδου των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους και της εμφάνισης των τροφοπενιών είναι πολύ μικρή.

Β. Σημασία των Θρεπτικών Στοιχείων & Βασικές Αρχές Λίπανσης

1.  Η σημασία των θρεπτικών στοιχείων για τα φυτά

Τα φυτά για να αναπτυχθούν χρειάζονται συνολικά 17 απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία, όπως παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα:

Ένα στοιχείο θεωρείται απαραίτητο για την θρέψη του φυτού αν πληροί τα εξής τρία κριτήρια: α) το φυτό αδυνατεί να συμπληρώσει το βιολογικό του κύκλο χωρίς το συγκεκριμένο στοιχείο, β) το στοιχείο αυτό συμμετέχει σε κάποια φυσιολογική λειτουργία του φυτού, γ) το στοιχείο αυτό δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κάποιο άλλο, δ) τα συμπτώματα έλλειψης μπορούν να εξαλειφθούν μόνο με την παροχή του στοιχείου που λείπει.

Η διάκριση των στοιχείων σε μακροστοιχεία και ιχνοστοιχεία έχει ως κριτήριο μόνο την ποσότητα αυτών που απαιτείται για τη θρέψη των φυτών. Τα μακροστοιχέια απαιτούνται σε μεγάλες ποσότητες γιατί κατά κανόνα αποτελούν δομικά στοιχεία των φυτών, ενώ τα μικροστοιχεία απαιτούνται σε μικρές ποσότητες γιατί επιτελούν καταλυτικό ρόλο  (π.χ. ενεργοποιητές η συστατικά ενζύμων).

2.  Βασικές αρχές λίπανσης

Τα φυτά απορροφούν όλα τα απαραίτητα ανόργανα θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος και ειδικότερα από το εδαφικό διάλυμα, όπου βρίσκονται υπό την μορφή ιόντων. Εξαίρεση αποτελεί ο άνθρακας τον οποίο τα φυτά αφομοιώνουν από τον ατμοσφαιρικό αέρα. Είναι επομένως αναπόφευκτο να μειώνονται τα αποθέματα του εδάφους σε ανόργανα θρεπτικά συστατικά όταν γίνεται συνεχής και εντατική καλλιέργεια φυτών στο ίδιο μέρος, εάν δεν ληφθούν μέτρα για την αντικατάσταση

τους. Η μείωση αυτή είναι πιο έντονη για τα μακροστοιχεία και ιδιαίτερα για τα τρία από αυτά, το άζωτο, τον φώσφορο και το κάλιο.

Για να αποφευχθούν όλες οι δυσμενείς επιδράσεις από την έλλειψη θρεπτικών στοιχείων στα φυτά, συνίσταται η λίπανση του εδάφους, δηλαδή η συμπλήρωση θρεπτικών στοιχείων μέσω συγκεκριμένων εφοδίων (λιπάσματα) και πρακτικών σε ποσότητες ικανές για την θρέψη των φυτών. Ανάλογα με το είδος του εφαρμοζόμενου λιπάσματος, η λίπανση διακρίνεται σε ανόργανη και οργανική.

Στην ανόργανη λίπανση χρησιμοποιούνται κατά κανόνα χημικά ανόργανα λιπάσματα. Αυτά ομαδοποιούνται στις εξής κατηγορίες σύμφωνα με το βασικό στοιχείο τους: α) σύνθετα (περιέχουν περισσότερα από ένα μακροστοιχεία), β) αζωτούχα, γ) φωσφορικά & δ) καλιούχα. Στην οργανική, χρησιμοποιούνται φυσικής προέλευσης οργανικά λιπάσματα και πρακτικές (π.χ. κοπριά, κομπόστ, χλωρά λίπανση).

Τα κριτήρια που λαμβάνουμε υπόψη για την επιλογή του κατάλληλου λιπάσματος είναι τα εξής: α) το είδος της καλλιέργειας, β) τα χαρακτηριστικά του εδάφους, γ) το κλίμα της περιοχής και δ) την τιμή του κάθε λιπάσματος.

Τέλος, η ποσότητα του λιπάσματος που θα εφαρμόσουμε εξαρτάται από α) τις απαιτήσεις των καλλιεργούμενων φυτών σε θρεπτικά στοιχεία και β) την διαθέσιμη ποσότητα των θρεπτικών στοιχείων στο εδαφικό διάλυμα.

Γ. Τροφοπενίες & Τοξικότητες

1.  Τροφοπενίες

Όταν η συγκέντρωση ενός στοιχείου στα φυτά κατέβει κάτω από ένα όριο που θεωρείται απαραίτητο για την άριστη ανάπτυξη των φυτού τότε το φυτό παρουσιάζει έλλειψη του συγκεκριμένου στοιχείου. Αυτό έχεις ως αποτέλεσμα να επιβραδύνονται ή ακόμη και να σταματούν όλες οι βιοχημικές διεργασίες στις οποίες μετέχει το στοιχείο αυτό. Η έλλειψη κάποιου στοιχείου από τα φυτά ονομάζεται τροφοπενία και όταν είναι σημαντική μπορεί να εμφανίζει ορατά συμπτώματα στα φυτά. Όταν δεν είναι τόσο σημαντική μπορεί να μη είναι εμφανής αλλά σίγουρα η απόδοση των καλλιεργούμενων φυτών μειώνεται.

2.  Τοξικότητες

Πολλές φορές οι γεωργοί έχοντας κατά νου τις θετικές επιπτώσεις των λιπασμάτων για τις αποδόσεις των καλλιεργειών τους προβαίνουν σε υπερβολές οι οποίες τελικά βαίνουν εις βάρος τόσο των ίδιων των καλλιεργειών τους όσο και του περιβάλλοντος. Η υπερβολική λοιπόν χρήση των λιπασμάτων μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες στις καλλιέργειες και τελικά στις αποδόσεις αυτών.

Η εφαρμογή μεγαλύτερων ποσοτήτων από τις ικανές για την ομαλή ανάπτυξη των φυτών μπορούν να προκαλέσουν επιβράδυνση των φυσιολογικών λειτουργιών των φυτών και στην χείριστη περίπτωση νέκρωση τμημάτων ή και ολόκληρων φυτών, αποτέλεσμα γνωστό ως τοξικότητα των λιπασμάτων στα φυτά.

Τοξικότητες από λιπάσματα στα φυτά δύναται να προκληθούν τόσο από τα λιπάσματα εδάφους, όσο και από διαφυλλικά λιπάσματα, εάν εφαρμοσοτούν με λάθος τρόπο (π.χ. υπερβολική ποσότητα, στάδιο ανάπτυξης των φυτών, περίοδος ή και ώρα εφαρμογής)

Δ. Σημασία της Φυλλοδιαγνωστικής

Η φυλλοδιαγνωστική αποτελεί μία ακόμη μέθοδο η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την διαπίστωση θρεπτικών προβλημάτων στους ιστούς των φυτών.

Βασίζεται στην μέτρηση των συγκεντρώσεων των θρεπτικών στοιχείων μέσα στο φυτό και οι οποίες εάν είναι μικρότερες ή μεγαλύτερες ενός κρίσιμου βαθμού (κριτικές συγκεντρώσεις) επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των φυτών ή δεν είναι πλέον επικερδής η λίπανση της καλλιέργειας με τα συγκεκριμένα θρεπτικά στοιχεία αντίστοιχα.

Τα μέρη του φυτού στα οποία γίνεται η σχετική χημική ανάλυση είναι συνήθως τα φύλλα, διότι είναι αυτά που συνήθως αντιπροσωπεύουν θέσεις της ενεργού αύξησης. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις οι βλαστοί ή οι μίσχοι των φύλλων είναι καταλληλότεροι για ανάλυση. Το δείγμα των μερών του φυτού στο οποίο θα γίνει ανάλυση, συλλέγονται σε πλαστικές ή χάρτινες (αν πρόκειται να πλυθούν) σακούλες, και συντηρούνται στο ψυγείο. Ακολούθως στο εργαστήριο και αμέσως πριν την ανάλυση το δείγμα ξηραίνεται σε κλίβανο και αλέθεται σε μύλο. Είναι αυτονόητο ότι στην συγκεκριμένη μέθοδο δεν είναι κατάλληλα μέρη του φυτού στα οποία πρόσφατα έχει γίνει ψεκασμός με σκευάσματα, τα οποία περιέχουν ιχνοστοιχεία.

Η εφαρμογή της φυλλοδιαγνωστικής αναγνωρίζεται ως μέθοδος: α) η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον καθορισμό της ορθολογικότερης λίπανσης των καλλιεργειών, και β) που αποσκοπεί κυρίως στην πρόληψη των τροφοπενιών και περιορισμένα στην θεραπεία τους.

Βιβλιογραφία

Δόρδας Χ. (2009), Μαθήματα Γενικής Γεωργίας, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Σύγχρονη Παιδεία

Θεριός Ι. (1996), Ανόργανη Θρέψη και Λιπάσματα, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Γ. Δεδούση

Καραμάνος Α. κ.α. (2019), Φυτική Παραγωγή, Αθήνα, Εκδόσεις ΙΤΥΕ – Διόφαντος

ΑΙΘΑΝΟΛΗΗ συγκέντρωση της αιθανόλη (C2H5OH) είναι της τάξης 9-13,5 % Vol ή παραπάνω. Είναι το κύριο προϊόν της αλκοολικής ζύμωσης.Έχει σ.ζ. 78 οC.
Το δεύτερο µετά το νερό σε ποσότητασυστατικό του οίνου
Έχει επίδραση στην ποιότητα, στη συντήρηση και στην εμπορική αξία τουοίνου.
Έχει αρκετά δριμεία οσμή. Η αλκοόλη αποτελεί τη βάση για το άρωμα καιτο μπουκέτο των οίνων.
Η αλκοόλη προσδίδει σύνθετη και ιδιαίτερη γεύση. Η αλκοόλη, μαζί με τα αναγωγικά ζάχαρα και τη γλυκερόλη αποτελούν τα συστατικά με γλυκειά γεύση.
Έτσι, μετριάζουν την όξινη γεύση των οξέων και την πικράδα τωνφαινολικών ενώσεων, και έτσι προκύπτει η χαρακτηριστική γεύση.Επίσης, όσο μεγαλύτερη είναι η περιεκτικότητα σε αλκοόλη υπάρχει ηεντύπωση ότι οι οίνοι είναι παχείς και πλούσιοι σε στερεό υπόλειμμα.
Η αλκοόλη συμβάλει στη συντήρηση των οίνων
με τις αντιμικροβιακές ιδιότητές της.
δευτερεύοντα προϊόντα της αλκοολικής ζύμωσης, σε επίπεδα 150-550 mg/L. Οι αλκοόλες αυτές και οι εστέρες τους συμβάλλουν στο άρωμα των οίνων.
Κύριες είναι η ισοβουτυλική αλκοόλη (μεθυλ-2-προπανόλη-1) και οι αμυλικέςαλκοόλες (μίγμα μεθυλο-2-βουτανόλης-1 και μεθυλο-3-βουτανόλης-1).Σε επίπεδα μέχρι 300 (είτε 450 mg/L) συμβάλλουν στο πολύπλοκο του αρώματος των οίνων. Σε υψηλότερα επίπεδα έχουν αρνητική επίδραση, προσδίδουν δυσάρεστη (βαριά) οσμή. Σε υψηλά επίπεδα μπορεί να βρίσκονται από αλλοίωση από ζύμες ή βακτήρια.
Είναι λιγότερο πτητικές ενώσεις από την αιθανόλη. Επομένως αποστάζουν μετά από αυτήν. Είναι ελαφρώς τοξικές και αποτελούν τα ζυμέλαια (προϊόν απόσταξης ακατέργαστης αιθανόλης).
Οι ανώτερες αλκοόλες σχηματίζονται από τους ζυμομύκητες
από σάκχαρα είτε από αμινοξέα.

ΛΟΙΠΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΜΑΚΡΟΣΤΟΙΧΕΙΑ – ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ

Φώσφορος (Ρ)

• Ο φώσφορος είναι θρεπτικό στοιχείο απαραίτητο για την ανάπτυξη των φυτών και αποτελεί

συστατικό στα νουκλεϊκά οξέα, τα

φωσφορολιπίδια και τους φωσφοριλιωμένους υδατάνθρακες.

Είναι απαραίτητο στοιχείο για

• τα νουκλεϊκά οξέα και βρίσκεται στον πυρήνα των κυττάρων
• επιδρά στον σχηματισμό της χλωροφύλλης

• Η θετική επίδραση του φωσφόρου στα φυτά αναφέρεται στη βλάστηση του σπόρου, στην ανάπτυξη των ριζών και στην ωρίμανση των καρπών.
• Με άλλα λόγια ο φώσφορος ευνοεί την ανάπτυξη στα νεαρά φυτά και τις ρίζες τους καθώς και την ωρίμανση των καρπών.

• Σε γενικές γραμμές η έλλειψη του φωσφόρου από την θρέψη των φυτών προκαλεί ανάσχεση στην ανάπτυξη και την αύξηση τους.
• Τα συμπτώματα της έλλειψης του φωσφόρου παρουσιάζονται στα ώριμα φύλλα των φυτών, ενώ τα νεαρά φύλλα παρουσιάζουν βαθιά κυανοπράσινη απόχρωση ή ακόμα σκοτεινή

ερυθροειδή απόχρωση λόγω έντονου σχηματισμού ανθοκυανών.

Ο ρόλος του Ρ

1. ευνοεί την άνθηση και καρποφορία,
2. ευνοεί την ωρίμανση και αναστέλλει δυσμενείς επιδράσεις της αζωτούχου λίπανσης
3. βελτιώνει την ποιότητα των προϊόντων,
4. ευνοεί την ανάπτυξη των ριζών,
5. αυξάνει την ανθεκτικότητα στις ασθένειες

Ο κύκλος του P

&   UóÓ TIV O  OI KOoUoTrj¡JoTa  ¡JÉo‹a  Tr¡Ç n rlOoÓ0pMo qÇ

To›v nETpu›pózc›v, onop pD‹pÓTOl o rlÓ TO I iUTÓ @

aVa  KU id  o›VETo I ¡1Roo     oTo    OÍ    KOoUOTrj¡JaTa.

s• N E’y’   Ér]   nOOÓTF{TO @ú3O@Ó   OM FIOjDOOÑ NETO I OTO

nOTÓ¡JlO & OórjyEiTal QTOUÇ M<Eavoú ç,  ónou & 0a

nOpo¡JGiVEi OE 6laJ\UTP }JO|D@      }JÜ/    IÇ ÓTOU

Phosphorus Cycle

dcd            p      n

(c) Uuiveisity of Minnesota

Design by: Michelle Dietz & Jeff Smock

Ο Φώσφορος στο έδαφος

Ο φώσφορος βρίσκεται στο έδαφος σε ανόργανη και οργανική μορφή.

• Η ανόργανη μορφή του φωσφόρου προέρχεται από τα ορυκτά της Λιθόσφαιρας. Κύρια πηγή

φωσφόρου είναι τα πρωτογενή και δευτερογενή ορυκτά (απατίτης κ.α.)

• Η οργανική μορφή του φωσφόρου βρίσκεται προσροφημένα σε οργανικά μόρια στους

μικροοργανισμούς και στα φυτικά υπολείμματα και κυρίως βρίσκεται με την μορφή του φωσφορικού

ινοσίτη (φυτικό οξύ – φυτίνη)

Στα εδάφη ο Φώσφορος

βρίσκεται συνδεδεμένος στα ανόργανα και οργανικά συστατικά του εδάφους.

• Ως άλας : Οι ενώσεις του ανιόντος Ρ043- με Ca, Al, Fe και Mg είναι δυσδιάλυτες
• Ως φωσφορική ομάδα συνδεδεμένο στην οργανική ουσία του εδάφους

Η διαθεσιμότητα του φωσφορικού

ανιόντος εξαρτάται:

• από την ενεργή επιφάνεια των πυριτικών ορυκτών και της οργανικής ουσίας (Χούμο) του εδάφους
• Φυσικοχημικές συνθήκες του εδάφους, όπως pH, εδαφικό νερό,
• Από τα είδος του φυτού ( Ριζικό σύστημα, απαιτήσεις του φυτού σε Ca) πχ. Ψυχανθή

Διάκριση διαλυτότητας του εδαφικού

φωσφόρου

Από την άποψη της θρέψης του φυτού οι διάφορες φωσφορικές μορφές στο έδαφος διακρίνονται σε τρία

(3) κλάσματα ανάλογα με τη διαλυτότητα του :

• Εδαφικό διάλυμα (Solution Ρ ): Ο φώσφορος απαντά στο εδαφικό διάλυμα υπό μορφή μονοσθενών και δισθενών φωσφορικών ανιόντων (δισόξεινο – Η₂Ρ0₄ και μονόξεινο – ΗΡ0₄ ²) και είναι άμεσα διαθέσιμα στα φυτά
• Διαθέσιμος (Labile P): Φωσφορικά ανιόντα χαλαρά

συνδεδεμένα με ειδική προσρόφηση στα οξείδια του σιδήρου και του αργιλίου ή αργιλικών ορυκτών.

• μη διαθέσιμος (non Labile P): Σταθερά συνδεδεμένα φωσφορικά στο κρυσταλλικό πλέγμα των ορυκτών (απατίτες και στα φωσφορικά άλατα του ασβεστίου).

• Οι δυσδιάλυτες μορφές βρίσκονται σε ισορροπία με τις πιο διαλυτές μορφές όπως είναι το φωσφωρικό διασβέστιο Ca ΗΡ04. 2Η20

Ο φώσφορος στο αμπέλι

Επιδρά στην ποιότητα γιατί ευνοεί την ανθοφορία και την ωρίμανση των σταφυλιών.

Συντελεί

• στην καλύτερη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος,
• αυξάνει τη στερεότητα των κληματίδων και τις ωριμάζει ταχύτερα.

Η τροφοπενία φωσφόρου

Η τροφοπενία φωσφόρου εμφανίζεται αρχικά στα κατώτερα φύλλα και προχωράει σταδιακά προς τα ανώτερα.

Τα φύλλα αποκτούν έντονο σκούρο πράσινο χρώμα ενώ αργότερα εμφανίζονται ερυθροί, πορφυροί ή και μωβ μεταχρωματισμοί στην κάτω επιφάνεια των φύλλων ή ακόμα και στους μίσχους. Η εικόνα του φυτού είναι καχεκτική ενώ η βλάστηση είναι πολύ

περιορισμένη. Επίσης παρατηρείται μείωση της καρπόδεσης και της παραγωγής.

• Γενικά έλλειψη φωσφόρου δεν παρατηρείται συχνά στην άμπελο και εάν παρατηρηθεί παρατηρείται κυρίως σε όξινα και αλκαλικά

εδάφη. Σε αυτό συμβάλλει σημαντικά η προσθήκη φωσφόρου στη βασική λίπανση κατά την

εγκατάσταση του αμπελώνα.

Τροφοπενία φωσφόρου

Κάλιο (Κ)

• Το κάλιο απαντά στους φυτικούς ιστούς με τη μορφή του κατιόντος Κ+ και βρίσκεται στο πρωτόπλασμα και σε πολύ μικρές ποσότητες στον πυρήνα. Το στοιχείο αυτό έχει μεγάλη σημασία στην περατότητα των βιολογικών μεμβρανών και συμμετέχει στην φωτοσύνθεση, στην σύνθεση των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων κλπ.

Ρόλος του Καλίου στα φυτά

1. Συμβάλλει στην Ηλεκτρική ισορροπία του κυτταροπλάσματος
2. Συμβάλλει στην Υδατική κατάσταση των κύτταρων
3. Ρυθμίζει το άνοιγμα των στομάτων των φύλλων
4. Το κάλιο ενεργοποιεί ενζυμικές αντιδράσεις
5. Ρυθμίζει την ένταση της εξατμισοδιαπνοής
6. Συμβάλλει στη μεταφορά προϊόντων φωτοσύνθεσης
7. Συμβάλλει στην σύνθεση πρωτεϊνών – πρόσληψη αζώτου
8. Συμβάλλει στη διατήρηση της διαπερατότητας των βιομεμβρανών
9. Ρυθμίζει την σπαργή των φυτικών κυττάρων.

• Η ευνοϊκή επίδραση του καλίου αναφέρεται στην ποιότητα των προϊόντων.
• Η έλλειψη του καλίου από την θρέψη των φυτών εκδηλώνεται αρχικά στα ώριμα φύλλα με χαρακτηριστική κατά κηλίδες ή περιφερειακή

νέκρωση των φύλλων.

Σε ποια εδάφη αναμένεται η έλλειψη

Καλίου;

• Έλλειψη Καλίου παρατηρείται συνήθως σε αμμώδη και οργανικά εδάφη
• Στα αργιλλώδη εδάφη: Τα ιόντα Κ+ δεσμεύονται στο διάκενο χώρο μεταξύ των στοιβάδων των τετραέδρων του Si και οκταέδρων του ΑΙ
• Έλλειψη Καλίου παρατηρείται όταν υπάρχει ανταγωνισμός κατιόντων, δηλαδή η πρόσληψη Κ+ μπορεί να εμποδιστεί από τα κατιόντα Ca2+ , Mg2+, Na+ και ΝΗ4+.

Το Κάλιο (Κ) στο έδαφος

Το Κάλιο του εδάφους συναντάται στο εδαφικό διάλυμα (αφομοιώσιμο) ή συγκρατείται σε ανταλλάξιμη (αφομοιώσιμη) μορφή στα κολλοειδή του εδάφους ή σταθερά δεσμευμένο στα πρωτογενή και δευτερογενή ορυκτά.

• Προσροφημένα ιόντα καλίου στην επιφάνεια στα εδαφικά κολλοειδή – εύκολα ανταλλάξιμο
• Το Δεσμευμένο Κ⁺ βρίσκεται ανάμεσα στις εσωτερικές επιφάνειες των κρυσταλλικών στοιβάδων των ορυκτών της αργίλου και απελευθερώνεται μετά από αποσάθρωση

Καλιούχος λίπανση στο αμπέλι

• Τα πρέμνα απορροφούν το 65 – 70 % της συνολικής ποσότητας καλίου αμέσως μετά την άνθιση και για χρονικό διάστημα τριών (3) εβδομάδων.
• Η ετήσια ή περιοδική καλιούχος λίπανση εφαρμόζεται με ενσωμάτωση καλιούχων λιπασμάτων στο έδαφος κατά τη χειμέρια ανάπαυση των πρέμνων.
• Η συσσώρευση καλίου στις ράγες είναι περίπου διπλάσια εκείνης του N και σχεδόν δεκαπλάσια του P και Ca, ενώ κατά τον τρυγητό οι σταφυλές περιέχουν το 50 – 75 % της συνολικής ποσότητας K του πρέμνου.

К (^О/‹ \цpèg ouoiag) ото фййЈtо, ос б‹ѐфора

ДйоотікА отіtбіо mqq npпйhou

ïïvap\y èv0‹aцq                     <1,50

                                                               <1,40

                                                                                     <0,70

                                                                                               <O,5O

1,6—2,2

1щ—1,8

0,8—1,2

0,6—0,9

ĂÂ/‹LO

33,63

2B,02

16,B1

11,21

A1Bapyor      ‘Ex«•uțn O«^aAv*v                      

Το Κάλιο προστατεύει από το στρες

και ενδυναμώνει την αντίσταση

• Μια υψηλή περιεκτικότητα σε κάλιο στο κυτταρικό υγρό προωθεί την ικανότητα απορρόφησης του

νερού και ρυθμίζει την εκπομπή του (διαπνοή).

• Γι’ αυτό τα φυτά που είναι ιδανικά εφοδιασμένα κάνουν οικονομική κατανάλωση του νερού.
• Υψηλή συγκέντρωση καλίου στο κυτταρικό

διάλυμα μειώνει το σημείο πήξης και με αυτόν τον τρόπο μειώνει τον κίνδυνο για ζημιές από παγετό.

Το Κάλιο στο αμπέλι

• Αυξάνει την αντίσταση σε παγετούς και την ωρίμανση του ξύλου
• Ελέγχει περίπου 60 ένζυμα
• Αυξάνει την περιεκτικότητα σε αρώματα
• Αυξάνει τους βαθμούς Brix
• Ευνοεί την δομή των ραγών
• Βελτιώνει την αντίσταση στην ξηρασία

Το Κάλιο αναλαμβάνει σημαντικές

λειτουργίες στο φυτό

• Μεταφορά ουσιών μέσα στο φυτό – το κάλιο βοηθάει στην αύξηση της παραγωγής
• Ελέγχει την διαχείριση του νερού – το κάλιο βοηθάει στην εξοικονόμηση νερού.
• Βελτιώνει την αντοχή στους παγετούς.
• Βελτιώνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της παραγωγής μας
• Στερεοποιεί τα τοιχώματα των κυττάρων – το κάλιο ενδυναμώνει το στέλεχος

Έλλειψη καλίου στο αμπέλι

• Ανώριμη γεύση στο κρασί
• Ανεπαρκής απορρόφηση οξύτητας
• Μειωμένες αποδόσεις
• Ευαισθησία στους παγετούς
• Αδύναμη δομή ξύλου
• Μη παραγωγική εξάτμιση

• Το αμπέλι θεωρείται ότι είναι μια καλλιέργεια

ευαίσθητη στο χλώριο και για αυτό προτιμά την θειική μορφή του καλίου (Θειικό κάλιο).

• Η λίπανση με κάλιο στην μορφή θειικού καλίου

προσφέρει τα παρακάτω πλεονεκτήματα σε σχέση με την μορφή του χλωριούχου:

• Μικρότερη τάση εμφάνισης βοτρύτη
• Αυξημένα brix
• Περιεχόμενο υψηλό σε τανίνες και χρωστικές (χρώματα)

Έλλειψη καλίου

• έχει ως αποτέλεσμα μείωση της συγκέντρωσης των σακχάρων στις ρώγες, καθυστέρηση στην ωρίμανση των σταφυλιών, μικροκαρπία και ανισορραγία, μείωση της παραγωγής και της γονιμότητας των λανθανόντων οφθαλμών καθώς και πρόωρη ωρίμανση του ξύλου.
• Οι ρώγες πέφτουν ή παραμένουν μικρές χωρίς σπέρματα, ή παρουσιάζουν φελλοποίηση ενός τμήματος της σάρκας τους, ρωγμές, βυθισμένα τμήματα και ανομοιόμορφη ωρίμανση.

Τροφοπενία Κ

Ξεκίνημα τροφοπενίας Κ

Περιφερειακή νέκρωση των φύλλων

Έλλειψη καλίου στην ποικιλία

Cabernet franc

Ασβέστιο (Ca)

• Το ασβέστιο είναι απαραίτητο κατά την κυτταρική διαίρεση και η έλλειψή του από τη θρέψη του φυτού προκαλεί επιβράδυνση στην ανάπτυξη των ριζών και της κορυφής των βλαστών.
• Το ασβέστιο βρίσκεται στους φυτικούς ιστούς με την μορφή διαφόρων ενώσεων όπως π.χ. το πηκτινικό ασβέστιο στα κυτταρικά τοιχώματα καθώς και σε άλλες δυσδιάλυτες ενώσεις. Οι ενώσεις αυτές

καθιστούν το ασβέστιο δυσκίνητο κατιόν στο φυτό και

για αυτό τον λόγο τα νεαρά φύλλα των φυτών παρουσιάζουν πρώτα την επίδραση από την έλλειψη του ασβεστίου.

• Η έλλειψη του ασβεστίου γενικά προκαλεί σοβαρές φυσιολογικές διαταραχές, οι οποίες οδηγούν στην νέκρωση των κυττάρων και αυτή είναι ιδιαίτερα αισθητή στην περιοχή που υπάρχουν μεριστώματα όπως στην κορυφή του βλαστού και τη ρίζα.
• Η έλλειψη του ασβεστίου προκαλεί ξηρά σήψη των καρπών στην τομάτα, που οφείλεται είτε σε έλλειψη ασβεστίου από το έδαφος είτε σε μειωμένη

πρόσληψη νερού – ακανόνιστο πότισμα – χαμηλές

θερμοκρασίες και υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία και στα μήλα (Bitter pit)

• Περίσσεια ασβεστίου στο έδαφος (= αλκαλικά εδάφη ή άρδευση με αλατούχο νερό ρΗ> 8),

προκαλεί χλώρωση των φύλλων, κυρίως από την έλλειψη του Σιδήρου (Fe) και άλλων θρεπτικών στοιχείων όπως Βορίου, Καλιού, Χαλκού, μαγγανίου, μαγνησίου, φωσφόρου και

ψευδαργύρου.

Συμπτώματα έλλειψης ασβεστίου

μπορεί να εμφανισθούν:

• σε πολύ όξινα εδάφη,
• σε ελαφρά εδάφη, τα οποία είναι εκτεθειμένα στην έκπλυση, όπως αμμώδη εδάφη,
• σε αλατούχα Νατριωμένα εδάφη χωρίς να περιέχουν ελεύθερο CaC03

Τα ασβεστούχα εδάφη έχουν

• υψηλή συγκέντρωση όξινων διτανθρακικών ανιόντων (HC0₃ ) και
• χαρακτηρίζονται από υψηλό pH και
• μειωμένη διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχείων, ιδιαίτερα P και των ιχνοστοιχείων Zn, Fe, Mn και B, με συνέπεια οι καλλιέργειες συχνά να υποφέρουν από τροφοπενίες, κυριότερη των οποίων είναι η χλώρωση του σιδήρου.

Ασβέστιο (Ca) στη φύση

Στο φύση το ασβέστιο βρίσκεται σε δεσμευμένη μορφή ως:

• Οξείδιο του Ασβεστίου ( CaO),
• άλατα του Ασβεστίου και
• ενσωματωμένο στο κρυσταλλικό πλέγμα αρκετών ορυκτών

Λίπανση με ασβέστιο ως βελτιωτικό

υλικό των εδαφών

• Στα όξινα εδάφη γίνεται προσθήκη ασβεστούχων υλικών όπως ασβεστόλιθου, με τα οποία

επιτυγχάνεται συγχρόνως και η ρύθμιση του pH.

• Σε εδάφη με ουδέτερη ή αλκαλική αντίδραση ο

εμπλουτισμός τους σε ασβέστιο επιτυγχάνεται με την προσθήκη γύψου (θειικού ασβεστίου).

Έλλειψη ασβεστίου σε αμπέλι

• Έλλειψη ασβεστίου παρατηρείται συνήθως σε όξινα εδάφη.
• Η τροφοπενία ασβεστίου εμφανίζεται στα ανώτερα και νεώτερα φύλλα.
• Συνήθως συνοδεύεται με νέκρωση των οφθαλμών της κορυφής, παραμόρφωση και κάμψη των φύλλων. Τα φύλλα αρχικά εμφανίζουν χλώρωση και κατόπιν νέκρωση στην κορυφή ή στις πλευρές του ελάσματος

Βόριο (Β)

• Το βόριο συμμετέχει στην αύξηση του

γυρεοσωλήνα, στην ανάπτυξη των ανθέων και των καρπών και στη μεταφορά των σακχάρων στα

κύτταρα.

• Σε μεγάλες συγκεντρώσεις είναι φυτοτοξικό

Toξικότητα βορίου οφειλόμενη σε

υπερεπάρκεια του στοιχείου

Η έλλειψη βορίου

• εμφανίζεται στα νεώτερα φύλλα με χλώρωση, παραμόρφωση και ασύμμετρη ανάπτυξη αυτών.
• Στους βλαστούς εμφανίζεται βραχυγονάτωση, μειωμένη ανάπτυξη και έκπτυξη ταχυφυών.
• Στις ανθοταξίες παρατηρείται μειωμένη καρπόδεση ενώ τα σταφύλια παρουσιάζουν ανισορραγία και αραιορραγία.

Τροφοπενία βορίου

προκαλεί ανεπαρκή γονιμοποίηση με αποτέλεσμα μειωμένη καρπόδεση, αραιορραγία και ανισορραγία

και επομένως μειωμένη και υποβαθμισμένη ποιοτικά παραγωγή.

Έλλειψη βορίου

στην ποικιλία Thompson seedless

Ψευδάργυρος (Zn)

• Συμμετέχει στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, στο σχηματισμό της χλωροφύλλης και σε άλλες

λειτουργίες του φυτού.

• Σε περίπτωση έλλειψής του η καρποφορία είναι μικρή και τα σταφύλια γίνονται αραιά και παραμορφωμένα.

Μαγγάνιο (Mn)

• Στο φυτό δεν κινείται εύκολα και επομένως τα

πρώτα συμπτώματα της έλλειψης του στοιχείου αυτού εμφανίζονται στα παλιά φύλλα.

• Σε περίπτωση έλλειψής του εμφανίζονται

χλωρωτικές κηλίδες κυρίως στα παλιά φύλλα σε αντίθεση με παρόμοια συμπτώματα που

οφείλονται σε έλλειψη ψευδαργύρου και εμφανίζονται στα νεαρά φύλλα.

Η τροφοπενία Mαγγανίου

εμφανίζεται στα ανώτερα και νεώτερα φύλλα, χωρίς να συνοδεύεται, συνήθως, με νέκρωση των

οφθαλμών της κορυφής.

Τα νεαρά φύλλα αρχικά εμφανίζουν μικρή μεσονεύρια χλώρωση, που δύσκολα γίνεται αντιληπτή.

Αργότερα εμφανίζονται νεκρωτικές κηλίδες στους ιστούς που έχουν επηρεαστεί, ενώ τα νεύρα αποκτούν καστανή απόχρωση.

Έλλειψη μαγγανίου

Έλλειψη μαγγανίου

Σίδηρος (Fe)

• Είναι απαραίτητος για την ομαλή ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και τη σύνθεση της

χλωροφύλλης.

• Σε περίπτωση έλλειψής του τα ανώτερα και

νεώτερα φύλλα παρουσιάζουν το χαρακτηριστικό πράσινο δίκτυο νεύρων ενώ το έλασμα σταδιακά αποκτά όλο και πιο ανοιχτό πράσινο χρώμα.

• Αργότερα εμφανίζεται αποχρωματισμός σε όλο το έλασμα και σπανιότερα νέκρωση στην κορυφή και στην περιφέρεια.

Τροφοπενία σιδήρου

Θείο (S)

• Λειτουργίες του θείου
  • Παραγωγή αμινοξέων και πρωτεινών
  • Συμμετοχή στην παραγωγή ενζύμων και αρωμάτων με περιεχόμενο σε S
  • Βελτιώνει την αποτελεσματικότητα του Ν

• Η έλλειψη θείου στα αμπέλια συνήθως είναι σπάνια, καθώς χρησιμοποιούνται κυρίως θειικά λιπάσματα. Αν αυτό δεν συμβαίνει μπορεί να

υπάρξει έλλειψη θείου οφειλόμενη στην

μειωμένη συνεισφορά του από την ατμόσφαιρα και σε μη ευνοϊκές κλιματικές και εδαφικές

συνθήκες.

• Το βρέξιμο θειάφι ως μυκητοκτόνο δεν μπορεί να εγγυηθεί τον εφοδιασμό με θείο.

Συμπτώματα έλλειψης Θείου:

• Χρώμα φύλλου ανοιχτό πράσινο έως κιτρινωπό, παρόμοιο με έλλειψη Αζώτου.
• Σε οξεία τροφοπενία εμφανίζεται σοβαρή μικροφυλλία.

Mαγνήσιο (Mg)

• Είναι το κεντρικό άτομο της χλωροφύλλης
• Είναι υπεύθυνο για την μεταφορά και την αφομοίωση
• Βελτιώνει την δημιουργία σακχάρων και αρωμάτων (γεύσης)
• Μειώνει την εμφάνιση ξηρής ράχης και τον μαρασμό των σταφυλιών

• Τα συμπτώματα έλλειψης μαγνησίου εμφανίζονται πρώτα στα κατώτερα φύλλα με περιφερειακή και

μεσονεύρια χλώρωση του ελάσματος στις λευκές

ποικιλίες, ενώ στις έγχρωμες οι χλωρωτικοί ιστοί είναι κοκκινωποί. Σπάνια τα φύλλα νεκρώνονται, αλλά συχνά το σύνολο των φύλλων του φυτού μπορούν να αποχρωματιστούν.

• Στο αμπέλι είναι συχνή η περίπτωση ανταγωνισμού στην πρόσληψη του μαγνησίου από το κάλιο, ιδίως σε εδάφη φτωχά σε μαγνήσιο. Η προσθήκη στο έδαφος μεγάλης

ποσότητας καλίου είναι δυνατόν να προκαλέσει τροφοπενία μαγνησίου.

Έλλειψη μαγνησίου

• Κιτρίνισμα των φύλλων
• Πρόωρη πτώση των φύλλων
• Χαμηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα
• Υψηλή εξάτμιση
• Χειρότερη εκμετάλλευση του φωσφόρου
• Κίνδυνος ξηρής ράχης

• Μια πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε μαγνήσιο (κάτω από 10mg/100gr εδάφους), καθώς και μια πολύ αυξημένη σχέση K/Mg στο έδαφος, μειώνει δραστικά την διαθεσιμότητα σε
• Αυτό ισχύει κυρίως σε ελαφριά εδάφη και με χαμηλή περιεκτικότητα σε χούμο, καθώς και σε ξηρές ζώνες.

• Γι’ αυτό τον λόγο στα εδάφη εκείνα όπου η σχέση K / Mg είναι > 2,5 : 1, είναι απαραίτητο να εφαρμόσουμε20 kg/στρέμμα ESTA Kιζερίτη (θειικό Μαγνήσιο), επιπρόσθετα στην λίπανση με το απαραίτητο μαγνήσιο για να καλύψουμε τις

εκπλύσεις.

• Το μαγνήσιο στην μορφή του ESTA Kιζερίτη είναι διαλυτό στο νερό, άμεσα διαθέσιμο στο φυτό και ενεργεί με τρόπο pH-ουδέτερο σε όλους τους τύπους εδαφών.

Έλλειψη μαγνησίου σε ερυθρή

ποικιλία

Έλλειψη μαγνησίου σε λευκή ποικιλία

Έλλειψη μαγνησίου σε λευκή ποικιλία

Τροφοπενία μαγνησίου στην ποικιλία

Riesling

Ξήρανση της ράχης

• Τα συμπτώματα της μη παρασιτικής αυτής πάθησης εμφανίζονται κατά την έναρξη της ωρίμανσης των σταφυλιών και η έκταση που

παίρνουν εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

• Αρχικά νεκρώνονται ο κύριος ή οι πλάγιοι άξονες της ράχης του τσαμπιού και βαθμιαία η νέκρωση επεκτείνεται, παρεμποδίζοντας την κυκλοφορία των χυμών, ξεραίνεται το τμήμα της ράχης, οι

ρώγες μαραίνονται και ζαρώνουν.

Β: Σταφύλι Cabernet Sauvignon με

ξήρανση της ράχης.

Παρατηρούμε κυρίως το χρώμα των μίσχων των σταφυλιών.

D:Υγιές σταφύλι

Τα αίτια της συγκεκριμένης πάθησης δεν είναι πλήρως διευκρινισμένα.

Οι μέχρι στιγμής μελέτες έχουν δείξει ότι η ισορροπία μεταξύ των στοιχείων ασβεστίου, μαγνησίου, καλίου και αζώτου επηρεάζουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων.

Ευνοείται όταν μετά από παρατεταμένη ξηρασία ακολουθήσουν μεγάλες βροχοπτώσεις κατά την περίοδο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου.

• Η μακρόχρονη χρήση καλιούχων λιπασμάτων, η χρήση φρέσκιας κοπριάς και εδάφη ελαφρά και φτωχά σε οργανική ουσία είναι παράγοντες που ευνοούν τη

συγκεκριμένη διαταραχή.

• Αντιμετωπίζεται κυρίως με ορθολογική χρήση λιπασμάτων.

Το μαγνήσιο ως πρόληψη κατά της

ξήρανσης

• Η καλύτερη πρόληψη κατά της ξήρανσης της

ράχης είναι η κατά το δυνατόν βέλτιστη παροχή με μαγνήσιο, από το έδαφος με Θειικό Κάλιο καθώς και το κατάλληλο διαφυλλικό λίπασμα.

Μείωση εμφάνισης ξηρής ράχης με

διαφυλλικές εφαρμογές

Άλλα, μη παρασιτικής φύσεως προβλήματα που μπορούν να εμφανιστούν στο αμπέλι, είναι:

Τοξικότητα από χλωριούχα άλατα

• Σε αμπελώνες που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα ή σε εκείνους που αρδεύονται με αλατούχο νερό μπορεί να εμφανιστεί περιφερειακή νέκρωση του ελάσματος των φύλλων που ακολουθείται από φυλλόπτωση.

Aριστερά τοξικότητα νατρίου και δεξιά

τοξικότητα χλωρίου σε φύλλα αμπέλου

Τι επηρεάζει την πρόσληψη των

θρεπτικών;

• Μορφή που βρίσκεται στο έδαφος
• pH
• Αλατότητα εδάφους
• Ανταγωνισμός με άλλα στοιχεία

Ανταγωνισμός στοιχείων – αλληλεπιδράσεις

ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΙΝΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το κρασί, στενά δεμένο με τον άνθρωπο στο πέρασμα των αιώνων, κατέχει περίοπτη θέση
σε πολλούς πολιτισμούς και θρησκείες. Ένα ποτό, συνδεδεμένο με την έννοια του μέτρου, την
καλή σωματική και ψυχική κατάσταση, αλλά και με την έννοια της μακροζωίας. Οι γνωστοί
γιατροί της αρχαιότητας, Ιπποκράτης και Γαληνός, το χρησιμοποιούσαν για θεραπευτικούς
σκοπούς, κάνοντας το κρασί το παλιότερο γνωστό φάρμακο, εδώ και 5.000 χρόνια. Οι χρήσεις
του περιελάμβαναν αντισηψία των τραυμάτων και του δέρματος πριν από χειρουργικές
επεμβάσεις, αλλά και την αποστείρωση του πόσιμου νερού. Ακόμη το χρησιμοποιούσαν ως
καταπραϋντικό, υπνωτικό, αναισθητικό, διεγερτικό της όρεξης, τονωτικό, θεραπευτικό της
αναιμίας, προστατευτικό της διάρροιας, αλλά και υπακτικό και διουρητικό. Οι ήρωες του Ομήρου
έπιναν κρασί πριν φύγουν και όταν γύριζαν από τη μάχη, για να ξεδιψάσουν ή να πάρουν δυνάμεις
και κουράγιο, επισημαίνοντας έτσι την ψυχοσωματική επίδραση του κρασιού στον ανθρώπινο
οργανισμό. Στο κρασί αποδίδονται από την αρχαιότητα ευεργετικές για την ανθρώπινη υγεία
ιδιότητες, τις οποίες η σύγχρονη επιστημονική έρευνα τεκμηριωμένα αποδίδει στην
αντιοξειδωτική δράση ορισμένων συστατικών του. Ως τέτοιες ουσίες με αντιοξειδωτική δράση
έχουν χαρακτηριστεί οι πολυφαινόλες, τα φλαβονοειδή, το ασκορβικό οξύ, ορισμένες λιγνάνες, τα
κιναμμωμικά οξέα κλπ . Από τις πολλές ευεργετικές για την υγεία ιδιότητες του οίνου, η
ελαττωμένη θνησιμότητα από στεφανιαίες καρδιοπάθειες που παρουσιάζουν όσοι καταναλώνουν
λογικές ποσότητες κρασιού είναι ένα επιδημιολογικό εύρημα που έχει παρατηρηθεί σε πολλές
περιπτώσεις και μελετηθεί κατά κόρον. Αντίθετα δεν έχουν παρατηρηθεί αντίστοιχα ευρήματα
όταν το δείγμα του πληθυσμού αναφέρεται σε ανθρώπους που καταναλώνουν άλλα, εκτός από το
κρασί, οινοπνευματώδη. Η διαφοροποίηση αυτή μεταξύ κατανάλωσης κρασιού και άλλων
οινοπνευματωδών ποτών, ήταν το έναυσμα στην πραγματοποίηση πολλών ερευνών για να
πιστοποιηθεί ποιες από τις ενώσεις που περιέχονται στο κρασί είναι υπεύθυνες για τις ευεργετικές
του ιδιότητες. Έτσι ευρέθη ότι από τις 300 οργανικές ενώσεις που περιέχονται στα κρασιά,
υπεύθυνες για την δραστικότητα αυτή είναι οι πολυφαινολικές ενώσεις που παρουσιάζουν τη
σημαντικότερη αντιοξειδωτική δραστικότητα. Γενικά οι πολυφαινόλες αυτές βρίσκονται κυρίως
στο κέλυφος των καρπών των σταφυλιών και προσδίδουν γεύση, άρωμα και χρώμα στο κρασί,
ενώ η τελική συγκέντρωσή τους είναι συνάρτηση της ποικιλίας, του τρόπου και των συνθηκών
2
καλλιέργειας, παρασκευής και ωρίμανσής του κρασιού. Από τα πολυφαινολικά αυτά παράγωγα,
η κατεχίνη, η επικατεχίνη, ηκερκετίνη, η ρουτίνη και η trans-ρεσβερατρόλη είναι οι πλέον δραστικές
αφού απεδείχθη ότι αποτρέπουν την οξείδωση της χαμηλής πυκνότητας χοληστερόλης (LDL –
Low Density Cholesterol) αποτελεσματικότερα και από την 2- τοκοφερόλη. Η οξείδωση αυτή της
χοληστερόλης είναι υπεύθυνη για την εμφάνιση της αθηροσκλήρυνσης και των στεφανιαίων
καρδιοπαθειών. Εκτεταμένες ιατρικές μελέτες έδειξαν ότι οι φαινόλες αυτές (σε καθαρή μορφή)
ή σε εκχυλίσματα κόκκινων κρασιών διευκολύνουν τη φλεβική κυκλοφορία παράγοντας οξείδια
του αζώτου στο ενδοθύλιο.
Το κρασί είναι ένα αλκοολούχο ποτό, προϊόν της ζύμωσης των σταφυλιών ή του χυμού τους
(μούστος). Ποτά παρεμφερή του κρασιού παράγονται επίσης από άλλα φρούτα ή άνθη ή σπόρους,
αλλά η λέξη κρασί από μόνη της σημαίνει πάντα κρασί από σταφύλια.
Το κρασί είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για διάφορους λόγους. Είναι αφενός, ένα
δημοφιλές ποτό που συνοδεύει και ενισχύει ένα ευρύ φάσμα ευρωπαϊκών και μεσογειακών
γεύσεων, από τις πιο απλές και παραδοσιακές ως τις πιο σύνθετες, και αφετέρου, αποτελεί
σημαντικό γεωργικό προϊόν που αντικατοπτρίζει την ποικιλία του εδάφους και το κλίμα ενός
τόπου. Το κρασί χρησιμοποιείται επίσης σε θρησκευτικές τελετές σε πολλούς πολιτισμούς ενώ το
εμπόριο κρασιού είναι ιστορικής σπουδαιότητας για πολλές περιοχές . Σύμφωνα με έρευνες, έχει
παρατηρηθεί ότι η μέτρια κατανάλωση του κρασιού σχετίσθηκε με λιγότερο κίνδυνο για
ορισμένες ασθένειες όπως εγκεφαλικά επεισόδια, καρδιοπάθειες, καρκίνο του πνεύμονα, καρκίνο
του άνω πεπτικού συστήματος και μικρότερη συχνότητα θανάτου.
Το κρασί, όταν καταναλώνεται με μέτρο, έχει σίγουρα θετικές επιδράσεις στην υγεία.
Όμως αυτοί που πίνουν κρασί είναι πιο ευτυχισμένοι, υγιέστεροι, πλουσιότεροι και σοφότεροι όχι
μόνο λόγω του ότι πίνουν κρασί αλλά διότι έχουν καλύτερη ψυχολογική και νοητική λειτουργία
και ψηλότερο κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.
Το κρασί έχει ευεργετικές επιδράσεις στον άνθρωπο διότι περιέχει τις πολυφαινόλες που
είναι χαρακτηριστικές χρωστικές ουσίες που προέρχονται από τα σταφύλια. Οι πολυφαινόλες
συμβάλλουν στην καταστολή δημιουργίας της αθηρωματικής πλάκας που στενεύει και
αποφράσσει τις στεφανιαίες αρτηρίες της καρδίας προκαλώντας έμφραγμα.
3
1. Η ιστορία του οίνου
Η λέξη “κρασί” αντικατέστησε τη λέξη “οίνος” στους βυζαντινούς χρόνους και η
αντικατάσταση αυτή επιταχύνθηκε ίσως από το ότι ο “οίνος”(όπως και ο “άρτος”) αποτελούσε
πλέον όρο του χριστιανικού λειτουργικού θρησκευτικού λεξιλογίου, μετατράπηκε δηλαδή σε
“λέξη ταμπού”. Η λέξη κατάγεται, με μεσολάβηση των τύπων κρασίν<κρασίον, από τη λέξη
κράσις=ανάμειξη, που με τη σειρά της είναι παράγωγο του ελληνικού θέματος κρα- (πρβλ. το
ρήμα κεράννυμι=αναμειγνύω και το ουσ.κρατήρ=σκεύος ανάμειξης). Η ετυμολογία της λέξης
αντανακλά τη συνήθεια των αρχαίων Ελλήνων να πίνουν το κρασί τους ανακατεμένο με νερό .
Το αμπέλι, από το οποίο προέρχεται το κρασί, σύμφωνα με τους παλαιοντολόγους, έχει
προϊστορία πολλών εκατομμυρίων ετών. Απολιθωμένα κλήματα ηλικίας 60 εκατομμυρίων ετών
αποτελούν την αρχαιότερη επιστημονική απόδειξη της ηλικίας της αμπέλου.
1.1 Παγκόσμια ιστορία του οίνου
Το κρασί, πριν ακόμα από την εποχή των παγετώνων, ευδοκιμούσε στην πολική ζώνη
κυρίως στην Ισλανδία, στη Βόρεια Ευρώπη αλλά και τη βορειοδυτική Ασία. Οι παγετώνες
περιόρισαν σημαντικά την εξάπλωσή του και επέβαλαν κατά κάποιο τρόπο τη γεωγραφική
απομόνωση πολλών ποικιλιών, μέρος των οποίων εξελίχθηκαν και σε διαφορετικά είδη. Στην
πορεία των χρόνων, διάφοροι πληθυσμοί άγριων αμπέλων μετακινήθηκαν προς θερμότερες ζώνες,
κυρίως προς την ευρύτερη περιοχή του νοτίου Καυκάσου. Στην περιοχή αυτή, μεταξύ Ευξείνου
Πόντου, Κασπίας θάλασσας και Μεσοποταμίας, γεννήθηκε το είδος Άμπελος η οινοφόρος (λατ.
Vitis vinifera, υποείδος caucásica) η οποία σε διάφορες ποικιλίες καλλιεργείται μέχρι σήμερα.
Πάντως, το πρώτο υπόλειμμα κρασιού σε δοχείο βρέθηκε, βάση των τελευταίων ανακαλύψεων,
στην επαρχία Henan της Κίνας και έχει ηλικία 9.000 ετών, ενώ τα προηγούμενα ευρήματα που
βρέθηκαν στο Hajji Firuz Tepe του Ιράν ήταν ηλικίας 5.100 και 7.000 ετών. Η διαδικασία της
αμπελουργίας εικάζεται πως έχει τις ρίζες της στην αγροτική επανάσταση και τη μόνιμη
εγκατάσταση πληθυσμών με σκοπό την καλλιέργεια, χρονολογείται δηλαδή γύρω στο 5.000 π.Χ.
Από τους πρώτους γνωστούς αμπελοκαλλιεργητές θεωρούνται οι αρχαίοι Πέρσες, οι Σημιτικοί
λαοί και οι Ασσύριοι. Μεταγενέστερα οι γνώσεις αμπελουργίας και οινοποιίας μεταφέρθηκαν
στους Αιγύπτιους, τους λαούς της Φοινίκης και τους πληθυσμούς της Μ. Ασίας και του Ελλαδικού
χώρου. Την ίδια εποχή υπάρχουν αναφορές για το κρασί και στην αρχαία Κίνα. Στους χρόνους
μετά την κατάρρευση της Ρώμης, οι Ρωμαίοι κληρικοί και μοναχοί, που χρειάζονταν το κρασί και
4
για λειτουργικούς σκοπούς, ήταν σε πολλές περιπτώσεις αυτοί που συνετέλεσαν στη διατήρηση
της οινοποιητικής παράδοσης των τέως Ρωμαϊκών κτήσεων, όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η
περιοχή του Ρήνου στη Γερμανία. Ακόμη και σήμερα μερικοί ξακουστοί γαλλικοί αμπελώνες
ανήκουν σε μοναστήρια.
Στο Βυζάντιο, οι μοναχοί διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο, συν τοις άλλοις και για το λόγο
ότι όλο και μεγαλύτερες καλλιεργήσιμες εκτάσεις περιέρχονταν στη μοναστηριακή και
εκκλησιαστική περιουσία. Οι μοναχοί είχαν την άνεση να κατασκευάζουν μεγάλα, σύγχρονα για
την εποχή οινοποιεία, να βελτιώνουν τις τεχνικές παραγωγής και την ποιότητα του κρασιού.
Μεταξύ των πραγμάτων που άλλαξαν είναι και η συνήθεια των αρχαίων Ελλήνων της ανάμειξης
του οίνου με νερό, που εγκαταλείφθηκε οριστικά.
1.2 Ιστορία του οίνου στην Ελλάδα
Δεν είναι βεβαιωμένο από που διδάχθηκαν οι Έλληνες την οινοποιία. Το πιο πιθανό όμως
είναι ότι ασχολούνταν με την αμπελοκαλλιέργεια πριν το1700 π.Χ. Πιθανοί δάσκαλοί τους οι
ανατολικοί λαοί (Φοίνικες, Αιγύπτιοι).Άλλες αναφορές φέρουν το κρασί να έρχεται από τη
Θράκη, λόγω και της ιστορίας μας που αναφέρει τη λατρεία του Διονύσου που θεωρούνταν
θρακικής – μικρασιατικής προέλευσης.
Απ’ όπου και αν έμαθαν την τέχνη της αμπελοκαλλιέργειας, οι Έλληνες αγάπησαν το
κρασί. Βασιλείς, άρχοντες και απλός λαός το εκτιμούσαν ιδιαίτερα. Οι ποιητές το ύμνησαν. Δεν
συνήθιζαν όμως να μεθούν, ούτε και είχαν σε ιδιαίτερη εκτίμηση τους μέθυσους. Ο
«συμποσιάρχης», ο οποίος ήταν προϊστάμενος στρατιάς “κεραστών” και “οινοχόων”, στα επίσημα
συμπόσια, επέβλεπε τόσο το νέρωμα του κρασιού, αλλά και την ποσότητα του κρασιού που έπιναν
οι παρευρισκόμενοι. Η διατήρηση μιας ήρεμης ατμόσφαιρας χωρίς παρεκτροπές, λόγω υπερβολικής
οινοποσίας, ήταν ιδιαίτερα σημαντική.
Έπιναν το κρασί με πολλούς τρόπους, με επικρατέστερο αυτόν της ανάμειξης του κρασιού
με νερό 1:3 (ένα μέρος κρασιού, τρία μέρη νερού) ή1:2. Υπήρχαν ειδικά σκεύη για την ανάμειξη
(κρατήρες και κύαθοι, δηλ.μεγάλες, βαθιές κουτάλες), αλλά και για την ψύξη πριν την
κατανάλωση. Η χρήση και πόση ανέρωτου κρασιού («άκρατος οίνος») θεωρούταν βαρβαρική
συνήθεια και συνηθιζόταν μόνο από αρρώστους ή κατά τη διάρκεια ταξιδιού για τόνωση.
Πρόσθεταν επίσης διάφορα μυρωδικά και μπαχαρικά, όπως μέλι, θυμάρι, μέντα, γλυκάνισο,
5
πιπέρι ή σμύρνα. Η προσθήκη αψίνθου (η παρασκευή δηλ. Βερμούτ) ονομαζόταν Ιπποκράτειος
Οίνος, μιας και ο Ιπποκράτης θεωρείται ο πρώτος που τη χρησιμοποίησε. Οι τεχνικές της εποχής
δεν διαφέρουν πολύ από αυτές που χρησιμοποιούμε σήμερα, με υψηλές μάλιστα επιδόσεις.
Κυκλοφορούσαν δε ειδικά βιβλία για το θέμα, όπως αυτό του Θεοφράστου, το οποίο μας δίνει
ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Οι Έλληνες, σε αντίθεση από τους Ρωμαίους, καλλιεργούσαν
συνήθως το αμπέλι απλωμένο στη γη χωρίς υποστηρίγματα, τεχνική που ακόμη και σήμερα είναι
σε χρήση σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας (π.χ. στη Σαντορίνη). Γνώριζαν την τεχνική της
παλαίωσης, με θαμμένα πιθάρια στο έδαφος και σφραγισμένα με γύψο και ρετσίνι. Κάπως έτσι
θα πρέπει να ανακάλυψαν και την επίδραση του ρετσινιού στο κρασί. Οι πήλινοι αμφορείς οι
οποίοι χρησιμοποιούντο για τη μεταφορά του κρασιού ήταν αλειμμένοι με πίσσα για πλήρη
στεγανοποίηση, και συχνά με σφραγίδα ή μπογιά σημείωναν την περιοχή προέλευσης, το έτος
παραγωγής, τον οινοποιό, αλλά και τον εμφιαλωτή. Το εμπόριο του κρασιού υπήρξε μια από τις
κύριες δραστηριότητες των αρχαίων Ελλήνων. Υπήρχαν νόμοι για την προστασία της ποιότητας
του κρασιού, αλλά και νόμοι ενάντια στον ανταγωνισμό (στη Θάσο, υπήρχε χετική νομοθεσία
δήμευσης του κρασιού το οποίο μετέφεραν ξένα πλοία, ταν αυτά προσέγγιζαν το λιμάνι της).Τα
πιο φημισμένα κρασιά ήταν αυτά του βορείου Αιγαίου: Λήμνος, Θάσος, Λέσβος, Χίος, Ικαρία και
Σάμος. Μετά την κλασική εποχή απέκτησαν ιδιαίτερη φήμη τα κρασιά της Ρόδου, της Κω και των
άλλων Δωδεκανήσων, της Θήρας, της Νάξου, της Κρήτης, αλλά και της Κύπρου.
2. Χημική σύσταση σταφυλιού
Το σταφύλι αποτελείται από το βότρυ (τσαμπί), τα γίγαρτα (κουκούτσια),τη φλούδα
(φλοιός) και τη σάρκα.
2.1. Σύσταση του βότρυ
Η χημική σύσταση του βότρυ μοιάζει με αυτή του φύλλου. Είναι φτωχή σε σάκχαρα με
σημαντική περιεκτικότητα σε εξουδετερωμένα οξέα, γιατί περιέχει μεγάλη ποσότητα ανόργανων
ιόντων. Ο κυτταρικός χυμός έχει ρΗ μεγαλύτερο του 4 (ρΗ>4). Ο βότρυς είναι ιδιαίτερα πλούσιος
σε πολυφαινόλες. Η συμμετοχή του βότρυ στην εκχύλιση έχει ως αποτέλεσματη μείωση της ολικής
οξύτητας και την αύξηση της ενεργού οξύτητας (ρΗ). Η περιεκτικότητα των βοτρύχων σε νερό
εξαρτάται από το βαθμό της ωριμότητας, η οποία κυμαίνεται μεταξύ 65 και 80%, ενώ η
περιεκτικότητα τους σε σάκχαρα δεν ξεπερνά τα 10/100θ£. Οι ταννίνες κυμαίνονται μεταξύ1,3
και 3,5% και οι αζωτούχες ύλες ανέρχονται σε 1- 2 %. Ο βότρυς δίνει το 5- 6% του βάρους του
6
ως τέφρα, όπου παραπάνω από το μισό είναι άλατα του καλίου. Το βάρος του ποικίλει και αποτελεί
το 2- 7,5 % του συνολικού βάρους του σταφυλιού.
2.2. Σύσταση των γιγάρτων
Κάθε ρώγα περιέχει συνήθως τέσσερα κουκούτσια. Αποτελούν το 3- 6 % του συνολικού
βάρους του σταφυλιού. Η σύσταση τους σε γραμμάρια ανά100 γρ. είναι:
– Νερό 25,0 – 45,0gr
■ Σάκχαρα-πολυσακχαρίτες 34,0 -36^ γ
■ Έλαια 13,0 -20,0 gr
■ Τανίνες 4,0 -6,0 gr
■ Αζωτούχα συστατικά 4,0 – 6 ^ τ
■ Ανόργανα συστατικά 2,0 —-4,0 gr
■ Λιπαρά οξέα 1,0 gr
Ορισμένα από τα συστατικά που βρίσκονται στην περιφέρεια, όπως τα φαινολικά, τα
αζωτούχα και τα φωσφορούχα είναι ιδιαίτερα διαλυτά κατά τη διάρκεια της εκχύλισης. Ορισμένα
συστατικά που βρίσκονται στο εσωτερικό του κουκουτσιού και κυρίως τα έλαια, είναι δυνατόν να
υποβαθμίσουν την ποιότητα του κρασιού στην περίπτωση που εξαχθούν και διαλυθούν στο
γλεύκος διότι θα μεταδώσει δυσάρεστη οσμή και γεύση. Για το λόγο αυτό πρέπει να αποφεύγεται
το σπάσιμο των κουκουτσιών κατά τη διάρκεια των μηχανικών κατεργασιών του σταφυλιού. Τα
έλαια του κουκουτσιού των σταφυλιών είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμα. Το ποσό των δεψικών
υλών κυμαίνεται ανάλογα με το βαθμό της ωριμότητας και άλλων αιτίων από έτος σε έτος.
Επιπλέον μέσα στα γίγαρτα υπάρχουν και άλλες πολυφαινολικές ενώσεις εκτός των τανινοειδών.
Η τέφρα, τέλος, ανέρχεται σε 1,5 – 2%, από τα συστατικά της, από τα οποία, υπερισχύουν το
ασβέστιο, το κάλιο και το φωσφορικό οξύ.
2.3. Σύσταση της φλούδας
Το ποσό των φλοιών επί τοις εκατό του βάρους των ραγών ποικίλλει ανάλογα με την
ποικιλία του αμπελιού και του βαθμού της ωριμότητας του σταφυλιού, η οποία κυμαίνεται
συνήθως μεταξύ 7 και 12 %. Το ποσοστό του νερού ποικίλλει, συνήθως όμως κυμαίνεται σε
7
ποσοστό 70 – 80 %. Η φλούδα αποτελείται από την επιδερμίδα και μερικά στρώματα κυττάρων
κάτω από αυτήν. Αποτελεί το 6 – 9 % του βάρους του σταφυλιού. Ο ρόλος της στην οινοποίηση
είναι σημαντικός, αφού από τον τρόπο που θα μεταχειριστεί εξαρτάται κατά ένα μεγάλο μέρος το
είδος του κρασιού που θα παραχθεί. Τα στρώματα των κυττάρων προς την επιδερμίδα είναι λεπτά
και γίνονται παχύτερα προς το εσωτερικό. Τα σταφύλια που προορίζονται για οινοποίηση έχουν
συνήθως σκληρή φλούδα και χυμώδη σάρκα, αντίθετα με τα επιτραπέζια που έχουν φλούδα λεπτή
και σάρκα τραγανή.
Η επιδερμίδα σχηματίζεται από ένα μόνο στρώμα κυττάρων. Το πάχος της εξαρτάται από
την ποικιλία του αμπελιού και κυμαίνεται στα 1,5 – 3,8m Η επιδερμίδα καλύπτεται από μία
κηρώδη ουσία η οποία παρεμποδίζει την εξάτμιση του νερού της ρώγας. Είναι πλούσια σε
κυτταρίνη, πηκτίνες και πρωτεΐνες. Περιέχει κυρίως κιτρικό και λίγο τρυγικό οξύ. Τα οξέα της
φλούδας είναι εξουδετερωμένα σε μεγαλύτερο ποσοστό από τα οξέα της σάρκας. Η φλούδα, όπως
και ο βότρυς, είναι πλούσια σε πολυφαινόλες. Οι ερυθρές ποικιλίες περιέχουν διπλάσια ποσότητα
πολυφαινολών από αυτή των λευκών ποικιλιών. Επίσης, η παρουσία αρωματικών ενώσεων είναι
χαρακτηριστικό της φλούδας.
2.4. Σύσταση της σάρκας
Η σάρκα είναι το πιο σημαντικό μέρος της ρώγας. Αποτελεί συνήθως το83 – 87 % όλου του
βάρους των ρωγών, αλλά πολλές φορές και περισσότερο, μέχρι 90 % περίπου. Μεγαλύτερη
φυσικά είναι η αναλογία του σαρκώματος στις ποικιλίες χωρίς γίγαρτα. Εκλεκτή ποικιλία
σταφυλιών χωρίς γίγαρτα είναι η σουλτανίνα, η οποία καταναλώνεται είτε σε χλωρή κατάσταση ως
επιτραπέζια, είτε κατόπιν αποξήρανσης.
Η σάρκα αποτελείται από μεγάλα κύτταρα. Το κύριο συστατικό του σαρκώματος είναι ο
χυμός του, δηλαδή το γλεύκος, αποτελούμενο κυρίως από ζυμώσιμα σάκχαρα και οργανικά οξέα.
Κάτω από τη λεπτή κυτταρική μεμβράνη υπάχει ένας πολύ λεπτός ιστός κυτοπλάσματος με τον
πυρήνα προς τα τοιχώματα και ολόκληρο το εσωτερικό του καταλαμβάνεται από τον κυτταρικό
χυμό, το γλεύκος. Οι μεμβράνες των συνεχόμενων κυττάρων δεν είναι ενωμένες μεταξύ τους σε
όλη την περιφέρεια, αλλά αφήνουν στις γωνίες μικρούς επικοινωνούντες χώρους, μέσα από τους
οποίους γίνονται οι εναλλαγές αερίων με το εξωτερικό περιβάλλον. Τα κύτταρα που βρίσκονται
αμέσως μετά τη φλούδα έχουν πολύ λεπτή μεμβράνη, η οποία διαλύεται με αποτέλεσμα να
σχηματίζεται μια ζώνη χυμού. Προς το εσωτερικό τα κύτταρα έχουν πιο χοντρή μεμβράνη. Τα
8
στερεά μέρη της σάρκας αποτελούνται από τα κυτταρικά τοιχώματα και τις αγγειώδεις δέσμες,
μέσα από τις οποίες επικοινωνεί η ράγα με το υπόλοιπο φυτό. Τα στερεά αυτά μέρη αποτελούν το
0,5 % της σάρκας και συμμετέχουν στη δημιουργία της λάσπης του γλεύκους. Η σάρκα
αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από κυτταρικό χυμό (γλεύκος)
2. Τα βήματα της οινοποίησης
Η οινοποίηση είναι μια φυσική διεργασία που πραγματοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Οινοποιώ σημαίνει μετατρέπω το γλεύκος σε οίνο εφαρμόζοντας μια επιλεγμένη τεχνική. Πιο
συγκεκριμένα, η τέχνη της οινοποίησης μπορεί να οριστεί ως η διαδικασία αφαίρεσης / εκχύλισης
όλων των ποιοτικών στοιχείων που εμπεριέχει το σταφύλι, αλλά όχι εκείνων των ουσιών που θα
είχαν αρνητικό αποτέλεσμα στην ποιότητα του κρασιού. Με άλλα λόγια με τον όρο οινοποίηση
νοούνται όλες εκείνες οι διαδικασίες που ακολουθούνται και οι διεργασίες που γίνονται, ώστε το
σταφύλι να μετατραπεί σε οίνο. Η οινοποίηση μαζί με το σταφύλι ορίζουν από κοινού την τελική
ποιότητα του προϊόντος. Σημαντικό στάδιο είναι η αλκοολική ζύμωση, κατά την οποία τα
σάκχαρα του γλεύκους μετατρέπονται σε αλκοόλη με τη βοήθεια των ζυμών, κατά τη ζύμωση, το
80% των ζυμών αποτελείται από τη ζύμωση Saccharomyces cerevisiae.
2.1. Οινοποιία
Οι ρώγες του σταφυλιού, που αποτελεί και την πρώτη ύλη του κρασιού, περιέχουν
σάκχαρα, οργανικά οξέα και νερό (πάνω από 70%). Η περιεκτικότητα σε αυτές τις ουσίες
εξαρτάται κάθε φορά από την ποικιλία, το υπέδαφος, τις κλιματικές συνθήκες, αλλά και από την
χρονική στιγμή της ωρίμανσης του σταφυλιού. Μετά την διαδικασία του τρύγου (συγκομιδής),
ακολουθεί η γλευκοποίηση, η διαδικασία δηλαδή κατά την οποία εξάγεται το γλεύκος (ή συνήθως
μούστος) από το σταφύλι. Το οινόπνευμα που περιέχει το κρασί παράγεται από τα σάκχαρα του
μούστου με την αντίδραση της αλκοολικής ζύμωσης, που επιτελείται από ειδικά ένζυμα, τις
ζυμάσες των ζυμομυκήτων. Οι ζυμομύκητες υπάρχουν αδρανοποιημένοι στο φλοιό των
σταφυλιών και καθώς έρχονται σε επαφή με το μούστο, πολλαπλασιάζονται και επιτελούν τη
ζύμωση. Εκτός από αιθυλική αλκοόλη παράγεται και διοξείδιο του άνθρακα αλλά και μια σειρά
δευτερευόντων προϊόντων και ενώσεων με καθοριστική σημασία πολλές φορές για την ποιότητα
του οίνου. Η διαδικασία της ζύμωσης διαρκεί συνήθως 8-25 ημέρες. Είναι σύνηθες, να
παρατείνεται ή να διακόπτεται η ζύμωση με τεχνητά μέσα, κυρίως μέσω της διατήρησης της
θερμοκρασίας σε χαμηλά ή υψηλά επίπεδα αντίστοιχα. Ο χρόνος της ζύμωσης είναι καθοριστικός
9
για το κρασί που θα παραχθεί τελικά. Επιπλέον γίνεται συνήθως λόγος για λευκή και ερυθρή
οινοποίηση, ανάλογα με το χρώμα του παραγόμενού κρασιού.
2.1.1. Γλευκοποίηση
Μετά τον τρύγο, τα σταφύλια πρέπει να μεταφερθούν χωρίς καθυστέρηση στο πατητήρι,
όπου θα εξαχθεί το γλεύκος (μούστος) από τις ρώγες. Η έκθλιψη του μούστου μπορεί να γίνει με
διάφορους μεθόδους. Παλαιότερα χρησιμοποιούσαν το παραδοσιακό πατητήρι όπου τα σταφύλια
πατιούνται κυριολεκτικά από τους τρυγήτες, κάτι που σχεδόν έχει εκλείψει στην εποχή μας. Πλέον
έχουν αντικατασταθεί από διάφορα μηχανήματα (σπαστήρες), χειροκίνητα ή ηλεκτρικά, που
συνήθως λειτουργούν συνθλίβοντας το σταφύλι ανάμεσα σε περιστρεφόμενους κυλίνδρους.
Υπάρχουν πιεστήρια τα οποία διαχωρίζουν αυτόματα το χυμό από τα στερεά μέρη της ρώγας,
όπως γίνεται για το λευκό κρασί. Υπάρχουν τα παραδοσιακά πιεστήρια και τα πιο εξελιγμένα. Η
παραδοσιακή πρέσσα αποτελείται συνήθως από μία βάση (ξύλινη ή σιδερένια) ένα σιδερένιο
κοχλία στηριγμένο στο κέντρο της βάσης και ένα περικόχλιο που στρέφεται με μοχλό περί τον
κοχλία. Το περικόχλιο κατεβαίνοντας πιέζει ένα σύνολο δοκών που έχουν τοποθετηθεί ανά ζεύγη
κάθετα το ένα στο άλλο μεταφέροντας τέλος ομοιόμορφα την πίεση στα στέμφυλα τα οποία
βρίσκονται σε ξύλινο κυλινδρικό περίβλημα. Το γλεύκος ρέει από τις σχισμές και το κάτω μέρος
του κυλινδρικού περιβλήματος, ενώ τα στέμφυλα κρατούνται σε αυτό. Μία οριζόντια πρέσα που
εφαρμόζει πίεση και στις δύο άκρες, αντικαθιστά βαθμιαία την παραδοσιακή πρέσα. Οι συνεχείς
κοχλιωτές πρέσες χρησιμοποιούνται ειδικά για τον αποστραγγιζόμενο πολτό. Η πρέσα λνϋίπιεε
που χρησιμοποιείται ευρέως για τους άσπρους μούστους, αποτελείται από έναν διάτρητο κύλινδρο
που περιέχει έναν διογκώσιμο σωλήνα. Τα συνθλιμμένα σταφύλια εισάγονται στον κύλινδρο και
ο σωλήνας όντας διογκωμένος πιέζει τα σταφύλια ενάντια στις πλευρές του περιστρεφόμενου
κυλίνδρου και αναγκάζει το χυμό να εξαχθεί μέσω των διατρήσεων. Διάφορες συμπιέσεις
μπορούν να γίνουν χωρίς εκτενή χειρωνακτική εργασία. Οι συνεχείς πρέσες είναι περισσότερο
αποτελεσματικές για την παραγωγή κόκκινων κρασιών, όπου ο φλοιός, οι σπόροι και ο χυμός
ζυμώνονται ταυτόχρονα. Ο διαχωρισμός του χυμού είναι απλούστερη διαδικασία. Η ζύμωση έχει
ως αποτέλεσμα ο φλοιός να είναι λιγότερο ολισθηρός και η ποσότητα του χυμού που λαμβάνεται
πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με το μη ζυμωμένο μούστο. Κατά τη γλευκοποίηση, επιβάλλεται η
αφαίρεση των κοτσανιών (αποβοστρύχωση) του σταφυλιού, καθώς είναι επιζήμια τόσο για την
10
γεύση του τελικού κρασιού, όσο και για την υγεία του καταναλωτή. Στη συνέχεια ακολουθεί η
τελική διαδικασία της ζύμωσης
2.1.2. Ζύμωση
Η θεμελιώδης αρχή πάνω στην οποία στηρίζεται η παρασκευή οίνου, οποιουδήποτε τύπου,
είναι η μετατροπή σακχάρων του καρπού του σταφυλιού σε αιθυλική αλκοόλη και διοξείδιο του
άνθρακα με τη βοήθεια μικροοργανισμών, σύμφωνα με το ακόλουθο σχήμα:
C6Η1206 -» 2C2Η5OΗ + 2CO2
σάκχαρα αιθυλική αλκοόλη + διοξείδιο του άνθρακα
Η διεργασία αυτή ονομάζεται αλκοολική ζύμωση και οι παράγοντες που επιδρούν σε αυτή
είναι:
 Θερμοκρασία,
 Οξυγόνο
 Περιεκτικότητα σε σάκχαρα
 Περιεκτικότητα σε αιθυλική αλκοόλη
 Οξύτητα
 Ανόργανα άλατα
 Διοξείδιο του θείου
Αν αφεθεί το γλεύκος που πάρθηκε από έκθλιψη και πίεση σταφυλιών, σε κανονική
θερμοκρασία, μετά από μικρό χρονικό διάστημα θα παρατηρηθεί μια σειρά φαινομένων που έχουν
ως αποτέλεσμα την παρασκευή του κρασιού. Τα σάκχαρα του μούστου, η γλυκόζη και η
φρουκτόζη, με τη διαδικασία της αλκοολικής ζύμωσης μετατρέπονται στο οινόπνευμα που
περιέχει το κρασί. Η μετατροπή αυτή γίνεται με τη βοήθεια συγκεκριμένων μυκήτων, των
ζυμομηκήτων, Saccharomyces, καθώς και των γενών Pichia, Kloeckera και Torulopsis. Οι
ζυμομύκητες ήδη πριν τον τρύγο υπάρχουν αδρανοποιημένα (αφού δεν έχουν πρόσβαση στα
11
σάκχαρα του χυμού) στο φλοιό των σταφυλιών και “ενεργοποιούνται” από τη γλευκοποίηση:
έρχονται σε επαφή με το μούστο, εκεί πολλαπλασιάζονται και επιτελούν ζύμωση, κατα την οποία
εκτός την αιθυλική αλκοόλη παράγεται CO2 και θερμότητα, γι’ αυτό κατά τη διάρκεια της
ζύμωσης, το γλεύκος είναι ζεστό και κοχλάζει (από την παραγωγή φυσαλίδων CO2). Ο χρόνος ο
οποίος απαιτείται για τη ζύμωση ποικίλει από 8 έως και 25 ημέρες και έχει σχέση με τα σάκχαρα
που υπάρχουν, τη θερμοκρασία στην οποία πολλαπλασιάζονται οι μύκητες, το οξυγόνο και άλλους
παράγοντες. Αυτή η διαφοροποίηση στη διάρκεια της ζύμωσης μας δίνει τα λεγάμενα «αρώματα
ζύμωσης». Όσον αφορά τα λευκά κρασιά οι οινοποιοί διατηρούν χαμηλή τη θερμοκρασία (15-20
°C). Στα κόκκινα πραγματοποιείται σε δύο φάσεις, μια γρήγορη και δυνατή (με την παρουσία των
«στεμφύλων», της φλούδας δηλαδή του σταφυλιού) και μια αργή χωρίς τα «στέμφυλα». Για τα
γλυκά κρασιά, η ζύμωση διακόπτεται (είτε με θέρμανση >38-40 °C, είτε με ψύξη < 6-7 °C) και
έτσι ένα μέρος των σακχάρων δεν διασπάται.
Ένα άλλο είδος ζύμωσης η μηλογαλακτική ζύμωση, επιτρέπει σε ένα από τα οργανικά οξέα
του σταφυλιού, το μηλικό οξύ, να μετατραπεί σε γαλακτικό. Το γαλακτικό οξύ, όντας λιγότερο
όξινο από το μηλικό, μειώνει την οξύτητα του κρασιού, πράγμα που είναι απαραίτητο στα ερυθρά
κρασιά και όχι τόσο στα λευκά στα οποία επιθυμούμε μεγαλύτερη οξύτητα.
Τα κυριότερα είδη σακχαρομυκήτων που συναντώνται κατά την παρασκευή του οίνου
είναι:
1. Σακχαρομύκης ο ελλειψοειδής, που ονομάζεται έτσι λόγω του σχήματος του. Είναι ο
σπουδαιότερος για την αλκοολική ζύμωση και κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό των ζυμομυκήτων
που λαμβάνουν μέρος σε αυτή.
2. Σακχαρομύκης ο βραχύαιχμος, που ονομάζεται έτσι επειδή το κύτταρο του έχει οξείες
άκρες (σχήμα λεμονιού). Συμμετέχει αρχικά στη ζύμωση, δεν αντέχει όμως πολύ στο αλκοολικό
περιβάλλον στους 4-5 βαθμούς αλκοόλης παύει να αναπτύσσεται και καθιζάνει με την οινολάσπη.
3. Σακχαρομύκης ο παστεριανός. Έχει επίμηκες σχήμα και παρουσιάζει μεγαλύτερη
αλκοολοανθεκτικότητα από το βραχύαιχμο, δε μπορεί όμως ούτε αυτός να συμπληρώσει τη
ζύμωση του γλεύκους, ενώ λειτουργεί αρκετά πιο αργά από τον ελλειψοειδή.
12
Οι σακχαρομύκητες απαντούν πάνω στα σταφύλια, οπότε και μεταφέρονται στο γλεύκος
κατά την έκθλιψη τους. Μετά την αλκοολική ζύμωση παραμένουν στην οινολάσπη, οπότε και το
μεγαλύτερο μέρος τους απομακρύνεται με τις μεταγγίσεις.
Κατά την εποχή της ωρίμανσης του καρπού, οι σακχαρομύκητες βρίσκονται στα σταφύλια
σε μεγάλη ποσότητα. Επειδή βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια του φλοιού, σε περίπτωση
δυνατής βροχής παρασύρονται από αυτή. Σε τέτοια περίπτωση νέοι μύκητες θα βρίσκονται πάνω
στα σταφύλια μετά την πάροδο 2-3 ημερών .
Παρά το γεγονός ότι είδη του Saccharomyces γενικά θεωρούνται πιο επιθυμητά για
αποτελεσματική αλκοολική ζύμωση, είναι ζύμες από άλλα γένη που συνεισφέρουν στη γεύση,
ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια της ζύμωσης. Η ζύμη Saccharomyces προτιμάται γιατί είναι ιδιαίτερα
αποτελεσματική στη μετατροπή της ζάχαρης σε αλκοόλ. Επίσης, είναι λιγότερο ευπαθής στην
ανασταλτική λειτουργία του αλκοόλ. Υπό ευνοϊκές συνθήκες, ζύμες Saccharomyces παράγουν
μέχρι 18% (κατά όγκο) αλκοόλ, αν και το σύνηθες όριο είναι 15%- 16%.
Το επιλεγμένο είδος ζύμης επιτρέπεται να πολλαπλασιαστεί όσο το δυνατόν περισσότερο
στον αποστειρωμένο χυμό σταφυλιών και να μεταφερθεί έπειτα σε μεγαλύτερα δοχεία, όπου
συνεχίζει να αυξάνεται έως ότου επιτυγχάνεται ο επιθυμητός όγκος. Κατάλληλες ζύμες με τα
απαιτούμενα γένη προστίθενται απευθείας ώστε να αποφευχθεί η προβληματική διαδικασία της
ανάπτυξης και διατήρησης ενός είδους ζύμης. Χρησιμοποιείται 1- 3 % καθαρής ζύμης ή
ικανοποιητική ποσότητα πεπιεσμένης ζύμης, ώστε να προκύψει πληθυσμός 1.000.000 μονάδων
ανά ml.
Ο έλεγχος της θερμοκρασίας κατά την αλκοολική ζύμωση είναι απαραίτητος ώστε:
1. Να διευκολύνει την ανάπτυξη της ζύμης.
2. Να εξαχθούν τα αρωματικά συστατικά και το χρώμα από τη φλούδα.
3. Να επιτραπεί η συσσώρευση των επιθυμητών παραπροϊόντων.
4. Να αποτραπεί η υπερβολική αύξηση της θερμοκρασίας που έχει ως αποτέλεσμα την
καταστροφή των ζυμών.
Η βέλτιστη θερμοκρασία για την ανάπτυξη των πιο κοινών ζυμών που χρησιμοποιούνται
στην οινοποιία είναι περίπου 25°C. Στους μούστους κόκκινου κρασιού, η βέλτιστη εξαγωγή
13
Έκθλιψη
χρώματος ταυτόχρονα με την ανάπτυξη ζύμης εμφανίζεται στους 22 με 28°C περίπου. Η
αλκοολική ζύμωση παράγει όμως θερμότητα και απαιτείται προσεκτικός έλεγχος της
θερμοκρασίας για να αποτραπεί η αύξηση της θερμοκρασίας στα επίπεδα περίπου των 30 oC (όπου
η ανάπτυξη της ζύμης είναι ιδιαίτερα περιορισμένη). Ο σύγχρονος έλεγχος θερμοκρασίας
πραγματοποιείται με τη χρήση εναλλακτών θερμότητας.
Η επαφή με τον αέρα πρέπει να περιοριστεί, ώστε να αποφευχθεί η οξείδωση κατά τη
διάρκεια της ζύμωσης. Σε πολύ μεγάλα δοχεία ο όγκος του διοξειδίου του άνθρακα που
αποβάλλεται είναι ικανός, ώστε να αποτρέψει την είσοδο του αέρα. Σε μικρά δοχεία
τοποθετούνται παγίδες που αποτρέπουν την είσοδο του αέρα, αλλά ταυτόχρονα αποτρέπουν και
την έξοδο του διοξειδίου του άνθρακα. Οι παγίδες αυτές είναι ιδιαίτερα χρήσιμες κατά τη διάρκεια
των τελευταίων σταδίων της ζύμωσης, όπου τα επίπεδα του αποβαλλομένου διοξειδίου του
άνθρακα είναι χαμηλά. Μετά τη ζύμωση μικρές ποσότητες διοξειδίου του θείου προστίθενται
ώστε να αποτρέψουν την οξείδωση.
2.1.3. Κύρια είδη οινοποίησης
Οι διάφοροι τύποι της οινοποίησης είναι:
1. Η ερυθρή οινοποίηση.
2. Η λευκή οινοποίηση
3. Η ροζέ (ερυθρωπή) οινοποίηση
2.1.3.1. Ερυθρή οινοποίηση
Για την παραγωγή ερυθρών οίνων απαιτείται η χρησιμοποίηση χρωματιστών σταφυλιών.
Τα σταφύλια παραλαμβάνονται στην είσοδο του οινοποιείου, όπου γίνεται και έλεγχος από το
γεωπόνο. Στη συνέχεια ο οινολόγος θα καθορίσει τις λεπτομέρειες της διαδικασίας οινοποίησης
(διάγραμμα 1) ανάλογα με την ποιότητα της πρώτης ύλης (στάδιο ωρίμανσης, ποσοστό
σαπίσματος κλπ.).
Παραλαβή
Απορραγισμός
Θείωση
Ζύμωση
Διάγραμμα 1: Διαδικασία ερυθρής οινοποίησης
14
Στέμφυλα Οίνος
Το πρώτο στάδιο της ερυθρής οινοποίησης, όπως και της λευκής, μετά την παραλαβή των
σταφυλιών είναι ο εκραγισμός που πραγματοποιείται στο εκραγιστήριο. Η έκθλιψη των ραγών
έχει σκοπό να ελευθερωθεί ο χυμός, δηλαδή το γλεύκος. Ταυτόχρονα, ο χυμός εμπλουτίζεται με
ζύμες που υπάρχουν στην επιφάνεια των ραγών και αναμιγνύεται με μια ποσότητα αέρα. Η
αφαίρεση των βοστρύχων, που ονομάζεται απορραγισμός, γίνεται πριν ή αμέσως μετά την
έκθλιψη, ανάλογα με τον υπάρχοντα στο οινοποιείο εξοπλισμό. Μερικοί οινολόγοι πιστεύουν ότι
δεν πρέπει να απομακρύνονται οι βόστρυχοι, στην περίπτωση όμως αυτή απαιτείται όγκος
δεξαμενών κατά 30% περίπου μεγαλύτερος. Οι ράγες διαχωρίζονται από τα κοτσάνια τους και
περνούν από τις τρύπες του κυλίνδρου, ενώ τα κοτσάνια βγαίνουν από το αντίθετο άκρο και
απομακρύνονται. Στη συνέχεια οι ράγες περνούν ανάμεσα από τους κυλίνδρους του θλιπτηρίου,
οι οποίοι επίσης περιστρέφονται. Η ταχύτητα και η μεταξύ τους απόσταση ρυθμίζονται ανάλογα
με την ποικιλία των σταφυλιών και το βαθμό ωριμότητάς τους. Έτσι ενώ σπάζουν οι φλοιοί
αποφεύγεται το σπάσιμο των κουκουτσιών που θα πρόσθετε στυφή γεύση στο κρασί. Με την
σύνθλιψη των ραγών, απελευθερώνεται ο χυμός τους και όλος ο σταφυλοπολτός που
δημιουργείται μεταφέρεται με τη βοήθεια μιας αντλίας στις ανοξείδωτες δεξαμενές.
Σημαντική διεργασία είναι η θείωση, η προσθήκη δηλαδή του θειώδη ανυδρίτη, η οποία
πρέπει να γίνεται αμέσως μετά την έκθλιψη, κατά τη μεταφορά του σταφυλοπολτού στις
δεξαμενές. Συνηθισμένος τρόπος είναι η προσθήκη διαλύματος θειώδη ανυδρίτη στο σωλήνα
μεταφοράς, με τη βοήθεια δοσομετρικής αντλίας. Μια απλή μέθοδος είναι η τοποθέτηση ενός
δοχείου πάνω από τις δεξαμενές και η τοποθέτηση στο δοχείο της απαραίτητης ποσότητας για τη
θείωση όλης της δεξαμενής. Με ένα μικρό σωλήνα προτίθεται στη δεξαμενή το διάλυμα του
θειώδη ανυδρίτη, παράλληλα με το σταφυλοπολτό. Έτσι επιτυγχάνεται η σταδιακή προσθήκη και
η πλήρης ανάμειξη. Εκτός από την επίδραση του θειώδη ανυδρίτη στις ζύμες και στα βακτήρια
Πρώτη πίεση στέμφυλων
ίεση στέμφυλων
Αποζύμωση
Δεύτερη πίεση στέμφυλων
στέμφυλων στέμφυλων Οίνος
Απόσταξη
Διαχωρισμός
15
του σταφυλοπολτού, η ουσία αυτή επιδρά στα κύτταρα του φλοιού, τα οποία καταστρέφονται,
απελευθερώνοντας ιόντα μετάλλου, οργανικά οξέα και φαινολικές ενώσεις.
Ζύμωση: Για την παραγωγή ερυθρού οίνου χρησιμοποιούνται ποικιλίες σταφυλιού μαύρου
χρώματος, στα οποία ο φλοιός των ραγών έχει πολλές χρωστικές. Τόσο οι χρωστικές, όσο και τα
άλλα συστατικά του φλοιού εκχυλίζονται κατά τη διάρκεια της αλκοολικής ζύμωσης και
μεταφέρονται στο ζυμωμένο γλεύκος και στη συνέχεια στο τελικό προϊόν. Η εκχύλιση είναι το
βασικότερο χαρακτηριστικό της ερυθράς οινοποίησης.
Η εκχύλιση διευκολύνεται από την έκθλιψη (σπάσιμο των ραγών), τη θείωση του
σταφυλοπολτού, το οινόπνευμα που παράγεται κατά τη ζύμωση, την αύξηση του χρόνου επαφής
των στερεών με το γλεύκος, καθώς και τη θερμοκρασία και την κίνηση του γλεύκους, η οποία
εξασφαλίζεται με την ανακυκλοφορία του. Χρωστικές, τανίνες, μεταλλικά ιόντα, οξέα και άλλες
ουσίες εκχυλίζονται κατά τη διάρκεια των ζυμώσεων. Η καλύτερη θερμοκρασία ζύμωσης είναι
25-30 οC.
Ακολουθεί η διαδικασία της οινοποίησης, η διαδικασία δηλαδή μετατροπής του φρέσκου
χυμού σταφυλιών (γλεύκους) σε κρασί. Αυτή προκαλείται από τις ζύμες, μονοκύτταρους οργανισμούς
που βρίσκονται στον φλοιό του σταφυλιού και έχουν πλέον περάσει στο σταφυλοπολτό. Εναλλακτικά
χρησιμοποιούνται επιλεγμένες ζύμες με τις οποίες εμβολιάζεται το γλεύκος, προκειμένου να
υπάρχει καλύτερος έλεγχος της ζύμωσης και των επιθυμητών χαρακτηριστικών του κρασιού που
θα παραχθεί. Αν δε γίνει προσθήκη ζυμών από τον παραγωγό η αλκοολική ζύμωση λέγεται
φυσική, ενώ αλλιώς ελεγχόμενη. Όσο πιο γρήγορα γίνει η μετατροπή αυτή, τόσο επιτυχέστερη
είναι η ζύμωση. Η προσπάθεια χρησιμοποίησης καθαρών καλλιεργειών ζυμών για την
πραγματοποίηση κατευθυνόμενης ζύμωσης δεν έχει βρει εφαρμογή. Δεδομένου ότι η ζύμωση
γίνεται στο σταφυλοπολτό, δηλαδή στις ράγες και στο γλεύκος μαζί, είναι δύσκολο στο θειώδη
ανυδρίτη να φθάσει σε όλα τα σημεία του πολτού και να ελεγχθεί ο φυσικός πληθυσμός, ο οποίος
ανταγωνίζεται τις καθαρές καλλιέργειες. Η κυριότερη δουλειά των ζυμών είναι να μετατρέψουν το
γλυκό χυμό του σταφυλιού και πιο συγκεκριμένα τα σάκχαρά του, σε αλκοόλη. Η παρακολούθηση
της αλκοολικής ζύμωσης πρέπει να είναι συνεχής και γίνεται με την παρακολούθηση του ποσού των
σακχάρων στο γλεύκος με το πυκνόμετρο Baume. Η διάρκεια της εκχύλισης δε συμπίπτει πάντοτε
με τη διάρκεια της αλκοολικής ζύμωσης. Η διακοπή της συνίσταται στο διαχωρισμό του γλεύκους
και των στερεών, η οποία μπορεί να γίνει προς το τέλος της ζύμωσης, όταν το ειδικό βάρος του
16
γλεύκους που ζυμώνεται είναι 1,020 – 1,010, αμέσως μετά το τέλος της ζύμωσης ή αρκετές μέρες
μετά το τέλος της ζύμωσης. Ταυτόχρονα απελευθερώνεται διοξείδιο του άνθρακα που δημιουργεί
φυσαλίδες. Αυτές ανεβάζουν τους φλοιούς στην επιφάνεια των δεξαμενών όπου σχηματίζουν
πυκνό καπέλο. Οι ερυθρές χρωστικές ουσίες στις οποίες οφείλεται το κόκκινο χρώμα του κρασιού
βρίσκονται στο εσωτερικό των φλοιών του σταφυλιού. Μόνο η επαφή του χυμού με το φλοιό, στη
σωστή θερμοκρασία και για συγκεκριμένο χρόνο, δίνει το ποθητό αποτέλεσμα του χρωματισμού του.
Για το λόγο αυτό, παίρνεται ο χυμός από τον πυθμένα της δεξαμενής με τη βοήθεια αντλίας και
ανακυκλώνεται από την κορυφή της. Δηλαδή παραλαμβάνει το γλεύκος η αντλία από τη βάση της
δεξαμενής και το οδηγεί στο επάνω μέρος της. Με αυτόν τον τρόπο, ή και άλλους, διαβρέχονται
τα στέμφυλα. Ρυθμίζοντας λοιπόν το χρόνο της εκχύλισης, παρέχεται το επιθυμητό χρώμα. Στα
ερυθρά κρασιά ο χρόνος εκχύλισης μπορεί να διαρκέσει από ελάχιστες μέρες έως και αρκετές
εβδομάδες. Παρατηρείται ακόμη ότι κατά τη διάρκεια της αλκοολικής ζύμωσης αυξάνεται η
θερμοκρασία του γλεύκους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ζύμες παράγουν ενέργεια. Σκοπός είναι να
διατηρηθεί η θερμοκρασία ζύμωσης στο όριο των 25 – 28 °C που είναι ιδανική για την παραγωγή
των ερυθρών οίνων, καθώς είναι επιτρεπτή η παραλαβή των συστατικών που διαφοροποιούν τη
γεύση των κόκκινων κρασιών, διατηρώντας συγχρόνως τη φρεσκάδα των αρωμάτων τους. Έτσι
είναι απαραίτητο να ψυχθούν οι δεξαμενές είτε με βρέξιμο και κρύο νερό είτε με το να
τοποθετηθούν στο εσωτερικό τους ψυκτικά στοιχεία. Μόλις ο χυμός αποκτήσει το επιθυμητό
χρώμα και γευστικό χαρακτήρα απομακρύνεται από τους φλοιούς και μεταφέρεται σε άλλη
δεξαμενή (η πίεση των φλοιών στο πιεστήριο δίνει το λεγόμενο κρασί πίεσης, που είναι κατά
κανόνα χαμηλότερης ποιότητας, αν και κάποτε μέρος του χρησιμοποιούνταν για ανάμιξη με το
κρασί πρώτης ποιότητας). Σε αυτό το σημείο τελειώνει η αλκοολική ζύμωση και ξεκινά η
μηλογαλακτική. Η δεύτερη ονομάζεται ζύμωση, αν και προκαλείται από βακτήρια, σε αντίθεση με
την αλκοολική ζύμωση που πραγματοποιείται από τις ζυμομύκητες. Στη φάση αυτή, το μηλικό οξύ
μετατρέπεται σε γαλακτικό, μια αλλαγή που μαλακώνει το κρασί, μειώνει δηλαδή τον άγουρο
χαρακτήρα του και βοηθά στην ωρίμανσή του.
Διαχωρισμός: ο διαχωρισμός κατά τη διάρκεια της ζύμωσης γίνεται, όταν πρόκειται να
παραχθεί προϊόν που θα καταναλωθεί σε σύντομο χρόνο και δεν θα παλαιωθεί. Αν το κρασί
πρόκειται να παλαιωθεί αλλά για λίγα χρόνια, εφόσον όμως τα σταφύλια είναι ώριμα και υγιή, ο
διαχωρισμός γίνεται στο τέλος της ζύμωσης. Τέλος, για το κρασί το οποίο προορίζεται για
παλαίωση, ο διαχωρισμός γίνεται αρκετές ημέρες μετά το τέλος της ζύμωσης.
17
Ο διαχωρισμός γίνεται με βάση τη βαρύτητα. Οι δεξαμενές ζύμωσης είναι εφοδιασμένες με
ένα πλέγμα ή με διάτρητο χαλυβδοέλασμα, το οποίο τοποθετείται κοντά στον πυθμένα και
συγκρατεί τα στέμφυλα. Το γλεύκος που ζυμώνεται ή έχει ζυμωθεί κατευθύνεται προς τις
δεξαμενές αποζύμωσης και τα στέμφυλα προς τα πιεστήρια.
Πίεση στέμφυλων: η πίεση των στέμφυλων γίνεται με ειδικά πιεστήρια, με σκοπό την
παραλαβή του γλεύκους που παραμένει στα στέμφυλα. Το γλεύκος αυτό τοποθετείται σε χωριστές
δεξαμενές, όπου ολοκληρώνεται η ζύμωση του και παράγεται οίνος, ο οποίος ονομάζεται οίνος
πίεσης. Το ποσοστό του οίνου αυτού είναι περίπου το 15% του συνόλου, είναι κατώτερης
ποιότητας και πολλές φορές έχει μεγάλη πτητική οξύτητα, πράγμα που αποτελεί μειονέκτημα. Αν
είναι καλής ποιότητας προστίθεται, σε μικρό ποσοστό, σε οίνους που προορίζονται για παλαίωση.
Αποζύμωση: Το γλεύκος το οποίο διαχωρίζεται από τα στέμφυλα οδηγείται σε δεξαμενές
προκειμένου να ολοκληρωθεί η ζύμωση.
Η ζύμωση θεωρείται ότι τελείωσε όταν το ειδικό βάρος του ζυμούμενου προϊόντος κατέβει
στο 1,00. Γίνεται όμως και μέτρηση των σακχάρων με τη μέθοδο του φελίγγειου υγρού, οπότε
προσδιορίζεται η περιεκτικότητα σε σάκχαρα, που πρέπει να είναι μικρότερη από 2 gr ανά lit.
Το προϊόν που παράγεται είναι ο «οίνος εκροής», ο οποίος ονομάζεται και πρόρραγος.
2.1.3.1. Λευκή οινοποίηση
Είναι η διαδικασία παραγωγής λευκού οίνου. Ενώ στην ερυθρά οινοποίηση πρωταρχικό
ρόλο έχει το σταφύλι, στη λευκή οινοποίηση είναι σημαντική η τεχνολογία που θα ακολουθηθεί.
Η διαδικασία παρασκευής λευκού οίνου φαίνεται στο διάγραμμα 1 όπου αναφέρονται τα βασικά
στάδια της οινοποίησης.
Παραλαβή
Απορραγισμός
18
Έκθλιψη
Στέμφυλα Οίνος

Τα αρωματικά συστατικά του σταφυλιού βρίσκονται μέσα στο φλοιό της ράγας και στα κύτταρα
που είναι τοποθετημένα κάτω από αυτόν. Τα συστατικά αυτά αναπτύσσονται στο σταφύλι πριν
από την πλήρη ωρίμασή του. Για το λόγο αυτό, πρώιμος τρυγητός μπορεί να δώσει πιο αρωματικό
οίνο.
Παραλαβή: Κατά την παραλαβή γίνεται έλεγχος, για αν διαπιστωθεί αν τα σταφύλια
βρίσκονται στο κατάλληλο στάδιο ωριμότητας και αν είναι υγιή.
Απορραγισμός: Το πρώτο στάδιο της λευκής οινοποίησης μετά την παραλαβή των
σταφυλιών είναι ο εκραγισμός, ο οποίος πραγματοποιείται στο εκραγιστήριο. Είναι ο αποχωρισμός
των ραγών από τους βοστρύχους. Είναι μια διαδικασία η οποία δεν εφαρμόζεται πάντοτε και η
υιοθέτηση της εξαρτάται από τον εξοπλισμό της οινοποιίας. Αυτό το μηχάνημα αποτελείται από
ένα διάτρητο κύλινδρο που περιστρέφεται. Στο εσωτερικό του βρίσκεται ένας άξονας με πτερύγια
που περιστρέφεται κι αυτός με αντίθετη όμως φορά. Εδώ διαχωρίζονται οι ράγες από τα κοτσάνια
τους και περνούν από τις τρύπες του κυλίνδρου, ενώ τα κοτσάνια βγαίνουν από το αντίθετο άκρο
και απομακρύνονται.
Αποχωρισμός γλεύκους
Πίεση στέμφυλων Θείωση
Θείωση Απολάσπωση
Απολάσπωση Ζύμωση
Ζύμωση
Οίνος εκροής
Οίνος πίεσης
Διάγραμμα 1: Διαδικασία λευκής οινοποίησης
19
Έκθλιψη: Είναι το σπάσιμο των ραγών ή ολόκληρων των σταφυλιών. Έχει σκοπό τη
διευκόλυνση της παραλαβής του γλεύκους. Η παρουσία των βοστρύχων διευκολύνει τη σφράγιση
του γλεύκους. Οι ράγες περνούν ανάμεσα από τους κυλίνδρους του θλιπτηρίου, οι οποίοι επίσης
περιστρέφονται. Η ταχύτητα και η μεταξύ τους απόσταση ρυθμίζονται ανάλογα με την ποικιλία
των σταφυλιών και το βαθμό ωριμότητάς τους. Έτσι ενώ σπάζουν οι φλοιοί αποφεύγεται το
σπάσιμο των κουκουτσιών που θα πρόσθετε στυφή γεύση στο κρασί. Με την σύνθλιψη των
ραγών, απελευθερώνεται μέρος του χυμού τους. Οι ζύμες του φλοιού έρχονται σε επαφή με τον
ίδιο το χυμό και η σταφυλομάζα που παραλαμβάνεται μ’ αυτόν τον τρόπο οδηγείται για πίεση.
Αποχωρισμός του γλεύκους: Πρώτα απ’όλα γίνεται όσο το δυνατόν ταχύτερα. Τα
συνθλιμμένα σταφύλια, μετά από απορραγισμό ή όχι, πέφτουν με ταχύτητα στο προπιεστήριο,
όπου τόσο με φυσική στράγγιση, όσο και με την εφαρμογή ελαφράς πίεσης αποχωρίζεται το
γλεύκος από τα στέμφυλα. Τα στέμφυλα οδηγούνται στο πιεστήριο, όπου παραλαμβάνεται μια
ποσότητα γλεύκους, η οποία οινοποιείται χωριστά. Ένα σύγχρονο πνευματικό πιεστήριο παρέχει
ήπια μεταχείριση στο σταφύλι. Η λειτουργία του βασίζεται στο γέμισμα φούσκας που βρίσκεται
στο εσωτερικό του, με αέρα ή υγρό. Η σταφυλομάζα πιέζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο στα εσωτερικά
τοιχώματα του κυλίνδρου και έτσι εξάγεται το υπόλοιπο του χυμού.
Θείωση: Η προσθήκη του θειώδη ανυδρίτη προστατεύει το γλεύκος από τις οξειδώσεις,
οι οποίες καταστρέφουν τις αρωματικές ενώσεις του. Παράλληλα αδρανοποιούνται και
οξειδωτικά ένζυμα τα οποία οξειδώνουν πολύ γρήγορα τις οξειδωμένες ουσίες. Επειδή το γλεύκος
που προορίζεται για λευκή οινοποίηση δεν περιέχει πολλές φαινόλες, οι οποίες αποτελούν το
υπόστρωμα των οξειδασών, απαιτείται γρήγορη και αυξημένη προθήκη θειώδη ανυδρίτη.
Για υγιή σταφύλια, με μέση ωρίμαση και μεγάλη οξύτητα, προστίθενται 6 – 8 gr ανά 100lit, για
ώριμα σταφύλια, 8-10 gr και όταν υπάρχουν πολλά σαπίσματα 10-12 gr.
H θείωση πρέπει να γίνεται αμέσως μετά την παραλαβή του γλεύκους με τη μορφή
θειώδους διαλύματος. Για να γίνει κανονική θείωση ακολουθείται η εξής τεχνική: υπάρχουν δυο
μικρές δεξαμενές, χωρητικότητας 200 lit η κάθε μία. Όταν γεμίσει η πρώτη, το παραγόμενο
γλεύκος οδηγείται στη δεύτερη. Στη συνέχεια, ο γλεύκος της πρώτης δεξαμενής μεταφέρεται στη
δεξαμενή απολάσπωσης. Κατά τη μεταφορά του προστίθεται η ποσότητα διαλύματος του θειώδη
ανυδρίτη που αντιστοιχεί στα 200 lit γλεύκους. Κατόπιν ακολουθεί η θείωση του γλεύκους της
20
δεύτερης δεξαμενης των 200 lit, κατά τον ίδιο τρόπο, όπως προηγουμένως, ενώ ταυτόχρονα
γεμίζει η πρώτη.
Απολάσπωση: Στη συνέχεια απομακρύνονται τα στέμφυλα και ο χυμός οδηγείται σε
δεξαμενή όπου ψύχεται για κάποιο χρονικό διάστημα (συνήθως μία νύχτα περίπου). Αυτή είναι η
διαδικασία της απολάσπωσης, κατά την οποία το ήδη ψυγμένο γλεύκος διαυγάζεται. Το γλεύκος
λόγω του τρόπου παραλαβής του περιέχει πολλά στερεά σώματα, όπως φλοιούς, κουκούτσια,
ποδίσκους, σκόνη κτλ. Όσο πιο διαυγές είναι το γλεύκος, τόσο πιο καλή είναι η ποιότητα του
οίνου που θα παραχθεί. Η διαύγεια αυτή πρέπει να επιτευχθεί, πριν αρχίσει η ζύμωση του
γλεύκους. Η πιο πρακτική μέθοδος είναι η λεγόμενη «στατική απολάσπωση». Μετά τη θείωση,
το γλεύκος δεν ζυμώνεται για αρκετές ώρες. Η διαύγαση επιτυγχάνεται από μόνη της με την
κατακάθιση όλων των σωματιδίων που βρίσκονται σε αιώρηση στο μούστο και γίνεται πάντα πριν
από την αλκοολική ζύμωση. Η διάρκειά της είναι από 12-14 ώρες, ανάλογα με το ποσοστό
λασπών. Τότε, το διαυγασμένο γλεύκος αντλείται από το πάνω μέρος της δεξαμενής, έως ότου
αρχίσει να είναι θολό. Αν το γλεύκος έχει πολλά στερεά, είναι δυνατόν να γίνουν δυο μεταγγίσεις.
Σε κανονικές συνθήκες το γλεύκος που παραμένει στη δεξαμενή απολάσπωσης, δηλαδή η λάσπη,
είναι το 5-10% της ολικής ποσότητας. Όσο πιο μικρό είναι το μέγεθος της δεξαμενής
απολάσπωσης, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η απολάσπωση. Τα κρασιά που προέρχονται από
απολασπωμένα γλεύκη έχουν καθαρότερο άρωμα. Το χρώμα τους είναι πιο σταθερό και λιγότερο
ευαίσθητο στις οξειδώσεις. Ο καθαρός πλέον χυμός μεταγγίζεται σε δεξαμενή όπου
πραγματοποιείται η αλκοολική ζύμωση.
Ζύμωση: Αμέσως μετά ακολουθεί η οινοποίηση, η διαδικασία δηλαδή μετατροπής του
φρέσκου χυμού σταφυλιών (γλεύκους) σε κρασί. Αυτή προκαλείται από τις ζύμες μονοκύτταρους
οργανισμούς που βρίσκονται στον φλοιό του σταφυλιού και έχουν πλέον περάσει στο
σταφυλοπολτό. Για να παραχθεί οίνος με άρωμα, θα πρέπει η θερμοκρασία του γλεύκους κατά τη
ζύμωση να είναι χαμηλή, αντίθετα με την ερυθρά οινοποίηση, και συγκεκριμένα να είναι
χαμηλότερη των 20 oC. Συγκεκριμένα στη λευκή οινοποίηση η δεξαμενή ψύχεται έτσι ώστε η
θερμοκρασία της ζύμωσης να κυμαίνεται στους 18 °0, αποσκοπώντας στην απόκτηση αρωμάτων
με χαρακτήρα λουλουδιών και φρούτων, που θα χαρίσουν στο κρασί φρεσκάδα. Χαμηλές
θερμοκρασίες επιτυγχάνονται σε ξύλινο βαρέλι, αντίθετα με τις δεξαμενές όπου η θερμοκρασία
αυξάνεται πολύ και επομένως χρειάζεται να γίνεται ψύξη. Σε περιοχές με χαμηλή θερμοκρασία
21
μπορεί να σταματήσει η ζύμωση στα βαρέλια οπότε χρειάζεται να θερμαίνεται ο χώρος που
γίνεται. Η κυριότερη δουλειά των ζυμών είναι να μετατρέψουν το γλυκό χυμό του σταφυλιού και
πιο συγκεκριμένα τα σάκχαρά του, σε αλκοόλη. Εναλλακτικά χρησιμοποιούνται επιλεγμένες
ζύμες με τις οποίες εμβολιάζεται το γλεύκος, προκειμένου να υπάρχει καλύτερος έλεγχος της
ζύμωσης και των επιθυμητών χαρακτηριστικών του κρασιού που θα παραχθεί. Αν δε γίνει
προσθήκη ζυμών από τον παραγωγό η αλκοολική ζύμωση λέγεται φυσική, ενώ αλλιώς
ελεγχόμενη. Παρατηρείται ακόμη ότι κατά τη διάρκεια της αλκοολικής ζύμωσης αυξάνεται η
θερμοκρασία του γλεύκους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ζύμες παράγουν ενέργεια. Το τέλος της
ζύμωσης διαπιστώνεται με τη μέτρηση του ειδικού βάρους. Όταν αυτό έχει τιμή ο,993 η ζύμωση
θεωρείται ότι έχει τελειώσει. Για επαλήθευση γίνεται και μέτρηση των σακχάρων με φελίγγειο
υγρό. Μετά το τέλος της αλκοολικής ζύμωσης, όταν δηλαδή το σύνολο των σακχάρων έχει
μετατραπεί σε αλκοόλη, το κρασί μεταγγίζεται στις δεξαμενές αποθήκευσης ή σφραγίζονται το
βαρέλι ή η δεξαμενή. Τα λευκά κρασιά δεν βελτιώνονται με την παλαίωση.
2.Ι.3.3. Ροζέ (ερυθρωπή) οινοποίηση
Τα ροζέ κρασιά παράγονται – όπως και τα λευκά – με μοναδική διαφορά τη σύντομη επαφή
του χυμού με τα στέμφυλα, ούτως ώστε να αποκτήσει ένα απαλό ροζέ και όχι ένα σκούρο ερυθρό
χρώμα. Ως πρώτη ύλη χρησιμοποιούνται ερυθρά σταφύλια, με λευκή ή χρωματισμένη σάρκα ή
μείγμα λευκών και ερυθρών σταφυλιών. Η ροζέ οινοποίηση ακολουθεί τα βήματα της λευκής
οινοποίησης.γίνεται έκθλιψη και πίεση των σταφυλιών, το γλεύκος θειώνεται με 5 – 8 gr θειώδη
ανυδρίτη ανά 100 lit, γίνεται αποφλοίωση και ζύμωση σε χαμηλή θερμοκρασία. Μερικές φορές
γίνεται και μερική εκχύλιση, η οποία διαρκεί 5 έως 24 ώρες. Σημειώνεται ότι, όπως τα λευκά
κρασιά, έτσι και τα ροζέ δεν βελτιώνονται με την παλαίωση. Η ανάμιξη λευκού και ερυθρού οίνου
για την παραγωγή ροζέ, δεν επιτρέπεται σε καμιά περίπτωση.
2.1.4. Εμφιάλωση
Αφού γίνουν οι κατάλληλες ενέργειες και έλεγχος του κρασιού με σταθεροποίηση,
διαύγαση με κολλάρισμα και φιλτράρισμα ακολουθεί η εμφιάλωση. Το κρασί μετά από την
παλαίωσή του (όταν αυτή πραγματοποιείται), προετοιμάζεται για την εμφιάλωση, η οποία
αποτελεί μια σχετικά απλή, μηχανική διαδικασία. Στις σύγχρονες γραμμές εμφιάλωσης υπάρχει
22
ένα αυτόματο πλυντήριο φιαλών, ένα σύστημα γεμίσματος με κρασί, ένα πωματιστικό μηχάνημα
και ένα σύστημα ετικετοκόλλησης και εγκιβωτισμού. Η φιάλη, ο φελλός, η ετικέτα και το καψύλιο
είναι μια ολόκληρη σειρά από προϊόντα που συμβάλλουν στην τελική εμφάνιση – στο ντύσιμο του
κρασιού.
2.1.5. Ωρίμανση & Παλαίωση
Πολλά κρασιά βελτιώνονται στην ποιότητα κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης σε βαρέλια
και μπουκάλια. Τέτοια κρασιά φθάνουν τελικά στην ακμή τους και με περαιτέρω ωρίμανση
αρχίζουν να υποβαθμίζονται. Κατά τη διάρκεια της περιόδου ωρίμανσης ή πεπαλαίωσης, η
οξύτητα μειώνεται, πρόσθετη λεύκανση και σταθεροποίηση συμβαίνουν καθώς ανεπιθύμητες
ουσίες καθιζάνουν και τα διάφορα συστατικά του κρασιού σχηματίζουν σύνθετες ενώσεις έχοντας
επιπτώσεις στη γεύση και το άρωμα.
Τα λευκά, τα ροζέ και τα ελαφρά ερυθρά κρασιά, συνήθως καταναλώνονται νωρίς, χωρίς
να περάσουν από βαρέλι, προκειμένου να απολαύσουμε τη φρεσκάδα των πρωτογενών αρωμάτων
και την ποικιλία της τους. Αντίθετα, τα μεγάλα σε ηλικία λευκά κρασιά και τα περισσότερα
ερυθρά απαιτούν παλαίωση προκειμένου να απαλύνει η πολύ τονισμένη οξύτητα τους και να
εξευγενιστούν οι επιθετικές τανίνες τους αντίστοιχα.
Τα κρασιά ωριμάζουν συνήθως σε ξύλινα δοχεία φτιαγμένα από βελανιδιά, επιτρέποντας
στο οξυγόνο να εισέρχεται και στο νερό και το αλκοόλ να διαφεύγουν. Τα εκχυλίσματα από το
ξύλο συμβάλλουν στη γεύση. Η υγρασία έχει επιπτώσεις στο είδος των συστατικών που
δραπετεύουν, με το αλκοόλ να γίνεται πιο συμπυκνωμένο στα κρασιά που αποθηκεύονται υπό
συνθήκες χαμηλής υγρασίας και να μειώνεται με την υψηλή υγρασία. Με την απελευθέρωση του
νερού και του αλκοόλ, μειώνεται ο όγκος, αφήνοντας κενό μέχρι το στόμιο, ή έλλειμμα, τα οποία
αντισταθμίζονται από την προσθήκη περισσότερου από το ίδιο κρασί από ένα άλλο κιβώτιο.
Η παλαίωση του κρασιού συνεχίζεται και στη φιάλη, η οποία ονομάζεται αναγωγική, αφού
ο φελλός εξασφαλίζει την απουσία του οξυγόνου. Σε αυτή τη φάση, που μπορεί να διαρκέσει από
μήνες έως πολλά χρόνια, αναπτύσσεται το μπουκέτο του κρασιού.
2.1.6. Ονομασία&Ταξινόμηση
Τα κρασιά είτε ονομάζονται από την ποικιλία σταφυλιών τους είτε από τον τόπο παραγωγής τους.
23
Ιστορικά, τα κρασιά από την Αυστραλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και τη
Γερμανία ονομάστηκαν αποκλειστικά από την ποικιλία σταφυλιών τους, ενώ κρασιά από τη
Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία ή την Ελλάδα προσδιορίστηκαν κυρίως από το γεωγραφικό τόπο
παραγωγής τους. Σημαντικό διακριτικό κάθε κρασιού είναι και το χρώμα του. Τα κρασιά
διακρίνονται γενικά σε λευκά, κόκκινα και ροζέ. Είναι λανθασμένη η γενικευμένη άποψη πως το
χρώμα του σταφυλιού καθορίζει και το χρώμα του κρασιού. Στην πραγματικότητα οι χρωστικές
ουσίες του σταφυλιού περιέχονται στα στερεά μέρη του (στέμφυλα) και επομένως το χρώμα του
σταφυλιού παρέχει το χρώμα του κρασιού μόνο αν και τα στερεά του μέρη συμμετέχουν στη
διαδικασία της ζύμωσης. Ο μούστος τόσο των κόκκινων όσο και των ανοιχτόχρωμων ποικιλιών
διαθέτει το ίδιο ανοιχτό χρώμα. Έτσι, κόκκινο κρασί παράγεται από ποικιλίες κόκκινων (ή
μαύρων) σταφυλιών με την προϋπόθεση ότι τα στερεά τους μέρη συμμετέχουν στη ζύμωση, ενώ
λευκά κρασιά μπορούν να παραχθούν από οποιαδήποτε ποικιλία εφόσον τα στερεά μέρη των
σταφυλιών διαχωριστούν στη διαδικασία της ζύμωσης. Τα ροζέ κρασιά, παράγονται όπως και τα
κόκκινα, με τη διαφορά ότι τα στερεά μέρη των σταφυλιών παραμένουν στη ζύμωση για ένα πολύ
σύντομο χρονικό διάστημα, συνήθως μικρότερο από μία ημέρα. Τα κρασιά ταξινομούνται ακόμα με
το έτος της συγκομιδής σταφυλιών (τρύγος). Συνήθως παράγονται από σταφύλια της συγκομιδής
ενός έτους και χρονολογούνται με βάση το έτος αυτό.
Επιπλέον υπάρχουν κάποιες ειδικές κατηγορίες κρασιών όπως είναι ο αφρώδης οίνος, ο
οποίος περιέχει και το διοξείδιο του άνθρακα (“ανθρακικό’ ή που παράγεται κατά τη διάρκεια της
ζύμωσης. Το διοξείδιο αυτό δεν εισάγεται επιπρόσθετα στο μπουκάλι εμφιάλωσης, όπως γίνεται
στα αναψυκτικά καθώς αυτή η μέθοδος απαγορεύεται. Για τον εγκλωβισμό του διοξειδίου στη
φιάλη χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι, είτε μέσω της εμφιάλωσης του κρασιού πριν
ολοκληρωθεί η ζύμωση, είτε μέσω της ολοκλήρωσης της ζύμωσης σε αεροστεγείς δεξαμενές.
Εκλεκτότερο παράδειγμα αφρώδους οίνου είναι η γαλλική Σαμπάνια. Τα κρασιά μπορούν να
ταξινομηθούν επίσης ως ξηρά, γλυκά ή ημίγλυκα. Η γλυκύτητα των κρασιών μπορεί να μετρηθεί
κατά τη διαδικασία της συγκομιδής αν και στην πράξη καθορίζεται από το ποσό της ζάχαρης που
παραμένει στο κρασί μετά από τη ζύμωση. Έτσι, το ξηρό κρασί δεν περιέχει υπόλοιπο ζάχαρης.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ

ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ-ΑΝΑΠΝΟΗ- ΔΙΑΠΝΟΗ-ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ

Φωτοσύνθεση

• Η φωτοσύνθεση είναι η διαδικασία κατά την οποία τα πράσινα φυτά και άλλοι οργανισμοί μετατρέπουν την φωτεινή ενέργεια σε χημική.

• Η φωτοσύνθεση είναι η λειτουργία επάνω στην οποία στηρίζεται η ζωή στον πλανήτη μας. Με τη λειτουργία αυτή τα φυτά αυξάνονται μετατρέποντας σταθερές ανόργανες ενώσεις, όπως το διοξείδιο του άνθρακα και το νερό, σε οργανικές ουσίες.

• Τα χλωροφυλλούχα φυτά έχουν την ικανότητα να μετατρέπουν διοξείδιο άνθρακα του και το νερό σε οργανικές ουσίες, όπως γλυκόζη, απαραίτητες για την ανάπτυξη και τη συντήρησή τους.

• Η βασική ουσία που παράγεται είναι η γλυκόζη, η οποία, προκειμένου να αποθηκευθεί, μετατρέπεται στο πολυμερές της άμυλο. Αυτό μεταφέρεται σε

άλλες θέσεις του φυτού κατά τη νύχτα, όταν σταματά το φαινόμενο της φωτοσύνθεσης.

• Η φωτοσυνθετική αυτή διεργασία γίνεται με την ενέργεια του ηλιακού φωτός.

• Η χημική αντίδραση της φωτοσύνθεσης, λεγόμενη και αντίδραση φωτοσύνθεσης είναι:

6CΟ2 + 12Η2Ο → C6Η12Ο6 + 6O2 + 6Η2Ο + 674 θερμίδες.

Φωτοσύνθεση

•    Η φωτοσύνθεση περιλαμβάνει μία φάση που απαιτεί την παρουσία

φωτός (φωτοχημική φάση), μία

φάση βιοχημική όπου δεσμεύεται το CO2 και δεν είναι απαραίτητο το φως καθώς και φυσικές διαδικασίες (διάχυση) ανταλλαγής αερίων (CO2 και Ο2) μεταξύ της ατμόσφαιρας και των χλωροπλαστών.

Φωτοχημική φάση

• Είναι η φάση στην οποία δεσμεύεται η

απαραίτητη για τη φωτοσύνθεση ηλιακή ενέργεια από συγκεκριμένες χρωστικές των φυτών. Οι χρωστικές αυτές είναι οι

χλωροφύλλες, οι οποίες βρίσκονται σε ειδικά οργανίδια των φυτικών κυττάρων, τους

χλωροπλάστες.

• Οι χλωροφύλλες είναι δύο ειδών, η

χλωροφύλλη α με χρώμα κυανοπράσινο και η

χλωροφύλλη β με χρώμα κιτρινοπράσινο.

Eow7 sp i«r”j pc p¡gprivr1

Φωτοχημική φάση

• Στην ίδια φάση γίνεται και η φωτόλυση του νερού, δηλ. η διάσπασή του σε υδρογόνο και οξυγόνο.
• Το υδρογόνο θα χρησιμοποιηθεί στη βιοχημική φάση, ενώ το οξυγόνο θα διαφύγει στον ελεύθερο αέρα.

Βιοχημική φάση

• Στη φάση αυτή γίνεται η μετατροπή του διοξειδίου του άνθρακα σε ζάχαρα.
• Το CΟ2, το οποίο φθάνει στους χλωροπλάστες από τον ατμοσφαιρικό αέρα αφού περάσει μέσα από τα στομάτια των φύλλων, ενώνεται αρχικά με ορισμένες ουσίες, οι οποίες είναι διαθέσιμες από τα φυτά και τελικά μετατρέπεται σε ένα απλό ζάχαρο, τη γλυκόζη. Από την γλυκόζη προέρχονται όλες οι άλλες οργανικές ουσίες των φυτών, μέσα από πολύπλοκες διεργασίες του μεταβολισμού των

φυτών.

• Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι όλες οι παραπάνω αντιδράσεις καταλύονται από ειδικά ένζυμα που υπάρχουν μέσα στους χλωροπλάστες

Απορρόφηση του CO₂

• Το διοξείδιο του άνθρακα που απαιτείται για τον σχηματισμό των ζαχάρων προέρχεται από την

ατμόσφαιρα

• Στο εσωτερικό του φύλλου φθάνει αφού πρώτα περάσει από τα στομάτια
• Η δίοδος διευκολύνεται όταν τα στομάτια είναι

ανοιχτά και δυσκολεύεται όταν κλείνουν. Επομένως, όταν τα φυτά υποφέρουν από έλλειψη νερού, τα

στομάτια κλείνουν και διακόπτεται η λειτουργία της φωτοσύνθεσης με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της φυτικής παραγωγής.

• Εάν θεωρήσουμε ότι η συγκέντρωση του CΟ₂ μέσα στους χλωροπλάστες είναι μηδέν – και αυτό είναι

λογικό, αφού εκεί δεν κυκλοφορεί ελεύθερο αλλά δεσμεύεται αμέσως – τότε μία αύξηση της

συγκέντρωσής του στην ατμόσφαιρα θα αύξανε και τη ροή του προς το εσωτερικό του φύλλου, άρα και την

φωτοσύνθεση.

• Το δεδομένο αυτό εκμεταλλευόμαστε στα θερμοκήπια κάνοντας τεχνητό εμπλουτισμό της ατμόσφαιρας με CΟ2 (αερολίπανση) και επιτυγχάνοντας υψηλότερη παραγωγικότητα των φυτών. Μεγαλύτερη

παραγωγικότητα αναμένεται επίσης και στις υπαίθριες καλλιέργειες τα προσεχή χρόνια, εάν λάβουμε υπ’ όψη την ανάλογη τάση για αύξηση της περιεκτικότητας της ατμόσφαιρας σε CΟ2.

Παράγοντες που επιδρούν στη φωτοσύνθεση

• Η ένταση του φωτισμού
• Η θερμοκρασία
• Ο άνεμος
• Η έλλειψη νερού
• Η επάρκεια ανόργανων θρεπτικών συστατικών

Μεταφορά των προϊόντων της φωτοσύνθεσης

• Τα προϊόντα της φωτοσύνθεσης μεταφέρονται, κυρίως με τη μορφή ζαχαρόζης (είναι η κοινή ζάχαρη, ένας διζαχαρίτης που αποτελείται από γλυκόζη και

φρουκτόζη) από τα φύλλα και τα άλλα πράσινα όργανα προς άλλα σημεία του φυτού όπου καταναλίσκονται ή αποθηκεύονται.

• Περιοχές κατανάλωσης είναι τα τμήματα του φυτού που αυξάνονται (οφθαλμοί, βλαστοί, νέα όργανα), ενώ περιοχές αποθήκευσης είναι οι καρποί, τα σπέρματα, οι βολβοί, οι κόνδυλοι κτλ. Η μεταφορά γίνεται μέσα

από τα στοιχεία του ηθμού.

• Συνήθως τα φωτοσυνθετικά προϊόντα των κατώτερων φύλλων κατευθύνονται προς τις ρίζες, ενώ των ανώτερων φύλλων προς τους αυξανόμενους βλαστούς, τα άνθη και τους καρπούς.

ravKOzH

ΑΝΑΠΝΟΗ

• Τα φυτά, όπως και όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, αναπνέουν.
• Η λειτουργία κατά την οποία το φυτό προσλαμβάνει οξυγόνο από τον αέρα και αποβάλλει διοξείδιο του άνθρακα, λέγεται αναπνοή.
• Η αναπνοή γίνεται σε όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου.
• Την ημέρα η αναπνοή στα φύλλα γίνεται κυρίως από τα στομάτια και τη νύχτα περισσότερο από την επιδερμίδα των φύλλων. Στις ρίζες και το πράσινο μέρος του βλαστού η αναπνοή γίνεται από την επιδερμίδα τους.

Αναπνοή

• Με τη φωτοσύνθεση τα φυτά κατασκευάζουν τις πρώτες οργανικές ουσίες, κυρίως γλυκόζη.
• Από την ουσία αυτή θα προέλθουν μέσω πολύπλοκων βιοχημικών αντιδράσεων όλες οι άλλες ουσίες που βρίσκονται στο φυτικό σώμα, δηλ. οι υπόλοιποι υδατάνθρακες, τα λίπη, οι πρωτεΐνες, τα νουκλεοξέα κτλ.
• Το σύνολο των βιοχημικών αντιδράσεων με τις οποίες γίνεται σύνθεση ή διάσπαση ουσιών στο κύτταρο ονομάζεται μεταβολισμός. Ειδικότερα, μιλάμε για αναβολισμό αν πρόκειται για σύνθεση πολύπλοκων ενώσεων από απλούστερες και για καταβολισμό όταν σύνθετες ουσίες διασπώνται σε απλούστερες.

• Η σύνθεση πολύπλοκων ενώσεων απαιτεί την κατανάλωση ενέργειας η οποία αποκτάται από τις διαδικασίες του καταβολισμού.
• Κατά συνέπεια, τα φυτά απαιτούν συνεχώς ενέργεια τόσο για την ανανέωση των

συστατικών τους όσο και για την αύξηση του σώματός τους (αύξηση σε μέγεθος και παραγωγή νέων οργάνων).

• Την ενέργεια αυτή λαμβάνουν από τη λειτουργία της αναπνοής. Θα πρέπει να διευκρινισθεί ότι η αναπνοή διακρίνεται σε αναπνοή νύχτας

και φωτοαναπνοή.

• Υπολογίζεται ότι τα φυτά χάνουν με την αναπνοή περίπου το 1/3 των ουσιών που παράγουν με τη φωτοσύνθεση κατά τη διάρκεια της ημέρας.

• Αυτό είναι το κόστος σε προϊόντα φωτοσύνθεσης για παραγωγή ενέργειας μέσω της αναπνοής.

• Παρακάτω θα περιγραφούν μόνο οι μεταβολικές διεργασίες της αναπνοής νύχτας, οι οποίες είναι κοινές σε όλα τα φυτικά είδη.

• Οι ουσίες τις οποίες το κύτταρο διασπά κατά την αναπνοή είναι κυρίως ζάχαρα και λιπαρά οξέα.

• Εδώ θα περιγράψουμε τις διεργασίες διάσπασης της γλυκόζης, οι οποίες είναι και οι πιο

συνηθισμένες στα φυτικά κύτταρα.

• Η γλυκόζη βρίσκεται αυτούσια στο κύτταρο ως άμεσο προϊόν της φωτοσύνθεσης, ή μπορεί να προέρχεται από την αποδόμηση αποταμιευτικών υδατανθράκων (άμυλο) ή ολιγοζαχαριτών (π.χ.

ζαχαρόζη).

• Η αναπνευστική αποδόμηση της γλυκόζης περιλαμβάνει τρία στάδια:
• την γλυκόλυση,
• τον κύκλο του Krebs (ή κύκλο των τρικαρβοξυλικών οξέων)
• και την τελική οξείδωση.

•       Από αυτά, η γλυκόλυση πραγματοποιείται στο κυτταρόπλασμα, ενώ τα δύο άλλα

στάδια, σε ειδικά οργανίδια του κυττάρου, τα μιτοχόνδρια.

Η γλυκόλυση

• είναι η διαδικασία διάσπασης της γλυκόζης με τελικό προϊόν το πυροσταφυλικό οξύ.

• Μετά τη σύνθεσή του, το πυροσταφυλικό οξύ φεύγει από το κυτόπλασμα και εισέρχεται στα

μιτοχόνδρια, όπου θα ξεκινήσει η δεύτερη φάση της αναπνοής.

• Το τι ακριβώς θα ακολουθήσει εξαρτάται από την παρουσία ή απουσία οξυγόνου.

• Όταν λείπει το οξυγόνο (αναερόβιες συνθήκες), τότε στους φυτικούς ιστούς

παράγεται αιθυλική αλκοόλη με τη διαδικασία της αλκοολικής ζύμωσης. Αλκοολική ζύμωση

γίνεται επίσης από διάφορους

μικροοργανισμούς (ζύμες), μια διαδικασία που χρησιμοποιείται ευρύτατα στην παραγωγή

αλκοολούχων ποτών.

• Όταν υπάρχει οξυγόνο (αερόβιες συνθήκες), το πυροσταφυλικό οξύ υφίσταται μια μετατροπή και εισέρχεται στην δεύτερη φάση της αναπνοής, τον κύκλο του Krebs.

• Στον κύκλο του Krebs, το παράγωγο του πυροσταφυλικού οξέος εμπλέκεται σε πολλές χημικές αντιδράσεις με αποτέλεσμα την έκλυση CO2, την παραγωγή υδρογόνου και την αποθήκευση ενέργειας.

Η τελική οξείδωση ή οξειδωτική φωσφορυλίωση

• είναι το τελευταίο στάδιο της αναπνοής το οποίο συντελείται επίσης στα μιτοχόνδρια, και μάλιστα στις πτυχές της εσωτερικής τους μεμβράνης.
• Στη φάση αυτή, τα υδρογόνα που έχουν παραχθεί στις προηγούμενες φάσεις ενώνονται με το οξυγόνο και παράγεται νερό. Στη διαδικασία αυτή παράγονται μεγάλα ποσά ενέργειας που αποθηκεύονται σε ειδικές ενώσεις του κυττάρου

• Αν προσθέσουμε τα ενεργειακά κέρδη του κυττάρου ανά μόριο γλυκόζης, όπως αυτά προκύπτουν από τις τρεις φάσεις της αναπνοής, θα βρούμε ένα σύνολο ισοδύναμο με 000 θερμίδες.

• Αυτή η ενέργεια είναι αποθηκευμένη στα κύτταρα με μορφή ενώσεων πλούσιων σε ενέργεια και διατίθεται στο κύτταρο για τη συντήρηση και την αύξησή το

Συνοπτικά, ο αναπνευστικός μεταβολισμός της γλυκόζης δίνεται από την αντίδραση:

• Όλες οι αντιδράσεις του μεταβολισμού της αναπνοής καταλύονται από εξειδικευμένα

ένζυμα. Λόγω της ευαισθησίας των ενζύμων στις μεταβολές της θερμοκρασίας, υπάρχει ανάλογη ευαισθησία και στην αναπνευστική δραστηριότητα στο σύνολό της.

• Ετσι, η αναπνοή αυξάνεται σημαντικά με την

αύξηση και εξ ίσου σημαντικά μειώνεται με την πτώση της θερμοκρασίας.

• Επίσης, η αναπνοή μειώνεται πολύ όταν υπάρχει έλλειψη νερού στους φυτικούς ιστούς. Τα

φαινόμενα αυτά έχουν πρακτική εφαρμογή όταν αποθηκεύονται προϊόντα με υψηλά ποσοστά υγρασίας σε υψηλές θερμοκρασίες. Σε αυτή την περίπτωση, παρατηρούνται σημαντικές

απώλειες στο βάρος των προϊόντων λόγω της

αυξημένης αναπνοής.

Διαπνοή

• Διαπνοή είναι η απώλεια νερού από τα φυτά με μορφή υδρατμών. Από φυσικής πλευράς, η διαπνοή δεν είναι τίποτε άλλο παρά εξάτμιση νερού από τις επιφάνειες των φυτών.
• Την απαραίτητη ενέργεια για την εξάτμιση του νερού παρέχει η προσπίπτουσα ηλιακή

ακτινοβολία.

• Εάν οι φυτικές επιφάνειες δεν ήταν υγρές, τότε όλη σχεδόν η ηλιακή ενέργεια που θα δέχονταν τα φυτά θα μετατρεπόταν σε θερμότητα. Το

αποτέλεσμα θα ήταν υπερθέρμανση των φυτών με βλαβερές έως καταστρεπτικές επιπτώσεις

στην ανάπτυξη και την επιβίωσή τους. Όμως, με την εξάτμιση νερού μέσω της διαπνοής οι επιφάνειες των φυτών ψύχονται λόγω της ιδιότητας που έχει το νερό να απορροφά

θερμότητα από το περιβάλλον όταν εξατμίζεται.

• Η ποσότητα αυτή της θερμότητας που απορροφάται κατά την εξάτμιση καλείται στη Φυσική, λανθάνουσα θερμότητα εξαέρωσης και είναι ίση με 590 θερμίδες ανά γραμμάριο εξατμιζόμενου νερού. Έτσι, το τελικό

αποτέλεσμα της διαπνοής είναι η διατήρηση της

θερμοκρασίας των φυτών από λίγους έως αρκετούς βαθμούς κάτω από τη θερμοκρασία του αέρα, ανάλογα με την ποσότητα του νερού που εξατμίζεται. Το ευεργέτημα αυτό της ψύξης για τα φυτά είναι ιδιαίτερα σημαντικό κατά τις ζεστές ώρες της ημέρας, προ παντός το καλοκαίρι, όταν η θερμοκρασία του αέρα στον αγρό ανεβαίνει συχνά επάνω από τους 50°C.

• Έτσι προστατεύονται οι λειτουργίες των φυτών από τις υψηλές θερμοκρασίες.

• Τα φυτά διαπνέουν από όλα τα υπέργεια όργανά τους, ιδιαίτερα όμως από τα φύλλα.
• Η διαπνοή γίνεται με δύο τρόπους, από τα

στομάτια και από την εφυμενίδα.

Διαπνοή από τα στομάτια

• Τα στομάτια ή στόματα είναι μικροσκοπικά

ανοίγματα (διαστάσεων από 20 μέχρι 70 μικρά) που βρίσκονται στην επιφάνεια όλων των υπέργειων οργάνων του φυτού (φύλλα, βλαστοί, καρποί, κτλ.). Σε ορισμένα είδη φυτών

βρίσκονται κυρίως στην κάτω επιφάνεια των

φύλλων. Άλλα είδη φυτών (π.χ. τα σιτηρά) έχουν στομάτια και στις δύο επιφάνειες του φύλλου, επάνω και κάτω.

Διαπνοή από τα στομάτια

• Υπάρχουν επίσης διαφορές μεταξύ των φυτών, ως προς την πυκνότητα των στοματίων στην

φυλλική επιφάνεια, αλλά και ως προς το μέγεθος τους. Το άνοιγμα κάθε στοματίου περιβάλλεται από δύο κύτταρα, τα καταφρακτικά κύτταρα που περιέχουν χλωροπλάστες

• Η διαπνοή είναι μέγιστη όταν τα στομάτια είναι εντελώς ανοιχτά, ενώ μηδενίζεται όταν αυτά κλείνουν.
• Έχει επομένως σημασία να γνωρίζουμε τον μηχανισμό με τον οποίο τα στομάτια ρυθμίζουν το άνοιγμα του πόρου τους.

• Για να ανοίξουν τα καταφρακτικά κύτταρα, τα

στομάτια απορροφούν μεγάλες ποσότητες νερού το οποίο ασκεί πιέσεις στα τοιχώματα των κυττάρων. Λόγω του σχήματος αυτών των κυττάρων και της πάχυνσης των τοιχωμάτων

τους (πιο παχειά προς τον πόρο και πιο λεπτά

προς τα κύτταρα της επιδερμίδας), η πίεση του νερού προκαλεί κάμψη των κυττάρων προς την ελεύθερη πλευρά τους και άνοιγμα του πόρου.

Αντίθετα, όταν τα καταφρακτικά κύτταρα έχουν λίγο νερό, δεν ασκούνται μεγάλες πιέσεις στα

τοιχώματά τους, τα κύτταρα δεν κάμπτονται και, επομένως, δεν ανοίγει ο πόρος.

• Συμπερασματικά, τα στομάτια ανοίγουν όταν τα φυτά έχουν επάρκεια νερού και κλείνουν όταν

το νερό είναι περιορισμένο.

• Προφανώς, με το κλείσιμο των στοματίων τα φυτά διακόπτουν τη λειτουργία της διαπνοής όταν το νερό είναι περιορισμένο και έτσι

αποφεύγεται η αφυδάτωση και ο θάνατός τους.

Άλλοι παράγοντες που επιδρούν στις κινήσεις των στοματίων είναι:

α) Το φως

β) Το διοξείδιο του άνθρακα στον αέρα

γ) ο βαθμός ξηρότητας της ατμόσφαιρας, δηλ. η περιεκτικότητά της σε υδρατμούς. Εκφράζεται ως τάση των υδρατμών

Τα φυτά χάνουν περισσότερο νερό όταν η

ατμόσφαιρα είναι ξηρή και λιγότερο όταν είναι υγρή. Ο άνεμος δρα με κάπως διαφορετικό τρόπο, αλλά έχει το ίδιο τελικό αποτέλεσμα. Όσο ισχυρότερος είναι ο

άνεμος τόσο εντονότερη είναι και η διαπνοή.

J2.Æ

06.00                                         18.00

03.00                 21.00

24.&

Διαπνοή – ρεύμα κίνησης νερού

• Εκτός από τη ρύθμιση της θερμοκρασίας των

φυτικών ιστών, η διαπνοή ρυθμίζει και την κίνηση του νερού μέσα στο φυτό.

• Το νερό που εξατμίζεται από τα επιφανειακά

κύτταρα αντικαθίσταται αμέσως με απορρόφηση νερού από τα γειτονικά κύτταρα κ.ο.κ. Έτσι, η τάση για αντικατάσταση του νερού που διαπνέεται

μεταφέρεται από κύτταρο σε κύτταρο του φύλλου, φθάνει στα αγγεία του ξύλου (που είναι γεμάτα νερό) και εκεί δημιουργείται μια αρνητική πίεση μέχρι τα αγγεία των ριζών, με αποτέλεσμα το νερό στα αγγεία να κινείται προς τα επάνω, με τελικό προορισμό τα φύλλα.

• Συμπερασματικά, η διαπνοή ενεργεί κατά τρόπο ανάλογο με το ρούφηγμα που κάνουμε σε ένα υγρό μέσα από ένα καλαμάκι. Το ρούφηγμα δημιουργεί αρνητική πίεση μέσα στο καλαμάκι (βλ. φυτικό σώμα), με αποτέλεσμα το υγρό να

ανέρχεται απορροφούμενο από το ποτήρι (βλ.

έδαφος).

• Η ανοδική αυτή κίνηση του νερού στο φυτό ονομάζεται διαπνευστικό ρεύμα και παίζει σημαντικό ρόλο στη θρέψη των φυτών

Διαπνοή από την εφυμενίδα

• Εφυμενίδα είναι ένα στρώμα από κηρούς που καλύπτει την επιδερμίδα των υπέργειων οργάνων των φυτών.
• Το νερό, παράλληλα με την κίνησή του μέσω των στοματίων, φθάνει μέχρι τα κύτταρα της επιδερμίδας και είναι δυνατό να εξατμισθεί διερχόμενο από την εφυμενίδα προς την

ατμόσφαιρα.

• Η πορεία αυτή του νερού είναι ασυγκρίτως δυσκολότερη από την αντίστοιχη μέσω των

στοματίων, επειδή η εφυμενίδα είναι συμπαγής, χωρίς κενά, και τα συστατικά της δυσκολεύουν την κίνηση του νερού.

• Γ ια τον λόγο αυτό, το ποσό του νερού που διαπνέεται από την εφυμενίδα είναι μικρό ποσοστό (περίπου 10-20 %) της διαπνοής μέσω των στοματίων.

• Προφανώς, η διαπνοή από την εφυμενίδα

συνεχίζεται και όταν τα στομάτια είναι κλειστά, π.χ. τη νύχτα. Επηρεάζεται από το πάχος της εφυμενίδας. Σε παχιές εφυμενίδες η πορεία του νερού δυσκολεύεται και η διαπνοή είναι

μικρότερη. Γι’αυτό τον λόγο, στα ξηρόφυτα η

εφυμενίδα είναι παχύτερη και έτσι περιορίζονται οι απώλειες νερού.

Ανόργανη θρέψη

• Εκτός από τις οργανικές ουσίες που το φυτό σχηματίζει από την φωτοσύνθεση, απόλυτα αναγκαία για την επιβίωση και την ανάπτυξή

του είναι και ορισμένα ανόργανα στοιχεία, εκτός βέβαια από τον άνθρακα (C), το οξυγόνο (O₂)και το υδρογόνο (H) τα οποία προσλαμβάνει από

τον αέρα και το νερό.

• Τα στοιχεία αυτά μπορεί να είναι συστατικά πολλών και σημαντικών οργανικών ενώσεων, να είναι απαραίτητα για τη δράση ενζύμων και να ρυθμίζουν την περιεκτικότητα των κυττάρων σε νερό.
• Γενικά, η περιεκτικότητα της ξηρός ουσίας των φυτών σε ανόργανα συστατικά συνήθως δεν

ξεπερνά το 10%, ενώ το υπόλοιπο 90% είναι οργανικές ουσίες.

• Τα ανόργανα θρεπτικά συστατικά των φυτών διακρίνονται σε εκείνα που χρησιμοποιούνται από τα φυτά σε μεγαλύτερες ποσότητες

(μακροστοιχεία) και σε άλλα που απαιτούνται σε μικρότερες ποσότητες (ιχνοστοιχεία).

• Τα μακροστοιχεία είναι: άζωτο (Ν),

φώσφορος (Ρ), κάλιο (Κ), μαγνήσιο (Mg), ασβέστιο (Ca), και θείο (S). Συνήθως

εκφράζονται ως εκατοστιαίες αναλογίες στους φυσικούς ιστούς.

• Τα ιχνοστοιχεία εκφράζονται συχνά ως μέρη στο εκατομμύριο (ppm) ακριβώς επειδή

απαιτούνται σε πολύ μικρές ποσότητες. Αυτά είναι: σίδηρος (Fe), βόριο (Β), μαγγάνιο (Μη), ψευδάργυρος (Ζη), μολυβδαίνιο (Μο), χαλκός (Cu) και χλώριο (CI).

Moyyôvio (M i›)

Bòşio (B)

*ł*cu6úyyuşoç (Zi1) Xuńxòç (Ccı) MońuŞõoivio (Mo)

nnvii: Marcher’s b4i•eraI Nutrition of Higher Plauts (2012)

SO

20

20

0, I

Ta  OVÒ@ŞOVO  ËI @ENTIKÓ,  OVÓĞOŞO   Ș€   TÇV   KIVÇTIKÓTÇTÓ TOUÇ     Ç ÈOO     ØTO     @UTÓ/     ÕIØK   @IVOVTO I     ØG    GUK   ÍVÇTO     KØ I ÕU ØK îVÇTO.

Ta       ØUȘ NT¢Î3 Ș ØTØ       ŻĞĞ€Ilțl  ÇÇ     GVÒÇ     fiU K      i VÇTOU           OTOIŞfi ÍOU G Ç @O V ÍČ,OVTO I           N            @¢ÜTO                   ØTØ     N OĞO                 IÓTG @0  @ Ú ĞĞO                   TOU @UTOUø                             EVG3      TØ                  0  VTIØTOIŞO  EVOÇ                             ÕUOKI VÇTOU           ØTØ VEÒT€   ğO             @ĞĞĞO .

Το άζωτο

• Είναι συστατικό θεμελιωδών ουσιών των φυτών, όπως οι πρωτεΐνες, τα αμινοξέα, τα νουκλεοξέα, καθώς και άλλων σημαντικών ενώσεων (βι-

ταμίνες, αλκαλοειδή, κτλ.). Επίσης, είναι βασικό συστατικό της χλωροφύλλης και των ενζύμων.

Απορροφάται από τις ρίζες των φυτών με μορφή νιτρικών ανιόντων (ΝΟ3) ή αμμωνιακών κατιόντων (ΝΗ4+).

• Αν και βρίσκεται σε όλο το φυτικό σώμα,

συγκεντρώνεται σε μεγαλύτερες ποσότητες σε νεαρούς βλαστούς και φύλλα, οφθαλμούς,

σπέρματα και αποθηκευτικά όργανα.

• ‘Ελλειψη αζώτου προκαλεί γενική καχεξία και νανισμό των φυτών, κιτρινίσματα (χλώρωση)

στα πιο ηλικιωμένα φύλλα και γενικά εμφάνιση κιτρινοπράσινου χρώματος στα φυτά

Συμπτώματα έλλειψης αζώτου στον καπνό. Χαρακτηριστικό είναι το ανοιχτό πράσινο χρώμα των φυτών και το κιτρίνισμα των κατώτερων ψύλλων.

Ο φώσφορος

• Είναι επίσης συστατικό σημαντικών χημικών ενώσεων των φυτών, όπως νουκλεοξέων, φωσφορολιπιδίων

(συστατικά των κυτταρικών μεμβρανών) και της φυτίνης (αποταμιευτικής ουσίας των σπερμάτων).

• Τα φυτά το απορροφούν από το έδαφος με τη μορφή

φωσφορικών ανιόντων (ΗΡΟ 2- , Η ΡΟ -). Βρίσκεται σε

4             2        4

μεγαλύτερες συγκεντρώσεις σε όργανα που

αναπτύσσονται γρήγορα καθώς και στα αναπαραγωγικά όργανα των φυτών. Έλλειψή του προκαλεί καχεξία και νανισμό, καθώς και εμφάνιση σκοτεινού πράσινου έως

ροδοπράσινου χρώματος στα φυτά

Συμπτώματα έλλειψης φωσφόρου στον αραβόσιτο. Τα κατώτερα φύλλα των φυτών παρουσιάζουν σκοτεινά ρόδινη απόχρωση.

Το κάλιο

• δεν είναι συστατικό σημαντικών ενώσεων όπως το άζωτο και ο φώσφορος.
• Εν τούτοις, ενεργοποιεί τα ένζυμα στη φωτοσύνθεση και στον μεταβολισμό των ζαχάρων και του αζώτου και ρυθμίζει την υδατική κατάσταση των κυττάρων. Απορροφάται με τη μορφή ιόντων καλίου (Κ⁺).

Συγκεντρώνεται σε μεγάλες ποσότητες στα βλαστητικά όργανα των φυτών και ιδιαίτερα σε νεαρούς ιστούς και σε περιοχές με έντονη ανάπτυξη. Έλλειψή του, προκαλεί στα ηλικιωμένα φύλλα περιφερειακή νέκρωση του ελάσματος και τάση των φυτών να πλαγιάζουν.

Συμπτώματα έλλειψης καλίου.

Παρατηρούνται νεκρώσεις τόσο στην περιφέρεια του ελάσματος όσο και μεταξύ των κύριων νεύρων.

Το θείο

• Είναι συστατικό ορισμένων σημαντικών

αμινοξέων, συμμετέχει στη δομή των πρωτεϊνών και των κυτταρικών μεμβρανών. Είναι επίσης

συστατικό βιταμινών και ενζύμων. Απορροφάται

από το έδαφος ως θειικό ανιόν (S0 2- ) αλλά και

4

από τον αέρα ως διοξείδιο του θείου.

Συγκεντρώνεται σε μεγαλύτερες ποσότητες στα φύλλα και τα σπέρματα.

• Έλλειψη θείου προκαλεί συμπτώματα ανάλογα με την έλλειψη αζώτου.

Το ασβέστιο

• Είναι συστατικό των πηκτινών που τις βρίσκουμε στα κυτταρικά τοιχώματα. Επίσης, ενεργοποιεί

σημαντικά ένζυμα και συμμετέχει στην αύξηση των κυττάρων. Απορροφάται από το έδαφος ως ιόν ασβεστίου (Ca2+). Συγκεντρώνεται σε μεγαλύτερες ποσότητες στα φύλλα και τους κορμούς των δένδρων. Επειδή δεν μετακινείται εύκολα μέσα στο φυτό, η έλλειψή του

εκδηλώνεται στα νεότερα όργανα και τα πιο

απομακρυσμένα σημεία (κορυφές φύλλων και καρπών, άκρα ριζών) με μορφή νεκρώσεων, παραμορφώσεων ή μελανωμάτων

Συμπτώματα έλλειψης ασβεστίου σε καρπούς τομάτας

χαρακτηριστικό σύμπτωμα – ξηρής κορυφής

Το μαγνήσιο

• Είναι συστατικό της χλωροφύλλης, ενώ

συμμετέχει και στη δομή των κυτταρικών

τοιχωμάτων (συστατικό των πηκτινών). Επίσης, συμμετέχει στα ένζυμα του μεταβολισμού των

λιπών, των ζαχάρων, αμινοξέων και βιταμινών. Απορροφάται με τη μορφή ιόντων μαγνησίου (Mg2+). Συγκεντρώνεται κυρίως στα φύλλα. Σε περίπτωση έλλειψης, τα γηραιότερα φύλλα κιτρινίζουν, συνήθως μεταξύ των νεύρων (μεσονεύρια χλώρωση)

Συμπτώματα έλλειψης μαγνησίου στον καπνό. Τα συμπτώματα είναι πιο έντονα από δεξιά προς τα αριστερά και διακρίνεται το κιτρίνισμα μεταξύ των νεύρων

Ο σίδηρος

• Βρίσκεται σε ποσότητες μεταξύ των μακροστοιχείων και των ιχνοστοιχείων.
• Αν και συμμετέχει στον σχηματισμό πολλών σημαντικών ενώσεων, δεν είναι συστατικό της δομής τους. Τον βρίσκουμε σε πολλά ένζυμα. Συμμετέχει στον σχηματισμό της χλωροφύλλης γι’ αυτό τον λόγο βρίσκεται σε υψηλές

συγκεντρώσεις στους χλωροπλάστες και στον μεταβολισμό του αζώτου.

• Απορροφάται με τη μορφή ιόντων σιδήρου (Fe2+, Fe3+) ή χηλικών ενώσεων του σιδήρου. Συγκεντρώνεται κυρίως στα φύλλα και δεν μετακινείται εύκολα μέσα στο φυτό.

Έλλειψη προκαλεί έντονο μεσονεύριο κιτρίνισμα στα νεότερα φύλλα και διακοπή στην ανάπτυξη του κορυφαίου οφθαλμού.

Ο ψευδάργυρος

• Ενεργοποιεί ένζυμα. Συμμετέχει στη σύνθεση της χλωροφύλλης και των αυξινών, στον

σχηματισμό αμύλου και στη διάσπαση των πρωτεϊνών. Απορροφάται ως ιόν ψευδαργύρου (Ζη2+) και ως χηλικός ψευδάργυρος. Βρίσκεται σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στους βλαστούς και τις ρίζες και δεν μετακινείται εύκολα μέσα στο φυτό. Τα συμπτώματα έλλειψης είναι παρόμοια με εκείνα για τον σίδηρο.

Το βόριο

• Βρίσκεται σε μικρές συγκεντρώσεις και σχηματίζει σύμπλοκες ενώσεις με ζάχαρα. Συμμετέχει στον

μεταβολισμό και στη μετακίνηση των υδατανθράκων στο φυτό, ενεργοποιεί τη δράση φυτορμονών, τον με- ταβολισμό του αζώτου κτλ. Απορροφάται ως βορικά

ανιόντα (ΗΒO2- , H BO -). Συσσωρεύεται στα φύλλα

3        2         3

και στις κορυφές των βλαστών. Τα συμπτώματα έλλειψης περιλαμβάνουν ανωμαλίες στην αύξηση, νέκρωση οφθαλμών, περιορισμένες διακλαδώσεις ριζών, ανωμαλίες στην καρποφορία (στίγματα,

αποχρωματισμοί καρπών, κ.α.).

Το μολυβδαίνιο

• Είναι συστατικό σημαντικών ενζύμων του μεταβολισμού

των πρωτεϊνών. Είναι επίσης απαραίτητο για τη δέσμευση αζώτου στα αζωτο-βακτήρια, που συμβιώνουν στις ρίζες

των ψυχανθών. Επιπλέον, συμμετέχει στη σύνθεση βιταμινών, στον μεταβολισμό του φωσφόρου και στην

απορρόφηση του σιδήρου. Απορροφάται από το έδαφος

ως μολυβδαινικό ιόν (MoO 2-). Δεν μετακινείται εύκολα

4

μέσα στο φυτό. Έλλειψή του προκαλεί έλλειψη αζώτου,

λόγω της μεγάλης του σημασίας στη σύνθεση πρωτεϊνών. Τα φύλλα έχουν ανοικτό πράσινο χρώμα και σε ορισμένες περιπτώσεις αναπτύσσουν κίτρινες κηλίδες.

Παρατηρούνται επίσης παραμορφώσεις βλαστών και περιφερειακές ξηράνσεις του ελάσματος.

Ο χαλκός

• Συμμετέχει στα μόρια ενζύμων που συμμετέχουν στον μεταβολισμό πρωτεϊνών και υδατανθράκων. Απορροφάται ως ιόν χαλκού (Cu2+) καθώς και με χηλική μορφή. Σε περίπτωση έλλειψης νεκρώνονται τα άκρα των βλαστών, τα φύλλα καρουλιάζουν ή

αναπτύσσουν διάσπαρτα κιτρινίσματα και

νεκρώσεις.

Το χλώριο

• Είναι διαλυμένο σε ελάχιστες ποσότητες στον κυτταρικό χυμό. Λαμβάνει μέρος στην διάσπαση του νερού στην φωτοσύνθεση ενεργοποιώντας διάφορα ένζυμα. Απορροφάται ως ιόν χλωρίου (CI-) και συγκεντρώνεται κυρίως στα φύλλα. Σε περίπτωση έλλειψης παρατηρείται πάχυνση και υπερβολικές διακλαδώσεις ριζών, κιτρινίσματα και καρούλιασμα στα φύλλα, καθώς και

συμπτώματα μάρανσης.

Απορρόφηση των ανόργανων

θρεπτικών στοιχείων από το έδαφος

Οι ρίζες απορροφούν τα ανόργανα θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος με δύο κυρίως τρόπους:

• Από το εδαφικό διάλυμα, δηλ. το διάλυμα νερού και ανόργανων θρεπτικών στοιχειών που βρίσκονται στους πόρους του εδάφους. Τα θρεπτικά στοιχεία βρίσκονται σε μορφή ιόντων. Τα ιόντα που

απορροφούνται από τις ρίζες αντικαθίστανται στο

εδαφικό διάλυμα από άλλα που βρίσκονται στα στερεά συστατικά του εδάφους.

2. Με άμεση ανταλλαγή με ιόντα που είναι απορροφημένα σε στερεά συστατικά του εδάφους. Η ρίζα εκκρίνει ιόντα υδρογόνου και ως αντάλλαγμα απορροφά άλλα ιόντα που είναι προσκολλημένα στα τεμαχίδια της αργίλου, της οργανικής ουσίας των μικροβίων, και αλλού.

• Η ταχύτητα απορρόφησης των διαφόρων ιόντων είναι μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η

συγκέντρωσή τους στο εδαφικό διάλυμα. Αυτό εξαρτάται από τη γονιμότητα ενός εδάφους. Η απορρόφηση όμως εξαρτάται

επίσης και από την ευκολία μετακίνησης των διαφόρων ιόντων στο έδαφος. Για παράδειγμα, τα νιτρικά ανιόντα είναι πολύ πιο ευκίνητα από τα φωσφορικά και τα ιόντα καλίου που μετακινούνται πιο δύσκολα.

• Η ικανότητα απορρόφησης δεν είναι ίδια σε όλο το μήκος των ριζών. Η μεγαλύτερη απορρόφηση γίνεται κοντά στα άκρα των νεαρών ριζών, στη ζώνη των ριζικών τριχιδίων.

• Το νερό και τα διαλυμένα θρεπτικά συστατικά εισέρχονται στη ρίζα από την επιδερμίδα της και κινούνται προ το εσωτερικό της, δια μέσου του

τοιχώματος των κυττάρων των διαφόρων ιστών της ρίζας.

• Τελικά καταλήγουν στο κέντρο της ρίζας, όπου βρίσκονται τα αγγεία του ξύλου. Εκεί, με τη βοήθεια της αρνητικής πίεσης που δημιουργείται με τη διαπνοή τα ανόργανα θρεπτικά στοιχεία ανέρχονται στο υπέργειο

τμήμα του φυτού και διανέμονται στα διάφορα

όργανα.

ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ

Η      ΕΑΔΑΦΟΥΣ –

ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΙΤΣΟΣ

ΓΕΩΠΟΝΟΣ,

MSc

Σ –

Η ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ

ΕΔΑΦΟΥΣ

ΤΟΥ

Είναι όλα τα οργανικά υπολείμματα φυτικής και ζωικής προέλευσης,

δηλαδή όλα τα φρέσκα μέχρι και τα πλήρως αποσυνθεμένα φυτικά

μέρη   και   όλοι   οι   ζωντανοί   και   οι   νεκροί         μικροοργανισμοί             του

εδάφους.    Η χρησιμοποίηση  της οργανικής ουσίας με σκοπό την

αύξηση   της   παραγωγικότητας   του   εδάφους             ήταν γνωστή                 από

αρχαιοτάτων χρόνων και αποτελούσε τον

κύριο και

μοναδικό τρόπο

βελτίωσης της γονιμότητας των

χωραφιών.

• Η οργανική ουσία είναι το πιο σημαντικό σύγχρονο και σύνθετο συστατικό του εδάφους. Στο τόπο μας δεν ξεπερνά το 1%. Το ωφέλιμο ποσοστό είναι τουλάχισ
• Η οργανική ουσία με την αργή διάσπαση των στοιχείων της εφοδι άζει

τα φυτά με θρεπτικά στοιχεία που τους είναι απαραίτητα . Όταν προστεθεί στα ελαφρά εδάφη τα κάνε ι πιο συνεκτικά και με καλύτε ρη πλαστικότητα και τα βαριά πιο αραιά και λιγότερο πλαστικά (δεν κολλάνε).

• Η προσθήκη οργανικής ουσίας στα έδαφος κρίνεται απαραίτητη. Το ποσό που θα πρέπει να προστεθεί είναι αυτό που έχει απομακρ υνθεί κατά τις προηγούμενες καλλιέργειες και το καθορίζει η χημική ανάλυση εδάφους.

Σ –

ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ

Τα    τελευταία    χρόνια    παρουσιάζεται        αυξημένο    το

ενδιαφέρον για χρησιμοποίηση της οργανικής ουσίας, της παραγωγής                  βιολογικών   γεωργικών                  προϊόντων    και                  της

ανάγκης   για    προστασία   του               περιβάλλοντος.    Όταν

προσθέσουμε στο έδαφος οργανική ουσία, λόγω

των     εδαφοκλιματολογικών           συνθηκών                         που

χαρακτηρίζονται    από    τις    μακρές                              περιόδους

ψηλών θερμοκρασιών, το υψηλό εδαφικό PH

την και

χαμηλή βροχόπτωση το μεγάλο ποσοστό

ανθρακικού     ασβεστίου     στο                        έδαφος,         δεν

αυξάνεται το ποσοστό της.

Η χημική σύσταση της οργανικής ουσίας του εδάφους εξαρτάται από τη σύνθεση των φυτών, των μικροοργανισμών και των ζώων, από τα οποία προέρχεται.

Η ξηρασία των φυτών, που είναι περίπου 25% του βάρους τους (το υπόλοιπο είναι νερό), αποτελείται κυρίως από άνθρακα, υδρογόνο και οξυγόνο (το 90% αυτής).

Ο άνθρακας (C) είναι το κυριότερο συστατικό της

οργανικής ουσίας (45% έως 50%).

Συνήθως τα ορυκτά (ανόργανα) εδάφη, που είναι και η συντριπτική πλειοψηφία των εδαφών,

έχουν περιεκτικότητα σε οργανική ουσία 1% – 6% (και συνήθως τα ελληνικά εδάφη έως 2%)

ενώ στα οργανικά (τυρφώδη) εδάφη είναι

μεγαλύτερη από 15% -20% έως και περισσότερο

από 45%.

Το ποσό της οργανικής ύλης του εδάφους είναι

συνάρτηση του οικολογικού περιβάλλοντος, δεδομένου ότι αυτό προσδιορίζει το ρυθμό της

πρόσθεσης και αποσύνθεσης των υλικών, που την αποτελούν.

Κλίμα. Σε υγρά κλίματα υπάρχει μεγάλη παραγωγή οργανικής ουσίας ενώ σε ξηρά κλίματα μικρή.

Η οργανική ύλη είναι, μετά την άργιλο, το σημαντικότερο συστατικό από άποψη

ενεργότητας.

Το ποσό της οργανικής ύλης του εδάφους είναι

συνάρτηση του οικολογικού περιβάλλοντος, δεδομένου ότι αυτό προσδιορίζει το ρυθμό της

πρόσθεσης και αποσύνθεσης των υλικών, που την αποτελούν.

Κλίμα. Σε υγρά κλίματα υπάρχει μεγάλη παραγωγή οργανικής ουσίας ενώ σε ξηρά κλίματα μικρή.

Η οργανική ύλη είναι, μετά την άργιλο, το σημαντικότερο συστατικό από άποψη

ενεργότητας.

Οργανικά συστατικά του εδάφους

Η οργανική ύλη του εδάφους αποτελείται ως προς

το είδος των συστατικών από πρόσφατα

υπολείμματα φυτών και ζώων, αλλά και σε κάποιο αρχικό στάδιο αποσύνθεσης, ζώντες μικροοργανισμούς και από τον χούμο.

Η σύσταση της οργανικής ουσίας από άποψη

χημικής σύστασης αποτελείται από ενώσεις γνωστής χημικής συνθέσεως, όπως υδατάνθρακες (άμυλο, σάκχαρα, κυτταρίνη), πρωτεΐνες,

οργανικά οξέα, λίπη οι οποίες συνολικά αποτελούν 10% -15% της οργανικής ουσίας, και από ενώσεις που συνιστούν τον χούμο, οι οποίες εμφανίζουν δυσκολία στην ταξινόμησή τους σε κάποια ομάδα ενώσεων της οργανικής χημείας και ποσοστιαία αντιπροσωπεύουν 85%-90% της οργανικής ουσίας του εδάφους.

Οι οργανισμοί του εδάφους

Οι οργανισμοί του εδάφους αποτελούνται από

βακτήρια, μύκητες, ακτινομύκητες, φύκη,

λειχήνες, που ανήκουν στη χλωρίδα του εδάφους, αλλά και από είδη που ανήκουν στην πανίδα του εδάφους όπως γαιοσκώληκες, τερμίτες, μυρμήγκια.

Τα βακτήρια είναι μονοκύτταροι οργανισμοί και

είναι το πολυπληθέστερο είδος οργανισμών στο έδαφος.

Αποτελούνται από 80% νερό, 10% άνθρακα και

2% άζωτο.

Γενικά περισσότερα βρίσκουμε στα γόνιμα εδάφη ενώ αυξάνονται πολύ γρήγορα όταν υπάρχουν

επίσης αρκετά οργανικά συστατικά. Ταξινομούνται ανάλογα:

• Ετερότροφα και αυτότροφα (nitrosomonas και nitrobacter)
• Αναερόβια και αερόβια (όπως το azotobacter)
• Με την ύπαρξη ή όχι συμβίωσης με φυτά.

Οι δεσμευτές αζώτου, ετερότροφα βακτήρια,

μπορούν να ζουν ελεύθερα ή συμβιωτικά με ορισμένα φυτά (ψυχανθή, όπως φασόλια,

μπιζέλια, κ.α.). Τα τελευταία, κυρίως είδη του Rhyzobium sp., δημιουργούν φυμάτια (εξογκώματα) στις ρίζες τους εντός των οποίων γίνεται η δέσμευση και η μετατροπή του ατμοσφαιρικού αζώτου.

Οι μύκητες είναι μονοκύτταροι και πολυκύτταροι

οργανισμοί και σχηματίζουν μυκήλιο κατά την αποσύνθεση ορισμένων υλικών.

Είναι πάντοτε ετερότροφοι αερόβιοι, πολλοί ενώ

ζούν συμβιωτικά με τις ρίζες (μυκόρριζα) διαφόρων φυτικών ειδών. Οι ρίζες μεταβιβάζουν ουσίες στους μύκητες και οι υφές των μυκήτων βοηθούν τις ρίζες να απορροφήσουν θρεπτικά στοιχεία και νερό.

Οι μύκητες διασπούν την οργανική ουσία και προμηθεύονται άνθρακα και ενέργεια (αφού

στερούνται χλωροφύλλης) από τις κυτταρίνες, που απαντώνται ως συστατικό ξύλου, τις πηκτίνες, τις ημικυτταρίνες, την κερατίνη και τη λιγνίνη.

Τα πολυμερή μόρια αυτών των ενώσεων

διασπώνται σε μικρότερα μόρια λόγω της έκχυσης ενζύμων από τους μύκητες.

Εμφανίζονται λιγότερο απαιτητικοί σε σχέση με τα αυξημένα ποσοστά υγρασίας, που θέλουν τα βακτήρια, ενώ απαιτούν περισσότερο όξινο

περιβάλλον.

Ιδιαίτερα δε σε χαμηλά pH η σημασία τους είναι μεγαλύτερη, γιατί μειώνεται σημαντικά η δραστηριότητα των βακτηρίων.

Οι ακτινομύκητες σχετίζονται μορφολογικά και

ταξινομικά με τους μύκητες και τα βακτήρια. Είναι μονοκύτταροι οργανισμοί και φτιάχνουν μυκήλια (όμοια με τους μύκητες), πολλοί αναπαράγονται με σπόρους, οι οποίοι μοιάζουν με τα κελιά των βακτηρίων. Είναι κυρίως ετερότροφοι, αερόβιοι και σαπροφυτικοί. Βοηθούν τη διάσπαση των

συστατικών της οργανικής ουσίας και κυρίως της κυτταρίνης, επιταχύνουν παράλληλα και τον αργό ρυθμό αποσύνθεσης οργανικών ουσιών από τα βακτήρια. Δίνουν στο έδαφος χαρακτηριστική γαιώδη οσμή (ιδίως σε εδάφη που πρόσφατα οργώθηκαν, ή που είναι φρεσκοβρεγμένα).

Σήμερα οι ακτινομύκητες είναι πολύ χρήσιμοι

γιατί παράγουν μια σειρά χρήσιμων αντιβιοτικών, όπως streptomycin, terramycin, neomycin.

Τέλος, πριν από είκοσι περίπου χρόνια βρέθηκε ότι έχουν συμβιωτική δράση με επτά τουλάχιστον οικογένειες φυτών (ενώ τα βακτήρια rhizobium μόνο με τα ψυχανθή) και ότι δεσμεύουν ατμοσφαιρικό άζωτο. Αναπτύσσονται σε ποικίλα καθεστώτα εδαφικής υγρασίας προτιμώντας

κυρίως τα υγρά εδάφη. Είναι περισσότεροι στα θερμά εδάφη, ενώ δεν θέλουν όξινες συνθήκες (ικανοποιητική ανάπτυξη έως pH 6).

Τα φύκη είναι εφοδιασμένα με χλωροφύλλη και

επομένως ικανά να φωτοσυνθέτουν μικροσκοπικά φυτά.

Ζουν στην επιφάνεια του εδάφους, ευνοούνται ακόμη περισσότερο σε συνθήκες υγρασίας και απαιτούν φώς.

Δεν είναι τόσο σημαντικά ως διασπαστές της οργανικής ουσίας.

Οι λειχήνες τεμαχίζουν τα φυτικά μέρη και

εκθέτουν οργανικές επιφάνειες, ώστε να δρουν πάνω τους οι εδαφικοί μικροοργανισμοί.

Μετακινούν, εντός του εδάφους, τεμάχια και

περιττώματα πλούσια σε βακτήρια προς όλες τις κατευθύνσεις. Γενικά δρουν προς το όφελος της ομογενοποίησης του εδαφικού σώματος.

Ο πληθυσμός τους μειώνεται αισθητά από την επιφάνεια του εδάφους προς τα βαθύτερα στρώματα.

Λόγος C/N

Ο σημαντικότερος ρόλος των μικροοργανισμών

είναι η αποδόμηση των οργανικών ενώσεων, των υπολειμμάτων της φυτικής και ζωικής

προέλευσης, η ορυκτοποίηση δηλαδή της οργανικής ουσίας. Βασική προϋπόθεση, για την αύξηση της έντασης της αποσύνθεσης είναι η

ύπαρξη ικανού αριθμού μικροοργανισμών,

γεγονός που προφανώς ικανοποιείται από την ύπαρξη ευνοϊκών συνθηκών για την αύξηση του αλλά και για την αύξηση της έντασης της δραστηριότητας τους.

Ο άνθρακας προέρχεται κυρίως από την

διάσπαση των υδατανθράκων ενώ το άζωτο από τις πρωτεΐνες και όταν αυτό δεν επαρκεί από τα αποθέματα του εδάφους.

Το άζωτο χρησιμοποιείται από τους μύκητες και τα βακτήρια για τη σύνθεση των πρωτεϊνών τους και είναι αυτό τελικά που ελέγχει τον ρυθμό διάσπασης οργανικής ύλης.

Ο έλεγχος της ύπαρξης ικανοποιητικών ποσοτήτων αζώτου γίνεται με τον λόγο:

συνολικής ποσότητας άνθρακα προς συνολική ποσότητα αζώτου (C/N).

Ο όρος συνολική ποσότητα αναφέρεται στην

περιεκτικότητα όλης της οργανικής ύλης. Οι τιμές, που παίρνει ο λόγος αυτός για τα διάφορα

συστατικά, που προστίθενται στο έδαφος και αποτελούν το μητρικό υλικό της οργανικής ουσίας, ποικίλλουν π.χ. από 12 – 20 για το

τριφύλλι έως 400 – 500 για το πριονίδι. Οι μικροοργανισμοί έχουν λόγο C/N = 6 όταν

πρόκειται για τα βακτήρια και τους ακτινομύκητες και 12 για τους μύκητες. Τέλος η οργανική ουσία ενός καλλιεργούμενου εδάφους έχει μέσες τιμές C/N μεταξύ 10 και 12.

Έδαφος με τιμές, για το λόγο C/N, μικρότερες από

20: Φανερώνει επαρκή επίπεδα αζώτου για τις ανάγκες τις ανάγκες των μικροοργανισμών και

συνεπώς έντονο ρυθμό αποδομήσεως οργανικής ουσίας.

H τιμή του πηλίκου C/Ν στους φυτικούς ιστούς

που ευνοεί τη μικροβιακή δράση, άρα και τη διάσπαση των υπολειμμάτων, κυμαίνεται από 25/1 έως 30/1.

Τα φυτικά υπολείμματα των σιτηρών για τα οποία η σχέση C/Ν είναι περίπου 80/1 αποδομούνται βραδύτερα από τα φυτικά υπολείμματα των

ψυχανθών, για τα οποία η σχέση είναι περίπου 20/1.

Η ταυτόχρονη εξέταση των ποσοτήτων C και N

επιβάλλεται από το γεγονός ότι επιδιωκόμενος στόχος, από άποψη οργανικής ουσίας, δεν είναι μόνο η αύξηση των οργανικών συστατικών του εδάφους (που θα μπορούσε να ελεγχθεί μόνο με την εξέταση του οργανικού άνθρακα) αλλά και η εξασφάλιση συνθηκών, που να επιτρέπουν την αποσύνθεση τους και την απελευθέρωση των χρήσιμων συστατικών τους για τα φυτά, καθώς

επίσης και το σχηματισμό του χούμου.

Επισημαίνεται ότι μειωμένες ποσότητες αζώτου

στο έδαφος (σε μορφές αφομοιώσιμες από τα φυτά) θα προκαλέσουν την έλλειψή του στα φυτά, η οποία γίνεται ακόμη μεγαλύτερη λόγω του υπάρχοντος ανταγωνισμού μεταξύ

μικροοργανισμών και του ριζικού συστήματος των ανώτερων τους φυτών. Πράγματι όταν το άζωτο

υπάρχει σε περιορισμένες ποσότητες τότε δεσμεύεται πρώτα (πριν να γίνει δηλαδή διαθέσιμο στις εδαφικές ρίζες) από τους

εδαφικούς μικροοργανισμούς, γιατί αυτοί είναι αφθονότεροι και σε πιο στενή επαφή.

Επιβλαβής δράση μικροοργανισμών

Αρκετά είδη των περιγραφέντων οργανισμών

προκαλούν ασθένειες στις καλλιέργειες και παράλληλα δρουν ανταγωνιστικά ως προς αυτές στην πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων. Επιβλαβής επίσης δράση θεωρείται η απονιτροποίηση (αναγωγή νιτρικών και νιτρωδών σε αέριες μορφές αζώτου, οι οποίες φεύγουν προς την ατμόσφαιρα) καθώς και η παραγωγή τοξικών

συστατικών, προϊόντων δηλαδή ατελούς αποσύνθεσης οργανικής ουσίας, τα οποία εμφανίζονται σε κακές εδαφικές συνθήκες.

Τα βακτήρια προκαλούν ασθένειες σε πολλά

φυτικά είδη, αυτές οι ασθένειες είναι γνωστές με το γενικό όνομα βακτηριώσεις. Στο αμπέλι π.χ. βακτηριώσεις προκαλούνται κυρίως από τα βακτήρια Xanthomonas ampelina και Agrobacterium tumefaciens. Επιβλαβής θεωρείται και για τον άνθρωπο η δράση ορισμένων βακτηρίων, που υπάρχουν στα τρόφιμα (π.χ.

σαλμονέλα).

Οι μύκητες προκαλούν περισσότερες ασθένειες στα

φυτά και σε διάφορα είδη της πανίδας του εδάφους.

Στα πρωτόζωα για παράδειγμα οι μύκητες

εισέρχονται εντός τους (ανάπτυξη μυκηλίου) και αφού καταφέρουν να τα αδρανοποιήσουν τα χρησιμοποιούν ως τροφή. Στους επικίνδυνους

μύκητες ανήκουν και τα δηλητηριώδη μανιτάρια. Η δυνατότητα αυτή, που έχουν οι μικροοργανισμοί του εδάφους, να δρουν δηλαδή αρνητικά και όχι μόνο

θετικά, στη γεωργική χρήση μιας περιοχής, πρέπει να λαμβάνεται πάντα υπόψη, ώστε να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην διαμόρφωση συνθηκών, που θα

ενισχύσουν τον ωφέλιμο μόνο ρόλο.

Σ –

Η ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ – ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Η οργανική ουσία επηρεάζει τόσο τις φυσικές όσο και τις χημικές ιδιότητες των εδαφών.

• Μειώνει την πλαστικότητα και την συνεκτικότητα των βαρέων

εδαφών ενώ αυξάνει αντίστοιχα των ελαφρών.

• Είναι υπόστρωμα ανάπτυξης μικροοργανισμών
• Δημιουργεί σταθερά συσσωματώματα και γενικά βελτιώνει την δομή του εδάφους.
• Αυξάνει την ικανότητα συγκράτησης υγρασίας, την Ι.Α.Κ. και την ρυθμιστική ικανότητα των εδαφών.
• Συμβάλει σημαντικά στην γονιμότητα των εδαφών γιατί είναι πηγή

αζώτου, φωσφόρου και θείου.

• Εμπλουτισμός εδαφών – θρεπτικά στοιχεία, οργανική ουσία
• Μείωση κόστους παραγωγής (αγορά λιπασμάτων)
• Φυσικές ιδιότητες του εδάφους (πορώδες, διάβρωση, συμπίεση)

Σ –

Αύξηση της υδατοϊκανότητας:                                                    Η οργανική ουσία έχει την ικανότητα να συγκρατεί μεγάλες ποσότητες υγρασίας και η προσθήκη της στο έδαφος αυξάνει τη διαθέσιμη για τις ρίζες υγρασία. Τούτο σημαίνει ότι όταν προστεθεί στα ελαφρά αμμώδη εδάφη, αυτά συγκρατούν μεγαλύτερη ποσότητα νερού περιορίζοντας τις απώλειες. Παράλληλα, οι μεμονωμένοι κόκκοι του εδάφους συνενώνονται και βελτιώνεται η δομή του. Στα βαρετά αργιλώδη εδάφη προκαλεί αύξηση του πορώδους και της διαπερατότητας βελτιώνοντας έτσι τη στραγγιστικότητα και τον αερισμό του εδάφους.

Σ

Επίδραση στο pH:

Όταν έχουμε αποσύνθεση της οργανικής ουσίας

τότε   παράγονται   διάφορα   οξέα   με         αποτέλεσμα   να

αυξάνεται   η   οξύτητα   του   εδάφους.

η πρόσληψη

Με των

χαμηλό   pH   στο   έδαφος διαφόρων ιχνοστοιχείων,

ιδιαίτερα του

σιδήρου και ψευδαργύρου.

Σ –

Επίδραση στην εναλλακτική ικανότητα:

Η εναλλακτική ικανότητα του εδάφους (I.A.K.) αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές χημικές ιδιότητές του. Εκφράζει την ικανότητα που έχει το έδαφος στο να συγκρατεί τα διάφορα θρεπτικά στοιχεία σε αφομοιώσιμη μορφή. Με άλλα λόγια, μπορούμε να πούμε πως με την προσθήκη της οργανικής ουσίας αυξάνουμε και την αποθηκευτική δυνατότητα του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία, περιορίζοντας το ξέπλυμα τους.

Σ –

Υπόστρωμα ανάπτυξης μικροοργανισμών:

Η    οργανική    ουσία    προσφέρει      το              οργανικό

υπόστρωμα

για   τη

δράση

και   πολλαπλασιασμό   των

διαφόρων

μικροοργανισμών.     Αποτέλεσμα   αυτής

της

δράσης   είναι   η   αποσύνθεση   και διάφορων θρεπτικών στοιχείων και

απελευθέρωση ο εμπλουτισμός

των

του

εδάφους

σε    στοιχεία    που    εύκολα    μπορούν       να

προσληφθούν από τις ρίζες.

Προσδιορισμός Οργανικής

Ουσίας

Ο προσδιορισμός της οργανικής ουσίας του εδάφους μπορεί να γίνει άμεσα και βασίζεται στην απώλεια βάρους του δείγματος που

συνεπάγεται η καταστροφή της.

Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται διάλυμα Η₂Ο₂ ή γίνεται πύρωση του δείγματος σε υψηλές

θερμοκρασίες.

Και στις δύο περιπτώσεις τα αποτελέσματα δεν

είναι ακριβή, γιατί αφενός μεν

• η οξείδωση της οργανικής ουσίας από το Η2Ο2, στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ατελής, αφετέρου
• η απώλεια βάρους που συνεπάγεται η πύρωση του δείγματος σε υψηλές θερμοκρασίες δεν οφείλεται μόνο στην καταστροφή της

οργανικής ουσίας, αλλά και στην απώλεια του προσροφημένου νερού από τα ορυκτά της αργίλου.

Έμμεσος Προσδιορισμός

Οργανικής Ουσίας

Ο έμμεσος τρόπος, βασίζεται στον υπολογισμό του οργανικού άνθρακα, ο οποίος

είναι το βασικό συστατικό της.

Η μέθοδος της υγρής οξείδωσης Walkley-Black είναι η πιο διαδεδομένη

Μέθοδος Walkley-Black

Υλικά και όργανα

• Γουδί πορσελάνης
• Κόσκινο με διάμετρο οπών 0,2 mm
• Κωνικές φιάλες των 500 mL
• Ογκομετρικοί κύλινδροι των 20 mL
• Προχοΐδες των 25 ή 50 mL
• Μαγνητικός αναδευτήρας
• Αναλυτικός ζυγός

Μέθοδος Walkley-Black

Αντιδραστήρια

1. Κανονικό διάλυμα διχρωμικού καλίου (K2Cr2O7) 1 Ν. Παρασκευάζεται με διάλυση 49,04 g χημικά καθαρού αντιδραστηρίου ανά λίτρο διαλύματος.
2. Πυκνό θειϊκό οξύ (98% H₂SΟ₄). Αν υπάρχει αφθονία χλωρίου στο έδαφος προστίθενται 15 g θειικού αργύρου (Ag2SΟ4) ανά L οξέος.
3. Πυκνό φωσφορικό οξύ (85% Η3ΡΟ4).
4. Φθοριούχο νάτριο (NaF).
5. Δείκτης διφαινυλαμίνης.
6. Διάλυμα εναμμώνιου θειϊκού σιδήρου Fe(ΝΗ4)2(SΟ4)2⋅6Η2Ο, 0,5 Ν.

Μέθοδος Walkley-Black

Εκτέλεση προσδιορισμού

Το δείγμα του εδάφους κονιοποιείται στο γουδί και κοσκινίζεται με κόσκινο διαμέτρου οπών 0,2 mm. Ζυγί- ζεται 1 g από αυτό και μεταφέρεται ποσοτικά στην

κωνική φιάλη, έτσι ώστε να πέσει όλη η ποσότητα στον πυθμένα της φιάλης και όχι στα τοιχώματά της.

Προστίθενται 10 mL Κ2Cr2Ο7 1 Ν και ακολουθεί ήπια ανάδευ-ση με περιστροφική κίνηση. Ακολουθεί η

προσθήκη 20 mL πυκνού H₂SΟ₄ και νέα ανάδευση για 1 λεπτό σε απαγωγό εστία, όπου το δείγμα αφήνεται σε ηρεμία για 30 λεπτά.

Μέθοδος Walkley-Black

Μετά το τέλος των 30 λεπτών προστίθενται στην κωνική φιάλη κατά σειρά 150-200 mL νερού, 10 mL

πυκνού Η3ΡΟ4, 0,2 g NaF και 1-2 mL δείκτη διφαινυλαμίνης.

Μετά την ομογενοποίησή του, το δείγμα πρέπει να έχει πάρει ένα σκούρο μπλε – ιώδες χρώμα.

Μέθοδος Walkley-Black

Εκτός από το δείγμα παρασκευάζεται και ένα τυφλό διάλυμα, το οποίο πρέπει να περιέχει όλα τα προα- ναφερθέντα αντιδραστήρια στις ίδιες ποσότητες και

κανονικότητες εκτός από το έδαφος. Ο σκοπός για τον οποίο παρασκευάζεται το τυφλό, είναι ο έλεγχος της κανονικότητας του διαλύματος του δισθενούς σιδήρου. Ακολουθεί η ογκομέτρηση πρώτα του τυφλού και μετά του δείγματος με το διάλυμα του δισθενούς σιδήρου.

Το τέλος της εξουδετέρωσης διαπιστώνεται με την αιφνίδια αλλαγή του χρώματος από σκούρο μπλε ιώδες σε πράσινο.

Μέθοδος Walkley-Black

Ο υπολογισμός της οργανικής ουσίας του εδάφους γίνεται με τη βοήθεια της σχέσης:

Σ –

ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣ

Η περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία είναι μια ιδιότητα που παίζει καθοριστικό ρόλο στη γονιμότητα του και συνεπώς ενδιαφέρει άμεσα τους αγρότες καθώς επηρεάζει την παραγωγικότητα των δέντρων και το κόστος λίπανσης. Οι καλλιεργητές πρέπει να λαμβάνουν μέτρα με στόχο την διατήρηση και την αύξηση της οργανικής ουσίας και της βιολογικής δραστηριότητας στο έδαφος ιδιαίτερα σε εδάφη που παρουσιάζουν μεγάλο κίνδυνο συμπίεσης και διάβρωσης. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένα μέτρα διατήρησης και αύξησης της οργανικής ουσίας των εδαφών:

Οργανική λίπανση των αγροτεμαχίων με προσθήκη χωνεμένης κοπριάς, όταν είναι εύκολη η εξεύρεση της, ή άλλων οργανικών ουσιών.

Τεχνητή φυτοκάλυψη του εδάφους. Το φθινόπωρο σπέρνεται το κατάλληλο για τον τύπο του εδάφους φυτό (ψυχανθές, σιτηρά) – συνήθως κατά λωρίδες μεταξύ των γραμμών των δένδρων – και στο κατάλληλο στάδιο ανάπτυξης αυτά ενσωματώνονται στο έδαφος (χλωρή λίπανση).

Σ –

ΦΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΖΩΙΚΑ ΥΠΟΛΛΕΙΜΜΑΤΑ

ΒΙΟΜΑΖΑ

Σ –

ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΑΣΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

Σ –

ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΖΩΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

Σ –

ΚΟΠΡΙΑ

• Χωνεμένη κατά τη χειμερινή περίοδο
• Ενσωμάτωση στο έδαφος (êδυσοσμία, ê απώλειες)

• Χρησιμοποιώντας 1 τόνο/στρ. κοπριά με

υγρασία 50% και

περιεκτικότητα σε Ν 2,0 %, Ρ 1,6%, Κ 2,0% (επί ξηρού βάρους) προσθέτουμε

• Ποσότητα αζώτου = 10 κιλά
• Ισοδύναμη με 50 κιλά 21-0-0
• Ποσότητα Φωσφόρου =8 κιλά

• Ισοδύναμη με 42
• Ποσότητα καλίου
• Ισοδύναμη με 25

κιλά 0-44-0

= 10 κιλά

κιλά 0-0-50

–

Σ –

ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Ανάλογα

• είδος φυτείας και στάδιο
• χημική σύσταση εδάφους, κοπριάς
• περιοχή (ευπρόσβλητη, κλίση)
• περίοδος (κλιματολογικές συνθήκες)
• περιεκτικότητα σε υγρασία

Σ –

ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΚΟΠΡΙΑΣ?

• Η εφαρμογή μεγάλων ποσοτήτων κοπριάς, δεν είναι μόνο οικονομικά ασύμφορο αλλά και οικολογικά απαράδεκτο γιατί μπορεί να ρυπάνει το φυσικό περιβάλλον. Αυτό συμβαίνει γιατί ρυπαίνεται ο υδροφόρος ορίζοντας με νιτρικά και η ατμόσφαιρα με

αμμωνία και οξείδια του αζώτου. Επίσης περιέχουν σημαντικές ποσότητες φωσφορικών αλάτων τα οποία εύκολα μολύνουν τα υδατικά οικοσυστήματα.

Σ

ΑΝ Η ΚΟΠΡΙΑ ΠΑΡΕΧΕΙ ΟΛΑ ΤΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΤΕ ΠΟΙΑ Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕ ΤΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ?

• Η οργανική ουσία, η κοπριά, παρέχει θρεπτικά στοιχεία για τα φυτά σε οργανική μορφή. Τα φυτά όμως μπορούν να απορροφήσουν τα διάφορα στοιχεία μόνο σε ανόργανη μορφή. Τα λιπάσματα βρίσκονται ήδη σε ανόργανη μορφή άρα έτοιμα ανά πάσα στιγμή προς αφομοίωση από τα φυτά.

Σ –

ΤΡΟΠΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΚΟΠΡΙΑΣ

Τρόπος εφαρμογής κοπριάς :

α) (αχώνευτη) αζύμωτη

β) χωνεμένη

χωνεμένη κοπριά:

καταστροφή ζιζανίων

απώλεια μέρους του Ν και οργανικής ουσίας

αχώνευτη κοπριά:

Ν λιγότερες απώλειες

κίνδυνος <<ΚΑΨΙΜΑΤΟΣ>> των φυτών

Σ –

ΧΩΝΕΜΕΝΗ Ή ΑΧΩΝΕΥΤΗ ΚΟΠΡΙΑ?

Η νωπή κοπριά λόγω του ότι πολλές φορές αποτελεί πηγή σπόρων,

ζιζανίων, περιέχει υψηλά ποσοστά σε νερό, υγρασία αυξάνοντας έτσι το κόστος μεταφοράς και έχει επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε άλατα. Καλό είναι και συστήνεται πριν τη χρήση της να προηγείται επεξεργασία της, δηλαδή ζύμωση, ανάπτυξη και δράση βακτηρίων τόσο αερόβιων όσο και αναερόβιων τα οποία σε υψηλές θερμοκρασίες αποσυνθέτουν τις οργανικές ενώσεις σε απλούστερες, ανόργανες και άμεσα αφομοιώσιμες από τα φυτά καταστρέφοντας επίσης τους σπόρους ζιζάνια και ελαττώνουν την περιεκτικότητα σε άλατα.

Η τοποθέτηση χωνεμένης κοπριάς στο χωράφι έχει άμεσα αποτελέσματα όσον αφορά την προσφορά διαθέσιμων θρεπτικών στοιχείων στα φυτά. Η προσθήκη τέτοιας κοπριάς μπορεί να γίνει οποτεδήποτε. Όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί αχώνευτη κοπριά είναι καλύτερα να παραχώνεται μέσα στο έδαφος όταν υπάρχει εδαφική υγρασία για ένα διάστημα τριών μηνών περίπου πριν τη φύτευση.

Σ –

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η χρήση της κοπριάς στη γεωργία είναι η καλύτερη δυνατή λύση αφού είναι η πιο φιλική μέθοδος προς το περιβάλλον

ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ

• Λίπασμα είναι οποιαδήποτε ουσία, που όταν

προστίθεται στο έδαφος, το εφοδιάζει με ένα ή με περισσότερα θρεπτικά στοιχεία ή βελτιώνει της φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους και έχει ως σκοπό την ανάπτυξη των φυτών για να αυξηθεί η παραγωγή και να καλυτερεύσει η ποιότητα στα

προϊόντα.

• Οργανικά
• Ανόργανα

¤ Κοκκώδη

¤ Διαλυτά στο νερό

¤ Αζωτούχα βραδείας αποδέσμευσης ή με παρεμποδιστές νιτροποίησης

¤ Σύνθετα

¤ Διαφυλλικά

• Τα λιπάσματα ανάλογα με την προέλευσή τους διακρίνονται σε ανόργανα και οργανικά.

• Από τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των λιπασμάτων είναι η μορφή με την οποία τα θρεπτικά στοιχεία βρίσκονται στο λίπασμα π.χ. αμμωνιακή ή

νιτρική μορφή, η περιεκτικότητα κυρίως στα τρία βασικά θρεπτικά στοιχεία των φυτών, δηλαδή του

Αζώτου (Ν), Φωσφόρου (Ρ) και Καλίου (Κ), η

διαλυτότητα και αφομοιωσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων από τα φυτά. Έτσι π.χ. υπάρχει μορφή φωσφόρου (Ρ) διαλυτή σε νερό, υδατοδιαλυτό φωσφορικό, και διαλυτή σε κιτρικό αμμώνιο,

κιτροδιαλυτό φωσφορικό.

• Σε κάθε λίπασμα, στη συσκευασία του, αναφέρονται τρεις βασικοί αριθμοί που δείχνουν την περιεκτικότητα επί τοις εκατό (%) στα τρία βασικά στοιχεία θρέψης,
• Κατά σειρά: άζωτο (Ν), φώσφορος(Ρ) και κάλιο (Κ)
• Συμπληρωματικά, αναφέρονται στο λίπασμα οι ποσότητες σε μαγνήσιο (Μg) καθώς και σε

ιχνοστοιχεία το βόριο (B), ο ψευδάργυρος (Zn) και ο σίδηρος (Fe)

• Η σχετική εκατοστιαία περιεκτικότητα σε Ν,

Ρ2Ο5 (πεντοξείδιο του φωσφόρου) και Κ2Ο (οξείδιο του Καλίου) χαρακτηρίζει τον τύπο του λιπάσματος π.χ. ο τύπος του λιπάσματος 11-15-15 περιέχει 11% Ν, 15% Ρ2Ο5, και 15% Κ2Ο. Στο λίπασμα ο φώσφορος και το κάλιο δεν απαντούν με την μορφή των οξειδίων, αλλά απλώς είναι ο τρόπος γραφής που επεκράτησε για να εκφράζονται οι περιεκτικότητες σ’ αυτά τα θρεπτικά στοιχεία. Η εκατοστιαία αναλογία του λιπάσματος

καλείται συνήθως Λιπαντική Μονάδα.

Παράδειγμα ΠΡΑΚΤΙΚΟ για

υπολογισμό των κιλών/στρέμμα

• Η χημική σύσταση κάθε λιπάσματος γενικά δίνεται με τρεις αριθμούς (π.χ. 5-10-10) που εκφράζουν την εκατοστιαία

περιεκτικότητα (%) του λιπάσματος σε Ν, Ρ και Κ, (των στοιχείων εκφρασμένων ως Ν, P2O5 και K2O).

• στα 100 kg λιπάσματος περιέχονται 5 kg Ν, 10 kg Ρ2Ο5 και 10 kg K2
• Συνήθως αναφερόμαστε στην εφαρμογή μονάδων ανά στρέμμα (π.χ. 10 μονάδων Ν, ή 8 μονάδων Ρ ή 15 μονάδων Κ ανά στρέμμα, που σημαίνει την εφαρμογή 10 kg Ν, 8 kg P2O5 ή 15 kg K2O ανά στρέμμα).
• Για παράδειγμα: α) Εφαρμογή 5 μονάδων Ν ανά στρέμμα με τη μορφή του λιπάσματος 20-0-0 σημαίνει εφαρμογή 25 kg του λιπάσματος ανά στρέμμα.
• β) Εφαρμογή 16 μονάδων Κ ανά στρέμμα με τη μορφή του

λιπάσματος 0-0-50 σημαίνει εφαρμογή 38,5 kg του λιπάσματος ανά στρέμμα.

• Τα ανόργανα λιπάσματα είναι απλές ανόργανες χημικές ενώσεις και παράγονται συνθετικά ή

υπάρχουν στην φύση ως μετάλλευμα, ενώ τα οργανικά είναι οργανικά μόρια-ενώσεις και

προέρχονται κυρίως από απορρίμματα της ζωικής και από υπολείμματα της φυτικής παραγωγής, καθώς και από τα απορρίμματα από Γεωργικές

Βιομηχανίες.

• Τα ανόργανα λιπάσματα διακρίνονται σε απλά και

μικτά ή σύνθετα.

• Απλό λίπασμα είναι το λίπασμα που περιέχει ένα από τα τρία βασικά θρεπτικά στοιχεία Ν, Ρ και Κ, π.χ. η Θειική αμμωνία ( 21-0-0).
• Μικτό ή σύνθετο λίπασμα είναι ο συνδυασμός από δύο ή περισσότερα λιπάσματα με μηχανική μίξη π.χ. 4-8-12, που περιέχει θειική αμμωνία, αραιό

υπερφοσφωρικό και θειικό κάλι ή συνδυασμός χημικώς μεταξύ δύο θρεπτικών στοιχείων π.χ. θεϊκό κάλι (ΚΝΟ₃, 13-0-46).

ΑΖΩΤΟΥΧΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ

• Τα αζωτούχα λιπάσματα είναι απλά ή σύνθετα και είναι τα αμμωνιακά, τα νιτρικά, η ουρία, η

κυαναμίδη του ασβεστίου.

• Παρακάτω αναφέρονται μερικά αζωτούχα λιπάσματα που κυκλοφορούν στην Ελληνική αγορά.

• Θειική αμμωνία περιέχει 21% άζωτο (Ν) σε αμμωνιακή μορφή. Είναι ένα οξινοποιό λίπασμα γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγεται η χρήση του σε όξινα εδάφη.
• Νιτρική αμμωνία περιέχει 33% άζωτο (Ν) σε αμμωνιακή και νιτρική μορφή. Είναι λίπασμα που μπορεί να ριχθεί

επιφανειακά χωρίς ενσωμάτωση με το έδαφος (επιφανειακό λίπασμα). Επειδή είναι ένα οξινοποιό λίπασμα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση του σε όξινα εδάφη.

• Ασβεστούχος νιτρική αμμωνία περιέχει 26% Ν σε αμμωνιακή και νιτρική μορφή. Είναι ένα λίπασμα που

μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επιφανειακή λίπανση και είναι κατάλληλο για όξινα εδάφη.

• Ουρία περιέχει 46% Ν σε αμιδική μορφή. Είναι από τα πιο πυκνά αζωτούχα λιπάσματα.
• Κυαναμίδη του ασβεστίου ( CaCN₂ ) περιέχει 35

– 45% N και 60 % Ca. Είναι λίπασμα που χρησιμοποιείται στα όξινα εδάφη λόγω της

περιεκτικότητάς της σε ασβέστιο και εφαρμόζεται πρίν τη σπορά.

• Άλλα αζωτούχα λιπάσματα είναι αυτά που περιέχουν δύο ή περισσότερα θρεπτικά στοιχεία σε μικτά ή

σύνθετα λιπάσματα όπως π.χ.:

• Φωσφορική αμμωνία είναι λίπασμα που περιέχει δύο κύρια θρεπτικά στοιχεία του αζώτου και

φωσφόρου με τη μορφή του φωσφορικού μονοαμμωνίου (ΝΗ4 Η2ΡΟ4) και φωσφορικού

διαμμωνίου [(ΝΗ4)2 ΗΡΟ4]. Στο εμπόριο κυκλοφορεί ο

τύπος 16-20-0 ως θειοφωσφορική αμμωνία στην

βασική λίπανση των καλλιεργειών και ο τύπος 20-10-0 ως φωσφορική αμμωνία.

• Ο τύπος του λιπάσματος 11-15-15 που αποτελεί ένα σύνθετο λίπασμα και περιέχει Θειική αμμωνία, φωσφορικό διαμμώνιο και θειικό κάλι.
• Ο τύπος του λιπάσματος 4-8-12 που περιέχει θειική αμμωνία, υπερφοσφωρικό και θειικό κάλι κ.α.

• Τα λιπάσματα αυτά εφαρμόζονται για την βασική λίπανση των καλλιεργειών

IJtviix    3. AĘmvoú2n kiafiopuzii, oúv8soq, poppr¡, zpòxoç spoppoyr¡ç.

*   •°°P°                                    **<••n               <°Psí                  P>•S •æPP•øiS Avuv6pq oppmvío    82-0-0                                            Yypó               ’Eyguo+j oc §ó8oç 15 cm

’Evudpp oppmvín                      22-0-0               Yypó (NH3 + H2O)                                                               oc şaplț\Ș xicol¡

Nlvpixïj oppmvia (lśHąNOj)     33,5-0-0     Zvcpeó xoxxù&ç

O+++q +ØØ *ż«[       )2SOz]    20-0-0      Zvcpeó xoxcù&ç Û              2CO      2)                   45-00         Zvcpeó xoxxù&ç Nivpixó vávpio (NaNO3)                   16-0-0           Zvcpeó xoxcù&ç Nirpixó oo@øuo                              15,5-0          Zvcpcó xoxxù&ç

[Ca(NO3)2]

Ao@ovoííşoç

’Eyguolj oe §á8oç 5 cv

                                      20,5-0-0    Zvcpeó xoxcù&ç                                                             

KNOW + CaCO3)

&‹noęopixó 6iappùmo            18-46-0    Zvcpeó xoxcù&ç                                            

PtN+tžØ*’ Ë

Nivpixó lui¥io (KNO3)             13-0-44     Zvcpeó xoxcù&ç                                            

ΦΩΣΦΟΡΟΥΧΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ

• Τα φωσφορούχα λιπάσματα είναι και αυτά απλά ή σύνθετα.
• Σύνθετα φωσφορικά λιπάσματα έχουν ήδη αναφερθεί στα μικτά ή σύνθετα αζωτούχα λιπάσματα π.χ. η

φωσφορική αμμωνία (16-20-0), (11-15-15) κ.α.

• Τα απλά φωσφορικά λιπάσματα περιέχουν μόνο το θρεπτικό στοιχείο του Φωσφόρου και το κυριότερο από αυτά είναι τα αραιά και πυκνά υπερφωσφορικά π.χ. 0-20-0 είναι αραιό υπερφωσφορικό λίπασμα.

• Γενικά τα κυριότερα φωσφορούχα λιπάσματα είναι τα αραιά και πυκνά υπερφωσφορικά, τα νιτροφωσφορικά, η φωσφορική αμμωνία, οι

σκουριές αποφωσφάτωσης (Σκωρία του Θωμά) και οι λειοτριβημένοι φωσφορίτες.

• Οι φωσφορίτες είναι φωσφορικά ορυκτά, που ανήκουν στους απατίτες. Τα απλά ή αραιά και πυκνά υπερφωρικά παρασκευάζονται από την επίδραση θειικού οξέος πάνω σε λειοτριβημένο φωσφορίτη και περιέχουν ως κύριο

συστατικό Φωσφορικό μονοασβέστιο [ Ca(H2PO4)2 ] και

θειικό ασβέστιο (CaSO4 ).

• Η φωσφορική αμμωνία, η οποία αναφέρθηκε και στα αζωτούχα λιπάσματα παρασκευάζεται με την διοχέτευση αερίου αμμωνίας σε φωσφορικό οξύ.
• Η σκωρία του Θωμά είναι προϊόν της βιομηχανίας του Χάλυβα και περιέχει κύρια συστατικά

φωσφοροπυριτικές ενώσεις του ασβεστίου. Η μεγάλη

περιεκτικότητα του σε CaO το κάνει κατάλληλο λίπασμα για όξινα εδάφη.

ΚΑΛΙΟΥΧΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ

• Τα σπουδαιότερα καλιούχα λιπάσματα είναι το χλωριούχο, το θειικό και το νιτρικό κάλιο.
• Το χλωριούχο κάλιο είναι ορυκτό λίπασμα και περιέχει 60 – 63% Κ₂Ο και επειδή περιέχει χλώριο δεν χρησιμοποιείται για την λίπανση του καπνού, της πατάτας και στα κηπευτικά.
• Το θειικό κάλιο παρασκευάζεται με την επίδραση

θειικού οξέος στο χλωριούχο κάλιο και περιέχει 48 έως 50% Κ₂Ο.

• Το νιτρικό κάλιο περιέχει άζωτο 13% και κάλιο 46% Κ₂Ο και είναι λίπασμα που παρουσιάζει μεγάλο γεωργικό

ενδιαφέρον.

Hlvnxuç fi. Tu aup4npu xušnoúyo żaadopuvu.

Xżnpioúgo xdŁio {KC1)

SîtKÓ K     IO ÏŽ*2SO «)

@EUł¢Ó K     IO țt€¢ȚVŸțDtO      2SO a•23dgSO4)

Nivpzxd xd¥io (KN@)

0-0-50

0-0-22

13-0-44

ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ

• Ως οργανικά λιπάσματα εννοούνται οι διάφορες ουσίες, που όταν προστίθενται στο έδαφος, το εμπλουτίζουν σε οργανική ουσία.
• Τα θρεπτικά στοιχεία Ν, Ρ και Κ στα οργανικά λιπάσματα βρίσκονται σε μικρότερες ποσότητες

σε σχέση με τα ανόργανα λιπάσματα και δεν είναι άμεσα αφομοιώσιμα στα φυτά αλλά πρέπει

πρώτα να αποδεσμευτούν κατά την διεργασία της αποικοδόμησης των οργανικών συστατικών με τη δράση από τους μικροοργανισμούς του εδάφους.

• Η σημασία των οργανικών λιπασμάτων αποδίδεται στο ότι εμπλουτίζει το έδαφος σε οργανική ουσία, που έχει ευεργετική επίδραση στις φυσικές του ιδιότητες. Έτσι π.χ. τα βαριά εδάφη μπορούν να βελτιωθούν ως προς την στράγγισή τους, ενώ τα ελαφρά αμμώδη εδάφη να αυξήσουν την ικανότητά τους στη συγκράτηση του νερού.

Τα οργανικά λιπάσματα προέρχονται:

• από διάφορα απορρίμματα ζωικής προέλευσης όπως π.χ. κοπριά βοοειδών, κοπριά προβάτων κ.λ.π.
• από τα υποπροϊόντα κατά τη βιομηχανική επεξεργασία από διάφορα μέρη των ζώων όπως οστεάλευρο, το ιχθυάλευρο κ.λ.π.
• από τα διάφορα υπολείμματα της φυτικής παραγωγής π.χ. το άχυρο των σιτηρών.
• από τα παραπροϊόντα κατά τη βιομηχανική επεξεργασία των φυτικών προϊόντων π.χ. υπολείμματα από την

επεξεργασία σόγιας, σταφυλιών (στέμφυλα), ελαιοκάρπου κ.α. καθώς επίσης και

• από τα σκουπίδια και τα διάφορα οργανικά απόβλητα π.χ. την ιλύ από την επεξεργασία των αστικών λυμάτων στα Κέντρα Βιολογικού Καθαρισμού.

• Τα περισσότερα από αυτά τα οργανικά

υπολείμματα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν όπως είναι και γι’ αυτό πρέπει να υποβληθούν στη διεργασία της λιπασματοποίησης (Composting).

• Aπό τα οργανικά λιπάσματα που χρησιμοποιούνται στην φυτική παραγωγή είναι η κόπρος, τα φυτικά κομπόστ, η χλωρής λίπανση και διάφορα άλλα οργανικά υλικά.

• Η κόπρος αποτελείται από τα περιττώματα και τα ούρα από διάφορα αγροτικά ζώα, τα οποία είναι ανακατωμένα με την στρωμνή από τα άχυρο σιτηρών. Η προσθήκη κοπριάς στο έδαφος βελτιώνει τις φυσικές ιδιότητες του και το εμπλουτίζει σε εύκολα αφομοιώσιμα θρεπτικά στοιχεία.
• Τα φυτικά κομπόστ ή κομπόστ, όπως επεκράτησε να λέγονται, παρασκευάζονται με την συσσώρευση και ζύμωση από φυτικά υπολείμματα.

• Μια άλλη μορφή οργανικού λιπάσματος

θεωρείται και η ενσωμάτωση στο έδαφος φυτών που καλλιεργούνται γι’ αυτό τον σκοπό που

επικράτησε να λέγεται “Χλωρή Λίπανση”. Η χλωρή λίπανση εφοδιάζει το έδαφος με οργανική ουσία και το εμπλουτίζει με θρεπτικά στοιχεία, τα οποία βρίσκονται στην φυτική μάζα και έτσι δεν απομακρύνονται με την έκπλυση και

μεταφέρονται στο εδαφικό διάλυμα σταδιακά με την αποσύνθεση της οργανικής ουσίας.

• Τα τελευταία χρόνια η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης γύρω από το θέμα για την προστασία του

περιβάλλοντος και την εξασφάλιση υγιεινών τροφών απαλλαγμένων από τοξικές ουσίες, έχει φέρει στο

επίκεντρο του ενδιαφέροντος τα λεγόμενα “βιολογικά λιπάσματα”. Ο όρος αυτός αναφέρεται σε οργανικά λιπάσματα που παράγονται με φυσικές βιολογικές διεργασίες και αποδεδειγμένα δεν πρέπει να

μολύνουν το αγροοικοσύστημα και τα παραγόμενα φυτικά προϊόντα όταν χρησιμοποιούνται στην φυτική παραγωγή.

• Ανάγκη συμπλήρωσης και αναπλήρωσης των απομακρυσμένων θρεπτικών στοιχείων με την

προσθήκη λιπασμάτων – ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΛΙΠΑΝΣΗ

• Διατήρηση της Γονιμότητας του εδάφους.
• Ικανοποίηση αναγκών της φυτείας.
• Αύξηση της ανά έκταση παραγωγής.
• Παραγωγή ποιοτικών προϊόντων.
• Προστασία του Περιβάλλοντος (έδαφος, νερό)

• Προσδιορισμός της Ποσότητας του Λιπάσματος:

Η ποσότητα του λιπάσματος που απαιτείται σε μια καλλιέργεια εξαρτάται από:

• το μέγεθος της παραγωγής που επιδιώκεται
• και την ποσότητα των θρεπτικών στοιχείων που απομακρύνονται με την παραγωγή
• τους παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των λιπασμάτων

λιπασμάτων εξαρτάται από:

1. το φυτό, που καλλιεργείται
2. το έδαφος, όπου καλλιεργείται
3. τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής, που βρίσκεται το χωράφι

ΤΟΥ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΣ ΣΤΙΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

Γενικά η εκτίμηση για τις ανάγκες, που έχουν οι καλλιέργειες σε λιπάσματα μπορεί να γίνει με τους παρακάτω τρόπους:

1. Με την εμπειρική μέθοδο εκτίμησης της λίπανσης των καλλιεργειών.
2. Με τα πειράματα στον αγρό και σε δοχεία πειραματισμού.
3. Με την εξέταση του εδάφους.
4. Με την εξέταση του φυτού.

Awoppóęşoş 6pcwTlKLÙV OTO!X*IŁtJV OTTÓ TØ ØTØ@ÚńIO

ŠITTOVTIKĆÇ OTTOITFjØEIÇ TOU OȘTTEĞIOÚ (KIĞÓIOT@ĆȘȘO OVÓ ĆTOç)

• Ύπαρξη υγιούς ριζικού συστήματος
• Όγκο του ριζικού συστήματος
• Καλλιεργητικές Φροντίδες
• Είδος, αντίδραση του εδάφους pH

• Στοιχείο στο έδαφος
• Πρόσληψη από το φυτό;
• Σε τι ποσότητα
• pH
• Άλλα στοιχεία
• Συμπτώματα ορατά